Hau dokumentuaren bertsio zahar bat da!
Aspektu burutua duten baldintza perpausak ikusiko ditugu atal honetan, orainaldikoak zein iraganaldikoak:
Baldintza errealak | ||
---|---|---|
Orainaldia | Iraganaldia | |
(+burutua) | ibili bada, ekarri badu | ibili bazen, ekarri bazuen |
Baldintza honi ‘erreala’ ere deitzen zaio, ondorio baten baldintza gisa egiatan gertatu ahal izan den zerbait ezartzen baita:
Iraganean ere zabalik dugu bidea:
Alegia, egia bada norbait etorri dela, orduan abisatuko digute, eta egia bada egin zuela, orduan aitor dezala. Eta iraganean ere gauza bera: egia bada etorri zela, zergatik ez zigun abisatu? Edo egia bada egin zuela aitortu egin behar zuen.
Aspektu burutua duten orainaldiko baldintzazko perpausetan (ibili bada, ekarri badu) gertakari edo egoera bururatuak aipatzen dira:
Ondore perpausari dagokionez, hango gertakaria nola ikusia den, aspektuaren aldetik aukera oso zabala izan daiteke:
Horietan guztietan ondore perpuseko aditza orainaldian azaltzen da, aldi komunztadura errespetaturik, eta hala gertatzen da modu horretako perpausetan. Hala ere, zenbait hizkeratan aldi komunztadura hori hautsi daiteke, iragan hurbileko menturako moduak geroko aspektua eta iraganaldia eska baitezake gertakari gertatuak aipatzeko:
Beste zenbait euskalkitan -ke morfemaz baliatzen da modu hori adierazteko, aspektu burutua eta orainaldia erabiliz:
Aspektu burutua duten iraganaldiko baldintza perpausak (ibili bazen, ekarri bazuen) erabiliz, askotan inferentziak tarteko dituzten adibideak osatzen dira:
Adibide horretan, hiztunak berak ez daki segurki ea bezperan Maddalen etorri zen, baina norbaitek hala esan dio, eta ez zaio ezinezkoa iruditzen; ondore perpausean, baldintzari dagokion dedukzio bat adierazten du. Horrela, askotan baldintzazko perpausean egiten den baieztapena aurretik jakintzat-edo ematen da, eta ez dute egiazko hipotesirik adierazten, eta inferentziazko erabilerak bideratzen dira. Antzeko zerbait gertatzen da beste honetan ere:
Ondore perpausean baldintzazkoaren gaineko argibideak edo arrazoiak eman dira, eta izan aditza eta kausazko perpaus bat eramaten dituzte barnean.
Inferentziazko erabileren barnean, beste batzuetan, ondore perpausean esandakoa protasiari kontrajartzen zaio, aurkaritza eginez, kontzesiozko balioa lortuz (hemen ere protasian esandakoa ez da egiazki hipotesi gisa aurkezten):
Hala ere, horrelako egiturak nahiko berriak dira eta horien ordez egokiago da euskarak berezko dituen moldeetara jotzea, esaterako, aurkaritza lokailuak erabiltzea (berriz, aldiz, ostera…):
Honi lotuta, gogoratu, honelakoetarako “bitartean” aditzondoa erabiltzea ere ez dela egokia1:
Eta inferentziazko erabilerekin aurrera jarraituz, beste batzuetan protasian esandakoa hala ez dela azpimarratzeko baliatzen dira mota horretako perpausak:
Hor adierazten dena da baldintzazko perpausean esaten dena (ostegunean nirekin hitz egiten saiatu zela) ez dela zuzena inondik ere.
Edo zeharkakoagoa den loturarekin ere ematen dira:
Guztietan ere, benetako hipotesirik egiten ez denez, aspektu burutua duten lehenaldiko perpausak solaseko jokoen eremu zabalerako erabiltzen dira.
bitartean aditzondoa denborazkoa da, hala jasotzen du Euskaltzaindiaren Hiztegiak, eta adiera horrekin erabiltzen da gehienetan. Azken aldian, ordea, kontrakotasuna, aurkaritza adierazteko ere erabiltzen da. Euskarak, ordea, ez du berezko molde hori, hala azaldu dute hainbat estilo liburu eta gramatikak. Ikus hauek, besteak beste:
lanaren aipamena nola egin...