Gaitasun espezifikoak:

1. Gure espeziearen eboluzioari datxekien prozesuak ulertzeko dauden ezaugarrien transmisio mekanismoen ezagumenduen jabetzean azpimarra jartzea.

2. DNA isolatzea eta analizatzea, eta diagnostiko genetikoak eta molekularrak egitea.

3. Giza aldakortasun genetikoa ikasteko erabilgarriak diren teknologien eta metodo estatistikoen ezagutzan sakontzea.

4. Ikuspuntu kualitatibo zein kuantitatibo batetik egungo giza aldakortasun genetikoaren ezagutzan sakontzea, kausak eta mugarri mikroebolutibo nagusiak ezagututa.



Zeharkako gaitasunak:

1. Gaitasun profesionalen arloko proiektuen zuzendaritzan, idazketan eta betetzean, eta komunitate zientifikoari eta gizarteari komunikazioan aurrera egitea.

2. Analisi, sintesi, antolaketa eta planifikazio ahalmenaren garapenean azpimarra jartzea. Horrek, erabakiak hartzea eta informazioaren lantzea eta transmisioa baimenduko du.

3. Pertsonen arteko erlazioekin loturiko trebetasunen garapena biribildu, talde-lana faboratzeko. Arrazoiketa kritikoan eta gizartearen balioekiko konpromiso etikoan aurrera egitea.



Irakaskuntza emaitzak:

1. Markatzaile genetiko mota desberdinak ezagutzen ditu eta mekanismo ebolutiboak eta giza espeziearen eboluzioan mekanismo bakoitzak duen efektu bereizgarria ulertzen du.

2. Populazioen arteko desberdintzapen maila neurtzeko eta emaitza ulertzeko gai da.

3. DNA lagin batetik informazioa lortzea baimentzen duten laborategiko prozesuak eta metodoak aurrera eramateko gai da.

4. Aitatasunen eta identifikazio indibidualen diagnostiko genetikoak egiteko gai da.

5. Giza populazioen jatorriaren ezagutzan teknologia genetiko berrien emaitzak zelan erabiltzen diren ulertzen du.

6. Algoritmo egokiak hautatuz analisi filogenetikoak egiten eta interpretatzen ditu.

7. Informazio genetikoa eta beste jakintza arloetatik datorren informazioa bateratzeko gai da; horrela giza dibertsitate genetikoaren jatorriaren eta planetaren giza populamenduaren inguruko ondorioak ateratzeko.

8. Demografi trantsizioek giza populazioen dibertsitate mailan eta egungo osaketan izan duten eragina ezagutzen du.

9. Egungo giza aldakortasun genetikoa eta kulturala sakonki ezagutzen du.

10. Lortutako emaitzak modu zientifikoan komunikatzeko gai da.

11. Ikerketa proiektu labur bat aurrera eramateko gai da, antolaketa, planifikazioa, analisia eta sintesia barne.

12. Beste gelakideen emaitzak eta ondorioak modu kritikoan arrazoitzeko gai da.

PROGRAMA TEORIKOA



I. ALDAKORTASUN GENETIKOA



1. ANTROPOGENETIKA

Antropogenetikaren definizoa. Antropogenetika, Etika eta Bioestatistika. Jatorri genetikoa duen aldakortasuna: Markatzaile genetikoak, maiztasun alelikoak eta haplotipikoak. Polimorfismoa.



2. ZEHARKA DETERMINATZEN DIREN MARKATZAILEAK

Sarrera. Eritrozito-antigenoak. Leukozito-antigenoak. Plasma-proteinak eta eritrozito-entzimak. Immunoglobulinen alotipoak (GM taldeak).



3. ZUZENEAN DETERMINATZEN DIREN MARKATZAILEAK

DNAren erauzketa eta kuantifikazioa. Errestrikzio-entzimak. PCR. Sekuentziazioa. NGS. PCR kuantitatiboa. DNA txipak. SNPak. RFLPak. Geneen aleloak. VNTRak eta mikrosateliteak. Alu tartekapenak. Mitokondrioko DNA. Y kromosoma. CNVak.



4. DATU-ITURRIAK ANTROPOGENETIKAN

Giza Genomaren datu-baseak. Maiztasunen eta sekuentzien datu-baseak. Datu linguistikoak, arkeologikoak eta paleontologikoak.



5. DATU-PROZESAMENDUA ANTROPOGENETIKAN

Hardy-Weinberg oreka. Antzekotasun genetikoa. Antzekotasunaren analisi estatistikoa: KFA, MDS, Dendrogramak. Bootstrap. Geografia eta geneak: Klinak, Mapa sintetikoak, Autokorrelazio espaziala, Mantel testa, AMOVA. Beste batzuk: Zentroidearen metodoa, Structure, Sare filogenetikoak, Auzitegi-Genetika, Datu-meatzaritza. Antropogenetikan interesgarriak diren programak.



II. ALDAKORTASUNAREN JATORRIA



6. EVAREN GARAIA

Gure espeziaren sorrera. Out of Africa. Migrazio-prozesu nagusiak. Mestizajea beste hominido batzuekin. Mikrodesberdintze-prozesuak.



7. NEOLITIKOA

Ehiztari-biltzaileak. Klima-aldaketa eta aldaketa kulturala. Kultura neolitikoen jatorria eta hedapena. Lehen demografi trantsizioa.



8. ISOLATUEN HAUSTURA

Industria-iraultza. Bigarren demografi trantsizioa. Trantsizio epidemiologikoa. Odolkidetasuna eta gaixotasun errezesiboak.



9. ALDAKORTASUN GENETIKOA ETA KULTURAREN ALDAKORTASUNA

Gizaki modernoaren jatorriaren gaineko beste ebidentzia batzuk. Out of Africa eta kraniometria. Helicobacter pylori-ren dibertsitate genetikoa. Hizkuntz ondarearen dibertsitatea. Musika-heterogeneitatearen (ustezko) jatorria.



III. GIZA POPULAZIOEN ALDAKORTASUN GENETIKOA



10. GIZA ALDAKORTASUN GENETIKOAREN KUANTIFIKAZIOA

Gizakien sailkapenak. Populazioen barneko eta arteko aldakortasuna. Larruazalaren kolorea.



11. ALDAKORTASUN GENETIKOA AFRIKAN

Hizkuntza-familiak. Khoisan. Pigmeoak. Bantuak. Beste Niger-Kongo taldeak. Madagaskar. Nilo Sahararrak. Afrikako ekialdea.



12. ALDAKORTASUN GENETIKOA EKIALDEKO EURASIAN

Lehen kolonizazioa. Lehen nabigatzaileak. Negritoak. Austroasiarrak. Tai Kadai eta Hmong mien. Sino-tibetarrak. Austronesiarrak. Altaikoak. Japoniako populaketa. Paleosiberiarrak. Indoeuroparrak. Dravidak.



13. ALDAKORTASUN GENETIKOA MENDEBALDEKO EURASIAN

Ekialde Hurbila eta Ipar Afrika. Gizaki modernoaren sarrera Europan. Azken glaziazioaren aurretik. Neolitikoa. Euskaldunen jatorria. Indoeuroparrak. Uraldarrak. Kaukasoa.



14. ALDAKORTASUN GENETIKOA AUSTRALIAN ETA OZEANIAN

Australia eta Ginea Berria. Polinesiako kolonizazioa. Zenbait ikuspuntu desberdin: hizkuntzalaritza, arratoi batena, arkeologia eta klimatologia. Amerikar indigenak Polinesian?



15. ALDAKORTASUN GENETIKOA AMERIKAN

Aldakortasun etnikoa eta genetikoa Amerikan. Beringia. Amerikako populaketa. Amerikako indigenen jatorria.



16. ETORKIZUNERA BEGIRA

Farmakogenomika eta farmakogenetika. Kultura eta genomaren arteko elkarrekintza. Aldakortasun genetikoaren eta kulturalaren galtzea.





PROGRAMA PRAKTIKOA



I. Analisi genetikoak



1. DNAren erauzketa aho-epitelioko zeluletatik.

2. Polimerasaren kate-erreakzioa: Indel Map Tau.

3. DNAren elektroforesia eta gelen dokumentazioa.



II. Analisi estatistikoak



4. Datu-baseak.

5. Datuen tratamendua I: Heterogeneitate genetikoa.

6. Datuen tratamendua II: Azpipopulazioen analisia.

7. Datuen meatzaritza I (1000 Genomen datu-basea).

8. Datuen meatzaritza II

Irakasgaiak eskola mota ezberdinak ditu. Eskola magistraletan (M) kontzeptu teorikoak jorratzen dira. Laborategiko praktiketan (GL) analisi genetiko ezberdinak jartzen dira praktikan, horiek sortu ditzaketen arazoekin, eta analisi estatistiko ezberdinak lantzen dira taldeka, emaitzen ulermenean batez ere oinarritzen direlarik. Lauhilekoan zehar, ikasleek astero jartzen diren ariketak ebazten joan beharko dira, betiere zuzenduriko irakaskuntza eta feedbacka erabilita. Baita ere, PBL jarduera baten bitartez, aitatasun froga bat ebatzi behar dute taldeka. Azkenik, mintegietan, ikasleak lan original bat sortu behar du, gelan aurkeztu eta eztabaidatuko dena. Horretarako, datu-baseetatik informazioa lortu beharko du, analisi estatistiko hautatu beharko ditu eta emaitzak kritikoki aztertu beharko ditu, ondorio egokiak ateratzeko. Atal hau ere taldeko lanaren eta ikaskuntza gidatuaren bitartez egingo dute. Irakasle taldea erabat koordinatuta dago egiten diren jarduera motei eta jardueren ordutegiei dagokienez, bai irakasgai beraren taldeen artean, bai ikasturte bereko irakasgaien artean ere.



Tutoretzak

Tutoretzak irakaslearen bulegoan (F1.S1.10) izango dira:

Astearteetan eta asteazkenetan: 9:30-12:30



Praktikak

Praktika-laborategia: 0.40

Ebaluazio jarraituaren sistemak, bai taldean, bai bakarka egindako prestakuntza-jarduera desberdinen ebaluazioa barneratzen du eta baita ere, azken azterketa bat.



1) Ebaluazio jarraituak hurrengo jarduerak barneratzen ditu:

- Dibertsitate genetikoaren proiektua (%10), ahozko defentsarekin.

- Aitatasun froga (%5). PBL motako jarduera. Beste %5 bat azterketan ebaluatuko da.

- AntropoRol jokoa (%10).

- Asteroko galderak (%5): ikasturtean zehar zenbait ariketa proposaturiko dira.



Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa den gutxieneko nota: 5/10.



Ebaluazio jarraituari uko egiteko eta araudiaren arabera, eskolen lehen 9 asteak baino lehenago, irakasleei idazki bat bidali behar zaie azalpenekin. Hala ere, irakaskuntza-jardueren antolaketa dela eta, ebaluazio jarraituari uko egiteko nahia, lehen 3 asteak pasatu aurretik egitea gomendatzen da. Posible da ebaluazio jarraituan dauden jarduera batzuei bakarrik uko egitea.



2) Azken frogaren ebaluazioak irakasgaiaren nota osoaren %70a balioko du eta ondoko atalak edukiko ditu: Test-galderak, galdera laburrak, ariketak eta garatzeko galdera luzeak. Horretaz gain, aitatasun froga bat ebatzi beharko da (%5).



Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa den gutxieneko nota azterketan: 4/10. Ez da azterketa partzialik egingo.



Azken frogara ez aurkezteak ebaluazio deialdiari uko egitea erakarriko du eta Ez Aurkeztua bezala agertuko da.



Irakasgaiko ebaluazio probetan ikasleek debekatuta izango dute liburuak, oharrak edo apunteak erabiltzea, bai eta tresna edo gailu telefoniko, elektroniko, informatiko edo bestelakoak erabiltzea ere. Bakarrik baimentzen da kalkulagailua eramatea. Jokabide makur eta iruzurrezkoren bat gertatzekotan, UPV/EHUko ebaluazio probetan eta lan akademikoetan jokabide makur eta iruzurrezkoak eragozteari eta etika akademikoari buruzko protokoloan zehazten dena aplikatuko da.

Laborategiko praktiketara mantala eramatea derrigorrezkoa da.

Oinarrizko bibliografia

- Cavalli-Sforza LL, Menozzi P, Piazza A (1994). The History and Geography of Human Genes. Princeton University Press, Princeton.

- Crawford MH (2006) Anthropological Genetics: Theory, Methods and Applications. Cambridge University Press, New York.

- Jobling MA, Hollox E, Hurles M, Kivisild T, Tyler-Smith C (2013). Human Evolutionary Genetics: Origins, Peoples and Disease. Garland Science, New York.

- Knight JC (2009) Human Genetic Diversity: Functional Consequences for Health and Disease. Oxford University Press, USA

- Mielke JH, Konigsberg LW, Relethford JH (2010) Human Biological Variation. Oxford University Press

- Muehlenbein MP (Editor) (2010) Human Evolutionary Biology. Cambridge University Press, New York.

- Pääbo S (2015). Neanderthal Man: In Search of Lost Genomes. Basic Books, New York

- Relethford JH (2001). Genetics and the search for modern human origins. Wiley-Liss. New York.

- Relethford JH (2003). Reflections of Our Past: How Human History is Revealed in Our Genes. Westview Press, Perseus Books Group, Oxford.

- Relethford JH (2012). Human Population Genetics. Wiley-Blackwell, New Jersey.

Gehiago sakontzeko bibliografia

Ikasgai bakoitzean sakontzeko garrantzitsuak diren artikulu zientifikoak emango dira.

Aldizkariak

Nature
Nature Genetics
Science
Proceedings of the National Academy of Sciences USA
American Journal of Human Genetics
European Journal of Human Genetics
American Journal of Physical Anthropology
American Journal of Human Biology
Annals of Human Biology
Human Biology
Journal of biosocial Science
Antropo