gainontzean

gainontzean ere aditzondoa da, baina osterantzean bezala diskurtso markatzaile gisa nola erabiltzen den ikusiko dugu atal honetan.

gain izenari hainbat kasu marka erantsiz osatzen da gainontzean:

• Gañontzean, nere lanak nornairen etsipean daudeke, besteenak bezela. (Euskera aundiki-soñekoz, Lizardi)
• Zoaz emendik urrun, zeure bidean, gaiñerontzean gozo-gozo bat emango dizut “ lau ” esan baiño leen. (Araibar zalduna, Erkiaga, E.)
• Gañerontzean ezer gutxi: Tolosa zaarreko irudia etxe itxurak kale ta belenen artean, baiñan ez zeatz egiñak, nolabait tajutuak baizik oial beltzaren gañean. (Domenjon de Andia, Labaien, A. M.)

Hainbat aldaera dauzka gainontzean formak: gainerontzean, gainerantzean, gainantzean, gaineantzean

Balioari dagokionez, osterantzean eta bestela diskurtso markatzaileen bi balioak ditu gainontzean hitzak: baldintzazkoa (=de lo contrario) eta murriztailea (=por lo demas):

• Bizkarra oso zuzen eta matraileko muskuluak uzkurtuak ditu bidaiantak, baina gainerantzean lehen bezain seguru dirudi. (Larrepetit, Lizarralde, P.)
• Zakurtxoa da Ainhoa Artetak duen diba detaile bakarra, gainerantzean ez du eszentrizitate berezirik. (Piano gainean gosaltzen, Cano, H.)
• Egoki agertu zan jostelekuko ugazabandre lakarra, gaiñerontzean buztan luzea izango zukean, lantokian ernatu zuten zezio arek. (Araibar zalduna, Erkiaga, E.)

gainerakoan, gaineratikoan eta gainerakotz diskurtso markatzaileak gainerantzeanen antzekoak dira baina hiru hauek balio murriztailea dute soilik:

• Gainerakoan, patarrera urik ezin erakhar badezakezu, eta abareta ere ezin ibil, orduan bakharrik onhesten dut golde zaharra, luzerna egitekotzat. (Laborantzako liburua, Duvoisin)
• Gainerakoan arazorik gabe atera zen dena. (Arrazoimen hutsaren kritika, Kant / Ibon Uribarri)
• Gaineratikoan orok ere, bizi gireno, badugu dituzkegun itzalen hatzemaile frango. (Mintzaira, aurpegia, gizon, Hiriart-Urruty, J.)

Perpausaren hasieran joaten da askotan:

• Gaiñontzean, dedanarekin konforme bizi naiz. (Beti bertsoa buruan, Insausti)
• Gainerantzean: egunak ez zuen deus interesgarririk ekarri. (Harreman arriskutsuak, Choderlos de L./ Muñoz, J.)
• Gainerantzean hutsik dago espazioa. (Piano gainean gosaltzen, Cano, H.)
• Gainerakoan, dena bezperan bezalaxe. (Homo Faber, Frisch, M./ Arrieta, J. A.)

Juntagailuekin erabiltzen dira diskurtso markatzaile hauek:

• Teilatua zeukaten, baina gainontzean alde guztietatik zabalik zeuden, eta, esan zidatenez, hasiera batean adreiluak lehortzeko erabiltzen ziren. (Zoririk ez, Imre Kertész / Urrutikoetxea, U.)
• Mendebaldetik igotzen zirenentzat orain ezkutuan gelditzen zen argia, baina gainontzean distiratsu azaltzen zen arroken alde biluzien gainean, odolez blai egongo balitz bezala. (Eraztunen Jauna III, Tolkien J.R.R. / Agustin Otsoa)
• Aurreneko urteetako ikas-lanetan Elduaingo Parrokiak zerbait lagundu izan bear zion; baño gañerontzean berak ba zun zerekin zuritu Seminarioko paga-bearra. (Santa Cruz apaiza, "Orixe")
• Ez hargatik izan khexos, ez griñatsu, ez sentitua gatik ere nahi litezken bezalako debozionezko sentimendu gozoak ta bihotzeko samurtasunak; egigun gure aldetik ahalik hobekiena, eta gainerakoan gauden deskantsu kofesioaren gainean erran dugun bezala. (Meditacioneac gei premiatsuenen gainean, Duhalde)

ere diskurtso markatzailearen ondoan ere ageri dira:

• Haur da oraiko presuna gazten deliberamendua, haur da hekhen gogoa: eta haur da adinean bezala, gaiñerakoan ere gazte izaitea, eta azken finean, fin gaitz egiteko perilean iartzea. (Guero, "Axular")
• Gainerakoan ere, nahikoa indarberritu arren, kimika-tresnaren bat ikusteak lehengo larritasun beraz berpizten zituen gaixoaldiko sintomak. (Arma, tiro, bammm!, Irigoien, J. M.)
• : Gainontzean ere, Irakeko Gobernu Kontseiluko presidentea hil zuen lehergailuagatik edo (hura ere bonba, hi!), baina galerak nagusitu ziren goizean goizetik. ( Berria)

gainera eta gainerantzean ezin ditugu nahasi:

• gainera emendiozkoa da → zerbait gaineratzen du
• gainerantzean hautakaria da → zerbait aukeratzera behartzen du

Adibide hauetan ikus daiteke bien arteko aldea:

• Eibar herri zatarra da. Gainera, zaratatsua.

Eibar herriari buruzko ezaugarri bat aipatu da lehenengo, “zatarra izatea”, eta beste bat gaineratu zaio gero, “zaratatsua”. Kualitate horiek bata bestearen kontra jartzen ez ditugun neurrian, beti erabil dezakegu gainera:

• Eibar herri zatarra da. Gainera, txikia.
• Eibar herri zatarra da. Gainera, zikina.

Zeini zer ezaugarri erants dakiokeen, perpausean adierazten dugunaren inguruko presuposizioek esango digute: zaratatsua eta txikia, zaratatsua eta zikina, zaratatsua eta garbia, denak dira zuzenak, baina leku zaratatsuak ez dira normalean atseginak izaten edo herritarren gustukoak. zaratatsua eta atsegina kontrako ezaugarriak direnez, perpaus hau ez litzateke erabat egokia izango:

• ?*Eibar herri zaratatsua da. Gainera, oso atsegina.

gainerontzean diskurtso markatzaile hautakariarekin ez da halakorik gertatzen, balio murriztailea baitu:

• Eibar herri zaratatsua da. Gainerantzean, oso atsegina.

Hor ez dago inolako arazorik: kualitatea aipatzen dugu lehenengo, eta gero, gainerantzean diskurtso markatzailearen bitartez, “kontu hori alde batera utzita” edo halako zerbait adierazten dugu, kontrako beste kualitate bati tartea egiteko.

Ikus dezagun, azkenik, hurrengo adibideak ez duela inolako zentzurik:

• ?*Eibar herri zaratatsua da. Gainerantzean, auto-pilaketak izaten dira.

Herri bat “zaratatsua” izatea ala ez lotuta egon liteke “atsegintasunarekin”, eta horrexegatik diogu gure gustukoa izan daitekeela nahiz zaratatsua den. Aldiz, zaratatsua izatea eta auto-pilaketak izatea ezin dira kontra jarri. Horregatik ezin da erabili hor gainerantzean: diskurtso markatzaile honek aukeratzeko eskatzen du.

Laburtuz, hauxe da paradigma osoa:

• Eibar herri zaratatsua da. Gainera, auto-pilaketak izaten dira.
• ?Eibar herri zaratatsua da. Gainerantzean, auto-pilaketak izaten dira.
• ?*Eibar herri zaratatsua da. Gainera, oso atsegina.
• Eibar herri zaratatsua da. Gainerantzean, oso atsegina.