Hau dokumentuaren bertsio zahar bat da!
Aspektu burutua duten baldintza perpausak ikusi ostean, aspektu burutugabea dutenak ikusiko ditugu orain, orainaldikoak zein iraganaldikoak.
Baldintza errealak | ||
---|---|---|
Orainaldia | Iraganaldia | |
(-burutua) | ibiltzen bada, ekartzen badu | ibiltzen bazen, ekartzen bazuen |
Hau ere baldintza erreala da, berez:
Egiatzat har daitekeen zerbait (norbait berandu etortzen da) hartzen da premisatzat eta hemendik ondorioztatzen da perpaus nagusian baieztatzen dena: orduan, abisatu egiten du.
Esan dugu, berez baldintza erreala dela, baina baldintza gertagarri gisa ere interpretatzen da testuinguru jakin batzuetan. Errepara diezaiogun honako perpaus pare honi:
Azkeneko baldintza perpausak tankera berekoak ditugu itxuraz, baina kasu batean eta bestean modu desberdinean interpretatzen ditugu: lehenbizikoan egiazki gertatzen den zerbaitez ari gara: huts egiten dut noizbait, eta beti ditut inguruan laguntzeko prest direnak. Bigarrenean, aldiz, gertatu ez, baizik gerta daitekeen zerbaitez ari gara. Horregatik, baldintzok ‘potentzialak’ direla ere esaten da. Guk baldintza gertagarriak direla esango dugu (ik. Villasante 1976: 176, 1. oharra; Goenaga 1988). Interpretazio bat ala bestea egin behar dugun, perpaus nagusiko adizkiak esaten digu: adizki hori geroaldikoa bada, edo agintera, modu batera interpretatuko dugu, gertagarri gisa. Beste adizki bat bada, beste modu batera, erreal gisa:
Hauek badute, geroxeago ikusiko dugun bezala, beste ordain bat euskaraz, *edin eta *ezan-en gainean eraikia, zaharkitutzat jotzen bada ere. Iraganeko formek ere balio gertagarri hau izan dezakete, perpaus osoa beste aditz baten osagarri denean, adibidez:
Aspektu burutugabea duten orainaldiko baldintzazko perpausek (ibiltzen bada, ekartzen badu), denboraren aldetik, solas uneari eta geroari dagozkion denborazko kokapenak adieraz ditzakete. Solas unean bururatuak izan gabe hasiak diren egoerak, gertakariak edo gertakari segidak aipa daitezke haietan:
Edo oraino hasi gabeko gertaerak:
Bai eta, balio generikoa edo gnomikoa izanik denborazko kokapen zehatzik ez dutenak ere:
Horietan guztietan, hipotesia solas unean edo geroan jartzean, ez da guztiz ziurra hipotesi hori gauzatuko denik; baina (+alegialdia) motako aditzak erabilita baino gertakortasun handiagoa aitortzen zaie. Eta ildo horretan, nabarmenki gertagaitza den zerbait aipatzean (Axular zaharra kalean ikustea), egokia izan daiteke (+alegialdia) motako aditza erabiltzea:
Baina desegokia izango litzateke aspektu burutugabea duen orainaldiko aditza erabiltzea:
(+ alegialdia) erabiliz, hiztunak aditzera ematen du solaskideak nekez ikusiko duela ondoko egunean Axular kalean, baina bigarrenean, protasian egiten duen hipotesia gertakortzat jotzen du hiztunak, eta bitxia da aspaldi hil den norbaitekin kalean buruz buru egitea.
Aspektu burutugabea duten iraganaldiko baldintzazko perpausetan (ibiltzen bazen, ekartzen bazuen), iraganean kokatuta gaudela, gertakari errepikatuak adieraz daitezke:
Baita iraganean hasi gabeak edo geroaldikoak diren gertakariak ere:
Azken horien harian, ez dira gutxi zehar-solasean azaltzen diren adibideak, askotan iraganaldiko aditzen osagarri modura, denbora komunztaduragatik.:
Zeharkako diskurtsotik kanpo ere ager daitezke aspektu burutugabea duten iraganaldiko baldintza perpausak. Iraganean gertatu diren gertakari errepikatuak adierazteko, esaterako:
Aspektu burutua duten baldintza perpausak bezala, aspektu burutugabea daukaten baldintzak ere erabil daitezke kontrakotasuna azaltzeko, kontzesio balioa emateko.
Hala ere, aspektu burutua aztertu dugunean aipatu dugun eran, euskarak berezkoago ditu baldintzarik gabeko moldeak aurkaritza adierazteko. Goiko adibide hori honela emango genuke:
lanaren aipamena nola egin...