Osasuna mantentzeko bizi ohiturek duten garrantzia gero eta onartuta dago, korronte honen erakusle nagusiak ariketa fisikoa eta dieta izanik. Beste alde sedentarismoak osasunean dituen kalteaz jabetzeaz pentsa daiteke ariketa fisikoaren eraginkortasuna dietarena baina handiagoa dela. Hala ere, azken Ikertzaileek egindako hainbat ikerketen emaitzek adierazi dute ariketa fisikoak onura ugari dituela osasunean. Besteak beste, bihotz eta odol-hodien sisteman, arnasketan, minbiziaren prebentzioan, diabetearen prebentzioan eta gaixotasun psikiatrikoen prebentzioan. Beraz, esan daiteke ariketa tratamendu medikoa dela. Horrela aldarrikatzen du American College of Sports Medicin-ek mundu mailan martxan jarri duen ekimenaren bidez, “Exercise is Medicine” ekimenez, hain zuzen ere.

Irakasgai honek jarduera eta ariketa fisikoaren onurak aztertzea helburu izateaz gain lehiaketako kirolean ematen diren berezitasunak ere aztertzen dira. Horretarako ariketa fisikoarekin ematen diren aldaketa, moldaketa eta erantzun fisiologikoak aurkezten dira, medikua ariketa fisikoa osasunean zein gaixotasunean gomendatzeko gai izateko. Beste aldetik kirol lehiaketa eman behar diren zainketa medikuak ere aurkeztuko dira.

Ariketa fisikoaren oinarriak kirolari aplikatuz, arnas eta odol hodien sistemetan ematen diren moldaketak ardatza izanik, ariketa fisikoak osasunean dituen ondorioak aztertuko dira. Era berean errendimendu fisikoa, abaildura eta esfortzutik suspertze prozesuak ulertzeko ezagutu behar diren oinarriak emango dira.



Horretarako esfortzuaren inguruko fisiologia ikasiko da, ariketa fisikoa modu sistematikoan ematen diren moldaketa fisiologikoak zein ergometriak ematen digun informazio bidez.



Kondizio fisikoa ebaluatzeko erabiltzen diren teknika eta probak aztertuko dira.



Ariketa fisikoa gomendatzeko irizpideak emango dira sexu, adin eta gaitasun fisikoak kontuan izanik.

Ariketa fisikoak gaixotasun eta osasuna eragilea izanda, kirolarien zein populazioaren osasuna mantentzeko oinarri medikoak ikasiko dira.

KLASE MAGISTRALAK. PROGRAMA: gaiak 3 ataletan banatzen dira:

1. ATALA: ARIKETA FISIKOAREN EGOKITZAPENAK

1. Klasea Irakasgaiaren aurkezpena.

2. Klasea Funtzio muskularra.

3. Klasea Bioenergetika I: Bidezidor metabolikoak: aerobiko eta anaerobikoak.

4. Klasea Bioenergética II: Bidezidor metabolikoak eta zuntz motak. Entrenamenduarekin gertatzen diren egokitzapenak

5. Klasea Elikadura eta errendimendua

6. Klasea Dieta aurre eta ondorengo lehiaketa. Elikagai funtzionalak kiroletan.

7. Klasea Egokitzapen kardiozirkulatorioak

8. Klasea Arnas sistemako egokitzapenak

9. Klasea Mugimenduaren kontrol neurala eta egokitzapen neuromuskularrak

10. Klasea Beste sistemen egokitzapenak: hematologikoak, gastrointestinalak, hematologikoak, giltzurrunetakoak eta azido-base oreka.

11. Klasea Hormonak eta ariketa fisikoa

12. Klasea aurrekoak amaitzeko klasea.

2. ATALA: ARIKETA FISIKOA ETA OSASUNA

13. Klasea (mintegia). Ariketa fisikoa eta estres termikoa

14. Klasea (mintegia). Ariketa fisikoa ingurune hipo eta hiperbarikoetan.

15. Klasea Ariketa fisikoa eta garapena. Ariketa fisikoa eta adina.

16. Klasea Emakumea eta kiroletako errendimendua

17. Klasea Ariketa fisikoa osasuna sustatzeko. Gomendio orokorrak. Ariketa fisikoa egoera patologikoetan (gaixotasun kardiobaskularretan, diabetesean…)

3. ATALA: KIROLETAKO ERRENDIMENDUA

18. Klasea Entrenamendua. Ergometria.

19. Klasea Abaildura eta gainentrenamendua.



20. Klasea Suspertzea

21. Klasea Doping eta ergogenia.

MINTEGIAK

1. Ariketa Fisikoa eta estres termikoa

2. Ariketa fisikoa muturreko ingurunetan. Ingurune hipo eta hiperbarikotan.

3. Kirolaren arriskuak.

ZUZENDUTAKO MINTEGIAK

1. Osasuna mantentzeko OMEn oinarriak.

2. Aspektu mediku-kiroletakoak goi mailako kiroletan.

3. Ariketa fisikoa eta gaixotasunak.

4. Ariketa fisikoa gomendatzeko adibide praktikoak.

KLINIKO/LABORATEGIKO ETA GELAKO PRAKTIKAK

1. Laborategiko praktika. Ariketa fisikoaren eraginak. Ibilaldia.

2. Laborategiko praktika. Ariketa fisikoaren eraginak Footing

3. Laborategiko praktika. Ariketa fisikoaren eraginak Spinning

1. Gelako praktika. Ariketa fisikoaren eraginak: datu bilketa eta idatzizko ariketa.

4. Laborategiko praktika. Anketako potentzia anaeribikoaren balorazioa, indarra explosiboa eta erresistentzia anaerobikoa.

Sprints eta Boscoren testa.

5. Laborategiko praktika. Zeharkako metodoak oxigenoaren kontsumo maximoa neurtzeko. Astrand-en testa.

6. Laborategiko praktika. Antropometria. ISAKen protokoloa.

7. Laborategiko praktika. Egokitze kardiobaskularrak Bihotz maiztasuna eta tentsio arteriala ariketa fisikoan.

8. Laborategiko praktika. Ergometria: esfortzu froga

2. Gelako praktika. Ergometrien interpretazioa.

3. Gelako praktika. Maratoi batean gertatzen diren aldaketa hematologiko eta biokimikoak.

Klase magistraletan oinarri teorikoak emango dira. Interesa, parte-hartzea eta eguneroko asistentzia ere baloratuko dira.

Laborategiko praktiketan ariketa fisikoa egiten ematen diren erantzun fisiologikoak ikusiko dira (Ez da derrigorrezkoa ariketa fisikoa egitea baina gomendagarria da egiten ikustea aldaketa fisiologikoak zuzenean neurtzea). Praktiketan burutzen diren ariketen bidez irakasgaiaren portafolioa osatzen da.

Gelako praktiketan laborategiko praktiketan batutako parametro fisiologikoko baloreak aztertzen dira (ariketa hauetan irakasgaiaren alde praktiko zati baten ebaluazioa burutzen da).

Mintegietan ikasleak honako bi helburu betetzen ditu:

- ariketa fisikoa egiteak, hainbat egoera berezietan, dituen ezaugarriak ezagutzea. (teoriarekin ebaluatuko da)

- populazioari ariketa fisikoa gomendatzen eta preskribatzen ikastea. (zuzendutako mintegien bidez ebaluatuko dira)

• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 70
  • Banakako lanak (%): 10
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 15
  • Garatu beharreko proba idatzia % 60 + %5 partehartzea KMetan - Klase teorikoen eguneroko lana % 5 (asistentzia edota partehartzea) - Praktikak: Portafolioa % 15 (eguneroko praktiken txostenak) Talde lanak % 10 (praktiketan batutako datuak, zein beste datu teorikoen interpretazioa) Zuzendutako lana. Banakako lana. % 10 (ariketa fisikoaren preskripzioa) Azterketetan galdera laburrak planteatuko dira. (%): 5

Lan praktikoek 3,5 puntu balio dituzte, klase magistralen asistentziak 0,5 puntu balio du, eta azterketak beste 6 puntu balio du. Irakasgaia gainditu ahal izateko, bi atalak, praktiko zein teorikoa gainditu behar dira.



- Garatu beharreko proba idatzia % 60

- Klase teorikoen eguneroko lana % 5 (asistentzia edota partehartzea)

- Praktikak:

Portafolioa % 10 (eguneroko praktiken txostenak)

Talde lanak % 15 (praktiketan batutako datuak, zein beste datu teorikoen interpretazioa)

Zuzendutako lana. Banakako lana. % 10 (ariketa fisikoaren preskripzioa)



Azterketetan galdera laburrak planteatuko dira.



Dena dela, ikasleak azterketa final bat egiteko eskubidea dauka, ebaluazio sistema konbinatu honi uko egiteko UPV/EHUko Ikasleen Arautegietan arauzko bideak jarraitu behar dira, beti ere irakasgaiaren arduraduna behar den informatua izanda.

Azterketa orokor honek bi alde ditu: alde teorikoa, non kontzeptu teorikoak ebaluatuko direna, eta alde praktikoa, non eginbehar praktikoak ebaluatuko direna. Azterketa honek 10 puntu balio ditu.



Deialdi bati uko egiteko azterketa egunean ez aurkeztea izango da nahikoa.

Ez da kontuan izango ebaluazio praktikoan lortutako nota.

Azterketa honek bi alde ditu: alde teorikoa, non kontzeptu teorikoak ebaluatuko direna, eta alde praktikoa, non eginbehar praktikoak ebaluatuko direna. Azterketa honek 10 puntu balio ditu.

Azterketan galdera laburrak zein garatzeko gai bat planteatuko dira.

Oinarrizko bibliografia

Astrand P.O., Rodahl K. Fisiología del trabajo físico. (Panamericana), 1992 Textbook of work physiology: Human Kinetics. 2003

Baechle T.R., Earle R.W. Essentials of Strengh Training and Conditioning (2nd) Humann Kinetics. 2000.

Bouchard C, Blair, S.N. & Haskell W.. Physical activity, and health. Champaign IL: Human Kinetics. 2006

Brooks G.A., Fahey T.D., White T.P. Exercise physiology: human bioenergetics and its applications Ed. Mayfield Publising Company. 3ª ed. 2000.

Casis L., Zumalabe J.M. Fisiología y Psicología de la actividad física y el deporte. Elsevier. 2008

Gandarias J.M., Corominas A. Elementos de Nutrición. Editorial Universitaria de Barcelona 1979.

García Manso J.M., Navarro F., Legido J.C., Vitoria M. La resistencia desde la óptica de las ciencias aplicadas al entrenamiento deportivo. Grada Sport Books. 2006

Gleeson M., Maughan J.R. The Biochemical Basis of Sports Performance Oxford University Press. 2005.

González Gallego J. Fisiología de la actividad física y del deporte. Ed.: McGraw Hill- Interamericana. 1992.

Harries, M. Williams, C. & Michell L. Oxford Textbook of Sports Medicine Oxford Medical Publications. 2000

Gehiago sakontzeko bibliografia

Higgins R., Brukner P. Essential Sports Medicine. Blackwell Publishing. London. 2005
Izquierdo M. Biomecánica y bases neuromusculares de la actividad física y el deporte. Ed. Panamericana, Madrid, 2008
Komi, P. Strength and Power in Sport. Blackwell Publishing. London. 2002.
López Chicharro J., Fernández Vaquero A.: Fisiología del Deporte. (3ª Ed.) Ed. Panamericana. 2006.
Manore M. Sport Nutrition for Health and Performance Human Kinetcs. 2000. U.S. Department of Health and Human Services Physical Activity and Health. 1996
Mcardle W.D., Katch F.I., Katch V.L. Exercise physiology: Energy, nutrition and human performance (6th Ed.) Baltimore. Lippincott Willkins. 2006.
McGinnis P.M. Biomechanics of Sport and Exercise (2nd) Human Kinetics. 2005
Shephard R.J., Astrand P.O. La resistencia en el deporte Ed.: Paidotribo. 2000. Endurance in sport (2nd) Blackwell Science. Oxford 2000.
Wilmore J.H.D., Costil D. Fisiología del esfuerzo y del deporte. Ed.: Paidotribo. 2004. Physiology of sport and exercise

Aldizkariak

Journal of Applied Physiology
Sports Medicine
Medicine and Sciences in Sports and Exercise.
Plos One (Sport Sciences)
The American Journal of Sports Medicine Exerc.
International Journal of Sports Medicine.
Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports
Journal of Sports Medicine and Physical Fitness

Web helbideak

OMEaren gomendioak: https://www.who.int/dietphysicalactivity/pa/en/
UK Physical Activity Guidelines: https://gpcpd.heiw.wales/clinical/motivate-2-move/