-tza / -tze

Atzizki hauek ere 'gertaera, ondorioa, egoera' adierazten duten izenak sortzeko erabiltzen dira. Gogoratu dena den, orain arte beste bi -tza aztertu ditugula: nolakotasuna, izaera, lanbidea adierazten duen -tza batetik; eta izen multzokariak sortzen dituen -tza bestetik.

Lemari dagokionez, zaila da Mendebaldeko eta Ekialdeko forma desberdinen artean bat hautatzea oinarrizkotzat; are gehiago Mitxelena, K.ren (1977) iritzia kontuan izanik, zeinen ustez bi atzizki desberdin izan baitaitezke, eta ez euskalki mailako aldaera hutsak¹. Nolanahi ere, atzizki bakartzat har dezakegu Ekialdeko -tze hau eta -tze / -te puntuan aztertuko duguna.

Atzizki honek da nahiz du motako aditzoinak har ditzake eta sortzen den izenak ‘ondorioa’ balioa du gehienetan, baina ‘gertaera, egitea’ ere adieraz dezake: aitortza/aitortze, bizitza/bizitze, egoitza, ekintza, emaitza, ezagutza, ezkontza, higuintza, iraultza, jaiotza/jaiotze, jakintza/jakite, laguntza, sendotza…

• Gaztigu hek arras dira bakhanak ezen zorionezko toki hartan daudezi aztura garbiak, fede ona, ethorkortasuna eta gaizkiaren higuintza. (Telemake, Duvoisin)
• Leen-leendanik gure izkuntza landu izan bagendu, gogo-yardun ta bear guzietarako erabilliz, gaur berezizko yakintza baten, berezizko elerti baten bidez gizadiak begiratze ta aipatze aal-ginduzten! (Itz-lauz, Lizardi)