Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)

Haien esanetan argi eta garbi zegoen:

Sus relatos confirmaban una evidencia:

puis l'attrait du nouveau s'usait, on s'habituait ? eux, et ils devenaient inaper?us.

Afterwards the novelty wore off, the people got used to him, and he remained unnoticed.

langileen bizimodua berdina zen leku guztietan.

la vida del obrero es en todas partes la misma.

Leurs r?cits apportaient une ?vidence : la vie de l'ouvrier ?tait partout la m?me.

From his stories it was clear that the life of the workingmen was the same everywhere.

Eta, horrela izanik, zertaz mintzatu, bada?

As?, ?para qu? hablar de ello?

Pourquoi donc en parler ?

And if so, then what was there to talk about?

Inor ez zen haiekin eztabaidatzen, baina mesfidantzaz entzuten zituzten haien hitzaldi bitxiak.

Pero alguna vez ocurr?a que dec?an cosas in?ditas para el barrio.

Mais il s'en trouvait quelquefois qui disaient des choses encore nouvelles pour le faubourg.

Occasionally, however, some stranger spoke curious things never heard of in the suburb.

Hitzaldi haiek erresumin itsua pizten zuten zenbaitengan, ezinegon zehaztugabea beste hainbatengan, eta argi ageri ez zen zerbait helduko zelako itxaropen itzal lainotsua beste batzuengan.

No se discut?a con ellos, pero escuchaban, sin darles cr?dito, sus extra?as frases que provocaban en algunos una sorda irritaci?n, inquietud en otros;

On ne discutait pas avec eux, mais on ?coutait, sans y ajouter foi, leurs propos bizarres, qui provoquaient chez les uns une sourde irritation, chez les autres de l'inqui?tude ;

His words aroused blind irritation in some, perplexed alarm in others, while still others were disturbed by a feeble, shadowy glimmer of the hope of something, they knew not what.

Eta jendeak gehiago edateari ekiten zion, larritasun premiagabeko, jasangaitz hura uxatzearren.

no faltaban quienes se sent?an turbados por una vaga esperanza y beb?an todav?a m?s para borrar aquel sentimiento in?til y molesto.

d'autres encore se sentaient troubl?s par un espoir vague, et se mettaient ? boire encore plus pour chasser ce sentiment inutile et g?nant.

And they all began to drink more in order to drive away the unnecessary, meddlesome excitement.

Kanpotarrei ezohiko ezaugarriren bat antzemanez gero, auzokoek ezin izaten zuten denbora luzean ahaztu, eta berezko errezeloz jokatzen zuten haien modukoa ez zen pertsonarekin. Izan ere, beldur ziren pertsona horrek ez ote zuen ohiko bizimodu arruntaren ildo triste eta latza baina lasaia irauliko lukeen zerbait ekarriko.

Si en un extra?o observaban algo extraordinario, los habitantes de la barriada no lo miraban bien, y lo trataban con una repulsi?n instintiva, como si temiesen verlo traer a su existencia algo que podr?a turbar la regularidad sombr?a, penosa, pero tranquila.

S'ils remarquaient chez un ?tranger quelque trait extraordinaire, les habitants du faubourg lui en tenaient longtemps rigueur, et le traitaient avec une r?pulsion instinctive, comme s'ils craignaient de le voir apporter dans leur existence quelque chose qui en troublerait la r?gularit? morne, p?nible, mais tranquille.

Noticing in the stranger something unusual, the villagers cherished it long against him and treated the man who was not like them with unaccountable apprehension. It was as if they feared he would throw something into their life which would disturb its straight, dismal course. Sad and difficult, it was yet even in its tenor.

Bizitzak indar berberaz zapaltzen zuen beti, jendea horretara egina zegoen eta, hoberako inolako aldaketarik espero ez zuenez, edozein aldakuntzak zapalketa hori areagotzeko soilik balioko zuelakoan zegoen.

Habituados a ser aplastados por una fuerza constante, no esperaban ninguna mejora, y consideraban cualquier cambio como tendiente tan s?lo a hacerles el yugo todav?a m?s pesado.

Accoutum?s ? ?tre ?cras?s par une force constante, ils n'attendaient aucune am?lioration, et consid?raient tous les changements comme propres seulement ? rendre leur joug encore plus lourd.

People were accustomed to the fact that life always oppressed them with the same power. Unhopeful of any turn for the better, they regarded every change as capable only of increasing their burden.

Auzokoak isilean urruntzen ziren edozer berririk esaten zuten pertsonengandik.

Los que hablaban de cosas nuevas, ve?an a las gentes del barrio huirles en silencio.

Ceux qui parlaient de choses nouvelles voyaient les gens du faubourg les fuir en silence.

And the workingmen of the suburb tacitly avoided people who spoke unusual things to them.

Orduan, pertsona horiek, desagertu egiten ziren, beste nonbaitera alde egiten zuten, eta fabrikan geratuz gero, zokoraturik bizi ziren baldin eta auzoko biztanleek osatzen zuten masa uniformearekin guztiz bat egiteko gauza ez baziren.

Entonces desaparec?an, volv?an al camino, o si se quedaban en la f?brica, viv?an al margen, sin lograr fundirse en la masa uniforme de los obreros...

Alors ils disparaissaient, se remettaient en route, ou, s'ils restaient ? la fabrique, vivaient ? l'?cart, sans arriver ? se fondre dans la masse uniforme des ouvriers...

Then these people disappeared again, going off elsewhere, and those who remained in the factory lived apart, if they could not blend and make one whole with the monotonous mass in the village.

Horrela berrogeita hamar bat urte bizi ondoren, hil egiten zen jendea.

El hombre viv?a as? unos cincuenta a?os; despu?s, mor?a...

L'homme vivait ainsi une cinquantaine d'ann?es, puis il mourait...

Living a life like that for some fifty years, a workman died.

II

II

II

CHAPTER II

Gizon goibela zen, iletsua, begi txikiek mesfidati, trufazko irribarre gaiztoz so egiten zuten bekain ile-sarrien azpitik.

Tal era la vida del cerrajero Michel Vlassov, un ser sombr?o, velludo, de ojillos desconfiados bajo espesas cejas, de sonrisa maligna.

Telle ?tait la vie du serrurier Michel Vlassov, homme sombre, velu, aux petits yeux m?fiants sous d'?pais sourcils, au sourire mauvais.

Thus also lived Michael Vlasov, a gloomy, sullen man, with little eyes which looked at everybody from under his thick eyebrows suspiciously, with a mistrustful, evil smile.

Fabrikako sarrailaririk onena zen, eta auzoko gizonik indartsuena.

El mejor cerrajero de la f?brica y el h?rcules del barrio:

Le meilleur serrurier de la fabrique et l'hercule du faubourg, il gagnait peu, car il ?tait grossier avec ses chefs ;

He was the best locksmith in the factory, and the strongest man in the village.

Zakarki jokatzen zuen ugazabekin eta diru gutxi irabazten zuen hori zela eta.

ganaba poco, porque era grosero con sus jefes;

chaque dimanche il assommait quelqu'un ;

But he was insolent and disrespectful toward the foreman and the superintendent, and therefore earned little;

Jaiegun guztietan norbait jipoitzen zuen, eta inork ez zuen maite, beldur zioten denek.

cada domingo dejaba sin sentido a alguno;

tout le monde le d?testait, le craignait.

every holiday he beat somebody, and everyone disliked and feared him.

Besteak ere bera jotzen saiatzen ziren, baina alferrik.

todo el mundo le detestaba y le tem?a Hab?an tratado de pegarle, pero sin ?xito.

On avait essay? aussi de le rosser, mais sans succ?s.

More than one attempt was made to beat him in turn, but without success.

Vlasovek jendea hurbiltzen zitzaiola ikusten zuenean, harri bat, ohol bat edo burdin zati bat eskuan hartu eta, hankak zabal-zabalik jarrita, isilik itxaroten zien etsaiei.

Cuando Vlassov ve?a que iban a atacarle, cog?a una piedra, una plancha, un trozo de hierro, y, plant?ndose sobre sus piernas abiertas, esperaba al enemigo, en silencio.

Quand Vlassov voyait qu'on allait l'attaquer, il saisissait une pierre, une planche, un morceau de fer, et, plant? sur ses jambes ?cart?es, attendait l'ennemi en silence.

When Vlasov found himself threatened with attack, he caught a stone in his hand, or a piece of wood or iron, and spreading out his legs stood waiting in silence for the enemy.

Haren aurpegi begietatik leporaino bizar beltz batek estaliak eta esku iletsuek izua sortzen zuten guztiengan.

Su rostro, cubierto desde los ojos hasta la garganta por una barba negra, y sus peludas manos, excitaban el p?nico general.

Son visage, couvert depuis les yeux jusqu'au cou d'une barbe noire, et ses mains poilues excitaient la terreur g?n?rale.

His face overgrown with a dark beard from his eyes to his neck, and his hands thickly covered with woolly hair, inspired everybody with fear.

Batez ere, begien beldur ziren:

Causaban miedo, sobre todo, sus ojos, peque?os y agudos, que parec?an perforar a las gentes como una punta de acero;

On avait surtout peur de ses yeux, petits et per?ants, qui vrillaient les gens comme d'une pointe d'acier ;

People were especially afraid of his eyes.

txikiak, zorrotzak, altzairuzko daratuluak bailiran zulatzen zuten jendea, eta begi haien begiratuarekin topo egiten zuten guztiek gupidarik gabe jotzeko prest zegoen indar basati eta izukaitz bat sumatzen zuten aurrean.

cuando se encontraba aquella mirada, se sent?an los dem?s en presencia de una fuerza salvaje, inaccesible al miedo, pronta a herir sin piedad.

quand on rencontrait leur regard, on se sentait en pr?sence d'une force sauvage, inaccessible ? la crainte, pr?te ? frapper sans piti?. Foutez le camp, charognes !

Small and keen, they seemed to bore through a man like steel gimlets, and everyone who met their gaze felt he was confronting a beast, a savage power, inaccessible to fear, ready to strike unmercifully.

-Ea, ospa hemendik, jendaila! -esaten zuen ahots garratzez.

-?Fuera de aqu?, carro?a! -dec?a sordamente.

disait-il sourdement.

"Well, pack off, dirty vermin!" he said gruffly.

Hortz hori handiek distira egiten zuten aurpegiko ile zarratuaren azpian.

En el espeso vell?n de su rostro, sus grandes dientes amarillos reluc?an.

Dans l'?paisse toison de son visage, ses grosses dents jaunes luisaient.

His coarse, yellow teeth glistened terribly through the thick hair on his face.

Jendeak ospa egiten zuen, beldurrez, Vlasovi denetariko irain gordinak esanez.

Sus adversarios lo colmaban de insultos, pero retroced?an intimidados.

L'abreuvant d'injures, mais craintifs, ses adversaires reculaient.

The men walked off uttering coward abuse.

-Jendaila! -errepikatzen zuen laburki haien atzetik, eta begiek dirdira egiten zuten, zorrotz, eztenak bailiran, irribarre maltzurrez.

-?Carro?a! -les gritaba a?n, y su mirada resplandec?a, malvada, aguda como una lezna.

leur criait-il encore, et son regard ?tincelait, mauvais, aigu comme une al?ne.

"Dirty vermin!" he snapped at them, and his eyes gleamed with a smile sharp as an awl.

Eta burua zuzeneko erronka egiten duenaren imintzioz jasorik, segika joaten zitzaien desafio eginez:

Despu?s, ergu?a la cabeza con aire desafiante, y los segu?a, provoc?ndolos:

Puis redressant la t?te d'un air de d?fi, il les suivait, et les provoquait :

Then holding his head in an attitude of direct challenge, with a short, thick pipe between his teeth, he walked behind them, and now and then called out:

-Ea, nork hil nahi du?

-Bueno, ?qui?n quiere morir?

Eh bien, qui veut mourir ?

"Well, who wants death?"

Inork ez zuen nahi.

Nadie quer?a...

Personne ne le voulait...

No one wanted it.

Gutxi hitz egiten zuen eta "jendaila" zen haren hitz gogokoena.

Hablaba poco, y su expresi?n favorita era "carro?a".

Il parlait peu et son expression favorite ?tait " charogne ".

He spoke little, and "dirty vermin" was his favorite expression.

Horrela esaten zien fabrikako nagusiei eta poliziei, horrela deitzen zion emazteari.

Llamaba as? a los capataces de la f?brica y a la polic?a; empleaba el mismo ep?teto dirigi?ndose a su mujer:

Il qualifiait ainsi les contrema?tres de la fabrique et la police ; il employait cette ?pith?te en s'adressant ? sa femme :

It was the name he used for the authorities of the factory, and the police, and it was the epithet with which he addressed his wife:

-Aizan, jendaila, ez al dun ikusten prakak apurtu zaizkidala?

-?No ves, carro?a, que tengo los pantalones rotos?

Tu ne vois pas, charogne, que mes pantalons sont d?chir?s ?

"Look, you dirty vermin, don't you see my clothes are torn?"

Pavel bere semeak hamalau urte zituelarik, ileetatik tiraka egiteko gogoa egin zitzaion Vlasovi.

Cuando su hijo Paul cumpli? catorce a?os, Vlassov intent? un d?a tirarle de los cabellos.

Quand son fils Paul eut quatorze ans, l'envie vint un jour ? Vlassov de l'attraper par les cheveux.

When Pavel, his son, was a boy of fourteen, Vlasov was one day seized with the desire to pull him by the hair once more.

Baina Pavelek mailu astun bat eskuan hartu eta laburki esan zion:

Pero Paul se apoder? de un pesado martillo y dijo secamente:

Mais Paul se saisit d'un lourd marteau et dit bri?vement :

But Pavel grasped a heavy hammer, and said curtly:

-Ezta ukitu ere...

-No me toques.

Ne me touche pas...

"Don't touch me!"

-Zer? -galdetu zuen aitak, itzala urkira bezala irudi garai eta argaleko semearengana hurbiltzeaz batera. -Aski duk!

-?Qu?? -pregunt? el padre; avanz? sobre el erguido y esbelto rapaz como una sombra sobre un abedul joven.

demanda le p?re ; il avan?a sur le jeune homme svelte, ?lanc?, comme l'ombre sur un jeune bouleau.

"What!" demanded his father, bending over the tall, slender figure of his son like a shadow on a birch tree.

-esan zuen Pavelek-. Ez diat gehiagotan amore emango...

-Basta-dijo Paul-: no me dejar? pegar m?s...

?a suffit, dit Paul, je ne me laisserai plus faire...

"Enough!" said Pavel. "I am not going to give myself up any more."

Eta mailua astindu zuen.

Y blandi? el martillo.

Et il brandit le marteau.

And opening his dark eyes wide, he waved the hammer in the air.

Aitak so egin zion, esku bilotsuak bizkar atzean ezkutatu eta, erdi irribarre eginez, esan zuen:

El padre lo mir?, cruz? a la espalda sus velludas manos y dijo burlonamente:

Le p?re le regarda, mit ses mains velues derri?re son dos, et fit en ricanant :

His father looked at him, folded his shaggy hands on his back, and, smiling, said:

-Konforme...

-Bueno...

Bon...

"All right."

Gero, sakon hasperen egin eta gaineratu zuen:

Luego, a?adi? con un profundo suspiro:

Puis il ajouta avec un profond soupir :

Then he drew a heavy breath and added:

-Ah, hi, jendaila...

-Brib?n de carro?a...

Bougre de charogne !

"Ah, you dirty vermin!"

Handik gutxira esan zion emazteari:

Poco despu?s dijo a su esposa:

Peu apr?s, il dit ? sa femme :

Shortly after this he said to his wife:

-Aurrerantzean ez eskatu niri dirurik, Pashkaren kontura biziko haiz...

-No me pidas m?s dinero, Paul te mantendr?.

Ne me demande plus d'argent ;

"Don't ask me for money any more.

-Eta hik zer, diru guztia tabernan xahutu behar duk, ala?

Ella se envalenton?:

le Paul te nourrira...

Pasha will feed you now."

-ausartu zen ama esaten. -Hiri bost axola, jendaila!

-?Vas a beb?rtelo todo? -No es asunto tuyo, carro?a.

C'est pas ton affaire, charogne. Je prendrai une bonne amie...

"And you will drink up everything?" she ventured to ask.