Ingelesezko ’self’ hitzak norbera adierazten du psikologian  eta, oro har, autokontzeptuari egiten dio erreferentzia, hau da, pertsonak bere buruaz dituen sineste, kontzeptu eta irudikapen subjektiboak.

Lan honen helburu nagusia izan da gure nortasuna eraikitzeko prozesua eta munduaz dugun ikuspegia aztertzea. Prozesu hori oinarrizko motibazio batzuek eta munduari buruzko ikuspegi jakin batek zehazten dute. Azterketa honetan, nolabait gu ikustera bultzatzen gaituzten motibazioak aztertzen ditugu, eta ez bakarrik zein diren aztertzera bultzatzen gaituzten motibazioak, baizik eta jakin nahi duguna da gure identitatea eraikitzeko prozesu horretan oinarrizkoagoa den motibaziorik badagoen, eta gainerakoak haren ondorio izan daitezkeen”, adierazi du Saio Pérez Erroz UPV/EHUko Gizarte Psikologia eta Portaera Zientzien Metodologia saileko ikertzaileak.

Giza portaera hainbat arrazoik zehazten dute. “Lan honetan, lau dira aztergai den self-aren motibazioak: autozuzenketa –autokontzeptu positiboari eusteko beharra–; nortasun-ziurgabetasuna murriztea, hau da, nor naizen jakiteko beharra; kontrolatzeko beharra —gure bizitzan gertatzen diren gertaerak kontrolatzeko sentimendua— eta heriotzarekin zerikusia duten pentsamenduak saihesteko beharra”, azaldu du UPV/EHUko ikertzaileak.

“Logika esperimental bera duten hiru azterketa egin ditugu: lehenik eta behin, motibazioak aktibatu ziren, self-era zuzendutako mehatxuen bidez. Adibidez, egoera kontrolatu ez zutela sentitu zuten egoera garrantzitsu bati buruz hausnartu eta idatziz idazteko eskatu zitzaien pertsona batzuei; beste talde bati, berriz, zuzen jokatu ez zuten egoera bati buruz hausnartzeko eskatu zitzaien; edo hiltzeko zorian daudela imajinatzeko eta horri buruz dituzten pentsamenduak eta sentimenduak deskribatzeko eskatzen zaie”, dio Saioa Pérez Errozek. “Ondoren —jarraitzen du—, mehatxu horiek eragindako efektuak eta emozioak ikusi ziren galdera-sorta baten bidez. Azkenik, mehatxuek zer-nolako defentsa-erreakzioak eragiten dituzten ikusi dugu, munduaren ikuspegi kulturalaren hainbat dimentsiotan aldaketak eragiten baitituzte”. “Pertsonek beren buruaz eta munduaz mehatxuen aurrean duten ikuspegia nola aldatzen duten ikustea interesatzen zaigu. Psikologian asko ikertu den oinarritik abiatzen da, mehatxuen aurrean pertsonok geurea eta inguratzen gaituen guztia modu biziagoan defendatzera jotzen dugunaren ideiatik, alegia”, azpimarratu du Pérezek.

Lortutako emaitzak ikusita, ikertzaileak nabarmendu du “motibazio guztiak oinarrizkotzat har daitezkeela, eta pertsonok desberdin erreakzionatzen dugula mehatxatuak izan diren motibazioen arabera. Adibidez, ziurgabetasuna sentitzen badugu, batez ere geure buruaren irudi argi eta koherentea emango digun informazioa bilatuko dugu. Hala ere, gure balio pertsonala mehatxupean dagoenean, pertsonek  balio hori berrezarri egin nahi dute, beren irudi positiboa ematen dien informazioa bilatuz”. “Oinarrizko motibazio horien mehatxu guztiek ez dituzte defentsa-erreakzio berak eragiten, motibazioek portaera desberdinetara bultzatzen gaituzte”, dio Saioa Pérez Errozek.

Era horretako azterketei esker, “giza portaera hobeto ezagutzeak —dio Pérezek— lagundu diezaguke, batetik, gure portaera hobeto ulertzen, eta, bestetik, pertsonei gure burua ikusteko moduan eta mundua ikusteko dugun moduan aldaketak eragiten”.

Informazio osagarria

Ikerketa hau Saioa Pérez Erroz (Iruñea, 1987) doktore-tesiaren barnean egin da. Doktore-tesiaren izenburua ‘La vulnerabilidad del self: reacciones defensivas ante el fracaso, la incertidumbre, la falta de control y la muerte’ da, eta Lorena Gil de Montes Etxaide eta Arrate Agirrezabal Prado Psikologian doktoreak eta UPV/EHUko irakasleek, eta Agustín Echebarria Echabe UPV/EHUko katedradunak, 2017ko otsailean zendu zenak, zuzendu dute.