Gaitasun espezifikoak

M01GM1.1 Oinarrizko irakasgai bakoitzaren kontzeptu eta printzipio orokorrak ezagutzea

M01GM1.2 Biologiako oinarrizko diziplina guztien unitateak, dimentsioak, eskalak eta tresnak erabiltzen jakitea

M01GM1.3 Ikuspegi espaziala eta abstrakzio gaitasuna garatzea

M01GM1.4 Oinarrizko funtzio matematikoen esanahia ulertzea eta horiek erabiltzeko gai izatea

M01GM1.5 Ikasleari oinarrizko irakasgaien metodologia esperimentalaren hastapenak irakastea

M09GM.6 Ahozko eta idatzizko komunikazioa jaioterriko hizkuntzan



Zeharkako gaitasunak

GO01 Aztertzeko eta laburtzeko gaitasuna

GO02 Arazoak ebazteko gaitasuna

GO03 Informazioa bilatzeko eta kudeatzeko gaitasuna

GO04 Ezagutzak praktikan aplikatzeko gaitasuna

GO05 Ikaskuntza eta lan autonomoa eta sortzaileao

GO06 Talde-lana egiteko gaitasuna

GO07 Denbora antolatzeko, planifikatzeko eta administratzeko gaitasuna

GO08 Agindutako zereginak zehaztea, pertseberantzia eta erantzukizuna izatea

GO09 Kalitatearekiko eta ondo egindako lanarekiko motibazioa



Gaitasun orokorrak

G015 Landa lana eta laborategi lana arduraz eta modu seguruan egitea

G017 Landa eta laborategi laneko datuak eta oharrak eskuratzea, prozesatzea, aztertzea eta interpretatzea, teknika eta tresna egokien bidez, eta emaitzak modu egokian dokumentatzea landa koadernoan edo txostenetan

G023 Geologiarako garrantzitsuak diren beste diziplina batzuen ezagutza egokia izatea



Irakasgai honen helburua da, berau egiten duenak: Ezagut ditzala orokorrean izaki bizidunen ezaugarri biokimiko eta zitologiko garrantzitsuenak, jakin dezala deskribatzen Lurreko biziaren historiako gertaera biologiko, geologiko eta kimiko nabarmenenak, argudioak emanez nola, noiz eta, ahal denean, zergatik eman den aurrerapen biologiko bakoitzari buruz eta ikus dezala nola eboluzioa den gertaera biologiko guztiak elkarren artean diakronikoki josten dituen haria.

Eduki teorikoak:

Lehen atala. Sarrera. Eboluzio prebiotikoa. Biziaren sorrera

1.- Sarrera. Biologiaren eta biziaren definizioak.

2.- Supernobak eta Eguzki-sistemaren eraketa. Lurraren paleoatmosferaren sorrera eta beronen konposizio kimikoa.

3.- Biziaren sorrera hidrosfera-litosfera interfasean. Biziaren Lurreango historiako gertaera garrantzitsuenen kronologia.

4.- Zelularitatea. Terpenoetan eta fosfolipidoetan oinarritutako mintzen bidez ingurunetik bereiztea. Mintzetako kanalak eta proteina garraiatzaileak.



Bigarren atala. Eboluzio zelularra. Zelula eukariotikoen sorrera.

5.- Zenantzestroa. Bizidunen oinarrizko hiru erreinuak: Bacteria, Archaea eta Eucarya. Hiru domeinuen arteko erlazio filogenetikoak.

6.- ATParen lorpena bizidunetan. Hartzidura eta glikolisia.

7.- Azido trikarboxilikoen zikloa eta ß-oxidazioa. Erredox potentzialak. Elektroi-garraiorako kateak. Protoi-ponpaketa.

8.- Arnasketa aerobikoa eta anaerobikoa. Protoi-ponpaketaren eta ATP sintasaren arteko akoplamendua. ATP sintasaren funtzionamendua. Mitokondrioaren adibidea.

9.- Lehen krisi energetikoa: Karbono erreduzituaren krisia. Fotosintesi anoxigenikoa. I fotosistemaren funtzionamendua.

10.- Bigarren krisi energetikoa: Erredukzio-ahalmenaren krisia. Ura elektroi-emaile bezala. Fotosintesi oxigenikoa. I eta II fotosistemen akoplamendu eta desakoplamendua. Kloroplastoen adibidea.

11.- Karbonoaren eta oxigenoaren ziklo biogeokimikoak. Bizidunen eragin geokimikoak. Oxigenoaren agerpenaren ondorioak. Burdina xingolatuaren formazioak. Atmosfera oxigenodunaren eraketa. Ohantze gorriak.

12.- Zelula eukariotikoaren sorrera kimerikoa. Hipotesi endosinbiontikoa.



Hirugarren atala. Organismoen eboluzioa. Zelula eukariotikoen ektosinbiosia: plurizelularitatea.

13.- Lan-banaketa izaki plurizelularretan. Ehunen agerpena. Leinu germinala eta leinu somatikoaren eraketa. Trofoblastoa eta zinetoblastoa.

14.- Metazoogenesiaren kronologia Proterozoikoan. Rodinia superkontinentea eta glaziazio orokorrak. Kolagenoa. Egitura eta ezaugarri biokimikoak. Kolagenoaren sintesia. Oxigenasen eta arnasketa-katea aerobikoen arteko konkurrentzia. Ediacarako organismo osmotrofoak. Fauna Kanbriarrarekiko harreman filogenetikoak. Lehen animalia bilateralen agerpena erregistro fosilean.



Laugarren atala. Lur lehorraren kolonizazioa. Metafito eta metazooen eboluzioa.

15.- Metazooak. Lur lehorra kolonizatzerakoan animaliek ezaguturiko baldintza ekologikoak eta beraiei emandako erantzun anatomiko-fisiologikoak. Kolonizazioaren abantailak eta desabantailak.

16.- Lehen tetrapodoak. Ichthyostega-ren balizko arbasoak: Erripidistioak. Debonikoko klima. Gerri eskapularraren y pelbikoaren agerpena.

17.- Ektotermia eta endotermia. Abantailak eta desabantailak.

18.- Arrautza kleidoiko edo amniotikoa. Narrastien sorrera.



Eduki praktikoak:

- Materia organikoaren hidratazio portzentajea eta eduki organikoa

- Fluxu osmotikoaren gaineko tenperatura eta solutu kontzentrazioaren eraginaren azterketa.

- Pigmentu fotosintetikoen kromatografia.

- Biureten metodoaren bidezko oilasko izterraren proteinen kuantifikazio kolorimetrikoa.

- Mikroskopio optikoaren deskribapena eta erabilpena.

Irakaskuntza teorikoa klase majistralen bidez emango da. Azalpenetan erabiliko diren aurkezpenak eskuragarri izango dituzte eGelan ikasgelara etorri aurretik.



Laborategiko pratiketan ikasleek erabili behar dituzten protokoloak, aldez aurretik emango zaizkie fotokopia ditzaten. Bertan apuntatuko dituzte emaitzak eta egingo dituzte grafikak.



Gela praktiketan ebatzi beharreko galdera eta problemak kurtso hasieratik izango dituzte eskuragarri. Noizbehinka, denbora-tarte bat emango zaie eskatutako galderak erantzuteko, banaka zein taldeka, horretarako dituzten baliabideak erabiliz: apunteak, liburuak, internet,... Behin epea bukatuta galderen ebazketa irakasleari bidaliko diote zuzenketa egin dezan. Irakaslearen balorazioa ikasleei helaraziko zaie eta gela praktiketako saio batean ebazpen horren gaineko eztabaida egingo da, sortu diren zalantzak argitzeko.



Mintegietan ikasleak bikoteka lan egingo dute programarekin erlazioa duen gai baten inguruan eta honen aurkezpena egingo dute.

Ebaluaziorako, ezagutza teorikoen (%70) eta ariketen (%10) azterketa egingo da, eta praktiketako azterketa (%10) eta mintegiaren memoria eta aurkezpena (%10) ere hartuko dira kontutan.

Ikaslea ez bada azken probara aurkezten, ebaluazio deialdiari uko egingo dio eta Ez aurkeztu gisa agertuko da.

Ebaluazio probetan "UPV/EHUko ebaluazio probetan eta lan akademikoetan jokabide makur eta iruzurrezkoak eragozteari eta etika akademikoari buruzko protokoloa" aplikatuko da.

Ikasgelan harturiko apunteak eta irakasleak emandako fotokopiak, izan ere irakasgai honetan ez zaio textu-liburu bakarrari jarraitzen.

Oinarrizko bibliografia

CAMPBELL, N.A. & REECE, J.B. 2007 Biología. Séptima Edición.1231 pp. Editorial Médica Panamericana. ISBN: 978-84-7903-998-1. Interneteko helbidea, http://www.medicapanamericana.com/campbell



HALL, B.K. 2011 Evolution: Principles and processes. 442 pages. Jones & Bartlett Learning. ISBN-13: 9780763760397



HALL, B. & HALLGRIMSSON, B. 2008 Strickberger's Evolution. Fourth Edition. 762 pp. Jones & Bartlett Publishers.ISBN-13: 9780763700669. ISBN-10: 0763700665



LEHNINGER, A.L., NELSON, D.L. & COX, M.M. 2008 Biokimikaren Oinarriak 1013 pp. Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua. Leioa. ISBN: 978-84-9860-083-4



MADER, S.S. 2008 BIOLOGÍA. Novena Edición. 945 pp. McGraw-Hill. Interamericana.. ISBN-10: 970-10-6533-6



SOLOMON, E.P., BERG, L.R. & MARTIN, D.W. 2008 Biología. 8ª Edición. 1234 pp. McGraw-Hill Interamericana. ISBN-10: 970-10-6376-7



TXURRUKA, J.M. (Ed.). 1986 Eboluzioaren Inguruan. 324 pp. Argitarapen Zerbitzua. Euskal Herriko Unibertsitatea, Leioa. Lege-gordailua: BI. 966/86



ZENBAITEN ARTEAN. 1985 Eboluzioaren Norabideak. 340 pp. Islada Bilduma. 2. Elhuyar Taldea (Ed.). Elkar S.A., Donostia. ISBN: 84-7529-214-3

Aldizkariak

INVESTIGACIÓN Y CIENCIA
ELHUYAR. ZIENTZIA ETA TEKNIKA