Denbora-perpausen egitura

Denbora perpausak esaldi nagusiko aditz sintagman kokatzen dira, aditzaren osagarri adberbial gisa, eta adizkiekin (jokatuak nahiz jokatugabeak) eta postposizioekin osa daitezke.

• Mikel etxean sartzen denean, txakurrak zaunka egiten du. (adizki jokatua)
• Mikel etxean sartzean, txakurrak zaunka egiten du. (adizki jokatugabea)
• Mikel etxean sartu orduko, txakurrak zaunka egiten du. (postposizioa)

Mendeko perpaus gehienetan bezala, menderagailuak erabiltzen dira denbora perpausak perpaus nagusiari lotzeko.

Formari dagokionez, denbora perpausetan ez dago batasunik. Adjunktu adberbialak dira denak, baina guztiek ez daukate egitura morfosintaktiko bera. Hauek dira denborazko perpausak osatzeko erabiltzen diren forma nagusiak:

• Perpaus jokatuekin:
  • Adizki jokatuarekin osatutakoak:
    • Erlatiboaren gainean eraikitakoak: erori denean
    • [-en menderagailua + postposizioa]:
      • Konparazio egitura dutenak: erori den bezain laster
      • Perpausaren buruan postposizioa dutenak: erori den arte
    • [adizki jokatua + ela(rik)]: erori delarik
• Perpaus jokatugabeekin:
  • Partizipioarekin osatutakoak:
    • Erlatiboaren gaineran eraikitakoak: erori ondoan
    • [-tu + postposizioa]: sartu arte, sartuz gero, sartu bezain laster, sartu eta gero
    • [-tu + -ta / -ik]: sartuta, sarturik
  • Aditz-izenarekin osatutakoak:
    • Izenlagunaren gaineran eraikitakoak: sartzekoan, sartzerakoan
    • [-tze + atzizkia]: erortzean, sartzerako, heldueran

Denbora adierazten duten perpausak asko diren arren, forma finkoa dutenak sartzu ditugu guk ‘denborazko perpausen’ multzoan, ez bestelakoak.