Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Eskaintza ekaitzari, Dolores Redondo / Fernando Rey / Mikel Vilches (Erein, 2014
)
eu
Iriarte Be?aten aita mozkorraldia pasatzera eraman zuten itxarongelara sartu zen. Aulki baten ertzean aurkitu zuen, lotan, burua paretaren kontra bermatuta.
es
Iriarte entr? en la sala de espera en la que el padre de Be?at dorm?a la mona sentado en el borde de la silla para poder apoyar la cabeza en la pared.
fr
Iriarte entra dans la salle d'attente o? le p?re de Be?at cuvait son vin assis au bord d'une chaise pour pouvoir appuyer sa t?te contre le mur.
en
Iriarte entered the waiting room where Be?at's father was sitting sideways on a chair, head propped against the wall, sleeping it off.
eu
Inolako zeremoniarik gabe iratzarri zuen.
es
Lo despert? sin ninguna ceremonia.
fr
Il le r?veilla sans c?r?monie.
en
He roused him roughly.
eu
-Hitz egin dugu semearekin. Asko lagundu digu.
es
-Hemos terminado de hablar con su hijo, su colaboraci?n nos ha sido de gran ayuda.
fr
-On a termin? avec votre fils, sa collaboration nous a ?t? d'une grande aide.
en
'We've finished speaking with your son, who has been extremely helpful.'
eu
Gizonak sinetsi gabe begiratu zion zutitu bitartean.
es
El hombre le mir? incr?dulo mientras se pon?a en pie.
fr
L'homme le regarda, incr?dule, tandis qu'il se levait.
en
The man looked at him in astonishment as he stood up.
eu
-Akitu duzue?
es
-?Ha terminado ya?
fr
-Oui, dit le policier.
en
'Is that it?'
eu
-Bai-esan zuen poliziak, baina berehala hobeki pentsatu zuen, oraindik ez zutela bukatu.
es
-S?-dijo el polic?a, pero inmediatamente pens? que no, que aquello no hab?a terminado.
fr
Mais imm?diatement il pensa le contraire, ce n'?tait pas fini.
en
'Yes,' said Iriarte, then instantly thought, No, that isn't it.
eu
-Oso seme argia duzu, mutiko zintzoa.
es
Poni?ndose ante el hombre le cort? el paso.
fr
Il se pla?a devant l'homme et lui barra le passage.
en
Blocking the man's path, he added, 'Your son is highly intelligent, and he's a good lad.
eu
Berriz jotzen duzula enteratzen banaiz, aurrez aurre izanen nauzu. -Ez dakit zer erran dizuen.
es
-Tiene un chico muy listo, un buen chaval, y si me entero de que vuelve a ponerle la mano encima se las tendr? que ver conmigo.
fr
-Vous avez un gar?on tr?s intelligent, un bon gar?on, et si j'apprends que vous levez ? nouveau la main sur lui vous aurez affaire ? moi.
en
If I find out that you've so much as laid a finger on him again, you'll have me to contend with.'
eu
Gezurti bat da...
es
-No s? lo que les habr? dicho, es un mentiroso...
fr
-Je ne sais pas ce qu'il a pu vous raconter, c'est un menteur...
en
'I don't know what he's told you, he's a liar-'
eu
-Ulertu duzu zer esan dizudan? -galdetu zion Iriartek.
es
-?Ha entendido lo que le he dicho? -insisti? Iriarte.
fr
-Vous avez compris ce que je vous ai dit ? insista Iriarte.
en
'Did you hear what I said?' Iriarte said firmly.
eu
Gizonak burua makurtu zuen.
es
El hombre baj? la cabeza;
fr
L'homme baissa la t?te.
en
The man bowed his head;
eu
Emakumeak eta haurrak jo tzen zituztenek horrela jokatzen zuten, gutxitan harrotzen ziren handiagoak ziren pertsonen aurrean.
es
sol?an hacerlo.
fr
C'?tait ce qu'ils faisaient g?n?ralement.
en
they usually did.
eu
Iriarte saihestu, eta gelatik atera zen.
es
Los que golpeaban a mujeres y a chiquillos pocas veces se pon?an chulos con tipos m?s grandes que ellos.
fr
Ceux qui battaient les femmes et les enfants. Ils la ramenaient moins face ? des types plus grands qu'eux.
en
Men who beat their wives and kids seldom squared up to anyone bigger than them.
eu
Gizonak alde egin zuenean, Iriarte konturatu zen ez zela hobeki sentitzen, eta bazekien zergatik, irudipena zuen emandako abisua ez zela nahikoa.
es
Rode? a Iriarte y sali? de la sala, y cuando hubo salido el inspector pens? que no se sent?a mejor, y sab?a por qu?, intu?a que su advertencia era insuficiente.
fr
Il contourna Iriarte et sortit de la salle. L'inspecteur pensa qu'il ne se sentait pas mieux, et il savait pourquoi : il devinait que son avertissement n'?tait pas suffisant.
en
He stepped around Iriarte and left the room. After he'd gone, the inspector reflected that he felt no better, and knew it was because his threats wouldn't be enough.
eu
Zabalzak isil-isilik gidatu zuen Arizkuneraino. Bidaide urdurien arnasketa baizik ez zuen aditzen, bi ezezagun edo bi arerio eramanen balitu bezala.
es
Zabalza condujo hasta Arizkun en silencio escuchando tan s?lo las respiraciones de los viajeros, que le acompa?aban tan tensos como dos extra?os, o como dos enemigos.
fr
Zabalza conduisit jusqu'? Arizkun dans un silence seulement rompu par la respiration de ses deux passagers, aussi tendus que des ?trangers, ou des ennemis.
en
Zabalza drove in silence to Arizkun, aware only of his two passengers breathing, accompanying him like two tense strangers, or two enemies.
eu
Herrigunetik kanpora zegoen baserri batera iritsirik, aita autotik jaitsi, eta sarreraraino ibili zen atzera begiratu gabe, baina mutikoa segundo batzuk gelditu zen atera gabe. Mutilak zerbait esan nahi ziolako egin zuela pentsatu zuen Zabalzak.
es
Cuando llegaron a la entrada de un caser?o a las afueras del pueblo, el hombre se baj? del coche y camin? hacia la entrada sin mirar atr?s, pero el chaval se rezag? unos segundos y Zabalza pens? que quiz? quer?a decirle algo.
fr
Ils arriv?rent devant une maison ? l'ext?rieur du village.
en
When they arrived at the entrance to a shack just outside the village, the father climbed out of the car and walked towards it without a backward glance, but his son stayed behind for a few moments.
eu
Esperoan egon zen, baina Be?atek ez zuen hitzik esaten.
es
Esper? pero el chico no dijo nada;
fr
L'homme sortit de la voiture et se dirigea vers l'entr?e sans se retourner, mais le gar?on s'attarda un peu et Zabalza crut qu'il voulait peut-?tre lui dire quelque chose.
en
Zabalza thought he might want to tell him something, so he waited, but the boy said nothing.
eu
Auto barrenean jarraitu zuen etxera begira, eta jaisteko erabakirik hartu gabe.
es
permaneci? en el interior del coche mirando hacia la casa y sin decidirse a bajar.
fr
Il attendit, mais le gar?on restait muet, ? l'int?rieur de la voiture, jetant des coups d'?il ? la maison sans se d?cider ? sortir.
en
He simply sat staring at the house, reluctant to get out of the car.
eu
Poliziak motorra geldiarazi, barreneko argiak piztu, eta atzealdera jiratu zen Be?aten aurpegia ikusteko.
es
Zabalza detuvo el motor del coche, encendi? las luces interiores y se volvi? hacia atr?s para poder verle la cara.
fr
Zabalza coupa le moteur, alluma le plafonnier et se tourna vers lui.
en
Zabalza switched the engine off, turned the interior lights on and swivelled round so he could see the boy's face.
eu
-Zure adinekoa nintzenean, nik ere arazoak izan nituen aitarekin, zuk dituzun arazo berberak.
es
-Cuando yo ten?a tu edad tambi?n tuve problemas con mi padre, problemas como los que t? tienes.
fr
-Quand j'avais ton ?ge, moi aussi j'ai eu des probl?mes avec mon p?re, les m?mes que toi.
en
'When I was your age, I had problems with my father too.'
eu
Be?atek deus ulertuko ez balu bezala begiratu zion.
es
Be?at le mir? como si no entendiera lo que dec?a.
fr
Be?at le d?visagea comme s'il ne comprenait pas ce qu'il lui disait.
en
Be?at looked at him as if he didn't know what he was talking about.
eu
Zabalzak hasperen egin zuen.
es
Zabalza suspir?.
fr
Zabalza soupira.
en
Zabalza sighed.
eu
-Jesukristoren jipoiak ematen zizkidan.
es
-Me daba unas palizas de p?nico.
fr
-Il me mettait de ces racl?es...
en
'He beat the living daylights out of me.'
eu
-Gay izateagatik?
es
-?Por ser gay?
fr
-Parce que vous ?tiez gay ?
en
'Because you were gay?'
eu
Zabalzak ahoa zabaldu zuen, mutikoaren zorroztasunaz harriturik.
es
Zabalza boque?, incr?dulo ante su perspicacia, y al final contest?:
fr
Zabalza en eut le souffle coup?.
en
Zabalza gasped, startled by the boy's astuteness.
eu
-Esan dezagun aitak ez zuela nire izateko manera onartzen.
es
-Digamos que mi padre no aceptaba mi manera de ser.
fr
-Disons que mon p?re n'acceptait pas ma mani?re d'?tre, finit-il par r?pondre.
en
'Let's just say my father didn't accept the way I was.'
eu
-Ez da nire kasua, ni ez naiz gay.
es
-No es mi caso, no soy gay.
fr
-Ce n'est pas mon cas, je ne suis pas gay.
en
'That isn't the case with me.
eu
-Hori gutxienekoa da, ez du inporta zein den haiek defendatzen duten arrazoia.
es
-Eso es lo de menos, no importa la raz?n que ellos defiendan, te ven distinto y te machacan.
fr
-C'est un d?tail, peu importe la raison qu'on te donne, on te consid?re comme diff?rent et on te broie.
en
I'm not gay.' 'That's not the point.
eu
Mutikoak irribarre samin bat egin zuen.
es
El chaval sonri? con amargura.
fr
Le gar?on sourit avec amertume.
en
The lad smiled bitterly.
eu
-Badakit zer erran behar didazun: borroka egin zenuela, tinko eutsi zeniola eta denborarekin dena konpondu zela.
es
-Ya s? lo que va a decirme, que luch?, que se mantuvo firme, y que con el tiempo todo se solucion?.
fr
-Je sais ce que vous allez me dire, que vous vous ?tes battu, vous avez r?sist?, et avec le temps tout s'est arrang?.
en
that you fought back, stood up to him, and that eventually everything sorted itself out.'
eu
-Ez, ez nuen borroka egin, ez nion tinko eutsi, eta denborarekin dena berdin dago.
es
-No, no luch?, no me mantuve firme y con el tiempo todo sigue igual, ?l no me acepta-dijo;
fr
Je ne me suis pas battu, je n'ai pas r?sist?, et avec le temps tout est toujours pareil, il ne m'accepte pas, dit-il.
en
'On the contrary, I didn't fight back, I didn't stand up for myself, and my father still doesn't accept me,' he said.
eu
Ez nau onartzen-esan zuen, "eta nik ere ez" pentsatu.
es
"yo tampoco", pens?.
fr
" Moi non plus ", pensa-t-il.
en
And neither do I, he thought.
eu
-Beraz, zein da ikasbidea?
es
-?Cu?l es la lecci?n entonces?
fr
-C'est quoi la le?on, alors ?
en
'So what's the moral of the story?
eu
Zer erran nahi didazu horrekin?
es
?Qu? quiere decirme con esto?
fr
Qu'est-ce que vous essayez de me dire ?
en
Why are you telling me this?'
eu
-Esan nahi dizut borroka batzuk galduak daudela hasi baino lehen, batzuetan hobe dela gaur borrokatu gabe gelditzea bihar borroka egiteko, miresgarria dela, eta ausarta, norberaren ideien alde borrokatzea, zuzentasunaren alde, arlo guztietan, baina gauzak ongi bereizi behar direla, izan ere, intolerantziarekin, fanatismoarekin edo ergelkeriarekin topo egiten duzunean, hoberena erretiratzea da, bidetik kentzea eta zure indarrak merezi duen beste borroka baterako gordetzea.
es
-Lo que quiero decirte es que hay batallas que est?n perdidas antes de empezar, que a veces es mejor no luchar hoy para luchar ma?ana, que es muy valiente y loable pelear por lo que uno cree, por la justicia de cualquier clase, pero hay que saber distinguir, porque cuando te encuentras con la intolerancia, el fanatismo o la estupidez, lo mejor es retirarse, quitarse de en medio y guardar tus energ?as para una causa que lo merezca.
fr
-Certaines batailles sont perdues d'avance, et parfois il vaut mieux ne pas lutter aujourd'hui pour mieux le faire demain. C'est tr?s courageux et tr?s noble de se battre pour ce qu'on croit, pour la justice, quelle qu'elle soit, mais il faut savoir distinguer, car lorsque tu te retrouves face ? l'intol?rance, au fanatisme ou ? la b?tise, le mieux c'est de laisser tomber, de se prot?ger et de garder son ?nergie pour une cause qui le m?rite.
en
'I'm telling you this because some battles are lost before they begin, because sometimes it's better to save yourself for the big fight. It's brave and admirable to fight for what you believe in, for justice everywhere, but you have to learn to discriminate, because when you're confronted with intolerance, fanaticism or stupidity, often the best thing is to walk away, to save your energy for a more deserving cause.'
eu
-Hamazazpi urte ditut-esan zuen mutikoak eritasun edo kondena bat balitz bezala.
es
-Tengo diecisiete a?os-dijo el chico como si se tratase de una enfermedad o una condena.
fr
-J'ai dix-sept ans, dit le gar?on comme si c'?tait une maladie ou une condamnation.
en
'I'm seventeen,' said the boy, as if this were a disease or a sentence.
eu
-Eutsi goiari, eta atera zaitez etxetik ahal bezain laster. Atera etxetik, eta bizi zure bizitza.
es
-Aguanta y sal de ah? en cuanto puedas, sal de esa casa y vive tu vida.
fr
-Sois patient et tire-toi d'ici d?s que tu pourras, pars de cette maison et vis ta vie.
en
'Grin and bear it, then get out of there as soon as you can. Leave home and live your own life.'
eu
-Zuk hori egin zenuen?
es
-?Eso es lo que usted hizo?
fr
-C'est ce que vous avez fait ?
en
'Is that what you did?'
eu
-Horixe da nik egin ez nuena.
es
-Eso es precisamente lo que no hice.
fr
-C'est justement ce que je n'ai pas fait.
en
'That's exactly what I didn't do.'
eu
es
fr
en
eu
13
es
13
fr
13
en
13
eu
Oihaneko errezeletik kanpora zerua nahiko garbi ikusten bazen ere, zuhaiztian sartzean argitasuna nabarmen jaitsi zen.
es
Aunque el cielo, fuera del dosel del bosque, a?n se ve?a bastante claro, en cuanto penetraron en la arboleda, el nivel de luz descendi? considerablemente.
fr
Le ciel, hors du bois, ?tait encore assez clair, mais d?s qu'ils p?n?tr?rent sous les arbres, le niveau de lumi?re baissa consid?rablement.
en
The sky remained relatively bright above the canopy of trees, although the light dimmed significantly as soon as they entered the forest.
eu
Etxaidek ekarritako bi maleta txiki zurrunetako bat eskuan hartu, eta, zama banaturik, arin samar ibili ziren ekipamenduaren linternetako argi indartsuaren laguntzarekin.
es
Caminaron a buen paso con dos maletines r?gidos que Amaia ayud? a llevar a Etxaide mientras se alumbraban con las potentes linternas del equipo.
fr
Ils march?rent d'un bon pas avec les deux mallettes de mat?riel qu'Amaia aida Etxaide ? porter, tandis qu'ils s'?clairaient avec des lampes puissantes.
en
They walked briskly, each carrying a metal case, lighting their way with one of the powerful flashlights from the kit.
eu
Zubitxoa gainditu ondoren, mendi mazelatik gora egin zuten arroka handiraino.
es
Una vez cruzado el puentecillo, subieron por la ladera de la colina hasta la gran roca.
fr
Ils franchirent le petit pont et mont?rent sur la colline jusqu'au grand rocher.
en
After crossing the stone bridge, they made their way up the hill towards the large boulder.
eu
-Hemen atzean da-iragarri zuen Amaiak, linternarekin leizeko sarrera aldera destatuz.
es
-Es aqu? detr?s-anunci? Amaia, apuntando el haz de la linterna hacia la entrada de la cueva.
fr
-C'est l?, derri?re, annon?a Amaia, dirigeant le faisceau de sa lampe vers l'entr?e de la grotte.
en
'It's behind there,' said Amaia, directing the beam towards the cave mouth.
eu
Hamabost minutu eskasean prozesu guztia egin zuten.
es
Tardaron apenas quince minutos en llevar a cabo todo el proceso.
fr
Il leur fallut ? peine quinze minutes pour tout installer.
en
The entire process took less than fifteen minutes:
eu
Lehenbizi, argazkiak atera, eta gero paretak Luminol izeneko mirarizko likidoarekin busti.
es
Las fotograf?as previas, rociar la pared con aquel milagro llamado Luminol que hab?a revolucionado la ciencia forense al permitir detectar trazas de sangre que reaccionaban catalizando la oxidaci?n y volvi?ndose visibles a una luz con una longitud de onda diferente a la normal, algo tan simple como la bioluminiscencia que se observaba en las luci?rnagas y algunos organismos marinos.
fr
Prendre les photos pr?liminaires, asperger les murs de ce produit miracle appel? Luminol, qui avait r?volutionn? la science l?gale en d?tectant des traces de sang gr?ce ? l'oxydation qu'il provoquait. Les traces de sang redevenaient visibles ? une longueur d'onde diff?rente de la normale, un proc?d? aussi simple que la bioluminescence qu'on observait chez les vers luisants et certains organismes marins.
en
the preliminary photographs, followed by a coating of the miraculous substance that had revolutionised forensic science: Luminol, which reacted to the iron in haemoglobin, enabling the detection of hidden traces of blood visible under ultraviolet light; as simple a phenomenon as chemiluminescence, which occurred in fireflies and some marine organisms.
eu
Likido hark iraultza ekarri zion auzitegiko zientziari, odol arrastoak detektatzen lagundu baitzuen, izan ere, erreakzio bat eragiten zuen herdoiltzea katalizatuz eta, ohikoa ez den uhin-luzerako argi bat piztuta, odol arrastoak ikusteko modukoak bihurtzen zituen, ipurtargien eta itsasoko organismo zenbaiten bioluminiszentziaren antzeko prozesu erraz baten bidez.
es
Se colocaron las gafas naranjas, que neutralizar?an la luz azul para permitirles ver una vez apagadas las linternas.
fr
Ils mirent les lunettes orange, qui neutralisaient la lumi?re ultraviolette et permettaient de voir une fois les lampes ?teintes.
en
They donned protective orange glasses, permitting them to switch off their torches and turn on the 'new light'.
eu
Argi urdina neutralizatzeko betaurreko laranjak jantzi zituzten, linternak itzalitakoan ikusi ahal izateko, "beste argi bat" piztu ahal izateko.
es
Para encender "una nueva luz".
fr
D'allumer " une nouvelle lumi?re ".
en
Amaia felt her back clench.
eu
Tiratu beharreko hariaren muturra aurkitu zuela jakin zuenean, Amaiak espasmo bat nabaritu zuen bizkarrean, sentsazio desatsegin eta aldi berean euforiko bat.
es
Amaia sinti? un espasmo en la espalda, una sensaci?n desagradable y euf?rica a un tiempo ante la certeza de haber encontrado el extremo del hilo del que tirar.
fr
Amaia sentit un spasme dans son dos, une sensation d?sagr?able et euphorique ? la fois devant la certitude d'avoir trouv? le bout du fil qu'elle devait tirer.
en
The sensation was both unpleasant and yet euphoric, as she realised she had discovered the end of the thread she needed to pull.
eu
Urrats batzuk atzera egin zituen Jonani aditzera emateko nora bideratu behar zuen argia letrak irakurri ahal izateko, eta argazkiak atera eta atera ibili zen leizeko paretetan munstro batek odolarekin idatzitakoa erretratatzen:
es
Retrocedi? unos pasos, mientras indicaba a Jonan a qu? altura sostener la luz que lo hac?a visible, y fotografi? una y otra vez el mensaje escrito en la roca de aquella cueva donde una bestia hab?a escrito con sangre:
fr
Elle recula de quelques pas et indiqua ? Jonan ? quelle hauteur tenir l'?clairage afin de pouvoir photographier sous tous les angles le message inscrit sur la pierre, sauvagement, en lettres de sang :
en
Stepping back a few paces, she told Jonan where to shine the UV lamp to make it visible, as she took a series of photographs of the message some wild beast had written in blood on the cave wall:
