Ikasgaiaren helburu nagusiak hauexek dira:

1.- Ingurumenaren baldintza fisiko-kimikoek animalietan daukaten eragina eta animaliek burutzen dituzten erantzun kompentsatorioen azterketa dira ikasgai honen helburuak. Ingurumen-baldintzen aldagarritasunak sorrerazitako estresa bi ikuspuntutik aztertzen da: hiltze-tasa alda dezakeen faktore bezala eta animaliaren egoera fisiologikoa balio optimotik aldendu dezakeen faktore bezala. Lehenengo kasuaridagokionez, hiltze-mugak alda ditzaketen animalien erantzun kronikoak (aklimatazioak) aztertuko dira. Bigarren kasuari dagokionez, tolerantziatartean ematen diren erantzun konpentsatorio homeostatikoak (erregulazioa) eta homeozinetikoak (komunztagarritasuna) aztertuko dira.

Inguruneko oxigeno-gertutasunaren, tenperaturaren, eta ura eta gatzen eskuragarritasunaren aldakortasunari animaliek ematen duten erantzunak aztertuko dira bereziki.

2.- Biologia esperimentalaren oinarriak lantzea: esperimentuetan lortutako emaitzetatik abiatuz fenomeno biologikoaren azalpen holistiko eta arrazonagarria eraikitzeko eman behar diren urratsak ezagutzea.

IKASGAIAN LANDUKO DIREN GAITASUNAK.

Goian aipatutako helburuak lortzeko ikasleek hurrengo konpetentziak edo gaitasunak lortu beharko ditu.

a) GAITASUN ESPEZIFIKOAK

G1- Inguruneko baldintza fisikokimikoen (tenperatura, oxigenoeskuragarritasuna,

ura eta elektrolitoen eskuragarritasuna) aldaketek animalien antolakuntza maila ezberdinetan duten eragina aztertzeko neurtu behar diren parametro fisiologikoak ezagutzea.

G2- Konpentsazio ereduen bidez, inguruneko aldaketen aurreko tolerantzia eta erresistentziaren izaera ulertzea, izaki komunztagarri zein erregulatzaileen erantzunak identifikatuz (erantzun homeozinetikoak eta homeostatikoak).

G3- Denboraren araberako erantzun fisiologikoak karakterizatzea, prozesu akutu eta kronikoen identifikazioaren bidez, eta portaera fisiologikoetan gertatzen diren ezberdintasun iraunkorren analisiaren bidez, bai populazio zein espezieen artean.

G4- Animalien portaera fisiologikoa inguruneko eragile nagusien (tenperatura, arnas gasen eskuragarritasuna, ur eta elektrolitoen eskuragarritasuna) aurreko erantzun funtzional modura aztertzen ikastea, konpentsazio ereduen erabileraren bitartez.

G5- Ingurumen-fisiologiako esperimentuen diseinuetan kontutan hartu behar diren aldagarriak ezagutzea.

G6- Datu fisiologikoen oinarrizko tratamendu estatistikoak eginez parametro fisiologikoen arteko harreman funtzionalak aztertzea.

b) ZEHAR GAITASUNAK

G7- Datu esperimentaletatik abiatuz dedukzioa erabiltzea erantzun fisiologiko konplexuen deskribapen holistikoak egiteko.

G8- Esperimentuetatik lorturiko ondorioztaketak literatura zientifikoarekin kritikoki erkatzea ondorio orokorrak eraikitzea.

G9- Komunikazio zientifikoaren oinarriak ezagutzea, kasu praktikoei buruzko txostenak idatziz.

SARRERA. Animalien ingurumen-fisiologiaren definizioa. Ingurumen faktoreak eta sistema biologikoengan dituzten efektuak. Ingurumen-estresa. Tolerantzia tarteak eta hiltze-mugak. Aklimatazioaren efektuak. Adaptazioa. Tolerantzia tartean emandako erantzun konpentsatorioak. Optimo fisiologikoa. Komunztagarritasuna eta erregulazioa. Homeostasia eta Homeozinesia. Estresaren ebaluaziorako irizpideak eta estresaren ondorioak animaliaren hazkuntza-tasan

METABOLISMOA. Energia metabolikoaren ekoizpena eta erabilera. Tasa metaboliko basala, hazkuntzaren eta aktibitatearen kostuak. Tasa metabolikoaren neurketa. Tamainaren eta aktibitatearen efektuak

OXIGENO-GERTUTASUNA. Arnas medioa eta oxigeno gertutasuna: ura eta airea. Hipoxia eta anoxia. Oxikomunztagarriak eta oxierreguladoreak. Arnas pigmentuak eta oxierregulazioan jokatzen duten papera. Hipoxiari eta anoxiari emandako erantzun metabolikoak. Defizit aerobikoa eta oxigeno-zorra. Anaerobiosia

TENPERATURA Aldaketa termikoari emandako erantzuna. Tenperatura eta Tasa metabolikoa. Homeotermia eta Poikilotermia. Tolerantzia termikoa eta konpentsazio termikoa. Aklimatazio termikoaren mekanismo molekularrak: entzima-kontzentrazioaren aldaketa, isoentzimen sintesia eta adaptazio homeobiskosoa. Oreka termikoa eta erregulazio termikoaren mekanismoak. Endotermia eta Heterotermia. Alde-termoneutroa. Tenperaturaren erregulaziorako sistema integratua

URA ETA ELEKTROLITOAK. Harreman osmotikoak. Eurihalinitatea eta estenohalinitatea. Osmokomunztagarrien erantzun osmotikoak. Erregulazio osmotikoaren mekanismo orokorrak. Erregulazio osmotikoa eta ur-balantzea animalia lehortarretan. Hondar nitrogenodunen iraizpena eta ur-ekonomia.



Programa garatzeko hurrengo aktibitateak burutuko dira:

1.- ¿Oinarrizko kontzeptuak¿ eta ¿metabolismoa¿ direlako gaiak eskola magistralen bidez emango dira, guztira 14 h-eskoletan.

2.- Ingurumen aldagarrien azterketarako (hau da, oxigenoa, tenperatura eta ura eta elektrolitoen ekonomia) ¿Eragiketen ebazpenaren bidezko ikasketa¿ deritzon metodologia erabiliko da. Aldagarri bakoitzaren azterketarako literaturatik eratorritako datu esperimental hautatuen multzo batekin lan egingo da. Datu horiek azterketa kasu bat (Case study) osatzen dute. Azterketa kasu bakoitzaren lanketa hurrengo modu honetan burutuko da:

A.- Aurkezten diren oinarrizko ideien lanketa: erantzun fisiologikoaren natura zein den, eta parametro eta indize fisiologikoen arteko harreman funtzionalak nolakoak diren aztertuko da. Azterketa kasu bakoitzarekin 7 ordu magistral erabiliko dira eta gelako praktika bat ere gutxienez.

B.- Informazio bibliografikoaren araketa. Aztertzen ari den kasuarentzat garrantzitsua den informazio lagungarriaren bilaketa. Aktibitate hau gelako praktiken bidez eta ikaslearen ikasgelaz kanpoko jardueren bidez burutuko da.

C.- Datu esperimentalen tratamendu matematiko kalkulu-orriak erabiliz. Aktibitate hau ere gelako praktiken bidez eta ikaslearen ikasgelaz kanpoko jardueren bidez burutuko da.

D.- Irakasleak zuzendutako emaitzen aurkezpen eta eztabaida gela praktiketan.



Laborategiko praktiken programa:

Praktikak 5 ordutako 3 saiotan banatzen dira.



Praktiken gai zerrenda:



-Arrainen metabolismoaren aklimatazio termikoa.

-Organismo urtarren oxierregulazio-maila neurtzeko erabil daitezkeen parametroen azterketa. Espezie oxierregulatzaile eta oxikomunztagarrien arteko konparaketa

-Ornogabe itsastar osmokomunztagarrien bolumen zelularraren eraenketa isosmotikoa.

Ikasgaiaren metodologia

Ikasgaian mota ezberdinetako eskolak erabiliko ditugu.

1.- Kontzeptu teorikoak azaltzeko eskola magistralak (M) erabiliko dira, betez ere kurtsoko lehenengo 14 eskoletan, zeinetan konpentsazio fisiologikoaren izaera (kapazitate-moldapena eta erresistentzia-moldapena, homeostasia eta homeozinesia) eta metabolismoaren oinarrizko kontzeptuak azalduko dira.

2.- Ingurumen aldagarrien azterketarako (oxigenoa, tenperatura eta ura eta elektrolitoen ekonomia) Eragiketen ebazpenaren bidezko ikasketa (EEBI) deritzon metodologia erabiliko da. Aldagarri bakoitzaren azterketarako literaturatik hartutako datu esperimental multzo batekin lan egingo da. Datu horiek ikerketa kasu bat (Case study) osatzen dute. Ikerketa kasu bakoitzaren EEBI-ren lanketa hurrengo modu honetan burutuko da:

2A.- Aurkezten diren oinarrizko ideien lanketa: erantzun fisiologikoaren izaera zein den, eta parametro eta indize fisiologikoen arteko harreman funtzionalak nolakoak diren aztertuko da. Ikerketa kasu bakoitzarekin 7 ordu magistral erabiliko dira eta gelako praktika (GA) bat ere gutxienez.

2B.- Informazio bibliografikoaren araketa. Aztertzen ari den kasuarentzat garrantzitsua den informazio lagungarriaren bilaketa. Aktibitate hau gelako praktiken bidez (GA) eta ikaslearen ikasgelaz kanpoko jardueren bidez burutuko da.

2C.- Datu esperimentalen tratamendu matematiko kalkulu-orriak erabiliz. Aktibitate hau ere gelako praktiken (GL) bidez eta ikaslearen ikasgelaz kanpoko jardueren bidez burutuko da.

2D.- Datuen deskribapena eginbehar da artikulu zientifiko (sarrera, material eta metodoak, emaitzak, eztabaida eta bibliografia) egitura duen txosten bat idatziz.

2E.- Irakasleak txostena zuzenduko du eta egindako kritikak eta zuzenketak erabiliz ikasleek txostena hobetuko dute bigarren ebaluazio bat pasa ahal izateko.

3. Laborategiko praktikak (GL) burutuko dira. Azterketa kasuetan ikusitako hainbat parametro fisiologikoen neurketa esperimentala egingo da. Praktiketan esperimentuak egingo dira. Esperimentu multzo horien deskribapen bat (txostena) egin behar da.

Laborategiko praktikak egitea eta ikerketa kasuak ebaztea beharrezkoa izango da.

Irakasgaiaren ebaluazioak hurrengo atalak izango ditu:

Edukien azterketa idatzia: %60

Ikerketa kasuen txostena: %30

Laborategiko praktiken txostena:%10



Edukien azterketa idatzian 4 bat lortzea beharrezkoa izango da media egin ahal izateko. Asterketaren egitura hurrengo hauxe izango da:

Galdera laburrak (%10)

Galdera luzeak (20)

Ariketak (%70)

Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa den gutxieneko nota azterketan: 4/10. Ez da azterketa partzialik egingo. Azken frogara ez aurkezteak ebaluazio deialdiari uko egitea erakarriko du eta Ez Aurkeztua bezala agertuko da.



Ebaluazio jarraituari uko egiteko eta araudiaren arabera, eskolen lehen 9 asteak baino lehenago, irakasleei idazki bat bidali behar zaie azalpenekin. Hala ere, irakaskuntza-jardueren antolaketa dela eta, ebaluazio jarraituari uko egiteko nahia, lehen 5 asteak pasatu aurretik egitea gomendatzen da.

EXCEL programa daukan ordenagailua.

Oinarrizko bibliografia

HILL, R.W., WISE, G.A. & ANDERSON, M., 2006. Fisiología Animal. Harper & Row Publishers, N.Y.

RANDALL, D., BURGGREM, W. & FRENCH, K., 2002. ECKERT Animal Physiology. Mechanisms and adaptations. 5th ed. Freeman & Co.

SCHMIDT-NIELSEN, K. 1997. Animal physiology. Adaptation to environment,.5th Ed. Cambridge University Press. London.

WILLMER, P., STONE, G.& FRENCH, K. 2005. Environmental physiology of animals. 2nd ed. Blackwell

Gehiago sakontzeko bibliografia

BLAKE, R. W. (Ed.) (1991). "Efficiency and economy in animal physiology" Cambridge University Press, Cambridge.
HOCHACHKA, PW & SOMERO, GN. 2002. Biochemical adaptation. Mechanisms and processes in biochemical evolution. Oxford University Press.
KOOIJMAN, S. A. L. M. (1993). "Dynamic energy budgets in biological systems". Cambridge Univ. Press
LOUW, G. 1993. Physiological Animal Ecology.
Mc NAB, BK. 2002. The physiological ecology of vertebrates. A view from energetic. Longman
PROSSER, C.L. (ed.) (1991). "Comparative animal physiology". Wiley, Nueva York.

Aldizkariak

ANNUAL REVIEW OF PHYSIOLOGY
COMPARATIVE BIOCHEMISTRY AND PHYSIOLOGY.
JOURNAL OF PHYSIOLOGY
JOURNAL OF PHYSIOLOGY AND BIOCHEMISTRY
REGULATORY INTEGRATIVE AND COMPARATIVE PHYSIOLOGY
PHYSIOLOGICAL AND BIOCHEMICAL ZOOLOGY
PHYSIOLOGICAL REVIEWS
ACTA-PHYSIOLOGICA-SCANDINAVICA.
PFLUGERS-ARCHIV-EUROPEAN-JOURNAL-OF-PHYSIOLOGY.
MARINE-AND-FRESHWATER-BEHAVIOUR-AND-PHYSIOLOGY.
JOURNAL-OF-COMPARATIVE-PHYSIOLOGY-
INTEGRATIVE-AND-COMPARATIVE-PHYSIOLOGY.
JOURNAL-OF-EXPERIMENTLA MARINE BIOLOGY AND ECOLOGY.
JOURNAL-OF-PHYSIOLOGY-LONDON.
JOURNAL-OF-APPLIED-PHYSIOLOGY.
JOURNAL OF EXPERIMENTAL ZOOLOGY
JOURNAL-OF-ANIMAL-PHYSIOLOGY-AND-ANIMAL-NUTRITION-ZEITSCHRIFT-FUR-TIERPHYSIOLOGIE-TIERERNAHRUNG-UND-FUTTERMITTELKUNDE.