Artikulu hau jatorriz The Conversation argitalpenean aurki daiteke.

Azken hilabeteetan, berri ugari agertu dira prentsan azido gamma-hidroxibutirikoa (GHB), “estasi likido” ere deitutakoa, ustez legez kanpo erabili dela eta. Informazioak ustezko delituekin lotzen dira, hala nola sexu-abusuekin edo, harago, hilketekin. Albisteek nabarmentzen dute substantzia hori ematean (edo injektatzean) biktimari mendekotasun kimikoa eragiten zaiola eta, honetara, erasotzailearen lana erraztu egiten dela. Baina noraino da egia?

Hasteko, argitu behar da, estasi likidoa esaten zaio arren, GHBk ez duela bat ere zerikusirik estasi deituriko drogarekin. Hainbat urtetatik hona legez kanpoko droga gisa erabili ohi den estasia anfetaminaren, 3,4-metilendioximetanfetaminaren edo MDMAren deribatu bat da. Garunaren estimulatzaile indartsu gisa diharduen substantzia bat da.

Aitzitik, GHB da gure garunak sortzen duen neurotransmisore inhibitzaile nagusiaren antzekoa, GABA edo azido gamma-aminobutirikoaren antzekoa da. Horrek esan nahi du GHBk garunaren funtzionamenduaren depresore gisa jokatzen duela, organo honen funtzio fisiologiko gehienak gutxituz edo blokeatuz.

Legez kanpoko kontsumorako sintesi kimikoaz gain, gaur egun badakigu jakin GHB gure organismoak berak ekoitzi egiten duela. Zehazki, nerbio-sistema zentralean egon dagoelarik, beste organo periferiko batzuetan ere badago, hala nola bihotzean edo giltzurrunetan.

Efektu sekundariorik dakarren anestesikoa

GHB anestesiko gisa erabili zen 60ko hamarkadan. Efizientzia eskasak eta eragindako albo-ondorio ugariek eragin zuten haren erabiltzeari uztea.

Hala eta guztiz ere, gaur egun herrialde batzuetan onartu egiten da gamma hidroxibutirato sodiko gisa. Sendagai hori GHBn oinarritzen da eta narkolepsia tratatzeko erabiltzen da, loaren nahasmendua dena, egunez muturreko logura eta bat-bateko lo erasoak ezaugarri dituena.

Kulturismoaren munduan ere legez kanpo erabili izan da, hazkundearen hormona jariatzea eta muskuluen garapena bultzatzen zituelako ustean oinarri hartuta.

Adikzio potentziala zuenez, 2002. urtean fiskalizatutako substantzien nazioarteko zerrendan sartu zen, merkaturatzea debekatu zelarik. Hala eta guztiz ere, antzeman da jaietako giroetan aisialdiko droga gisa erabiltzen dela, bai eta "chemsex" izeneko praktikekin loturik ere. Normalean legez kanpo erosten dira, kalean edo webgune espezializatuen bidez.

Desinhibiziotik kontzientziaren galtzera

Legez kontrako GHB laborategi klandestinoetan ekoizten da eta disoluzio likido usaingabe eta koloregabe moduan agertu ohi da; edariarekin oharkabean nahastea errazagoa izanik.

Eragiten dituen ondorioak alkoholaren antzekoak izaten dira. Hasiera batean, desinhibizioa eta soziabilitate handiagoa eragiten ditu. Ondoren, logura, mugitzeko zailtasunak, goragalea, gorakoak eta, zenbaitetan, kontzientzia galtzea ere eragiten ditu. Dosi altuetan arnasa hartzeko arazoak sor ditzake, kontsumitzailea koma egoerara eta hiltzeraino eraman dezaketenak.

Bere ondorioak indartuta suerta daitezke nerbio sistema zentraleko beste depresore batzuk, esaterako, alkohola, benzodiazepinak edo opiazeoak, aldi berean kontsumitzen badira.

GHBren gaindosiak jolas eta aisiarako kontsumoarekin lotuta egon ohi dira eta, kontsumoaren prebalentzia txikia den arren, bosgarren substantzia ohikoena da aisialdirako erabilitako drogen intoxikazio baten ondoren larrialdietara joaten diren pertsonen artean. Hala, Europako azterlan baten arabera, GHB agertzen dela, drogek eragindako intoxikazio baten ondorioz larrialdietan ospitaleratutako pertsonen % 11an, bai eta zainketa intentsiboetako unitate batera eraman behar izaten diren pertsonen % 35ean ere.

Ohikotasunez erabilita, GHBak mendekotasun eta abstinentzia egoerak eragiten ditu, etanola kontsumitzerakoan sortu ohi direnen oso antzekoak.

Odolean 8 ordu geroago arte ere detektatzen da eta gernuan 12 ordutara

GHBren eraginak kontsumitu eta 10-20 minututara hasi ohi dira, 60 eta 90 minutu bitartean iraun eta 3 edo 4 ordutara erabat desagertzen dira. Substantzia hori azkar metabolizatzen da organismoan eta, beraz, berori erabiliz erasoren bat egin izan dela susmatzen bada, komeni da biktima ahalik eta azkarren osasun zentro batera joan dadila, odol eta gernu analisia egin dakizkion.

Uste da odolean detekta daitekeela, hura ustez hartu eta 8 ordutara arte eta 12 ordutara arte gernuan. Denbora hori igarota, zenbait kasutan ile laginetan detektatzen da.

Gainera, aztertutako laginetan GHB agertuta ere, nahasgarria izan daiteke bere interpretazioa. Kontuan izanik modu naturalean (berariazko ekoizpena) kantitate txikietan ager daitekeela, positibo faltsuak ager litezke.

Gamma butirolaktona (GBL) izeneko GHBren aitzindari baten erabilera ere antzeman da, GHBra metabolizatu eta antzeko ondorioak eragiten dituena.

Benetan erabiltzen al da sexu delituetan?

Gora egin dute azken bolada honetan, GHBren erabilera iradokitzen duten informazioek, hain zuzen ere, sexu abusuen biktimei mendekotasun kimikoa eragiteko. Erabilera horren oinarria litzateke logura eta amnesia atzerakoia sortzeko lukeen gaitasuna, biktimen kontrol eta salaketarako ahalmena murrizten dituelakoan. Hala ere, errealitatea da delitu horietako gehienetan alkohola eta zenbait benzodiazepina mota erabiltzen direla.

Nazioarteko ikerketa batzuen arabera, GHB detektatu egin da drogak erabilita egin diren sexu delituen % 5 baino gutxiagotan. Datu horien arabera, esan liteke, egiazta daitekeen errealitatearen aurrean baino, fenomeno mediatiko baten aurrean gaudela.