Konparazio perpausak

Erantzuna:

Bai, zuzena da esaldi hori. Euskaltzaindiaren EGLU V (Mendeko perpausak 1) liburuko 436-437 orrialdeetan aztertzen da egitura hori, Gero(ago) (eta) … -ago izenburua duen azpiatalean. Han esaten da bi aukerak direla zuzenak:

• Gero eta hobeto ikusiko dituzu zenbakiak.
  
• Geroago eta ederrago dago gure herria.
  

Literatura-tradizioko adibideak (bietarikoak) ere badira orrialde horietan jasoak.

Erantzuna:

Bi multzoetako adibideak dira zuzenak. Ohikoena, nolanahi ere, bigarren multzokoak bezalakoak erabiltzea da: Zureak bezalako zapatak dauzkat.

Baina lehenbiziko multzokoak ere zuzenak dira; horien parafrasia egiten baldin badugu ohartuko gara horretaz:

• Nik zuk (dituzunak) bezalako zapatak dauzkat.

EGLU V liburukian jaso dira halako esaldi laburtuak (ikus 381-382 orrialdeak):

• Gizon horrek (erosi duen) bezalako autoa erosiko dut.
• Nahi baduzu nik bezalako arthaldea izan. (J. Barbier)

Erantzuna:

Bai, zuzena da. Euskal Gramatika: Lehen Urratsak V (Mendeko perpausak 1) liburukiak (1999, 408. or.) dioenaren arabera, edozein adjektiboren lekua har dezake; beraz, edozein adjektiboren adiera har dezake, nahiz eta ez den aditzera ematen adjektibo hori zein litzatekeen. Solaskidearen (aurre)suposizioaren araberakoa izango litzateke. Nolanahi ere, horrelako esaldiak hizkera jasokoak direla esaten da.

Erantzuna:

EGLU V liburukian (299-302 orr.) aztertzen dira egitura horiek, eta biak ontzat eman ditu Euskaltzaindiaren Gramatika batzordeak.

Egiturak, berez, desberdinak direla esaten da gramatika horretan, baina esanahia bera dela. -eNA egiturari dagokionez, perpaus erlatibo bat dago horren azpian:

• Nik esaten nuen (salneurri)a baino gutxiago balio du.
  

Erantzuna:

Galdera honi dagokionez, kasu desberdinak aipa daitezke:

• a) Mendeko perpausak eta perpaus nagusiak aditz bera dutenean, murriztua eman daiteke mendekoa, aditzik gabe, hau nagusitik berreskura baitaiteke. Hona adibide bat:
  
  • Apaiza eta praillea bazkaltzera etorri ziranean, praillea eseri zan maian apaiza baiño leen (G. Anduaga)

• Hor ikusten denez, apaiza izena doa baino lehen-en aurretik, baina agerikoa da azpian eseri zen dagoela, perpaus nagusian bezala.

• b) Denbora adierazten duten izenak eta adberbioak ere joan ohi dira baino lehen-en aurretik: gaua baino lehen, Gabonak baino lehen, bostak baino lehen, orain baino lehen, luzaro baino lehen…

• Horiek zuzenak direla ez da zalantzarik. Zer azalpen dagokien beste kontu bat da. Edo postposizio sintagma gisa azaldu daitezke, eta orduan ez da isilpeko aditzik bilatu behar: orain baino lehen, esate baterako, orain-en pareko izango litzateke. Edo perpaus murriztu gisa, izan edo horren antzeko aditzen bat isilpean dela: gaua ‘izan’ baino lehen, bostak ‘eman’ baino lehen… Beste batzuetan igaro edo horren antzeko aditz bat uler daiteke azpian: urte asko baino lehen, egun asko baino lehen.

• c) Adlatiboarekin ere erabiltzen da, denborazko perpausetan ohikoa denez: hi lanera baino lehen, emazteagana baino lehen, ordu larri hartara baino lehen…

• Horiek ere zuzenak dira, zalantzarik ez. Azalpenarena beste kontu bat da hemen ere. Aditzoin gisa uler daitezke horrelakoak: lanera(tu), herrira(tu)… Edo ‘iritsi’ adierako aditz isil(du) bat dela pentsa daiteke: ordu larri hartara ‘iritsi’ baino lehen.

• d) Berez denbora adierazten ez duen izenaren ondoan ere erabiltzen da inoiz baino lehen, baina ez da ohikoa, eta aditza berreskuratzen ‘erraza’ izan behar du: argia baino lehen, esate baterako, argia ‘egin’/’izan’ baino lehen, hau da, argitu baino lehen…