Irakasgaiak ziklo hidrologikoaren oinarriak, urari lotutako prozesuak eta uraren plangintza eta kudeaketa lurraldearekiko ezagutzea du helburu.



Irakasgaia Geografia Fisikoa arloko irakasgaia da, ura inguru fisikoari lotutako elementua baitugu, geomorfologia, klimatologia eta edafologiari oso harremanatuta dagoelarik. Lurralde Antolamendu moduluan sartzen da, eta beraz urari lotutako lurraldeen plangintza aztertzen du. Geografia Fisikoari lotutako irakasgaia delarik, ura inguru fisikoari lotutako elementua baitugu.



Helburu nagusiak:



- Uraren zikloaren eta bere prozesuen funtzionamendu orokorra ezagutzea

- Ibai, laku dinamika zein akuiferoen funtzionamendua eta haien ondorioak ezagutzea

- Azterketa hidromorfologikoen oinarrizko instrumentu eta teknikak ezagutzea

- Prozesu fisiko eta gizakionen garrantzia baloratzea, errekurtso hidrikoaren ikuspuntutik (kantitatean zein kalitatean), arriskuen antzematean bezala

- Uraren eta urari lotutako lurraldeen plangintzen tresnak ezagutzea

- Prozesu geomorfologikoen garrantzia lurralde kudeaketan aintzat hartzea





Irakasgai hau Garapen Jasangarrirako Helburu (GJH) batzuekin lotuta dago:

- 6. Ur garbia eta saneamendua

- 13. Klimaren aldeko ekintza

- 15. Lehorreko ekosistemetako bizitza

GAITASUN ESPEZIFIKOAK:



• Jakintza geografikoak azaldu eta transmititzea, eta problemak era multidimentsionalean ulertzea (M02CM04 y M02CM06).

• Leku, eskualde eta kokalekuen aniztasuna azaltzea eta erlazio eta prozesu espazialak ulertzea. Fenomenoak hainbat lurralde-eskalatan erlazionatzea (M02CM03).

• Informazio geografikoa lurraldea deskribatu, aztertu, interpretatu eta antolatzeko baliabide gisa erabiltzea, informazioa kartografikoki adieraztea, informazio estatistikoa landu eta interpretatzea, eta ikerketaren emaitzak aztertu eta jakinaraztean IKTak erabiltzea (M03CM06 y M04CM01).

• Lurraldea ezagutu, ulertu eta interpretatzea, eta ingurune fisikoa alderdi sozialarekin eta giza alderdiarekin erlazionatzea (M02CM02, M02CM04 y M03CM01).



IKASKUNTZA-EMAITZAK:



Ikasgaia bukatzean, eta irakasgaia gainditzeko, hurrengo alderdiak menperatzen direla egiaztatu behar da:



- Hidrologia, plangintza hidrologiko, hidraulika eta hidromorfologiaren ikasketa gaia, terminologia, metodoak eta teknikak ezagutzen ditu.

- Uraren zikloaren fase desberdinak eta prozesuak ezagutu eta bere ezaugarriak deskribatzen ditu.

- Uraren eta ibai lurraldeen plangintzaren garrantzia justifikatzen du hiri plangintza, lurralde antolamenduan eta inguru kudeaketan.

- Urari lotutako legedi eta araudia ezagutzen du, europar testuingurutik EAEra.

- Prozedura eta metodologia desberdinak aplikatzen ditu datu hidrologikoak lortzeko eta prozesuak aztertzeko.

- Urari lotutako esparruen arazoak adierazi eta aztertzen ditu, ibaiarenak bereziki, ebazpen alternatibak proposatzeko ikasitako metodoak aplikatuz.

1. GAIA: URA LURREAN

1.1. Ura: konposaketa eta propietate fisikoak

1.2. Hidrosfera. Bolumena eta bere banaketa Lurrean

1.3. Ziklo hidrologikoa: prozesu hidrologikoak eta oinarrizko prozesuak

1.3.1. Ura atmosferan: prezipitazioa

1.3.2. Ura atmosferan: lurrintranspirazioa



2. GAIA: AZPIGAINAZELAKO ETA LURPEKO URAK

2.1. Infiltrazioaren ondorioa: Ura lurtzoruan

2.2. Lurpeko ura



3. GAIA: IBAI-SISTEMAK

3.1. Ibai-sistema

3.2. Arro hidrografikoa eta drenai sarea

3.3. Gainazaleko isurketa eta ur emaria

3.4. Ibai errejimenak eta aldakortasuna

3.5. Muturreko funtzionamenduak: agorraldi eta goraldiak

3.6. Emari solidoa: sedimentuak



4. GAIA: URAREKIN LOTUTAKO BESTE SISTEMAK

4.1. Laku-sistemak

4.2. Itsas-urak

4.3. Urak egoera solidoan



5. GAIA: URA, LURRALDEA ETA PLANGINTZA

5.1. Uraren erabilpenak eta ingurugiro eta lurralde arazoak

5.2. Lur erabilpenak arroan eta planifikazio hidrologikoa

5.3. Ura eta lurralde antolamendua. Uraren inguruko legedi eta araudia

5.4. Dinamika hidrogeomorfologikoa: kudeaketarako gakoa. Balioztatze indizeak

5.5. Ur emarien kudeaketa

5.6. Ibai lurraldea

5.7. Uraren Arteztarauaren erronka: ibai errestaurazioa

Irakasgaia saio teorikoak, gelako praktikak, ordenagailu praktikak, lan praktiko eta landa irteera irakaskuntza-modalitateen bidez garatuko da.



Gelako saioak teoria eta praktika nahastuko dute, egun berean azaldutakoa praktikan jartzeko ariketen bitartez.



Lau landa praktika egin ahal izango dira:



- Prozesu hidrogeologikoak aztertzeko irteera.

- Batan ibaian, Campusetik gertu, ur fluxuaren abiadura eta ibai morfologiaren datuak hartzeko praktika. Irteera hau klase saio batean egingo da.

- Egun osoko praktika, Aragoi ibaiaren arrora, prozesu hidrologiko, dinamikak, ibai paisaia eta ibai eremuen antolaketa ereduak ikusiz. Finantzaketa edota ibilgailuak izatekotan hirugarren irteera bat egiteko aukera legoke, prozesu hidrogeologikoak aztertzeko eta barneko eta gainazaleko uren arteko harremanak lantzeko.

- Hidrogeomorfologiako diagnostikoa eta balorazio indize baten aplikazioa Batan ibaian. Eskola saio batean egingo da.



Irakasgaiaren garapenarako GISeko ezagupenak ezinbestekoak dira, beraz “Geografi Informaziorako Sistemen” eta “GISaren handipena” ikasketak eginda edukitzea gomendatzen da.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 50
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 5
  • Banakako lanak (%): 30
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 10
  • Landa irteerak (%): 5

Irakasgaiaren ebaluazioa azterketa eta praktiken bitartez bideratuko da.



Irakasgaia gainditzeko bai praktikak zein azterketa teoriko-praktikoa gainditu behar dira. Ezohiko deialdirako gainditutako praktiken edota azterketaren nota gordeko da.



Lanen entregatzeko data irakasgaiaren aurkezpenean edo praktika bakoitza bidaltzerakoan azalduko da.



Ebaluazioa ez presentziala egin beharrekotan bai azterketa zein praktikak era telematikoan egingo/entregatuko lirateke.

Irakasgaiaren ebaluazioa azterketa eta praktiken bitartez bideratuko da.



Irakasgaia gainditzeko bai praktikak zein azterketa teoriko-praktikoa gainditu behar dira.



Lanen entregatzeko data azterketaren eguna izango da.



Ebaluazioa ez presentziala egin beharrekotan bai azterketa zein praktikak era telematikoan egingo/entregatuko lirateke.

Oinarrizko bibliografia

BRAVARD, J.P. y PETIT, F. (1997): Les cours d’eau. Dynamique du système fluvial. Colin, Paris.

BRIERLEY, G.J. y FRYIRS, K.A. (2005): Geomorphology and river management. Applications of the River Styles Framework. Blackwell, 398 p., Oxford.

CHARLTON, R. (2008): Fundamentals of Fluvial Geomorphology. Routledge, 234 p., Oxon.

COSANDEY, C. (dir., 2003): Les eaux courantes. Géographie et environnement. Col. BelinSup Géographie. Belin, 240 p., Paris.

DAVIE, T. (2002): Fundamentals of hydrology. Routledge Fundamentals of Physical Geography, Routledge, 169 p., London.

DUNNE, R. y LEOPOLD, L.B. (1978): Water in Environmental Planning. Freeman, 818 p., New York.

ERASO, A.; ARRATE, I. y RUIZ, F. (2001): Mapa Hidrológico de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Escala 1:150.000 - Euskal Autonomia Erkidegoko Mapa Hidrologikoa 1:150.000 eskala. Dpto. de Transportes y Obras Públicas, Gobierno Vasco, 75 p. + cartografía, Bilbao.

GAUTIER, E. y TOUCHART, L. (1999): Fleuves et lacs. Armand Colin, 96 p., Paris.

GIL OLCINA, A. (coord., 2004): Alteración de los regímenes fluviales peninsulares. Fundación CAjamurcia, 683 p., Murcia.

GONZÁLEZ DEL TÁNAGO, M. y GARCÍA DE JALÓN, D. (2007): Restauración de ríos. Guía metodológica para la elaboración de proyectos. Ministerio de Medio Ambiente, 318 p., Madrid.

KNIGHTON, A.D. (1998): Fluvial Forms and Processes: a new perspective. Arnold, London

MARTÍNEZ, A. y NAVARRO, J. (1995): Hidrología forestal. El ciclo hidrológico. Universidad de Valladolid.

NEWSON, M.D. (1994): Hydrology and the river environment. Clarendon Press, Oxford.

OLLERO, A. (2007): Territorio fluvial. Bakeaz, 255 p., Bilbao.

OLLERO, A. (2014): Guía metodológica sobre buenas prácticas en gestión de inundaciones. Manual para gestores. Contrato del río de Matarraña. ECODES, Sud Eau 2, 143 p. http://contratoderiomatarranya.org/documentos/Guia_BB_Gestion_inundaciones.pdf

OLLERO, A. (2015): Guía metodológica sobre buenas prácticas en restauración fluvial. Manual para gestores. Versión 1.0. Contrato del río de Matarraña. ECODES, Sud Eau 2, 111 p. http://contratoderiomatarranya.org/documentos/guia-restauracion-fluvial_web.pdf

OLLERO, A. (2017): Hidrogeomorfología y geodiversidad: el patrimonio fluvial. Ríos: Hidrogeomorfología, probelmática, rehabilitación (Libro 1). Centro de Documentación del Agua y el Medio Ambiente. Agencia de Medio Ambiente y Sostenibilidad (Ayuntamiento de Zaragoza)

SENCIALES, J.M. (1999): Redes fluviales. Metodología de análisis. Universidad de Málaga.

Gehiago sakontzeko bibliografia

SOFTWARE.ak

IAHRIS Índices de Alteración Hidrológica en Ríos
HEC-RAS
WinXSPRO, A Channel Cross Section Analyzer, User’s Manual, Version 3.0. / Reach
SEDIMENT V1.0

Aldizkariak

URAREN ZUZENTARAUA 2000/60/CE, Europar Parlamentuaren eta Kontseiluarena, urriaren 23koa, Uraren politikaren arloan jarduteko europar esparrua ezartzen duena.
UHOLDEEN ZUZENTARAUA Europar Parlamentuarena eta Kontseiluarena, urriaren 27koa, uholde-arriskuaren ebaluaketa eta kudeaketari buruzkoa.
JABARI PUBLIKO HIDRAULIKOAREN ARAUDIA (606/2003 Errege Dekretua, maiatzaren 23koa)
907/2007 Errege Dekretua, uztailaren 6koa, Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamendua onartzen duena.
ARM/2656/2008 agindua, irailaren 10koa, plangintza hidrologikoaren instrukzioa onartzen duena
ARM/1195/2011 agindua, maiatzaren 11koa, Plangintza Hidrologikorako Jarraibidea onartzen duen irailaren 10ko ARM/2656/2008 Agindua aldatzen duena.
903/2010 Errege Dekretua, uztailaren 9koa, Uholde arriskuak ebaluatu eta kudeatzeko
415/1998 Dekretua, abenduaren 22koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Ibaiertzak eta Errekaertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana (Isurialde kantauriarra) behin betiko onesten duena.
455/1999 Dekretua, abenduaren 28koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Ibaiertzak eta Errekaertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana (Isurialde mediterraneoa) behin betiko onesten duena.
ALDAKETAK
449/2013 Dekretua, azaroaren 19ko EAEko Ibaiak eta Errekak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren aldaketa behin betiko onartzen duena. Akats zuzenketa

Web helbideak

http://www.magrama.gob.es/es/agua/temas/evaluacion-de-los-recursos-hidricos/sistema-informacion-anuario-aforos/default.aspx - Sistema Información Anuarios de aforos
http://www.chebro.es - Confederación Hidrográfica del Ebro
http://www.gipuzkoa.net/oohhgraph/index.html?idioma=e - Datos hidrológicos de los ríos de Gipuzkoa
http://www.bizkaia.net/Ingurugiroa_Lurraldea/Hidrologia/castellano/datos_cuencas.htm - Datos hidrológicos de los ríos de Bizkaia
http://www.uragentzia.euskadi.eus/u81-0002/es - Agencia Vasca del Agua
http://www.uragentzia.euskadi.eus/appcont/gisura/ - IDE Ura Web – Sistema de Información del Agua
http://www.euskalmet.net - Entre los datos climáticos también proporciona datos de altura de agua de algunas estaciones meteorológicas que incluyen datos de aforo
http://www.eau-adour-garonne.fr/ - Agence de l’Eau Adour-Garonne, con abundante información, datos hidrológicos, cartografía...
http://www.nrcs.usda.gov/technical/stream_restoration - Stream Corridor Restoration, con excelentes contenidos sobre los sistemas fluviales, figuras ilustrativas y muy didáctico
http://www.cig.ensmp.fr/~hubert/glu/HINDES.HTM - Parte de la página del IAHS (International Association of Hydrological Sciences), que proporciona un glosario de términos hidrológicos en diversas lenguas
http://www.ingeba.euskalnet.net/biblio/biblos92/bge5.html - Página del Ingeba donde se incluyen recursos bibliográficos sobre el estudio de las aguas en Euskal Herria
http://www.weather.gov/ahps/ - Proporciona datos del nivel de los cursos fluviales de EEUU
http://waterdata.usgs.gov/nwis/rt - Datos de caudal en tiempo real de las estaciones de aforo de los EEUU
http://www.magrama.gob.es/es/agua/temas/delimitacion-y-restauracion-del-dominio-publico-hidraulico/estrategia-nacional-restauracion-rios/ - Estrategia Nacional de Restauración de Ríos