Farmakologiako printzipio orokorrak. Ekintza-mekanismoak. Farmakoen eta lotutako beste produktuen aginte eta emate segurua. Gaixotasunak tratatzeko erabiltzen diren medikamentu ohikoenen eraginen, administrazio-bideen, aurkako eraginen eta interakzioen oinarrizko ikasketa.



Landuko dira:



Farmako taldeak, baimentzeko printzipioak, erabilera eta indikazioa. Farmakozinetika. Farmakodinamia. Farmakoen ekintzak eta elkarrekintzak. Erantzun farmakoterapeutikoaren aldakortasuna. Sistema desberdinei eragiten dieten gaixotasunen tratamenduan erabilitako botika ohikoenak. Farmakoen toxikotasuna eta patologia iatrogenikoa. Erizaintzaren eginkizuna medikamentuen kontrako efektuen detekzioan. Farmakozaintza.



Irakasgai hau gainditzea Practicum IV eta V-ean matrikulatzeko aurrebaldintza da, bai 2020/2021 ikasturtean bai hurrengo ikasturtetan.

Lotutako oinarrizko gaitasunak



CB1 - Ikasleek bigarren hezkuntza orokorraren oinarritik abiatzen den ikasketa-arlo batean ezagutzak badituztela eta ulertzen dituztela frogatu izana, eta maila horretan, testuliburu aurreratuetan oinarritzen bada ere, beren ikasketa-eremuko abangoardiatik eratorritako ezagutzak dakartzaten alderdi batzuk ere badaude.

CB2 - Ikasleek beren ezagutzak lanean edo bokazioan modu profesionalean aplikatzen jakitea, eta argudioak eginez eta defendatuz eta beren ikasketa-arloaren barruan arazoak konponduz frogatu ohi diren gaitasunak izatea.

CB3 - Ikasleek datu garrantzitsuak bildu eta interpretatzeko gaitasuna izatea (normalean beren ikasketa-arloaren barruan), arlo sozial, zientifiko edo etikoko gai garrantzitsuei buruzko gogoeta barne hartzen duten iritziak emateko.

CB4 - Ikasleek informazioa, ideiak, arazoak eta konponbideak transmititu ahal izatea publiko espezializatu bati zein espezializatu gabeari.

CB5 - Ikasleek autonomia-maila handiko ikasketak egiteko beharrezkoak diren ikaskuntza-trebetasunak garatu izana.



Lotutako gaitasun orokorrak



G001 - Erizaintza-arloan, arreta ematen duten pertsonen osasun-premietara egokitutako osasun-arreta teknikoa eta profesionala emateko gai izatea, unean uneko ezagutza zientifikoen garapen-egoeraren eta aplikatu beharreko lege- eta deontologia-arauetan ezarritako kalitate- eta segurtasun-mailen arabera.

G002 - Erizaintzako zaintzak planifikatzea eta ematea pertsonei, familiari edo taldeei zuzenduta, osasuneko emaitzetara bideratuta, haien eragina ebaluatuta, praktika klinikoko eta asistentzialeko giden bidez. Gida horietan, osasun-arazo bat diagnostikatzeko, tratatzeko edo zaintzeko prozesuak deskribatzen dira.

G005 - Pertsonei, familiari edo taldeei zuzendutako zaintza-sistemak diseinatzea, haien eragina ebaluatuz eta aldaketa egokiak ezarriz.

G006 - Erizaintzako esku-hartzeak ebidentzia zientifikoan eta eskura dauden baliabideetan oinarritzea.

G009 - Bizimodu osasungarriak eta autozaintza sustatzea, jokabide prebentibo eta terapeutikoei eusten lagunduz.

G010 - Artatutako pertsonen, familiaren edo taldeen osasuna eta ongizatea babestea, segurtasuna bermatuz.

G012 - Espainiako erizaintzaren kode etikoa eta deontologikoa ezagutzea, eraldatzen ari den munduko testuinguru batean osasunaren inplikazio etikoak ulertuz.

G013 - Finantzaketa sanitarioaren eta soziosanitarioaren printzipioak ezagutzea eta eskura dauden baliabideak behar bezala erabiltzea.

G016 - Osasun-informazioko sistemak ezagutzea.

G018 - Pazienteari eta familiari zuzendutako erosotasun- eta sintomen arreta-neurriak hartzeko estrategiak ezagutzea, gaixo aurreratu eta terminalen egoera arintzen lagunduko duten zainketa aringarriak aplikatzean.



Moduluari lotutako gaitasun espezifikoak



Mbc2 - Erizaintzako zainketekin lotutako osasun-produktuen erabilera eta indikazioa ezagutzea (G001-G002-G012-G013-G016-G018 titulazioaren gaitasunei lotuta).

Mbc3 - Farmakoen taldeak, baimentzeko, erabiltzeko eta adierazteko printzipioak eta horien ekintza-mekanismoak ezagutzea (titulazioaren gaitasunei lotuta: G001-G002-G009-G018).

Mbc4 - Sendagaiak erabiltzea, espero diren onurak eta horiekin lotutako arriskuak eta/edo sendagaiak eman eta kontsumitzetik eratorritako ondorioak ebaluatuz (titulazioaren gaitasunei lotuta: G001-G002-G005-G006-G010-G012).



Ikaskuntzaren emaitzak



1.-Ohiko botiken funts gaiak, ekintzak, argibideak eta bigarren mailako ondorioak identifikatzea, eta prozesu fisiopatologiko arruntenekin erlazionatzea.

2.-Ohiko botikak aurkezteko moduak, hartzeko bideak, dosiak eta hartzeko tarteak bereiztea.

3.-Botikak emateko prozedura burutzea ebidentzia zientifikoaren printzipioen arabera, zorrotz beteta segurtasun klinikoko arauak.

TEORIA:



I. Gai-blokea. Farmakologia orokorra.



1-Farmakoen ezaugarri zinetikoei (xurgapena, banaketa, biotransformazioa eta deuseztapena) eta dinamikoei (ekintza-mekanismoak) buruzko oinarrizko azterketa. Ondorio kaltegarriak eta interakzio farmakologiko ohikoenak. Hainbat faktorek (genetikoak, fisiologikoak eta patologikoak) botiken erantzunean duten eraginera hurbiltzea.



II. Gai-blokea. Farmakologia klinikoa



2-Nerbio-sistema autonomoaren eta periferikoaren farmakologia. Sistema sinpatikoan eta parasinpatikoan eragiten duten farmako nagusiak lantzea. Lotura neuromuskularraren farmakologia (muskulu-erlaxatzaileak).

3-Minaren, hanturaren eta immunitatearen farmakologia. Farmako antiinflamatorio ez-esteroideoen (HKEE) eta analgesiko opioideen ezaugarriak. Tratamendu farmakologikoa lantzea gaixotasun autoimmuneetan eta alergietan.

4-Nerbio-sistema zentralaren farmakologia.Prebalentzia kliniko handieneko patologia neuropsikiatrikoen tratamendu farmakologikoa aztertzea, hala nola antsietatea, depresioa, asaldura psikotikoak, mugikortasun-nahasmenduak, asaldura konbultsiboak eta dementziak.

5-Sistema kardiobaskularraren eta barne-ingurunearen farmakologia. Bihotz-gutxiegitasunaren, arritmien, hipertentsio arterialaren eta kardiopatia iskemikoaren farmakologia. Hemostasiaren alterazioen (istripu tronboenbolikoak eta hemorragikoak) eta anemien tratamendu farmakologikoa. Diuretikoak eta plasma-igorgailuak eta horien indikazio ohikoenak.

6-Arnas- eta digestio-aparatuen farmakologia. Farmako bronkodilatadoreak, antitusigenoak eta mukolitikoak aztertzea: asmaren eta BGBKen abordatze terapeutikoa. Jariakinean eta mugikortasun gastrointestinalean eragiten duten farmakoen azterketa: ultzera peptikoaren, gonbitoen, beherakoen eta idorreriaren tratamendua.

7-Nahasmendu endokrino-metabolikoen farmakologia. Garrantzi kliniko handieneko asaldura endokrino-metabolikoen tratamendu farmakologikoa, arreta berezia jarriz diabetesaren tratamenduan eta kortikoterapian.

8-Infekzioen eta neoplasiaren aurkako farmakologia. Antibioterapiaren eta antimikrobiano arruntenen printzipio orokorrak aztertzea bakterio, parasito, onddo eta birusen infekzioen tratamenduan. Kimioterapia antineoplasikoaren printzipio orokorrak, gehien erabiltzen diren botikak eta zitostatikoak emateko arau praktikoak aztertzea.

9-Fluidoterapia eta nutrizio artifiziala.





III. Gai blokea. Erizaintzara aplikatutako farmakologia



10-Farmakoen administrazio bideak, forma farmazeutiko desberdinak eta administrazio bideak.



MINTEGIAK: (10 ordu, 5 mintegi)



FFarmakologiarekin lotutako hainbat gairi buruzko banakako edo taldeko lanak egitea. Lan horiek ahoz eta/edo idatziz ematea.



GELAKO PRAKTIKAK:( 2 ordu, gelako praktika 1)



Dosifikazio ariketak

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 20
  • Test motatako proba (%): 50
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 10
  • Banakako lanak (%): 10
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 5
  • Amaierako azterketa (%): 5

1.- Eskola magistralak eta ikasgelako praktikak ebaluatzea. Amaierako azterketa bat egingo da dosifikazio-arazoekin eta test motako galderekin, eta/edo galdera laburren, eta/edo kasu klinikoen ebazpenaren, eta/edo garatzeko galderen bitartez. Ezinbestekoa da zati hau gainditzea irakasgaia gainditzeko. Notaren % 60 izango da eta puntu negatiboak egongo dira. Ezinbestekoa da atal hau gainditzea ikasgaia gainditzeko.



2.- Mintegien ebaluazioa. Mintegien edukia talde-lan bat eginez eta azalduz ebaluatuko da, eta/edo test motako galderen, eta/edo galdera laburren, eta/edo kasu klinikoen ebazpenaren, eta/edo garatzeko galderen bitartez (azken notaren % 30). Ezinbestekoa da atal hau gainditzea irakasgaia gainditu ahal izateko.



3.- Banakako lanak egingo dira ikasturtean zehar (azken notaren % 5) eta ezagutza proba (azken notaren %5). Gainerako atalei gainerakoa bakarrik gehituko zaie.



Amaierako ebaluazio-sistema:



Amaierako ebaluazio-proba eskatu nahi duten ikasleek araudiaren arabera egin beharko dute, eta idazkaritzan eskatu, horretarako ezarritako epearen barruan:



https://www.ehu.eus/es/web/estudiosdegrado-gradukoikasketak/ebaluaziorako-arautegia



Azken proba bakarra honako hau izango da: trebetasunak erakustea eta eduki teorikoaren ahozko azterketa.

Ohiko deialdian zehaztutakoa baliozkoa izango da ezohiko deialdian

(https://www.ehu.eus/es/web/estudiosdegrado-gradukoikasketak/ebaluaziorako-arautegia).



Ohiko deialdian onartutako eskumenen oharra gorde ahal izango da.



Era berean, azken notaren gehieneko kalifikazioa eskuratu ahal izango da ezohiko deialdian.

Oinarrizko bibliografia

Castells S y Hernández M. Farmacología en Enfermería. Ed Elsevier (2012).

Somoza B. “Farmacología en Enfermería: casos clínicos”. Ed Panamericana (2012)

Deglin J. “Guía Farmacológica para Enfermería”. Ed McGraw Hill. (2008).

Yassin G. “Lo Esencial en Farmacología”. Ed Elsevier. (2011).

Arribas A, Amézcua A; Prescripción enfermera en la terapéutica del cuidado. Madrid 2015

Rang y Dale. Farmacología. Elsevier, Barcelona. 2016

Goodman & Gilman. Manual de farmacología y terapeútica. McGraw Hill Education. 2015

Whalen, Karen. LIR Farmacología. Wolters Kluwer L'Hospitalet de Llobregat. 2015

Lilley, Rainforth Collins & Snyder. Farmacología y proceso enfermero. Edición 9. 2020

Zabalegui Yárnoz & Lombraña Mencía. Administración de medicamentos y cálculo de dosis, Edición 3. 2020

Gehiago sakontzeko bibliografia

Flórez J. “Farmacología Humana”. Masson. 2014.
Lorenzo et al. “Farmacología Básica y Clínica”. Panamericana. 2009.
Velazquez et al. "Farmacología Básica y Clínica". Panamericana.2018

Aldizkariak

Enfemería Clínica. Ed Elsevier.
Medicina Clínica. Ed Elsevier.
Nursing. Ed Elsevier.
Actualidad en Farmacología y Terapéutica. Revista de la Sociedad Española de Farmacología.
Pharmacological Reviews. Ed Aspet.

Web helbideak

Portal de formación enfermera: https://www.enfermeria21.com/
Sociedad Científica Española de Enfermería: https://www.scele.org/
Nursing Center: https://www.nursingcenter.com/
Sociedad Española de Farmacología y Fundación Española de Farmacología: http://www.socesfar.com/
Sociedad Española de Farmacología Clínica: http://www.se-fc.org/entrada.php
Agencia Española del Medicamento y Productos Sanitarios: https://www.aemps.gob.es/
Centro de información del medicamento: https://cima.aemps.es/cima/publico/home.html
Ministerio de Sanidad y Consumo: www.msc.es/biblioPublic/publicaciones/recursos_propios/infMedic
Vademécum Internacional: www.vademecum.es/
Guías clínicas: https://www.fisterra.com/guias-clinicas/