Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Hobbita, J.R.R. Tolkien / Sergio Ibarrola / Xabier Olarra (Igela, 2008
)
eu
Sentitzen hasiak ziren arriskua hurbil eta alde bietara zegoela.
es
Hab?an empezado a sentir que el peligro estaba bastante cerca y a ambos lados.
fr
Ils campaient ? la belle ?toile, et leurs b?tes mangeaient davantage qu'eux ;
en
They had begun to feel that danger was not far away on either side.
eu
Izarren azpian kanpatu zuten, eta zaldiek gehiago izan zuten jateko beraiek baino, belar ugari baitzegoen bertan; trollei kendutakoarekin ere, ordea, ez zuten askorik zorroetan.
es
Acamparon bajo las estrellas, y los caballos comieron mejor que ellos mismos, pues la hierba abundaba, pero no quedaba mucho en los zurrones, a?n contando con lo que hab?an sacado a los trolls.
fr
car l'herbe ?tait abondante, mais il ne restait plus grand-chose dans leurs sacs, m?me en comptant ce qu'ils avaient pris chez les trolls.
en
They camped under the stars, and their horses had more to eat than they had; for there was plenty of grass, but there was not much in their bags, even with what they had got from the trolls.
eu
Goiz batean, harrien eta aparraren burrunbaz gainezka zetorren ibai bat gurutzatu zuten, oso sakona ez zen ibi zabal batetik.
es
Una ma?ana vadearon un r?o por un lugar ancho y poco profundo, resonante de piedras y espuma.
fr
Un matin, ils pass?rent ? gu? une rivi?re au milieu d'un large bassin peu profond o? l'eau bruissait sur les pierres couvertes d'?cume.
en
One morning they forded a river at a wide shallow place full of the noise of stones and foam.
eu
Bestaldeko bazterra malkartsua eta irristakorra zen.
es
La orilla opuesta era escarpada y resbaladiza.
fr
L'autre rive ?tait glissante et escarp?e.
en
The far bank was steep and slippery.
eu
Poneyak gidatuz haren goiko aldera heldu zirenean, ikusi zuten oso hurbil zeudela mendi handien behealdetik.
es
Cuando llegaron a la cresta, guiando los poneys, vieron que las grandes monta?as descend?an ya muy cerca hacia ellos.
fr
Lorsqu'ils parvinrent tout en haut, conduisant leurs poneys par la bride, ils virent que les grandes montagnes s'?taient avanc?es tout pr?s d'eux.
en
When they got to the top of it, leading their ponies, they saw that the great mountains had marched down very near to them.
eu
Bazirudien egun bakarreko martxan aise iritsiko zirela hurbilenaren magalera.
es
Parec?an alzarse a s?lo un d?a de c?modo viaje desde la falda m?s cercana.
fr
D?j?, on e?t dit qu'en une seule journ?e de marche peu ardue, ils auraient atteint la plus proche.
en
Already they seemed only a day's easy journey from the feet of the nearest.
eu
Itxura maltzur eta ospela zuen, nahiz eta haren aldapa ilunetan eguzki zirriborro batzuk baziren, eta atzean, nabarmenduz, tontor elurtuak distiratsu.
es
Ten?an un aspecto tenebroso y l?brego, aunque hab?a manchas de Sol en las laderas obscuras, y m?s all? centelleaban las cumbres nevadas.
fr
Elle avait un air sombre et triste, m?me si le soleil luisait par endroits sur ses flancs brun?tres, et derri?re ses ?paulements miroitaient les pointes de cimes enneig?es.
en
Dark and drear it looked, though there were patches of sunlight on its brown sides, and behind its shoulders the tips of snow-peaks gleamed.
eu
-Hura al da Mendia? -galdetu zuen Bilbok doinu apalean, begi borobilekin hari begira.
es
-?Es aqu?lla la Monta?a? -pregunt? Bilbo con voz solemne, mir?ndola con asombro;
fr
" demanda Bilbo d'une voix solennelle, tout en la regardant avec des yeux ronds.
en
"Is that The Mountain?" asked Bilbo in a solemn voice, looking at it with round eyes.
eu
Ez zuen ikusia sekula horren handia zirudien gauzarik.
es
nunca hab?a visto antes algo que pareciese tan enorme.
fr
Jamais il n'avait contempl? quelque chose d'aussi imposant.
en
He had never seen a thing that looked so big before.
eu
-esan zuen Balinek-.
es
-dijo Balin-.
fr
" Bien s?r que non ! dit Balin.
en
"Of course not!" said Balin.
eu
Hori Mendi Lainotsuen hasiera besterik ez da, eta haiek zeharkatu beharko ditugu, bai gainaldetik, bai azpitik edo nonbaitetik, harantzago dagoen Lurralde Basatian sartu baino lehen.
es
Esto es s?lo el principio de las Monta?as Brumosas, tenemos que cruzarlas de alg?n modo, por encima o por debajo, antes de que podamos internarnos en las Tierras ?speras de m?s all?.
fr
Ce ne sont que les contreforts des Montagnes de Brume, et il faudra les franchir je ne sais trop comment, par le dessus ou le dessous, avant d'arriver dans la Contr?e Sauvage qui se trouve au-del?.
en
"That is only the beginning of the Misty Mountains, and we have got to get through, or over, or under those somehow, before we can come into Wilderland beyond.
eu
Eta oraindik ere bada bide puxka bat bestaldetik Mendi Bakartiraino ekialdean, eta han Smaug gure altxorraren gainean dago etzanda.
es
Y a?n queda un largo camino desde el otro lado hasta la Monta?a Solitaria de Oriente, en la que Smaug yace tendido sobre el tesoro.
fr
Et m?me de l'autre c?t?, il reste encore passablement de chemin ? faire avant d'atteindre la Montagne Solitaire dans l'Est, o? Smaug est allong? sur notre tr?sor. "
en
And it is a deal of a way even from the other side of them to the Lonely Mountain in the East where Smaug lies on our treasure."
eu
-O! -esan zuen Bilbok, eta juxtu une horretantxe inoiz baino nekatuago sentitu zen.
es
-?Oh! -dijo Bilbo, y en aquel mismo instante se sinti? cansado como nunca hasta entonces;
fr
" Ah ! " fit Bilbo, et ? cet instant il se sentit plus fatigu? qu'il ne l'avait jamais ?t?.
en
"O!" said Bilbo, and just at that moment he felt more tired than he ever remembered feeling before.
eu
Berriz ere bere aulki gogokoenean ari zen pentsatzen, suaren aurrean bere hobbit-zuloko egongelarik gustukoenean, eta kantari ari zen eltzean.
es
a?oraba una vez m?s la silla confortable delante del fuego y la salita preferida en el agujero-hobbit, y el canto de la marmita.
fr
Il songea de nouveau ? son fauteuil confortable devant la chemin?e, dans le plus agr?able salon de son trou de hobbit, et au chant de la bouilloire.
en
He was thinking once again of his comfortable chair before the fire in his favourite sitting-room in his hobbit-hole, and of the kettle singing.
eu
Ez azkeneko aldiz!
es
?No por ?ltima vez!
fr
Ce ne serait pas la derni?re fois !
en
Not for the last time!
eu
Gandalf zen orain bide-erakusle.
es
Gandalf encabezaba ahora la marcha.
fr
Gandalf allait d?sormais en t?te.
en
Now Gandalf led the way.
eu
-Ez dugu bidezidorra inola ere galdu behar, edo gureak egin du-esan zuen-.
es
-No nos salgamos del camino, o ya nada podr? salvarnos-dijo-.
fr
" Il ne faut pas manquer la route, sinon nous sommes perdus, dit-il.
en
"We must not miss the road, or we shall be done for," he said.
eu
Lehenik eta behin, janaria behar dugu, eta segurtasunean merezi dugun atsedena hartu; oso beharrezkoa da halaber Mendi Lainotsuetan barrena bide zuzenari heltzea, edo bestela bertan galdurik bukatuko duzue, eta atzera egin eta berriz hasieratik ekin beharko diozue (itzultzerik baduzue behintzat).
es
Necesitamos comida, en primer lugar, y descanso con una seguridad razonable; adem?s es muy importante internarse en las Monta?as Brumosas por el sendero apropiado, o de lo contrario os perder?is y tendr?is que volver y empezar de nuevo por el principio (si lleg?is a volver).
fr
Il nous faut, en tout premier lieu, un peu de nourriture, et un peu de repos ? l'abri du danger ; et il est tout aussi n?cessaire de franchir Montagnes de Brume par le bon chemin, sans quoi vous vous ?garez ? coup s?r, et il vous faut rebrousser chemin et recommencer du d?but (si m?me vous ?tes capable de revenir). "
en
"We need food, for one thing, and rest in reasonable safety-also it is very necessary to tackle the Misty Mountains by the proper path, or else you will get lost in them, and have to come back and start at the beginning again (if you ever get back at all)."
eu
Ea norantz zeramatzan galdetu zioten, eta erantzun zien:
es
Le preguntaron hacia d?nde estaba conduci?ndolos, y ?l respondi?:
fr
Ils lui demand?rent o? il se rendait, et il r?pondit :
en
They asked him where he was making for, and he answered:
eu
-Lur Basatiaren bazterrera bertara iritsi zarete, zuetariko batzuek jakingo duzuen bezala.
es
-Hab?is llegado a los l?mites mismos de las tierras salvajes, como algunos sab?is sin duda.
fr
" Vous ?tes parvenus ? Lisi?re de la Sauvagerie, comme certains d'entre vous le savent.
en
"You are come to the very edge of the Wild, as some of you may know.
eu
Gure aurrean nonbait, gorderik, Rivendelleko ibar ederra dago, non Elrond bizi den Azken Egoitza Erosoan.
es
Oculto en alg?n lugar delante de nosotros est? el hermoso valle de Rivendel, donde vive Elrond en la ?ltima Morada.
fr
Cach?e quelque part devant nous se trouve la belle vall?e de Fendeval qui abrite la Derni?re Maison Hospitali?re, la demeure d'Elrond.
en
Hidden somewhere ahead of us is the fair valley of Rivendell where Elrond lives in the Last Homely House.
eu
Mezu bat bidali dut nire lagunen bitartez, eta gure esperoan daude.
es
Le envi? un mensaje por mis amigos y nos est? esperando.
fr
Mes amis lui ont transmis mon message, et nous sommes attendus.
en
I sent a message by my friends, and we are expected."
eu
Horrek itxura atsegin eta suspergarria zuen, baina oraindik heltzekoak ziren, eta ez zen zirudien bezain erraza Mendien mendebaldeko Azken Egoitza Eroso hura aurkitzea.
es
Aquello sonaba agradable y reconfortante pero no hab?an llegado a?n, y no era tan f?cil como parec?a encontrar la ?ltima Morada al oeste de las Monta?as.
fr
" Voil? qui semblait tout ? fait r?confortant, mais ils n'?taient pas encore arriv?s, et trouver la Derni?re Maison Hospitali?re ? l'ouest des Montagnes n'?tait pas si simple que cela.
en
That sounded nice and comforting, but they had not got there yet, and it was not so easy as it sounds to find the Last Homely House west of the Mountains.
eu
Ematen zuen haien aurrean ez zela zuhaitzik, ez haranik, ez eta lurra eteten zuen muinorik ere, bakarrik pixkanaka gora eta gora egiten zuen aldapa handi bat, hurbileneko mendiaren oineraino zihoana, txilar eta amilkaturiko harkaitzaren koloreko lur zabal bat, ura egon zitekeen lekuetan belar berde eta goroldio txatalak eta zuhaitz-hondakinak erakusten zituena.
es
No hab?a ?rboles, valles o colinas que quebrasen el terreno delante de ellos: la vasta pendiente ascend?a poco a poco hasta el pie de la monta?a m?s pr?xima, una ancha tierra descolorida de brezo y piedra rota, con manchas de latigazos de verde de hierbas y verde de musgos que se?alaban d?nde pod?a haber agua.
fr
Ni arbres, ni vall?es, ni collines ne venaient rompre l'uniformit? des terres qui s'?tendaient ? leurs pieds, seulement une longue pente qui montait et montait lentement ? la rencontre de la montagne la plus proche, un vaste paysage aux couleurs de bruy?re et de roches effrit?es, tachet? et stri? de vert, l? o? l'herbe et la mousse laissaient deviner des traces d'eau.
en
There seemed to be no trees and no valleys and no hills to break the ground in front of them, only one vast slope going slowly up and up to meet the feet of the nearest mountain, a wide land the colour of heather and crumbling rock, with patches and slashes of grass-green and moss-green showing where water might be.
eu
Goiza igarota, arratsa heldu zen;
es
Pas? la ma?ana, lleg? la tarde;
fr
Apr?s la matin?e vint l'apr?s-midi ;
en
Morning passed, afternoon came;
eu
baina basamortu isil horretan guztian ez zegoen inolako etxeren arrastorik.
es
pero no hab?a se?ales de que alguien habitara en ese yermo silencioso.
fr
mais aucun signe d'habitation ne se voyait dans la d?solation silencieuse.
en
but in all the silent waste there was no sign of any dwelling.
eu
Gero eta kezkatuagoak zeuden, orain ikusten baitzuten haiek zeuden tokia eta mendien artean etxea ia nonahi egon zitekeela ezkutatuta.
es
La inquietud de todos iba en aumento, pues ve?an ahora que la casa pod?a estar oculta casi en cualquier lugar entre ellos y las monta?as.
fr
Leur inqui?tude grandit, car ils constataient d?sormais que la maison pouvait se trouver pratiquement n'importe o? entre eux et les montagnes.
en
They were growing anxious, for they saw now that the house might be hidden almost anywhere between them and the mountains.
eu
Ezusteko horma maldatsuko ibar estuak zeharkatu zituzten, bat-batean haien oinetan irekitzen zirenak, eta behera begiratzen zuten harriturik haien azpian zuhaitzak eta hondoan errekak ikustean.
es
Se encontraban de pronto con valles inesperados, estrechos, de paredes escarpadas, que se abr?an de s?bito, y ellos miraban hacia abajo y se sorprend?an, pues hab?a ?rboles y una corriente de agua en el fondo.
fr
Ils rencontr?rent des vall?es inattendues, ?troites et encaiss?es, qui s'ouvraient soudainement ? leurs pieds, et ils furent surpris de trouver des arbres et de petits ruisseaux en leur creux.
en
They came on unexpected valleys, narrow with steep sides, that opened suddenly at their feet, and they looked down surprised to see trees below them and running water at the bottom.
eu
Baziren malkarrak ia salto batez iragan zitezkeenak, baina oso sakonak ziren, eta bertan ur-jauziak zeuden.
es
Algunos desfiladeros casi hubieran podido cruzarlos de un salto, pero eran en cambio muy profundos, y el agua corr?a por ellos en cascadas.
fr
Il y eut des crevasses qu'ils pouvaient presque franchir d'un bond, mais elles ?taient tr?s profondes et parcourues de chutes d'eau.
en
There were gullies that they could almost leap over, but very deep with waterfalls in them.
eu
Baziren haitzarte ilunak, inork haien gainetik saltatu edo igo ezinak.
es
Hab?a gargantas obscuras que no pod?an cruzarse sin trepar.
fr
Il y eut de sombres ravins impossibles ? traverser, ni en sautant, ni en les escaladant.
en
There were dark ravines that one could neither jump over nor climb into.
eu
Zingirak ere bazeuden, haietariko batzuk leku berde atsegin eta ikusgarriak, non loreak alai eta gora altxatzen ziren;
es
Hab?a ci?nagas; algunas eran lugares verdes de aspecto agradable, donde crec?an flores altas y luminosas;
fr
Il y eut des mar?cages, dont certains ?taient d'un vert fort agr?able ? l'?il, avec de grandes fleurs aux couleurs ?clatantes ;
en
There were bogs, some of them green pleasant places to look at, with flowers growing bright and tall;
eu
baina bizkarrean zama batekin zebilen poney bat ez zen sekula bertatik aterako.
es
pero un poney que caminase por all? llevando una carga nunca volver?a a salir.
fr
mais un poney qui s'y serait aventur? avec son chargement n'en serait jamais ressorti.
en
but a pony that walked there with a pack on its back would never have come out again.
eu
Ez da erraza irudikatzen zeinen eremu handia zen ibitik mendietarainokoa.
es
Por cierto, era una tierra que se extend?a desde el vado a las monta?as, de una vastedad que nunca hubieseis llegado a imaginar.
fr
C'?tait en effet, entre le gu? et les montagnes, un pays beaucoup plus vaste que vous n'auriez pu l'imaginer.
en
It was indeed a much wider land from the ford to the mountains than ever you would have guessed.
eu
Bilbo harrituta zegoen.
es
Bilbo estaba asombrado.
fr
Bilbo n'en revenait pas.
en
Bilbo was astonished.
eu
Bidezidor bakarra harri zuriz markatuta zegoen, haietariko batzuk txikiak ziren, eta besteak goroldioz eta txilarrez erdi estaliak.
es
Unas piedras blancas, algunas peque?as y otras medio cubiertas de musgo o brezo, se?alaban el ?nico sendero.
fr
Le seul chemin visible ?tait marqu? par des pierres blanches, certaines assez petites, d'autres ? moiti? couvertes de mousse ou de bruy?re.
en
The only path was marked with white stones, some of which were small, and others were half covered with moss or heather.
eu
Guztiz lan motela zen bideari jarraitzea, Gandalfek gidatuta ere, nahiz bazirudien nahiko ondo ezagutzen zuela ibilbidea.
es
En verdad era una tarea muy lenta la de seguir el rastro, a?n guiados por Gandalf, que parec?a conocer bastante bien el camino.
fr
Suivre cette piste ?tait en tout cas une affaire assez laborieuse, m?me avec les indications de Gandalf, qui semblait s'y reconna?tre assez bien.
en
Altogether it was a very slow business following the track, even guided by Gandalf, who seemed to know his way about pretty well.
eu
Harrietara begira zegoela, aztiari burua eta bizarra dilindan zebilzkion, eta hari jarraitzen zioten, baina eguna burutzen hasia zenerako ez zirudien bilatzen zuten lekutik hurbil zeudenik.
es
La cabeza y la barba de Gandalf se mov?an de aqu? para all? cuando buscaba las piedras, y ellos lo segu?an; pero cuando el d?a empez? a declinar no parec?an haberse acercado mucho al t?rmino de la busca.
fr
Sa t?te et sa barbe se balan?aient de c?t? et d'autre tandis qu'il cherchait les pierres, et ils ne cessaient de le suivre, mais ils semblaient encore loin du but lorsque le jour se mit ? faiblir.
en
His head and beard wagged this way and that as he looked for the stones, and they followed his lead, but they seemed no nearer to the end of the search when the day began to fail.
eu
Tearen ordua aspaldi zen joana, eta afaltzeko orduak laster bide bera hartuko zuen segur aski.
es
La hora del t? hab?a pasado hac?a tiempo y parec?a que la de la cena pronto ir?a por el mismo camino.
fr
L'heure du th? ?tait pass?e depuis longtemps, et celle du souper allait bient?t faire de m?me.
en
Tea-time had long gone by, and it seemed supper-time would soon do the same.
eu
Inguruan gaueko tximeletak jira-bira zebiltzan hegaka, eta argia oso motela bihurtu zen, ilargia oraindik atera gabe baitzegoen.
es
Hab?a mariposas nocturnas que revoloteaban alrededor y la luz era ahora muy d?bil, pues a?n no hab?a salido la Luna.
fr
Des papillons de nuit voletaient tout autour, et le soir descendait rapidement, car la lune n'?tait pas lev?e.
en
There were moths fluttering about, and the light became very dim, for the moon had not risen.
eu
Bilboren poneya estropezuka hasi zen sustrai eta harriekin.
es
El poney de Bilbo comenz? a tropezar en ra?ces y piedras.
fr
Le poney de Bilbo se mit ? tr?bucher sur les racines et les pierres.
en
Bilbo's pony began to stumble over roots and stones.
eu
Inguruko aldapa piko baten bazterrera horren supituki iritsi ziren, non Gandalfen zaldia labaintzear egon baitzen maldan behera.
es
Llegaron tan de repente al borde mismo de un declive abrupto, que el caballo de Gandalf casi resbal? pendiente abajo.
fr
Puis ils parvinrent au bord d'une d?pression abrupte-si soudainement que la monture de Gandalf faillit glisser en bas.
en
They came to the edge of a steep fall in the ground so suddenly that Gandalf's horse nearly slipped down the slope.
eu
-esan zuen, eta besteak inguratu, eta ertzetik begiratu zuten.
es
-anunci? el mago, y los otros se agruparon en torno y miraron por encima del borde;
fr
" annon?a-t-il, et les autres s'assembl?rent autour de lui pour contempler la vue.
en
"Here it is at last!" he called, and the others gathered round him and looked over the edge.
eu
Haran bat ikusi zuten han behean.
es
vieron un valle all? abajo.
fr
Loin en bas s'?tendait une vall?e.
en
They saw a valley far below.
eu
Hondoan harrizko ohean arrapaladan zihoan uraren zurrumurrua entzun zuten;
es
Pod?an o?r el murmullo del agua que se apresuraba en el fondo, sobre un lecho de piedras;
fr
Ils pouvaient entendre la voix d'un torrent qui coulait, tout au fond, dans son lit de pierres ;
en
They could hear the voice of hurrying water in a rocky bed at the bottom;
eu
airean zuhaitzen lurrina zegoen; eta argi bat ibarraren maldan, uraz bestaldean.
es
en el aire hab?a un aroma de ?rboles, y en la vertiente del otro lado brillaba una luz.
fr
le parfum des arbres flottait dans l'air, et il y avait une lueur sur le versant oppos?, de l'autre c?t? du cours d'eau.
en
the scent of trees was in the air; and there was a light on the valley-side across the water.
eu
Bilbok ez zuen sekula ahantziko nola ibili ziren ilunabarrean irristaka, aldapan behera sigi-saga zihoan bidezidorrean, Rivendelleko ibar ezkutuan barrena.
es
Bilbo nunca olvid? c?mo rodaron y resbalaron en el crep?sculo, bajando por el sendero empinado y zigzagueante hasta entrar en el valle secreto de Rivendel.
fr
Bilbo n'oublia jamais comment, ce soir-l? au cr?puscule, ils d?gringol?rent le chemin sinueux et escarp? qui menait dans la vall?e secr?te de Fendeval.
en
Bilbo never forgot the way they slithered and slipped in the dusk down the steep zig-zag path into the secret valley of Rivendell.
eu
Airea epelagoa zen jaisten ziren heinean, eta pinuen usainak logalea eragiten zion, eta horrela noiz edo behin burua kulunka zebilkion eta ia erori ere egin zen, edo sudurrarekin poneyaren lepoa jo.
es
El aire era m?s c?lido a medida que descend?an, y el olor de los pinos amodorraba a Bilbo, quien de vez en cuando cabeceaba y casi se ca?a, o daba con la nariz en el pescuezo del poney.
fr
L'air se r?chauffait ? mesure qu'ils descendaient, et l'odeur de pin lui donnait sommeil, si bien que, de temps ? autre, il s'endormait et manquait de tomber, ou se cognait le nez sur l'encolure du poney.
en
The air grew warmer as they got lower, and the smell of the pine-trees made him drowsy, so that every now and again he nodded and nearly fell off, or bumped his nose on the pony's neck.
eu
Haien gogoa bizkortu egiten zen behera eta behera egitearekin orain.
es
Todos parec?an cada vez m?s animados mientras bajaban.
fr
Plus ils s'enfon?aient dans la vall?e, plus ils reprenaient courage.
en
Their spirits rose as they went down and down.
eu
Zuhaitzak pago eta haritzak ziren orain, eta ilunabarrean goxoa zen giroa.
es
Las hayas y los robles substituyeron a los pinos, y el crep?sculo era como una atm?sfera de serenidad y bienestar.
fr
Les pins c?d?rent le pas aux h?tres et aux ch?nes. Il y avait dans le soir une atmosph?re r?confortante.
en
The trees changed to beech and oak, and there was a comfortable feeling in the twilight.
eu
Belarraren berdea ia kolorgetua zen, azkenean soilgune ireki batera iritsi zirenean, ibaiaren bazterreko gainaldetik hurbil.
es
El ?ltimo verde casi hab?a desaparecido de la hierba, cuando llegaron al fin a un claro despejado, no muy por encima de las riberas del arroyo.
fr
Les derni?res touches de vert avaient presque disparu dans l'herbe lorsqu'ils arriv?rent enfin ? une clairi?re non loin au-dessus des rives du cours d'eau.
en
The last green had almost faded out of the grass, when they came at length to an open glade not far above the banks of the stream.
eu
"Ummm!
es
"?Hummm!
fr
" Mmm !
en
"Hmmm!
