Osasun-gaixotasun kontzeptuaren inguruko hausnarketa egitea, prozesu honetan eragiten duten faktoreak aztertuz; guzti honetarako, osasunaren erabakigarri biologikoetan eta gaixotasun transmitigarrien prebentzio eta osasun heziketan oinarrituko gara.

ESKUMEN ESPEZIFIKOAK (EE) (Ebaluaketan suposatzen duen portzentaia; Erizaintzako Liburu Zuriaren eskumenekin erlazioa)

- EE1. Osasunaren eta Osasun Publikoaren kontzeptuak bereiztea, Osasun Planak ulertzeko (10%; M02CM01 = CE82)

- EE2. Osasunaren ingurumen, gizarte eta biologia determinatzaileak identifikatzea (20%; M02CM06 = CE87 y M02CM12 = CE93)

- EE3. Infekzio prozesua azaltzea, transmisio mekanismoak eta prebentzio neurriak identifikatuta (60%; M01CM02 = CE72, M01CM04 = CE74, M01CM06 = CE76, M01CM07 = CE77, eta M02CM06 = CE87)



ZEHARKAKO ESKUMENA: AHOZKO KOMUNIKAZIOA

Ideiak eta ezagutzak ahoz komunikatzea, azalpen argi, ordenatu eta sintetizatu baten bidez, hainbat baliabide erabilita eta egoeraren eta entzuleen ezaugarrietara egokituta (ebaluaketan suposatzen duen portzentaia 10%)



IKASKETA PROZESUAREN EMAITZAK

1. OSASUNEAN ERAGITEN DUTEN FAKTORE EZBERDINAK IDENTIFIKATU

- Gaur egungo patroi epidemiologikoaz eta bertan eragiten duten arriskuei buruz hausnartzea.

- Patroi epidemiologikoa prebentzio mailekin eta interbentzioekin erlazionatu Osasun Publikoaren alorrean.

- Norbanakoak eta gizarteak, gizarteko osasunarengan duen arduraren inguruan hausnartu.

- Populazioaren osasun maila areagotzeko, populazioa hezitzeak duen garrantziaz hausnartu.

- Gizakiongan osasun erabakigarri biologikoek eragiten duten garrantzia aztertu.



2. PROZESU INFEKZIOSOAREN MEKANISMO PRINTZIPALAK IDENTIFIKATU: KATE INFEKZIOSOA APURTZEKO ETA KOMUNITATEAN EZARRI BEHARREKO NEURRI EGOKIAK JAKITEKO

- Gaixotasun infekziosoaren faseak identifikatu eta prozesu infekziosoan inplikatutako mekanismoak ezagutu.

- Infekzio nosokomialen prebentziorako kontrol neurriak deskribatu.

- Transmisio mekanismo espezifikoaren arabera gaixotasun infekziosoak identifikatu.

- Kate infekziosoa apurtzeko helburuarekin prozesu infekziosoaren fase ezberdinetan aplikatzen diren erizaintzako ekintzak deskribatu eta arrazoitu.

- Eragile sozial moduan, osasuna bultzatzeko/ orekatzeko erizainaren ardura espezifikoaz hausnartu.

1. ATALA. OSASUN PUBLIKOA SARRERA. OSASUNAREN ERABAKIGARRIAK (6 ordu)

1.1. Osasuna eta gaixotasuna. Osasunaren kontzeptua. Osasunaren erabakigarriak. Osasun Publikoa: kontzeptua eta funtzioak.

1.2. Ingurumenarekin erlazionatutako osasunaren erabakigarriak. Faktore fisiko eta kimikoak. Elikadurarekin erlazionatutako kutsadura: ura, lurra eta gehigarriak.

1.3. Osasunaren erabakigarri sozialak. Justizia soziala eta osasun desberdintasunak. Desberdintasunei aurre egiteko erantzunak.

1.4. Osasun Publikoan eskuhartze estrukturalak. Osasunaren sustapena. Osasun hezkuntza.

1.5. Osasun Sistemak. Ereduak. Osasun Sistema Nazionala Espainian. Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila eta Osakidetza.





2. ATALA. OSASUNAREN ERABAKIGARRI BIOLOGIKOAK. MIKROBIOLOGIA ETA SISTEMA IMMUNITARIOA (12 ordu)

2.1. Mundu mikrobiarra. Sailkapena eta izendapena. Ostalari-parasito elkarrekintza: kolonizazioa (Mikrobiota Normala), infekzioa eta gaixotasuna.

2.2. Birusak eta prioiak. Egitura. Sailkapena. Ugalketa.

2.3. Bakterioak. Zelula prokariotoa eta osagaiak. Metabolismoa eta hazkuntza bakteriarra. Genetika bakteriarraren kontzeptu orokorrak: plasmidoak, mutazioak eta elkartruke genetikoa.

2.4. Onddoak. Zelula eukarioto fungikoen egitura. Lizunak eta legamiak. Metabolismoa eta hazkuntza. Agerraldi klinikoak eta antifungikoak.

2.5. Parasitoak. Ezaugarri orokorrak. Protozooak eta Helmintoak (Nematodoak eta Platelmintoak). Metabolismoa eta hazkuntza.

2.6. Sistema immunitarioa. Erantzun immunitario ez espezifikoa. Hesi naturalak. Mekanismo inespezifikoak: inflamazioa, konplementuaren sistema, fagozitosia, NK zelulak eta zitokinak.

2.7. Erantzun immunitario espezifikoa: ezaugarri orokorrak. Immunitate humorala: B linfozitoak eta antigorputzak. Immunitate zelularra. Erantzun primario eta sekundarioa. Immunizazio aktibo eta pasiboa.





3. ATALA. GAIXOTASUN TRANSMITIGARRI GARRANTZITSUENEN EPIDEMIOLOGIA ETA PREBENTZIOA (24 ordu)

3.1. Epidemiologia. Kontzeptu eta metodo estadistikoak. Ikerketa diseinuak Epidemiologian: ikerketa motak. Maiztasun neurketak. Kausalitatea.

3.2. Froga diagnostikoen ebaluaketa. Likelihood ratioak. Frogen baliotasuna. Prebentzio sekundarioa: baheketa.

3.3. Informazio Sistemak Osasun Publikoan. Inkestak, erregistroak eta notifikazio sistemak. Gaixotasunen Derrigorrezko Aitorpena. Mediku jagoleen zaintza sistema.

3.4. Gaixotasun infekziosoen transmisioa eta prebentzioa. Gaixotasun infekziosoen transmisio bideak. Kate epidemiologikoa.

3.5. Txertoak. Immunizazio teknikak: gaixotasun infekziosoen profilaxia. Administraziorako jarraibideak. Egoera bereziak, alboko efektuak eta txertoen kontraindikazioak.

3.6. Agente antimikrobiarrak. Kontzeptua. Ekintza mekanismoak. Antimikrobiarren sailkapena. Erresistentzia: mekanismoak eta jatorria. Terapia antimikrobiarraren arriskuak.

3.7. Sexu bidez transmititzen diren gaixotasunak. Prebentzioa, kontrola eta tratamendua. HIESa eta B Hepatitisa.

3.8. Hepatitis biralak.

3.9. Aire bidez transmititzen diren gaixotasunak. Prebentzioa, kontrola eta tratamendua. TBK eta Legionelosia.

3.10. Gripea eta gaixotasun meningokozikoa.

3.11. Kolera, sukar tifoideoa eta poliomielitisa.

3.12. Osasun Atentzioarekin erlazionatutako gaixotasunak. Infekzio nosokomialak. Asepsia, antisepsia, desinfekzioa eta esterilizazioa. Eskuen garbiketa. Isolamendu neurriak.

3.13. Elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunak. Intoxikazio eta toxiinfekzioak.

3.14. Bektoreen bidez transmititzen diren gaixotasunak. Paludismoa, denge eta sukar horia.

3.15. Gaixotasun infekzioso sortuberriak. Gaixotasun infekziosoen erradikazioa.





LABORATEGI PRAKTIKAK (8 ordu)

Mikrobiologiako laborategia. Ezaugarriak eta hartu beharreko neurriak. Mikroskopioaren erabilera.



Diagnostiko Mikrobiologikoa:

- Lagin ezberdinen eskuratzea prozedura eta hazkuntza.

- Identifikazio teknikak eta antibiograma.

- Esterilizazioa.

- Eskuen garbiketa. Eremu esterila.

- Mikroorganismoek kutsatutako materialaren eliminazioa.

- Behaketa eta datuen erregistroa.



MINTEGIAK (10 ordu)

2 ordutako 5 sesio lauhilekoan zehar.

Ondorengo gaiak landuko dira beste batzuen artean: osasunaren kontzeptua eta definizioa, osasun sistemak, eskuen garbiketa, Zaintza Epidemiologikoa, txertoak eta lagin jasoketa.

KLASE MAGISTRALAK:

Klase magistralak modu presentzialean egingo dira (eGela plataforma birtuala erabiliz), beharrezkoa den kasuetan Webex plataforma erabiliko da (justifikatutako kasuetan teledozentziarako).



LABORATEGIKO PRAKTIKAK (8 ordu):

Bertaratzea derrigorrezkoa da eta ikasle bakoitzak 8 ordu bete beharko ditu; 4 egun jarraian zehar, eguneko 2 orduko sesioetan antolatzen dira praktiak. Ikasle bakoitzak laborategiko praktikak bere taldeari esleitutako aste konkretu batetan egin beharko ditu.

Lekua: Mikrobiologiako laborategia.



MINTEGIAK (10 ordu)

Bertaratzea derrigorrezkoa da eta ikasle bakoitzak 2 ordutako 5 sesio bete beharko ditu lauhilekoan zehar. Banakako eta taldekako (4-5 ikasleko taldeak) lana egin behar izango da.

Ondorengo gaiak landuko dira beste batzuen artean: osasunaren kontzeptua eta definizioa, osasunaren erabakigarriak, osasun sistemak, eskuen garbiketa, zaintza epidemiologikoa, txertoak eta lagin jasoketa.





Irakasgaiko lehenego atalari dagokion klase magistraletako edukia eta mintegietako lanak garatzeko (1. Atala. Osasun Publikoa Sarrera. Osasunaren Erabakigarriak), Problemetan Oinarritutako Ikaskuntza (POI)- (Kasu Metodoa) metodologia berritzaile aktiboa erabiliko da, Hezkuntza Berrikuntza proiektu batean barruan barneratuta egonik (UPV/EHUko i3KD Laborategia, Hezkuntza berrikuntza proiektuak, i3kd22-32 identifikazio-zenbakia eta izenburua "OSAZAIN-ODS. Osasuna-gaixotasuna eta osasunaren erabakigarrien kontzeptuen inguruko hausnarketa erizaintza esparruan").

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 35
  • Test motatako proba (%): 35
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 2
  • Banakako lanak (%): 15
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 5
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 8

EBALUAKETA MISTOA izango da:

- Idatzizko azterketa finala egingo da irakasgaiaren amaieran: test erako galderak, garatzeko edo/eta kontzeptuak erlazionatzeko galderekin egingo da (honek azken notaren %70-a suposatuko du)

- Laborategiko Praktikak. Asistentzia, partehartzea eta laborategiko praktiken hausnarketa eta txostena betetzea.

- Lan indibidualak: laburpenak, mintegietara bertaratzea, partehartzea eta bertan programatutako ekintzak burutzea.

- Taldeko lanak.

- Lanen aurkezpena.





EBALUAKETA MISTOA izango da: Idatzizko azterketa finala (test erako galderak, garatzeko edo/eta kontzeptuak erlazionatzeko galderekin) %70, mintegiak %18 eta laborategiko praktikak %12.



Oharra: Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa izango da, azterketen %50a eta mintegi eta laborategiko praktiken %50a gainditzea.

Ikasleak, "Graduko, lehenengo eta bigarren zikloko ikasketen gestiorako araudiaren" 43. artikuluan justifikatutako arrazoiengatik bakarrik egin diezaioke uko ebaluazio mistoari. Uko egiteko, ikasleak, dagokion epean, Eskolako idazkaritzako web atalean ("Izapideen egutegia" erlaitzean) eskaria egingo du, bere ukatzearen berri emateko eta beharrezko dokumentuak eta frogak aurkezteko. Horrela ez izatekotan, ikasleak ebaluazio mistoa jarraitu beharko du.



Ebaluazio finalak, ikasleak irakasgaiko jakintza eta gaitasunak bereganatu dituela egiaztatzeko balioko du. Beraz, ebaluazio finala froga desberdinek osatu dezakete, ahozkoak eta idatzizkoak barne.



EBALUAKETA FINALA GLOBALA: Idatzizko azterketa finala %70 (%50 test eta %20 garatzeko galderak), mintegien azterketa %18 eta laborategiko praktiken azterketa %12.



Oharra: Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa izango da: azterketen %50a eta mintegi eta laborategiko praktiken %50a gainditzea.

Ikasgaiaren aurkezpenean banatuko dira.

Oinarrizko bibliografia

Martinez-Gonzalez MA. Conceptos de Salud Pública y estrategias preventivas. Un manual para Ciencias de la Salud. 2º edición. Elsevier. 2018.

Hernandez-Aguado y col. Manual de Epidemiología y Salud Pública para grados en Ciencias de la Salud. 2ª ed. Madrid. Editorial Médica Panamericana. 2011.

Rosa M. de la, Prieto J. Microbiología en Ciencias de la Salud. Conceptos y aplicaciones. 3ªed. Madrid. Elsevier. 2011.

Piédrola Gil. Medicina Preventiva y Salud Pública. 12ª ed. Barcelona. Masson. 2015.

Basaras M., Umaran A., Mikrobiologia medikoa, Euskal Herriko Unibertsitatea. 2004.

Madigan MT, Martinko JM, Parker J. Brock. Mikroorganismoen biologia. Euskal Herriko Unibertsitatea. 2007.

Gehiago sakontzeko bibliografia

Comisión INOZ - Osakidetza. Manual de normas para el control de la infección nosocomial. Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco; 1994. Anexo 1. 1997 https://ope2011.osakidetza.net/ProcesoSelectivo/D16001/DocInteres1.pdf
Brunette G (editor-in-Chief). CDC Health Information for International Travel 2016. The Yellow Book. Oxford, 2016.
Chen D, Wilson J (eds). Innovative Statistical Methods for Public Health Data. Springer International Publishing: Cham, 2015. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-319-18536-1
Salleras Sanmartí L. Vacunaciones preventivas. Principios y aplicaciones. Barcelona, Ed. Masson. 1998.

Aldizkariak

- Revista Española de Salud Pública: https://scielosp.org/journal/resp/
- GACETA SANITARIA: https://scielosp.org/journal/gs/
- Beste aldizkari batzuk esteka honekin lotuta SciELO Salud Pública: http://www.scielosp.org/?lng=es
- Mundo sanitario: http://www.mundosanitario.satse.es/

Web helbideak

• Boletin epidemiológico semanal y otra información. http://www.isciii.es
• Centers for Disease Control and Prevention www.cdc.gov
• Comité Asesor de Vacunas de la Asociación Española de Pediatría: Area de profesionales http://vacunasaep.org/profesionales
• Departamento de Salud del Gobierno Vasco http://www.osasun.ejgv.euskadi.net
• Guía práctica de vacunación para Enfermería http://www.vacunas.net/guia2003/index.html
• Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad http://www.msssi.gob.es/
• Osasun publikoa: boletín epidemiológico de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Salud pública=Departamento de Sanidad del Gobierno Vasco, Vitoria – Gasteiz, 1998-2008. http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-ckpubl01/es/contenidos/informacion/orain_publicaciones_enlaces/es_orain/publicaciones_enlaces.html
• Red vigilancia de Osakidetza http://www.osakidetza.euskadi.eus/informacion/red-vigia-vigilancia/r85-pkvigi03/es/
• Sociedad Española de Enfermedades Infecciosas y Microbiología Clínica https://www.seimc.org/
• Sociedad Española Medicina Preventiva, Salud Pública e Higiene http://www.sempsph.com
• World Health Organization http://www.who.int/en/ (en Inglés); http://www.who.int/es/index.html (en Español);
WHO Publicaciones en Europa: http://www.euro.who.int/en/publications