Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ume galduaren historia, Elena Ferrante / Fernando Rey (Igela, 2016
)
eu
Badakizu Pompeian aurkitutako artelanik hoberenen kopiak eginarazi zituela Trapaniko bere villan edergarri gisa jartzeko?
es
?Sab?as que mand? hacer copias de las mejores obras de arte halladas en Pompeya para adornar su villa de Trapani?
fr
Tu sais qu'il s'est aussi fait faire des copies des plus belles ?uvres d'art retrouv?es ? Pomp?i, afin d'orner sa villa de Trapani ?
en
You know that he had models made of the best artworks found at Pompeii to adorn his villa in Trapani?
eu
Nasi horrek, ama, Italiako Erreinuko ministroa izanagatik, berez jokatu zuen hala: estatuatxo eder bat ekarri zioten omenaldi gisa, eta berak hartu egin zuen, bere etxean ederki emanen zuelakoan.
es
El tal Nasi, mam?, aunque era ministro del Reino de Italia, obr? por instinto, le llevaron una hermosa estatuilla de regalo y la acept?, le pareci? que en su casa quedar?a de maravilla.
fr
Maman, ce Nasi, m?me s'il ?tait ministre du Royaume d'Italie, il a agi par r?flexe : on lui a donn? une jolie statuette en cadeau et il l'a prise, se disant qu'elle ferait tr?s bien chez lui.
en
This Nasi, Mamma, even though he was a Minister of the Kingdom of Italy, acted instinctively: the workers brought him a beautiful little statue as a gift and he took it, he thought it would make a very fine impression at his house.
eu
Zenbaitetan okertu egiten gara, baina txikitatik erakutsi ez badizute zer diren herriaren ondasunak, ez zara ohartzen hori delitua denik ere.
es
A veces te equivocas, pero cuando de peque?o no te han ense?ado lo que es el bien p?blico, ni siquiera te enteras de que es un delito.
fr
Parfois on fait des erreurs, mais quand, dans ton enfance, on ne t'a pas appris ce qu'est le bien public, tu ne comprends m?me pas que c'est une erreur.
en
Sometimes you make a mistake, but when as a child you haven't been taught what the public good is, you don't understand what a crime is.
eu
Ez dakit azken esaldi hori izeba Linaren hitzak errepikatzen ari zelako esan ote zuen, edo bere kabuz sortutako arrazoibidea zen.
es
No s? si esta ?ltima frase la dijo porque repet?a las palabras de la t?a Lina, o porque hab?a hecho sus propios razonamientos.
fr
Je ne sais pas si cette derni?re phrase reprenait des mots de tante Lina ou si ma fille avait raisonn? par elle-m?me.
en
I don't know if she said the last part because she was reporting the words of Aunt Lina, or because she had made her own arguments.
eu
Hala ere, hitz haiek ez zitzaizkidan gustatu, eta tartean sartzea erabaki nuen.
es
De todos modos, esas palabras no me gustaron y decid? intervenir.
fr
Quoi qu'il en soit, ces paroles me d?plurent et je d?cidai d'intervenir.
en
Anyway I didn't like those words and I decided to intervene.
eu
Kontuz ibili nintzen nire diskurtsoa egitean, baina gauzak garbi esan nizkion:
es
Le solt? un discurso cauto, pero expl?cito:
fr
Je lui tins un discours prudent, mais direct :
en
I made a cautious speech, but explicit:
eu
Izeba Linak gauza eder asko kontatzen dizkizu, pozten naiz, bera zerbaitekin suhartzen denean ezin du inork geldiarazi.
es
la t?a Lina te cuenta muchas cosas bonitas y me alegro, cuando ella se apasiona no hay quien la detenga.
fr
Tata Lina te raconte plein de belles choses et ?a me fait plaisir, quand elle se passionne pour quelque chose, personne ne peut l'arr?ter.
en
Aunt Lina tells you so many wonderful things, I'm pleased, when she gets excited no one can stop her.
eu
Baina ez duzu sinetsi behar jendeak gaiztakeriak oharkabean egiten dituela.
es
Sin embargo, no debes creer que cuando la gente comete malas acciones lo hace a la ligera.
fr
Mais il ne faut pas croire que les gens accomplissent de mauvaises actions par l?g?ret?.
en
But you mustn't think that people carry out terrible acts lightly.
eu
Ez duzu sinetsi behar, Imma, batez ere tartean badira diputatuak, ministroak, senatariak, banku-jabeak eta camorristak.
es
No debes creer eso, Imma, sobre todo si se trata de diputados, ministros, senadores, banqueros y camorristas.
fr
Il ne faut pas le croire, Imma, surtout s'il s'agit de d?put?s, de ministres, de s?nateurs, de banquiers et de camorristes.
en
You mustn't believe it, Imma, especially if it concerns members of parliament and ministers and senators and bankers and Camorrists.
eu
Ez duzu sinetsi behar mundua bere buztanari hozkaka dabilela, orain ongi, gero gaizki, gero ongi berriz.
es
Tampoco debes creer que el mundo se muerde la cola, ahora est? bien, ahora est? mal, ahora est? de nuevo bien.
fr
Tu ne dois pas t'imaginer non plus que le monde se mord la queue : ?a va bien, ?a va mal, puis ?a va bien ? nouveau.
en
You mustn't believe that the world is chasing its tail-now it's going well, now badly, now it's going well again.
eu
Etengabe lan egin behar da, diziplinaz, urratsez urrats, gure inguruan gauzak ongi badabiltza eta gaizki badabiltza, ez okertzen ahaleginduz, erroreak garesti ordaintzen baitira.
es
Hay que trabajar con constancia, con disciplina, paso a paso, sin importar c?mo funcionan las cosas a nuestro alrededor, y procurando no cometer errores, porque los errores se pagan.
fr
Il faut travailler avec constance et discipline, pas ? pas, quoi qu'il se passe autour de nous, en faisant attention ? ne pas nous tromper, parce que les erreurs, ?a se paye.
en
We have to work with consistency, with discipline, step by step, no matter how things are going around us, and be careful not to make a mistake, because we pay for our mistakes.
eu
Immari beheko ezpaina dardarka hasi zitzaion.
es
A Imma le tembl? el labio inferior.
fr
La l?vre inf?rieure d'Imma se mit ? trembler et elle me demanda :
en
Imma's lower lip trembled, she asked me:
eu
-Aita ez da gehiago joanen Parlamentura?
es
-?Pap? no ir? m?s al Parlamento?
fr
" Papa ne retournera plus au Parlement ?
en
"Papa won't go to parliament anymore?"
eu
Ez nuen asmatu zer esan, eta konturatu zen.
es
No supe qu? decirle y ella se dio cuenta.
fr
Je ne sus que r?pondre et elle s'en rendit compte.
en
I didn't know what to say and she realized it.
eu
Erantzun positibo bat ematera animatu nahian bezala, murmurikatu zuen:
es
Como para animarme a darle una respuesta positiva, murmur?:
fr
Comme pour m'encourager ? lui donner une r?ponse positive, elle murmura :
en
As if to encourage me to give a positive response, she said:
eu
-Izeba Linak baietz uste du, itzuliko dela.
es
-La t?a Lina cree que s?, que volver?.
fr
" Tata Lina pense que si, qu'il y retournera...
en
"Aunt Lina thinks so, that he'll return."
eu
Ni zalantzan gelditu nintzen puska batean, gero deliberatu nintzen.
es
Yo dud? mucho, luego me decid?.
fr
J'h?sitai longuement, puis me d?cidai :
en
I hesitated, then made up my mind.
eu
-Ez, Imma, ez dut uste.
es
-No, Imma, yo creo que no.
fr
" Non, Imma, je ne crois pas.
en
"No, Imma, I don't think so.
eu
Baina ez da beharrezkoa aita pertsona inportantea izatea, hura maitatzeko.
es
Pero no hace falta que pap? sea una persona importante para quererlo.
fr
Mais il n'est pas n?cessaire que papa soit quelqu'un d'important pour l'aimer.
en
But there's no need for Papa to be an important person for you to love him."
eu
es
fr
en
eu
43
es
43
fr
43
en
43.
eu
Erantzun erabat okerra izan zen.
es
Fue una respuesta del todo errada.
fr
Ma r?ponse se r?v?la totalement erron?e.
en
It was the completely wrong answer.
eu
Ninok, bere ohiko trebetasunaz, lortu zuen onik ateratzea sartua zen tranpatik.
es
Con su habilidad de siempre, Nino se zaf? de la trampa en la que hab?a acabado.
fr
Avec son habilet? habituelle, Nino se lib?ra du pi?ge dans lequel il ?tait tomb?.
en
Nino, with his usual ability, slipped out of the trap he had ended up in.
eu
Immak jakin zuen horren berri, eta asko poztu zen.
es
Imma se enter? y se puso muy contenta.
fr
Quand Imma l'apprit, elle fut aux anges.
en
Imma found out and was very pleased.
eu
Aita aurkitzen saiatu zen, baina hura denboraldi batez desagertua ibili zen, zaila izan zen haren arrastorik ateratzea.
es
Pidi? verlo, pero ?l se eclips? durante un tiempo, fue dif?cil localizarlo.
fr
Elle demanda ? le rencontrer, mais il s'?clipsa pendant quelque temps, et retrouver sa trace fut tr?s difficile.
en
She asked to see him, but he disappeared for a while, it was difficult to track him down.
eu
Hitzordu bat lortu genuenean, Mergellinako pizzeria batera eraman gintuen, baina ohiko bizitasunik gabe.
es
Cuando conseguimos una cita nos llev? a una pizzer?a de Mergellina, aunque sin su vivacidad de siempre.
fr
Quand nous obt?nmes enfin un rendez-vous, il nous emmena dans une pizzeria de Mergellina, mais il n'avait pas sa vivacit? ordinaire.
en
When we made a date he took us to a pizzeria in Mergellina, but he didn't display his usual liveliness.
eu
Urduri zegoen, burua auskalo non, Immari esan zion ez FIdatzeko sekula koalizio politikoez, ezkerra ez zen ezker baten biktimatzat zeukan bere burua, hobeki esanda, faxistak baino okerragoa zen batena.
es
Estaba nervioso, distra?do, a Imma le dijo que no se fiara nunca de las coaliciones pol?ticas, se defini? como v?ctima de una izquierda que no era izquierda, mejor dicho, era peor que los fascistas.
fr
Il ?tait nerveux, distrait, il dit ? Imma de ne jamais faire confiance aux partis politiques, et il se d?finit comme la victime d'une gauche qui n'?tait pas une gauche et ?tait m?me pire que les fascistes.
en
He was nervous, distracted, to Imma he said one should never rely on political alignments, he described himself as the victim of a left that wasn't a left, in fact it was worse than the fascists.
eu
Ikusiko duzu-lasaitu zuen-: aitak dena konponduko du.
es
Ver?s como pap?-la tranquiliz?-lo arreglar? todo.
fr
Il rassura sa fille : Tu verras, papa va tout arranger.
en
You'll see-he reassured her-Papa will fix everything up.
eu
Ondoren, haren artikulu batzuk irakurri nituen, oso agresiboak, non aspaldiko denboretan azaldua zuen tesi bat defendatzen baitzuen berriz:
es
M?s tarde le? sus art?culos agresivos en los que retomaba una tesis que ya hab?a abrazado en el pasado:
fr
Par la suite, je lus nombre de ses articles, tr?s agressifs, o? il reprenait une th?se qu'il avait d?j? adopt?e dans un lointain pass? :
en
Later I read some very aggressive articles of his in which he returned to a thesis that he had espoused long ago:
eu
botere judizialak exekutiboaren mende egon beharra zeukan.
es
el poder judicial deb?a estar sometido al ejecutivo.
fr
le pouvoir judiciaire doit ?tre soumis au pouvoir ex?cutif.
en
legal power had to be subject to executive power.
eu
Sumindurik idazten zuen:
es
Escrib?a indignado:
fr
Indign?, il ?crivait :
en
He wrote indignantly:
eu
Ezin onar liteke magistratuek egun batean Estatua bihotzaren erdian kolpatu nahi duena pertsekutatzea eta hurrengo egunean herritarrari sinetsarazi nahi izatea bihotza gaixotua dela eta baztertu beharra dagoela.
es
no es posible que un d?a los magistrados combatan a quien quiere golpear el coraz?n del Estado y al d?a siguiente hagan creer al ciudadano que ese coraz?n est? enfermo y hay que desecharlo.
fr
Il n'est pas possible que, un jour, les magistrats combattent ceux qui veulent frapper l'?tat au c?ur, et que, le lendemain, ils fassent croire aux citoyens que ce m?me c?ur est malade et bon ? jeter !
en
How can the judges one day be fighting against those who want to strike at the heart of the state and the next make the citizens believe that very same heart is sick and should be thrown out.
eu
Bera bere kabuz baztertu zen, beste inork bazter ez zezan.
es
?l se bati? para que no lo desecharan.
fr
En tout cas, lui se battit pour ne pas ?tre jet?.
en
He fought not to be thrown out.
eu
Alderdi erdi deseginetatik pasatu zen, gero eta eskuinerago lerratuz, eta 1994an pozez gainezka, berriz eseri zen Parlamentuan.
es
Pas? por los viejos partidos en desmantelamiento desplaz?ndose cada vez m?s hacia la derecha y en 1994 volvi? radiante a sentarse en el Parlamento.
fr
Il fit le tour des vieux partis en voie de d?mant?lement, se d?pla?ant de plus en plus vers la droite, et en 1994 il retourna s'asseoir au Parlement, rayonnant.
en
He passed through the old parties now out of commission, shifting further to the right, and in 1994, radiant, he regained a seat in parliament.
eu
Immak poza hartu zuen berria jakitean, bere aita Sarratore jaun txit prestua baitzen berriro, eta Napolik boto asko emanak baitzizkion.
es
Imma se enter? con alegr?a de que su padre era otra vez el diputado Sarratore y que N?poles le hab?a dado un alt?simo n?mero de votos preferentes.
fr
Imma apprit avec bonheur que son p?re ?tait ? nouveau M. le d?put? Sarratore, et que Naples avait vot? pour lui ? une majorit? ?crasante.
en
Imma was joyful when she learned that her father was again the Honorable Sarratore and that Naples had given him a very high number of preferences.
eu
Berria jakin bezain laster, hau esan zidan nigana etorrita:
es
En cuanto se enter? de la noticia vino a decirme:
fr
D?s qu'elle le sut, elle vint me dire :
en
As soon as she heard the news she came to tell me:
eu
Zuk liburuak idazten dituzu, baina, izeba Linak ez bezala, ez dakizu urrutira ikusten.
es
t? escribes libros pero no sabes ver m?s all? como sabe ver la t?a Lina.
fr
Toi tu ?cris des livres, mais tu ne vois pas aussi loin que tata Lina !
en
You write books but you can't see the future the way Aunt Lina does.
eu
es
fr
en
eu
44
es
44
fr
44
en
44.
eu
Ez nuen gaizki hartu, funtsean alabak gauza bakarra nahi izan zuen: niri kargu hartu bere aitarekin gaiztoa izan nintzelako, ez nintzelako ohartzen zeinen jatorra zen.
es
No me lo tom? a mal; en s?ntesis, mi hija solo hab?a querido hacerme notar que hab?a sido mala con su padre, que no hab?a comprendido lo bueno que era.
fr
Je ne le pris pas mal : au fond, ma fille avait simplement voulu me faire remarquer que j'avais ?t? m?chante avec son p?re et que je n'avais pas pris toute la mesure de son talent.
en
I didn't get angry with her, in essence my daughter wanted only to point out to me that I had been spiteful about her father, that I hadn't understood how great he was.
eu
Hala ere, hitz haiek (zuk liburuak idazten dituzu, baina, izeba Linak ez bezala, ez dakizu urrutira ikusten) espero gabeko funtzioa bete zuten:
es
Sin embargo, esas palabras ("T? escribes libros pero no sabes ver m?s all? como sabe ver la t?a Lina") cumplieron una funci?n inesperada:
fr
Cependant, ses paroles (toi tu ?cris des livres, mais tu ne vois pas aussi loin que tata Lina) eurent sur moi un effet inattendu :
en
But those words (You write books but you can't see the future the way Aunt Lina does) had an unexpected function:
eu
bultzatu ninduten ohartaraztera ezen Lila, Immaren arabera urrutira ikusten zekien emakumea, berrogeita hamar urterekin, liburuetara eta ikastera itzulia zela, eta are idaztera.
es
me impulsaron a tomar nota de que Lila, la mujer que seg?n Imma sab?a ver m?s all?, a los cincuenta a?os hab?a vuelto oficialmente a los libros, a estudiar, incluso a escribir.
fr
elles me firent prendre pleinement conscience que Lila-la femme qui, d'apr?s Imma, ?tait capable de voir loin-?tait retourn?e ouvertement, ? cinquante ans, aux livres et aux ?tudes, et qu'elle ?crivait m?me.
en
they pushed me to pay attention to the fact that Lila, the woman who in Imma's opinion could see the future, at fifty had returned officially to books, to studying, and was even writing.
eu
Pietrok lehendik aurreratua zuen Lilak erabaki horrekin Tinaren galera lazgarriaren kontra borrokatzeko terapia moduko bat ezarria ziola bere buruari.
es
Pietro ya hab?a presagiado que con esa elecci?n Lila se hab?a autoimpuesto una especie de terapia para luchar contra la angustiosa ausencia de Tina.
fr
Pietro avait d?j? ?mis l'hypoth?se que ce choix avait ?t? une esp?ce de th?rapie qu'elle s'?tait prescrite elle-m?me afin de combattre l'absence angoissante de Tina.
en
Pietro had imagined that with that decision she had self-prescribed a kind of therapy to fight the anguishing absence of Tina.
eu
Baina auzoan bizi izan nintzen azken urtean ez zitzaidan asegarria iruditu ez Pietroren sentiberatasuna ez Immaren bitartekaritza:
es
Pero en el ?ltimo a?o de mi estancia en el barrio ya no me conform? con la sensibilidad de Pietro ni la mediaci?n de Imma;
fr
Mais lors de ma derni?re ann?e au quartier, je ne me contentai plus des interpr?tations ?motionnelles de Pietro ni de la m?diation d'Imma :
en
But in my last year in the neighborhood I wasn't satisfied with Pietro's sensitivity or Imma's mediation:
eu
aukerarik txikiena nuenean, gaiari heldu, eta galderak egiten nizkion.
es
en cuanto pod?a, pegaba la hebra y sacaba ese tema, hac?a preguntas.
fr
d?s que je le pouvais, j'abordais le sujet et posais des questions.
en
as soon as I could, I broached the subject, I asked questions.
eu
-Nolatan pizten dizu halako interesa Napolik?
es
-?A qu? viene todo ese inter?s por N?poles?
fr
" Comment ?a se fait que tu t'int?resses autant ? Naples ?
en
"Why all this interest in Naples?"
eu
-Zer du txarrik?
es
-?Qu? tiene de malo?
fr
-Pourquoi, il ne faudrait pas ?
en
"What's wrong with it?"
eu
-Deus ez, inbidia ematen didazu.
es
-Nada, al contrario, te envidio.
fr
-Si si, au contraire, je t'envie !
en
"Nothing, in fact I envy you.
eu
nik, berriz, lanak behartuta irakurtzen eta idazten dut.
es
Estudias por placer, mientras que yo ahora leo y escribo solo por trabajo.
fr
Tu ?cris pour ton plaisir, alors que moi, maintenant, je ne lis et ?cris que pour mon travail.
en
You're studying for your own pleasure, while I now read and write only for work."
eu
-Ez naiz ikasten ari.
es
-No estudio.
fr
-Je n'?tudie pas.
en
"I'm not studying.
eu
Halako jauregi, halako kale, halako oroitarri ikusi besterik ez dut egiten, eta gero, batzuetan, denbora pixka bat ematen dut berrien bila, besterik ez.
es
Me limito a ver un edificio, una calle, un monumento, y despu?s, si es necesario, me paso un tiempo buscando datos, es todo.
fr
Je me contente de voir un b?timent, une rue, un monument, et puis ? l'occasion, je passe un peu de temps ? chercher des informations dessus, voil? tout.
en
I limit myself to seeing a building, a street, a monument, and maybe I spend a little time looking for information, that's all."
