Notas a una oscura inscripción de la Bética (CIL II2/ 5, 510a): una interpretación lingüística y religiosa

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Publicado 14-12-2018
Gonzalo Fontana Elboj

Resumen

El propósito del presente trabajo es el de leer, interpretar y contextualizar una oscura defixio cristiana del siglo IV procedente de Fernán Núñez (prov. de Córdoba) (CIL II2/ 5 510a). Así pues, hemos realizado una lectura que puede abrir vías para interpretar siete de sus doce líneas. Por otra parte, a partir del análisis de las fórmulas invocatorias de sus dos primeras líneas, hemos concluido que sus fuentes remontan a los Hechos de Tomás (20-24) y al relato de Susana (Dan. 13), textos ambos conocidos y empleados por Prisciliano y sus seguidores. De ahí que, según nuestra hipótesis, el origen de este epígrafe podría estar relacionado con la presencia en la Bética de un priscilianismo temprano o al menos asociado al fermento religioso sobre el que se asentó este movimiento.

Abstract 330 | PDF Downloads 449

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

References
Alfayé Villa, S., 2009, «Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the ancient world», en: F. Marco, F. Pina, J. Remesal (coord.), Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas, Barcelona: Universidad de Barcelona, 181-216.

Barb, A., 1963, «The Survival of magic Arts», en: A. Momiliano (ed.), The Conflict between Paganism and Christianity in the Fourth century, Oxford: Clarendon Press, 100-125.

Bonnet, M., 1890, Le latin de Grégoire de Tours, Paris: Hachette.

Chadwick, H., 1978, Prisciliano de Ávila. Ocultismo y poderes carismáticos en la Iglesia primitiva, Madrid: Espasa Calpe.

Crespo Losada, M. J., 2009, Traducción y comentario filológico del Tractatus primus de Prisciliano de Ávila, intitulado Liber Apologeticus, (Tesis Doctoral), Madrid. Online: http://eprints.ucm.es/9709/1/T31054.pdf.

Escribano Paño, M.ª V., 1988, Iglesia y Estado en el certamen priscilianista: causa ecclesiae y iudicium publicum, Zaragoza: Universidad de Zaragoza.

Escribano Paño, M.ª V.,1990, «Alteridad religiosa y maniqueísmo en el s. IV d. C», Studia historica. Historia antigua 8, 29-48.

Escribano Paño, M.ª V.,2002, «La disputa priscilianista: de conuersatio ascética a maleficium», en: D. Vera, R. Teja (eds.), Hispania en la Antigüedad Tardía, Bari: Edipuglia, 205-231.

Escribano Paño, M.ª V.,2003, «El cristianismo marginado. Heterodoxos, cismáticos y herejes del s. IV d. de C.», en: M. Sotomayor (ed.), Historia del cristianismo antiguo, Madrid: Trotta, 399-480.

Esparza Arroyo, A., & R. Martín Valls, 1998, «La pizarra altomedieval de Fuente Encalada (Zamora)», Zephyrus 51, 237-262.

Fell, J. (ed.), 1700, Sancti Caecilii Cypriani Opera, vol. II, Amsterdam: J. L. de Lorme.

Fernández-Ardanaz, S., 1999, «Monaquismo oriental en la Hispania de los siglos VI-X», Antigüedad y cristianismo: Monografías históricas sobre la Antigüedad tardía 16, 203-216.

Flórez, E., 1753, España sagrada, theatro geographico-historico de la Iglesia de España. (...) De las iglesias sufragáneas antiguas de Sevilla: Abdera, Asido, Astigi y Córdoba, Vol. 10, Madrid: Antonio Marín.

Gabriel Sánchez, S., 2009, Priscillien, un chrétien non conformiste. Doctrine et pratique du priscillianisme, Paris: Beauchesne.

Gaume, J., 1862, Latini Scriptores Christiani ex ampliori collectione, vol. I, Napoli: J. Dura.

Gil, J., 1970, «Notas sobre fonética del latín visigodo», Habis 1, 45-86.

Jacobs, A., 2000, «The Disorder of Books: Priscillian's Canonical Defense of Apocrypha», Harvard Theological Review 93, 135-159.

Jiménez Sánchez, J., 2015, «Clérigos y magia en Hispania durante la antigüedad tardía», POLIS: Revista de ideas y formas políticas de la Antigüedad Clásica 27, 39-56.

Lambert, P.-Y., 2002, Recueil des inscriptions Gauloises, Vol. II, Fasc. 2: Textes gallo-romains sur instrumentum, Paris: CNRS.

Marco Simón, F., 1992, «Abraxas: Magia y religión en la Hispania tardoantigua», en: J. Alvar et al. (eds.), Héroes, semidioses y daimones, Madrid: Ediciones Clásicas, 485-510.

Martín Adán, L. 2015, El latín de Hispania a partir de las inscripciones. Materiales de los conuentus Astigitanus y Cordubensis (Tesis Doctoral), Sevilla. Online: https://idus.us.es/xmlui/bitstream/ handle/11441/38296.

Martín Hernández, R., 2013, «Appealing for Justice in Christian Magic», en: S. Torallas, J. Monferrer-Sala (eds.), Cultures in Contact: Transfer of Knowledge in the Mediterranean Context, Córdoba: Oriens Academic-CNERU, 27-41.

Meyer-Lübke, W., 1911, Romanisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg: C. Winter.

Olivares Guillem, A., 2002, «Prisciliano, entre la ortodoxia y la heterodoxia. Influencia del ambiente político y religioso en la evolución histórica del priscilianismo», 'Ilu. Revista de Ciencias de las Religiones 7, 97-120.

Piñero, A., & G. del Cerro (eds.), 2004, Hechos de Tomás en Hechos apócrifos de los apóstoles (vol. II), Madrid: BAC.

Poirier, H., 1998, «Les Actes de Thomas et le manichéisme», Apocrypha 9, 263-290.

Poupon, G., 1998, «L'origine africaine des Actus Vercellenses», en: J. N. Bremmer (ed.), The Apocryphal Acts of Peter: Magic, Miracles and Gnosticism, vol. 3, Leuven: Peeters, 192-199.

Del Río, M. A., 1679, Disquisitionum magicarum libri sex, quibus continetur accurata curiosarum artium et vanarum superstitionum confutatio, utilis theologis iurisconsultis medicis philologis, Koln: H. Demen.

Schepss, G. (ed.), 1889, Liber de fide et de apocryphis, en Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, vol. 18 Priscilliani Quae Supersunt, Wien: F. Tempsky.

Stylow, A. et al., 1998, Corpus Inscriptionum Latinarum, vol. II: Inscriptiones Hispaniae Latinae, Editio altera, Pars V: Conventus Astigitanus, Berlin-New York: Walter de Gruyter.

Stylow, A. et al.,2002, «CIL II2/5, 510a», Hispania Epigraphica: año 1998 8, 71-73.

Väänänen, V., 1968, Introduccion al latín vulgar, Madrid: Gredos.

Velázquez, I., 2001, «Magia y conjuros en el mundo romano: las defixiones», en: R. Teja (coord.), Profecía, magia y adivinación en las religiones antiguas, Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, 143-161.

Versnel, H., 2010, «Prayers for justice, east and west: Recent finds and publications», en: R. Gordon, F. Marco (eds.), Magical practice in the Latin West: Papers from the international conference held at the University of Zaragoza, 30 Sept.-1 Oct. 2005, Leiden-Boston: Brill, 275-354.

Vives, J., 1942, Inscripciones cristianas de la España romana y visigoda, Barcelona: CSIC.

Walter, F., 1824, Corpus iuris Germanici antiqui. Vol. 3: Capitularia regum Francorum et imperatorum post Ludovicum Pium, Berlin: G. Reimer.

Zelzer, K., 1975, «Zu Datierung und Verfasserfrage der lateinischen Thomasakten», Studia Patristica 12, 190-195.

Zelzer, K., (ed.) 1977, Die alten lateinischen Thomasakten, Berlin: Akademie-Verlag.
Sección
Artículos