izan ere

Formari dagokionez, kausa edo azalpen lokailu honek ez du aparteko arazorik sortzen, izan eta ere, zein bere aldetik, egunero erabiltzen baititugu euskalduneok gure hizkeran. Lokailu gisa, oso erabilia da eta milaka adibide aurki daitezke egungo literaturan. Balio aldetik, lokailuekin gertatzen den gisan, ñabardura asko ditu, eta nekez esan daiteke nahitaez sail batekoa bakarrik dela:

• Andoni ez zen etorri egun horretan. Gaixorik zegoela pentsatu genuen eta, izan ere, gaixorik zegoen etxean.
• Mirenek lore batzuk eraman zituen etxera. Izan ere, beren amaren urtebetetzea zen.

Bi adibide horietako lokailua ez da, izatez, bietan berdina: lehenean badu ondoriozkotasunaren kutsua, eta bigarrenean gehiago kausazkoa edo azalpenezkoa. Zernahi gisaz, bien arteko bereizketa hori aski lausoa da.

Adibide horietan lokailua izan-ekin osatua bada ere, beste partizipio batzuekin ere erabiltzen ditugu holako itzuliak:

• Kadira bat ekar ziezaioten agindu zuen orduan Lordek, eta egin ere halaxe egin zen (Azeria eta lehoia, Jimenez, E.)
• Sobietar Batasuneko gure etsaiek leherketa atomiko bat eragiteko sekretua jakin zutenetik, guztira hiru bonba leherraraziz egin dute proba, arrakastaz egin ere (Suminez, Philip Roth / Nagore Tolosa)
• Kanpoko bisita haiek ama nagusiak gainbegiratuak izaten ziren; etorri ere, halaxe etorri zen ama nagusia Ernestinarekin, baina mojak bisitariengandik bereizten zituèn burdinesiaren parera iritsi bezain laster, beste moja bat hurbildu zen, presaka, ama nagusiari belarrira hitz egin ziona, eta ama nagusiak, aurrean zituèn bi bisitariei zuzenduta, esan zien: (Bestea da mundua, Irigoien, J. M.)
• Baina, ikusi ere, ikusten zuen arazo bat sortu zela -nork esango zion berari, Reginari, bi alabak mutil berarekin maiteminduko zirela? - eta arazoari aurre egin behar zitzaiola (Bestea da mundua, Irigoien, J. M.)
• Gainera, bi: parte bat osotasun batetik bereizteak berez dakar parte hori azpimarratzea osotasun horren barruan. Bestela esanda, orduko gizaki haiena ez zen bakarrik animaliei so egitea, haiek zelatatu eta desiratzea. Haiek ezagutzen saiatzen ziren. Ezagutu ere, haien ziurgabetasunari aurrea hartzeko; alegia, haien iraupena begiratzen, zaintzen eta desiratzen zuten (Formen matxinada, Jorge Wagensberg / Garzia, Juan)
• Ernestina nora ezean gelditu zen memento batean, frai Millanen hitzak sinetsi ez sinetsi; ez zen, baina, ezertarako ahalmenik gabe gelditu -haren begi urduriek zerbaiten bila zebiltzalako sentipena transmititzen zuten behinik behin-, pentsatu ere, pentsatu baitzuen, ausaz, halako zerbait, bere ekintzari -eskaintzari- arrazoi bat-edo bilatu nahian: “Jainkoak, nola ez baita denboraren baitan bizi, bazekien nik egingo niòn eskaintzaren berri: etorkizunaz baliatu zen, beraz, iragana erredimitzeko”, nahiz eta jarraian Ernestinak burua (Bestea da mundua, Irigoien, J. M.)

Ikusten denez, partizipio askorekin egin daiteke joko bera. Baina badira desberdintasun batzuek: Izan ere askoz ere erabiliagoa da, eta gainera lokailu bezala erabiltzen da batez ere. Beste kasuetan, ordea, egia da lokailu bezala erabiltzen ahal direla, baina aise maizago egitura arrunt gisan, lokailu izan gabe:

• ez du ikusi ere egin
• pentsatu ere ezin zuen egin
• ez zuen ezagutu ere

Izan ere lokailua XIX. mendetik aurrera dokumentatzen da autoreen artean, eta batez ere Hegoaldean. Iparraldean gutxiago erabili izan da, eta aurki daitezkeen adibideak ere aski ilunak dira balioari dagokionez.

Adibideek erakusten duten gisan, perpaus hasieran hartzen du tokia anitzetan, dela perpausa hasten (gehienetan gertatzen da), dela juntagailu baten ondotik: “Eta, izan ere, ez duzu pentsatu…?”. Baina mintzagaiaren ondotik ere ager daiteke, edo perpaus amaieran (aise gutxiago). Ondoko adibideetan bezala:

• Izan ere, hain goiz ilunabartzen du (Hona hemen gu biok, Dorothy Parker / Mirentxu Larrañaga)
• Eta, izan ere, bisirrak neke latzak eraman behar izan omen zituen Radisav garaitzea lortu zuen arte, ohiz kanpoko heroia baitzen; fusilak edo ezpatak ezin hari minik egin, sokak edo kateak ezin hura lotu; den-denak porrokatzen omen zituen, hari mehea bezain erraz, hain handia zen aldean […] (Zubi bat Drinaren gainean, Ivo Andric / Karlos Zabala)
• Swannek berak errepararazia zigun antzekotasuna, eta izan ere, sukaldeko neskamearen berri galdegiten zigunean, esan ohi zigun: “Zer moduz dabil Giottoren Karitatea? ” Gainera, neskatxak berak, gaixoak, bere haurdunaldiaz hain galkatua egonik, baita aurpegian ere, baita masailetan ere, berauek zuzen eta lauki-eran luzatzen baitzitzaizkion, bazuen nolabaiteko antza […] (Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Arrieta, J. A.)
• Jendeari, izan ere, atsegin zaio horrela mintzatzea gehiegi igo eta goregi hegan egin dutenen erorikoa eta umiliazioa hizpide hartuta (Zubi bat Drinaren gainean, Ivo Andric / Karlos Zabala)
• Hainbeste burdin hesi bada han, izan ere. (Eguzki kolpea, Horacio Quiroga / Jesus Mari Mendizabal)

Batzuetan aditzaren ondotik, perpausaren gainerako osagaiak atzean uzten dituela:

• Spinoza infinitutik pasatzen da Jainkoa aipatzen duen aldiro: horixe da, izan ere, ateo osoa izateko ibiltzea falta zaion distantzia (Formen matxinada, Jorge Wagensberg / Garzia, Juan)
• Hau izan daiteke, izan ere, lehen galdera bat ona: oinarrizkoa, naturala ala kulturala da forma? (Formen matxinada, Jorge Wagensberg / Garzia, Juan)