-men atzizkiak 'ondorioa, gertaera, egoera' adierazten duten izenak sortzeko balio du, eta ikusiko dugunez, -pen aldaerarekin batera, -mendu ere aurkituko dugu sarri.

Lemari dagokionez, zaila da alomorfo bakarra oinarrizkotzat hartzea. Jatorriari begiratuz, (Mitxelena, K.k (1961:846), Azkue, R. M.k eta Villasantek -men ematen dute lematzat eta gainerakoak aldaeratzat. Dena den, egun -pen da hedatuena baina ingurune fonetikoak ez du gehiegi laguntzen, nahiz herskaria ahoskabetuz sortua izan -pen (*oroitmen > oroipen, cf. orhitmen, Tartas); itzulpen, laburpen edo eratorpen eratorrietako -pen aldaera ez du ingurune fonetikoak azaltzen. Areago, aldaera bakoitzak ñabardura jakin bat hartu duela esan daiteke, beheraxeago ikusiko ditugun bikoteak aintzat hartzen baditugu -aitormen / aitorpen, hedamen / hedapen, irudimen / irudipen, ukimen / ukipen…-. Aldaera huts zirenak atzizki beregain bihurtzeko bidean egon daitezke.

Atzizki honek badu beste aldaera bat ere: -mendu, latinezko -mentum atzizkiarekin lotura garbia daukana. Ekialdeko erabilera zaharrean askotan maileguei lotzen zaien forma dirudi eta oro har -tu partizipiodunei: etsimendu, irudimendu, kontsolamendu… OEHn ageri dira denak.

Atzizki honek du motako aditza hartzen du oinarrian gehienetan: adierazi, aipa(tu), aitor(tu), barka(tu), bedeinkatu, ebatzi, ekarri, ekoitzi, eratorri, etsi, gaitzetsi, goretsi, irakatsi, itxaron, luza(tu), labur(tu), lor(tu), onetsi, salba(tu), senti(tu)…

Hala ere, du motakoak ere har ditzake, argumentu bakarrekoak: etsi, iraun.

Eta askoz bakanagoak izan arren, da edo zaio motako aditzoinak ere hartzen ditu batzuetan; atzeratu (da/du), galdu (da/du), gibelatu (da/du), hasi, iruditu, urrikaldu…

Aditz horietatik eratorriak dira ondorengo izenak: adierazpen, aitormen/aitorpen, aipamen, atzerapen, aurrerapen, barkamen, bedeinkapen, burutapen, ebazpen, ekarpen, ekoizpen, eratorpen, etsipen, gaitzespen, galmen, goresmen/gorespen, irakaspen, irudipen, itxaropen, itzulpen, laburpen, lorpen, luzapen, onespen, salbamen, ukipen, urrikalmen…

• San Pedro aserretu zitzaion, eta esan zion: Zure dirua zure galmen izan bedi, Jainkoaren doaia diru-truke ematen dala uste izan dezulako. (Testamentu Zarreco eta Berrico condaira, Lardizabal)
• Urrikalmen aundiarekin, lenengo arkitu zuten etxian, su aundi bat eginazo zuan, eta bonbonadan erdian itz gozuekin lagundu zion berotutzen eta arropak legortzen. (Asis-co loria, Beovide)

Beste izen eratorri hauek, berriz, -mendu atzizkia daramate: aitzinamendu, barkamendu, deliberamendu, gibelamendu, liluramendu, luzamendu, manamendu, pagamendu, salbamendu, urrikalmendu…

• Badut ez sekulan gehiago itzultzeko gogoa baita satisfakzione egitekoa eta emanen darotazun penitenziaren konplizekoa, barkhamendu ezke nagoka. (Eliçara erabiltceco liburua, Etcheberri (Ziburukoa))
• Ai! hala balitz; bainan ez baita ordean egia bezalakorik; buru batetik aitzinamendu bezenbat bederen gibelamendu baitugu bertzetik. (Zezenak errepublikan, Hiriart-Urruty, J.)

Adierari dagokionez, de Rijk, Rudolf-en (1991) iritziz, -pen-ek ez du ‘ekintza’ adierarik, ‘burututako’ zerbait adierazten du. Arrazoi du kasu askotan, ikus izenok: adierazpen, aitorpen, ekarpen, ekoizpen, itzulpen, laburpen, lorpen… horiek ez dute esan nahi ‘adieraztea’, ‘aitortzea’, ‘ekartzea’… baizik ‘adierazi dena’, ‘ekarri dena’, ‘lortu dena’, etab. Baina nahikoa da Euskaltzaindiaren Hiztegiak edo Egungo Euskararen Hiztegiak ematen dituzten definizioak ikustea ohartzeko ‘gertaera, gauzatzea’ ere adieraz dezakeela -men/-pen atzizkiaz eratorririko izenak:

• bedeinkapen ‘bedeinkatzea’
• iraupen 1.‘irautea’, 2. ‘zerbaitek bere hartan dirauen denbora’
• hastapen 1.‘hastea, hasiera’, 2. ‘ikasi behar den zerbaiten hasierako gaiak’ (pluralean)
• ekoizpen ‘ekoiztea; ekoiztearen ondorioa’
• bedeinkapen ‘bedeinkatzea’
• galmen ‘galtzea, hondatzea’…

Dena den, testuinguruan ikusi behar da ‘ondorioa’ ala ‘gertaera’, zein balio duen eratorriak. Horretarako azpisail honen hasieran aipatu ditugun irizpideak har ditzakegu kontuan. Ikus ditzagun adibide batzuk; ‘gertaera’ balioa erakusten du izen eratorriak ondoko adibideetan:

• […]Tebasko gerratearen eta Troiako galmenaren aurretik[…] (Gauzen izaeraz, Lukrezio / Amuriza, X.)
• […]unibertsoaren hastapeneko beroaldian[…] (Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo, Segurola, I.)
• Bisitariek olioaren ekoizpenaren inguruko azalpenak jasoko dituzte. (“Arabako oliba olioaren festa”, Jon Eskudero, Berria)
• San Diegoko eliza berriaren bedeinkapena egin zenean ere, 1781eko abuztuan (“Kaliforniakoak”, Asun Garikano)
• Joan den igandean, aldiz, Ortzaizen, lau herritar gaztek dute Fedearen Aitormenaren besta ospatu. (“Bidarrai, Herrietako kronikak: Baxenabarre”, Herria)
• Norbanakoak bere burua sakrifikatu beharra du kolektibitate baten salbamenerako, baina hau ez da aritmetika ergel bat. (Gerrako pilotu, Antoine Saint-Exupéry / Josu Zabaleta)

‘Ondorioa, emaitza’ adierakoak dira, berriz, beste hauek, zenbatzailez, adjektiboz, plural markaz… lagundurik doazenak:

• Itzulpen batek itzultzailearen garaira ekartzen du testua. (Mentura dugun artean, Lertxundi, A.)
• Informazio bilketa amaituta, ikastetxeei dagokie orain aztertu eta ekarpenak egitea, tartean Kilometroak jaia prestatzen dabilen Orioko Ikastolari. (“Herritik datozen irakaspenak”, Kilometroak 2014, Argia)
• […]hainbeste ekoizpenen hutsaltasunaren aurrean, barne-koherentzia eta zaletasuna, antzerkiarekiko zaletasuna. (“Kontraste eguna”, Antzerki feria, Berria)
• Indioen beraien ustez, ordea, irakaspen ona izan liteke izurria. (Izurri berria, Garate, G.)
• Lau gai hauek, euskal foraltasuna ezagutzeko funtsezkoak, modu trebe eta errazean jorratzen ditu, baita irakurleari orri gutxitan laburpen bikainean eskaini ere. (“ Santiago Larrazábalen Derecho público de los territorios forales. De los orígenes a la abolición foral liburuaren erreseina”, Roldan Jimeno Aranguren)

Gogoratu, -men aldaerak ‘ahalmen’ adiera hartu duela, batetik, gorputzaren zentzumenak adierazten dituzten dastamen, entzumen, ikusmen, ukimen, usaimen izenetan; bestetik, hizkuntza batean bereizten ditugun gaitasun-motak adierazten dituzten entzumen, idazmen, irakurmen, mintzamen, ulermen eratorrietan. Baina baita beste hauetan ere: irudimen ‘gizakiak, gogoan irudi edo ideia berriak sortzeko duen ahalmena’; asmamen ‘asmatzeko ahalmena’; maitamen ‘maitatzeko ahalmena’…

• Adiñ artarako banizun, Iauna, Zuk emanik, aski oroimen eta asmamen; baiña iosteta maite. (Augustiñ Gurenaren aitorkizunak, "Orixe")
• Itxaromen senduaz ta mattamen sutubaz Zeuregatik il eta aldijoro Zeurekin Donokijan bizi nadintzat. (Gurutza Deunaren Bidea, Eleizalde, L.)