Elikagaiak, Teknologia eta Kultura irakasgaia Elikagaien Zientzia eta Teknologiako Graduko 1. mailako 2. lauhilekoan ematen da, eta Elikagaien Zientzien Graduko 5. moduluaren barruan kokatzen da. Ez da beharrezkoa aldez aurreko ezagutzarik izatea. Hala ere, irakasgaian eskuratu beharreko ezagutzak funtsezkoak izango dira titulazioko beste irakasgai batzuetarako abiapuntua ezagutzeko.



Irakasgai honetan historian zehar elikagaien transformazioak, prozesamenduak eta kontsumoak izan duten bilakaera aztertzen da, alderdi historikoak, kulturalak eta teknologikoak azpimarratuz. Horrez gain, elikadurarekin eta elikagaien ekoizpenarekin lotutako beste alderdi soziologiko eta ekonomiko batzuk ere jorratzen dira.



Irakasgai honek elikadurari buruzko ikuspegi orokorra ematen dio etorkizuneko elikagaien teknologoari, elikagaien konposizio, osaera eta ekoizpenaz haratago doana, goian aipatutako beste alderdi horiek ezagutu, eta haietaz jabetu ahal izateko. Horrela, elikagaien Zientzia eta Teknologiako Graduko gainerako irakasgaiak elikagaien arloaren testuinguruan kokatu ahal izango dira.

Elikagaiak, Teknologia eta Kultura irakasgaian lantzen diren Elikagaien Zientzia eta Teknologiako Graduaren gaitasunak:



Gaitasun espezifikoak:

1- Elikagaien jatorria, historia, eraldaketa eta kontsumoa ezagutzea, baita elikaduraren egungo joerak ere.

2- Informazioa, ideiak eta arazoen konponbideak transmititzea, bai sektoreko profesionalei, bai kontsumitzaileei, normaltasun-baldintzetan edo elikagaien krisi-egoeretan.



Zeharkako gaitasunak:

3- Aurkezpen publiko bat egiteko gai izatea, informazio eta komunikazio teknologiak erabiliz.

4- Bibliografia-iturrietako informazioa bilatzeko, hautatzeko eta interpretatzeko gai izatea.

5- Eztabaida-taldeetan modu aktibo eta eraikitzailean parte hartzeko gai izatea.

6- Informazioa sintetizatzeko eta ondorioak adierazteko gai izatea, idatzizko lanak eginez.

7- Taldean lan egiteko gai izatea.



Ikasgaiaren ikaskuntza emaitzak:

1. Elikagaien edo elikagai-talde zehatzen eraldaketaren eta kontsumoaren bilakaera historiko-kulturala aztertzea.

2. Elikagaien ezagutza zientifiko-teknikoren aurrerapena aurrerapen kultural eta teknologikoarekin lotzea.

3. Elikagaien hautaketan eta onargarritasunean eragina duten faktoreak identifikatzea.

4. Kultura-arauek ondorengoetan duten eraginaz jabetzea: elikadura-ohituretan, elikadura-arauetan eta elikagaiek gizartean duten funtzioan.

5. Elikagaien funtsezko ezaugarriak eta elikagaien industriaren adarrak bereiztea egungo elikaduraren testuinguruan.

6. Elikagaien ekoizpenean eta kontsumoan dauden joerak aztertzea

Eduki teorikoak:

Irakasgaiaren aurkezpena. Sarrera. Elikagaiak, Teknologia eta Kulturaren arteko erlazioa.



1. ATALA – Elikagaien transformazioaren eta kontsumoaren bilakaera historiko-kulturala Europan. Aurrerapenak elikagaien ezagutza zientifiko-teknikoan eta garapen kulturalean aurrerapenak.

1.1. Elikagaiak eta Historiaurrea. Gizakiaren elikaduraren eta kulturaren bilakaera. Iraultza neolitikoa. Giza elikaduraren eskema.

1.2. Antzinako elikagaiak eta zibilizazioak. Kultura, gizartea eta ekonomia erromatarren aurreko garaian. Elikagaiak. Teknikak. Elikadura-ohiturak.

1.3. Erromatarren eragina elikaduran. Erlijioa, gizartea eta ekonomia erromatarren garaian. Aurrerapen tekniko-kulturala. Elikagaien prozesatzea. Elikagaien kontsumoa.

1.4. Erdi Aroko elikadura. Estatu kristauak. Arabiarren eragina. Elikagaien kontsumoa eta erlijio- eta gizarte-bereizketa. Nekazaritza. Abeltzaintza. Elikagaien ekoizpena.

1.5. Geografiaren, klimaren eta nekazaritzaren araberako elikagaiak eta elikadura produktuak. Eremu geografikoak. Elikagaien ekoizpena. Elikagaien kontsumoa.

1.6. Amerikaren aurkikuntzaren eragina Europako Elikaduran. Elikagai berrien hedapena. Lotutako prozesuak edo zerikusia dutenak. Elikagai berrien kontsumoa.

1.7. Amerikako laboreak Europan sartzea. Funtsezko elikagaien finkatzea. Aurkikuntzaren osteko elikaduraren eskema. Elikadura-ohiturak. Gizarte-desberdintasunak.

1.8. Kontserbatzeko modu tradizionalak. Kontserbazio-metodoen bilakaera. Elikagaien teknologiako mugarriak (XVII-XX mendeak).

1.9. Fabrikazio aurre-industriala. Elikagaien industriaren agerpena. Zientzia. Elikagaien ezagutza eta ekoizpena (XVII-XX mendeak).

1.10. Elikagaien industria eta garapen ekonomiko eta teknologikoa. Elikagaien ugaritasuna eta aniztasuna. Elikagaien industriaren zerikusia elikagaien horniduran.



2. ATALA – Elikadurarekin lotutako alderdi kulturalak, soziologikoak eta psikologikoak.

2.1. Eskualdeko elikagaiak eta elikagai tradizionalak. Jatorria. Historia. Elikagai herrikoien ezaugarriak. Elikagaiek gizartean duten funtzioa eta esanahia. Tradizioa eta ohiturak.

2.2. Elikagaiak eta erlijioak. Elikagaien elaborazioari eta kontsumoari buruzko ohituren, murrizketen eta elikadura-arauen printzipioak.

2.3. Elikaduraren bultzada. Jatea eta edatea. Elikagaiaren pertzepzioa. Elikadura-sentimendua; elikagaiak, sentsazioak eta esperientziak. Lehentasunak. Abertsioak. Elikagaiak aukeratzea eta onartzea.

2.4. Elikadura-kultura eta publizitatea. Elikagaiak komunikabide gisa. Elikagaien kontsumoan ondorioak.



3. ATALA – Elikagaien ekoizpena eta kontsumoa egungo elikaduran

3.1. Elikagaien ekoizpena, banaketa eta kontsumoa. Profila sektoreka. Kontsumo-ohiturak.

3.2. Kontsumitutako elikagaiak. Baldintzatzaileak. Etorkizuneko joerak elikagaien elaborazioan eta kontsumoan. Zientzia eta teknologiaren zeregina.

Irakasgaia, batez ere, irakasgaiaren eduki teorikoen inguruko eskola magistralen (M) bidez garatuko da. Hala ere, eskola horietan ariketa laburrak, gaien errepaso-galderak, testu/albisteren baten eztabaida eta bideoren bat sartuko da.



Ordenagailuko Praktiketan (GO) bilaketa bibliografikoen inguruko ariketak egingo dira; ikasleek artikulu zientifikoen ezaugarri nagusiak identifikatzen ikasiko dute ikasgaia amaitzean dokumentuen kalitatea baloratzeko aukera emango dieten irizpideak izan ditzaten.



Gelako praktikak (GA): irakasleak zuzendutako jarduera bat izango da. Ikasleak taldeetan banatuko dira, eta bilaketa bibliografiko, sintesi eta idazketako lan bat esleituko zaie. Amaitzean, lanaren aurkezpena egingo da. Lanak irakasgaiarekin zerikusia duten gaien ingurukoak izango dira, eta eskola magistraletan garatutako edukiak osatuko dituzte.



Landa Praktika (GCA): museo edo elikagaien ekoizpen-planta batera bisita.



Irakasgaiaren dinamika parte-hartzailea izango da, eta ikasleek beren gogoeta gaitasuna eta gaitasun kritikoak praktikan jarriz klaseetan inplikatzea espero da.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 50
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 10
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 25
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 15

KALIFIKAZIORAKO TRESNAK ETA EHUNEKOAK

- Proba teorikoa: idatzizko proba bat izango da; garatzeko galderez, erantzun laburreko galderez edo/eta test motako galderez osatua. Bertan, ikasleek lortutako ezagutza-maila, terminoen erabilera zuzena eta idatzizko adierazpena ebaluatuko dira: % 50.

- Ariketak, kasuak edo arazoen ebazpenak: % 10.

- Talde-lanak (problemak ebaztea, proiektuak diseinatzea, bilaketa bibliografikoak, sintesia eta idazketa): % 25.

- Aurkezpenak, irakurgaiak...: % 15.



OHIKO DEIALDIA: AZALPENAK ETA UKO EGITEA

Irakasgaia gainditzeko modu independentean gainditu beharko dira idatzizko azterketa (banaka), ordenagailuko praktiketan egindako jarduerak eta ikasgelako praktiketan taldean egindako lana (bai txostena, eta ahozko aurkezpena ere).



UPV/EHUren araudiarekin eta etika akademikoari buruzko protokoloarekin bat etorriz, ez da onartuko ebaluazio-proba eta -prozesuetan edo lan akademikoak aurkeztean jardunbide desonestoak edo iruzurrezkoak egitea. Esteka:

https://www.ehu.eus/documents/2100129/0/6.-+b)+Protocolo+plagio+cas+-.pdf

Ebaluazio jarraituko sistemari uko egiteari jarraituz (8.3 artikulua, indarrean dagoen araudia, 2017-03-13ko EHAA).



Ebaluazio jarraituko sistemari uko egiteko, ikasleek idatziz aurkeztu beharko diote irakasgaiaren ardura duen irakasleari ebaluazio jarraituko sistemari uko egingo diotela. Horretarako, 9 asteko epea izango dute, lauhilekoaren hasieratik hasita, ikastetxearen egutegi akademikoaren arabera.

Ebaluazio jarraituko sistemari uko egiten dioten ikasleek azken ebaluazio-sistemaren bidez ebaluatzeko eskubidea izango dute. Ebaluazio hori azterketa batek edo gehiagok eta irakasgaiaren ebaluazio orokorreko jarduerek osatutako proba bat izango da, azterketen aldi ofizialean zehar egingo da, eta kalifikazioaren % 100 hartuko du.



Deialdiari uko egiteari dagokionez (ikasleak ebaluatzeko araudia 2017-03-13ko EHAA, 12.2 artikulua, 2019ko maiatzaren 16ko Erabakiaren arabera aldatua):

Deialdiari uko eginez gero, aurkeztu gabekotzat edo aurkeztu gabekotzat joko da.

Ebaluazio jarraituaren kasuan, nahikoa izango da ikasleak azken proba teorikora ez aurkeztea, aurkeztu gabeko irakasgaiaren deialdiari eta azken kalifikazioari uko egiteko.

Azken ebaluazioaren kasuan, azterketen data ofizialean ezarritako probara ez aurkezteak automatikoki deialdiari uko egitea eta aurkeztu gabeko irakasgaiaren azken kalifikazioa ekarriko du.

Irakasgaia bere osotasunean gainditzen ez bada, hurrengo ikasturtean gainditutako ikasgaiaren zatien nota gordeko da. Hala ere, hala eskatzen badu, gainditutako zatiak berriro egin/aurkeztu ahal izango ditu ikasleak, eta beste kalifikazio bat lortu ahal izango du.

Indarrean dagoen ebaluazio-araudiaren arabera, ezohiko deialdian irakasgaiaren ebaluazioa amaierako ebaluazio-sistemaren bidez bakarrik egingo da. Ezohiko deialdiaren amaierako ebaluazio-probak definitutako ikaskuntza-emaitzak ebaluatu eta neurtu ahal izateko behar diren azterketa eta ebaluazio-jarduera guztiak izango ditu, deialdi arruntean ebaluatzeko erabili zirenen parekoak. Ezohiko deialdian ikasleek kalifikazioaren % 100 lortu ahal izango dute. Lehen aipatutako protokoloa aplikatuko da.



Azken probara ez aurkezteak deialdiari uko egitea suposatuko du, eta irakasgaiaren azken kalifikazioa “aurkeztu gabea” izango da.

Ordenagailuak: bilaketa bibliografikoak egiteko.
Ikasgelan banatutako dokumentuak edo/eta eGela plataforman eskuragarri jarritakoak. Ikasleek ikasgaiaren programari buruzko dokumentazioa eta baliabide bibliografikoak izango dituzte, baita irakasgaia jarraitzeko beharrezkoak diren material didaktikoak ere; ikasgaiaren programako eduki batzuk, ikasgelako praktikak edo ordenagailuko praktikak aurkeztuko dituztenak.

Oinarrizko bibliografia

Curtis RI. (2001). Ancient food technology. Leiden, Brill.

Dalby A. (2003). Food in the ancient world. London.

Flandrin J, Montanari M. (2004). Food History. Gijón, Trea.

Kiple KF, Ornelas KC. (2000). The Cambridge World History of food (vol 1 y 2). Cambridge, Cambridge University Press.

Toussaint-Samat M. (1992). Historia natural y moral de los alimentos. Madrid, Alianza.

Ritchie, CIA. (1981). Comida y civilización. Alianza Editorial (Madrid).

Gehiago sakontzeko bibliografia

Aguilera, C. (1997). Historia de la alimentación mediterránea. Madrid, editorial Complutense.
Montanari, M. (2006). La comida como cultura. Gijón, Trea.
Simoons, F. J. (1994). Eat not this flesh: food avoidances from prehistory to the present. Madison, Wisconsin, University of Wisconsin Press.
Terron, E. (1992). España, encrucijada de culturas alimentarias: su papel en la difusión de los cultivos y productos americanos. Madrid, Mº Agricultura, Pesca y Alimentación.
Heldman DR, Hartel R. (1997). Principles of food processing. New York, Chapman and Hall.

Aldizkariak

Technology and Culture
Trends in Food Science & Technology

Web helbideak

Federacion Española de Industrias de la Alimentacion y Bebidas: www.fiab.es
International Comission for the Research into European Food History: www.vub.ac.be/SGES/ICREFH
Ministerio Agricultura, Pesca y Alimentación: www.mapa.es/es/alimentacion
The Food and Agriculture Organization of the United Nations: www.fao.org
Archivos y Bibliotecas de Ciencia y Tecnología de Alimentos del CSIC: www.csic.es/cbic/