atzera

atzera adberbioa bi eratan erabil daiteke, Euskaltzaindiaren hiztegian ere hala jasotzen da:

• atzera. 1 adb. Atzean dagoen tokira. Tiro bakoitzean kanoia atzera etortzen zen. Aurrera barik, atzera goaz. 2 adb. (Denborazko testuinguruetan). Denboran atzera jo behar dut.
• atzera. 1 adb. Berriz, ostera, beste behin. Atzera zu hemen! Asko makaltzen zen astetik astera eta ez zuen ekarri nahi osasuna atzera. Atzera diotsut, andrea onbidezko iturria dela. Bi egunetan han egon naiz, eurekin atzera ez etortzeagatik. Arima gorputzera atzera itzultzea. Ezjakinean aspaldidanik irekirik dauden bideak atzera urratzen ibiltzea. 2 adj. Batez ere Bizk. Atsegina ez zaion egoera batean halako nagitasuna edo atzera egiteko gogoa agertzen duena. Jainkoaren gauzetarako nagi eta atzera izan dena. Hizketan atzera samarra zen.

Lehenengoan atze izenak hartzen duen kasu adlatiboaz ari da. Atal honetan, ordea, bigarrenari erreparatuko diogu, “berriz” esanahia ematen duen adberbioari, alegia. Molde horretan Hegoaldean erabili da batez ere, Iparraldean Mirandek ere erabili duen arren:

• Esaeban kurrilloiak, obe izango da leenago mandatu bat bialdutia gure aldetik, eskatuten jakozala atzera, emon jakozan lumaak, ta neu izango naz mandatari. (Peru Abarca, Moguel, J. A.)
• Denborarik geiago utzirik izan balitzait, dena ikasiko nuen atzera, haren arima erneak eni irakatsiz. (Haur besoetakoa, Mirande)
• Ontzia Esperantza barriz puztuta, Zoakuz zoroa, pozez urera? Biurtu zakiguz, biurtu, Urten egin dozun lekura atzera. (Asti-orduetako bertsozko lanak, Arrese Beitia)

ostera bizkaieraz ageri da, eta “berriz ere” edo “gainera” esan nahi du:

• Azkenik, imiñi biar dogu ardura andija, zuzen, ta ondo kunplietan emon deuskuzan penitenzija, ta pekatuban ostera ez jausteko erremedijuak. (Baserritaar nequezaleentzaco escolia, Moguel, J. A.)
• Nere lagunaren itz oiek entzunda, sartu zan ostera bere kotxean, billa zebiltzan gizon oien etxe ondoan buelta eman zioten kotxeari, eta ixil-ixilik alde egin zuten. (Gerrateko ibillerak-I, Alkain, I.)
• […] arropa jasota ta korrika ta atsegiñez ojuka bazijoan gelditu bage; eta ala atzenik irugarren egunean iritxi ta laztandu zuen, konsolatu zuen ta arreta andiaz maitakiro kontu egiten egon zitzaion, eta aurrera segitzeko aiña sendatu zanean, Senatik barruna itxasoratutzen diran ontzietako bat eratu zion, eta ostera Españarako ere gomendio-karta edo gutunak eman ziozkan. (San Ignazio Loiolakoaren bizitza laburtua, Arana, J. I.)x