Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Parisen sabela, Emile Zola / Karlos Zabala (Elkar/Alberdania, 2004
)
eu
Hura izan zen haien bekatua.
es
?sa fue su ca?da.
fr
Lisa, qui rattachait ses v?tements comme si elle avait fait le mal, alla chercher ses dix mille francs.
en
Then Lisa went to get her own ten thousand francs.
eu
Lisak jantziak egoki ipini zituen okerren bat egin izan balu bezala, eta bere hamar mila libera hartzera joan zen.
es
Lisa, que se acomodaba la ropa como si hubiera hecho algo malo, fue a buscar sus diez mil francos.
fr
Quenu voulut qu'elle les m?t avec les quatre-vingt-cinq mille francs de l'oncle;
en
Quenu wanted her to put them with his uncle's savings.
eu
Osabaren laurogeita bost mila liberekin batu zitzan nahi izan zuen Quenuk;
es
Quenu quiso que los pusiera con los ochenta y cinco mil francos del t?o;
fr
 
en
 
eu
gero, bi kopuruak nahasi zituen barreka, diruek ere ezkondu behar zutela esanez.
es
mezcl? las dos sumas riendo, diciendo que tambi?n el dinero deb?a casarse;
fr
il m?la les deux sommes en riant, en disant que l'argent, lui aussi, devait se fiancer;
en
He mixed the two sums together, saying with a laugh that the money must be married also.
eu
"Itsulapikoa" Lisak bere komodan gorde zezan erabaki zuten.
es
y se convino que fuera Lisa la que guardara "el gato" en su c?moda.
fr
et il fut convenu que ce serait Lisa qui garderait " le magot " dans sa commode.
en
Then it was agreed that Lisa should keep the hoard in her chest of drawers.
eu
Komoda itxi eta ohea egindakoan, eskaileretan behera jaitsi ziren lasai-lasai.
es
Cuando la hubo cerrado y hubo arreglado la cama, bajaron apaciblemente.
fr
Quand elle l'eut serr? et qu'elle eut refait le lit, ils descendirent paisiblement.
en
When she had locked it up they both quietly went downstairs.
eu
Senar-emazteak ziren.
es
Eran marido y mujer.
fr
Ils ?taient mari et femme.
en
They were now practically husband and wife.
eu
Ezkontza hurrengo hilabetean izan zen.
es
La boda se celebr? al mes siguiente.
fr
Le mariage eut lieu le mois suivant.
en
The wedding took place during the following month.
eu
Auzoko jendeari berez etorri zen gauza iruditu zitzaion, guztiz bidezkoa.
es
Al barrio le pareci? natural, enteramente honorable.
fr
Le quartier le trouva naturel, tout ? fait convenable.
en
The neighbours considered the match a very natural one, and in every way suitable.
eu
Altxorraren pasadizoa bazekiten, gain-gainetik, behinik behin;
es
Se sab?a vagamente la historia del tesoro, la probidad de Lisa era tema de elogios sin cuento;
fr
On connaissait vaguement l'histoire du tr?sor, la probit? de Lisa ?tait un sujet d'?loges sans fin;
en
They had vaguely heard the story of the treasure, and Lisa's honesty was the subject of endless eulogy.
eu
eta bazter guztietan goraipatzen zuten Lisaren zintzotasuna;
es
 
fr
 
en
 
eu
azken finean, txanponak beretzat gorde zitzakeen, Quenuri tutik ere esan gabe;
es
despu?s de todo, pod?a no haber dicho nada a Quenu, guardarse los escudos para s?;
fr
apr?s tout, elle pouvait ne rien dire ? Quenu, garder les ?cus pour elle;
en
After all, said the gossips, she might well have kept the money herself, and not have spoken a word to Quenu about it;
eu
zuzentasun hutsez kontatu zion, inork ez baitzuen sotoan ikusi.
es
si hab?a hablado era por pura honradez, ya que nadie la hab?a visto.
fr
si elle avait parl?, c'?tait par honn?tet? pure, puisque personne ne l'avait vue.
en
if she had spoken, it was out of pure honesty, for no one had seen her find the hoard.
eu
Merezi zuen Quenu berarekin ezkontzea.
es
Se merec?a que Quenu se casara con ella.
fr
Elle m?ritait bien que Quenu l'?pous?t.
en
She well deserved, they added, that Quenu should make her his wife.
eu
Quenu horrek zorte ona zeukan, ez zen polita, baina andre ederra aurkitu zuen, eta gainera dirutza lurpetik atera ziona.
es
El tal Quenu ten?a suerte, no era nada guapo, y encontraba una guapa mujer que le desenterraba una fortuna.
fr
Ce Quenu avait de la chance, il n'?tait pas beau, et il trouvait une belle femme qui lui d?terrait une fortune.
en
he wasn't a beauty himself, yet he had secured a beautiful wife, who had disinterred a fortune for him.
eu
Mirespena urrunago ere joan zen, eta azkenerako "Lisa txoro ergela" zela ere hasi ziren esaten ahopeka, egin zuena egin zuelako.
es
La admiraci?n fue tan lejos que acabaron diciendo por lo bajo que "Lisa era realmente tonta por haber hecho lo que hizo".
fr
L'admiration alla si loin, qu'on finit par dire tout bas que " Lisa ?tait vraiment b?te d'avoir fait ce qu'elle avait fait.
en
Some even went so far as to whisper that Lisa was a simpleton for having acted as she had done;
eu
Lisak irribarre egiten zuen, gauza horietaz hitz erdizka mintzatzen zitzaizkionean.
es
Lisa sonre?a, cuando le hablaban de esas cosas con medias palabras.
fr
" Lisa souriait, quand on lui parlait de ces choses ? mots couverts.
en
but the young woman only smiled when people speaking to her vaguely alluded to all these things.
eu
Senarra eta biak lehen bezala bizi ziren, adiskidetasun handian, bake zoriontsuan.
es
Ella y su marido viv?an como antes, en buena amistad, en una paz dichosa.
fr
Elle et son mari vivaient comme auparavant, dans une bonne amiti?, dans une paix heureuse.
en
She and her husband lived on as previously, in happy placidity and quiet affection.
eu
Lisak laguntzen zion, haren eskuak topatzen zituen haragi xehatuaren erdian, haren sorbaldaren gainetik makurtzen zen, begi kolpe batez eltzeak zertan zeuden ikusteko. Eta orduan ere sukaldeko su biziak baino ez zien gorritzen larruazala.
es
Ella le ayudaba, encontraba sus manos entre los picadillos, se inclinaba por encima de su hombro para inspeccionar de un vistazo las marmitas. Y segu?a siendo s?lo el vivo fuego de la cocina lo que les arrebolaba la piel.
fr
Elle l'aidait, rencontrait ses mains au milieu des hachis, se penchait au-dessus de son ?paule pour visiter d'un coup d'oeil les marmites. Et ce n'?tait toujours que le grand feu de la cuisine qui leur mettait le sang sous la peau.
en
She still assisted him as before, their hands still met amidst the sausage-meat, she still glanced over his shoulder into the pots and pans, and still nothing but the great fire in the kitchen brought the blood to their cheeks.
eu
Lisa, alabaina, buruargia zen eta laster konturatu zen tentelkeria zela laurogeita hamabost mila libera komodaren tiraderan lotan uztea.
es
Sin embargo, Lisa era una mujer inteligente que pronto comprendi? la tonter?a de dejar dormir sus noventa y cinco mil francos en el caj?n de la c?moda.
fr
Cependant, Lisa ?tait une femme intelligente qui comprit vite la sottise de laisser dormir leurs quatre-vingt quinze mille francs dans le tiroir de la commode.
en
However, Lisa was a woman of practical common sense, and speedily saw the folly of allowing eighty-five thousand francs to lie idle in a chest of drawers.
eu
Quenuk gogotik ipiniko zituzkeen berriz ere gazi kutxaren hondoan, beste hainbeste irabazi eta Suresnesera erretiratzeko, bien gustukoa baitzen aldirietako txoko hori.
es
Quenu los habr?a vuelto a poner de buena gana en el fondo del saladero, a la espera de haber ganado otro tanto; entonces se retirar?an a Suresnes, un rinc?n de los alrededores que les gustaba.
fr
Quenu les aurait volontiers remis au fond du saloir, en attendant d'en avoir gagn? autant; ils se seraient alors retir?s ? Suresnes, un coin de la banlieue qu'ils aimaient.
en
Quenu would have willingly stowed them away again at the bottom of the salting-tub until he had gained as much more, when they could have retired from business and have gone to live at Suresnes, a suburb to which both were partial.
eu
Baina Lisak bestelako asmoak zituen.
es
Pero ella ten?a otras ambiciones.
fr
Mais elle avait d'autres ambitions.
en
Lisa, however, had other ambitions.
eu
Garbitasuna, haizea, argia, osasuna behar-beharrezkoak zituen, eta Pirouette kaleak min ematen zien bere ideia horiei.
es
La calle Pirouette her?a sus ideas de limpieza, su necesidad de aire, de luz, de robusta salud.
fr
La rue Pirouette blessait ses id?es de propret?, son besoin d'air, de lumi?re, de sant? robuste.
en
The Rue Pirouette did not accord with her ideas of cleanliness, her craving for fresh air, light, and healthy life.
eu
Osaba Gradelleren denda hura, non bere altxorra bildu baitzuen sosez sos, halako sabel beltz bat zen, auzo zaharretako badaezpadako urdaitegi horietako bat, zeinaren lauza higatuek okelaren usain sendoa gordetzen baitute, garbitzen eta garbitzen aritu arren;
es
La tienda donde el t?o Gradelle hab?a amasado su tesoro, c?ntimo a c?ntimo, era una especie de tripa negra, una de esas chaciner?as dudosas de los barrios viejos, cuyas baldosas gastadas conservan el fuerte olor de las carnes, a pesar de los fregados;
fr
La boutique, o? l'oncle Gradelle avait amass? son tr?sor, sou ? sou, ?tait une sorte de boyau noir, une de ces charcuteries douteuses des vieux quartiers, dont les dalles us?es gardent l'odeur forte des viandes, malgr? les lavages;
en
The shop where Uncle Gradelle had accumulated his fortune, sou by sou, was a long, dark place, one of those suspicious looking pork butchers' shops of the old quarters of the city, where the well-worn flagstones retain a strong odour of meat in spite of constant washings.
eu
eta, andre gaztearen ametsetan, denda moderno argitsu bat ageri zen, etxe dotoreetako aretoak bezain aberatsa, bere erakusleihoko beiren araztasuna kale zabal bateko espaloian erakusten zuena.
es
y la joven so?aba con una de esas claras tiendas modernas, de una riqueza de sal?n, que exhiben la limpidez de sus lunas sobre la acera de una calle ancha.
fr
et la jeune femme r?vait une de ces claires boutiques modernes, d'une richesse de salon, mettant la limpidit? de leurs glaces sur le trottoir d'une large rue.
en
Now the young woman longed for one of those bright modern shops, ornamented like a drawing-room, and fringing the footway of some broad street with windows of crystalline transparence.
eu
Harena ez zen, gainera, salmahaiaren atzean damarena egiteko desira kaxkarra; denda berrian luxua premiazkoa zela txit argiro ikusten zuen bere gogoetetan.
es
No era, por lo dem?s, el deseo mezquino de hacerse la dama detr?s de un mostrador; ten?a una conciencia muy clara de las necesidades de lujo del nuevo comercio.
fr
Ce n'?tait pas, d'ailleurs, l'envie mesquine de faire la dame, derri?re un comptoir; elle avait une conscience tr?s-nette des n?cessit?s luxueuses du nouveau commerce.
en
She was not actuated by any petty ambition to play the fine lady behind a stylish counter, but clearly realised that commerce in its latest development needed elegant surroundings.
eu
Quenu ikarak hartu zuen, dendaz eta etxez aldatzea eta beren diruaren zati bat denda berria apaintzeko gastatzea lehenbiziko aldiz aipatu zionean.
es
Quenu qued? aterrado, la primera vez, cuando ella le habl? de mudarse y de gastar parte de su dinero en decorar una tienda.
fr
Quenu fut effray?, la premi?re fois, quand elle lui parla de d?m?nager et de d?penser une partie de leur argent ? d?corer un magasin.
en
Quenu showed much alarm the first time his wife suggested that they ought to move and spend some of their money in decorating a new shop.
eu
Lisak sorbaldak jasotzen zituen eztiro, irribarreka.
es
Ella se encog?a dulcemente de hombros, sonriendo.
fr
Elle haussait doucement les ?paules, en souriant.
en
However, Lisa only shrugged her shoulders and smiled at finding him so timorous.
eu
Egun batez, gautzean, urdaitegia ilun zegoela, senar-emazteek ate ondotik entzun zuten nola auzoko andre batek esaten zion beste bati:
es
Un d?a, al caer la noche, cuando la chaciner?a estaba oscura, los dos esposos oyeron, delante de su puerta, una mujer del barrio que le dec?a a otra:
fr
Un jour, comme la nuit tombait et que la charcuterie ?tait noire, les deux ?poux entendirent, devant leur porte, une femme du quartier qui disait ? une autre:
en
One evening, when night was falling and the shop had grown dark, Quenu and Lisa overheard a woman of the neighbourhood talking to a friend outside their door.
eu
-Ez, bada!
es
-?Ah, no!
fr
-Ah bien!
en
"No, indeed!
eu
Nik ez dinat ezer erosten denda horretan, ez niken ezta odolki puska bat ere hartuko, ez dakin, ala?...
es
Ya no les compro, no me llevar?a ni un trozo de morcilla, ?sabe, querida?...
fr
non, je ne me fournis plus chez eux, je ne leur prendrais pas un bout de boudin, voyez-vous, ma ch?re...
en
"I wouldn't buy a bit of black-pudding from them now on any account.
eu
Hildako bat izan zitenan sukaldean.
es
Hubo un muerto en la cocina.
fr
Il y a eu un mort dans leur cuisine.
en
They had a dead man in their kitchen, you know."
eu
Quenuk negar egin zuen.
es
Quenu llor?.
fr
Quenu en pleura.
en
Quenu wept with vexation.
eu
Sukaldeko hildakoaren kontu hori bidea irekitzen ari zen.
es
Aquella historia de un muerto en su cocina iba abri?ndose paso.
fr
Cette histoire d'un mort dans sa cuisine faisait du chemin.
en
The story of Gradelle's death in the kitchen was clearly getting about;
eu
Bezeroen aurrean koloreak gorritzen zitzaizkion azkenerako, salgaietatik hurbil-hurbil usnaka ikusten zituelarik.
es
Acababa por ruborizarse delante de los clientes, cuando los ve?a husmear demasiado de cerca su mercanc?a.
fr
Il finissait par rougir devant les clients, quand il les voyait flairer de trop pr?s sa marchandise.
en
and his nephew began to blush before his customers when he saw them sniffing his wares too closely.
eu
Orain hark aipatu zion emazteari etxez aldatzeko asmoa.
es
Fue ?l quien volvi? a hablar a su mujer de la idea de la mudanza.
fr
Ce fut lui qui reparla ? sa femme de son id?e de d?m?nagement.
en
So, of his own accord, he spoke to his wife of her proposal to take a new shop.
eu
Lisa, deus esan gabe, denda berri baten bila ibilia zen; handik oso gertu aurkitu zuen bat, Rambuteau kalean, merkatu nagusiaren aurre-aurrean.
es
Ella se hab?a ocupado, sin decir nada, de la nueva tienda; hab?a encontrado una a dos pasos, en la calle Rambuteau, maravillosamente situada.
fr
Elle s'?tait occup?e, sans rien dire, de la nouvelle boutique; elle en avait trouv? une, ? deux pas, rue Rambuteau, situ?e merveilleusement.
en
Lisa, without saying anything, had already been looking out for other premises, and had found some, admirably situated, only a few yards away, in the Rue Rambuteau.
eu
Kokapen paregabe horrek bezeroak hirukoiztu egingo zituen, denda berria Parisko bazter guztietan emango zuen ezagutzera.
es
El Mercado Central que estaban abriendo enfrente triplicar?a la clientela, dar?a a conocer la casa en todos los rincones de Par?s.
fr
Les Halles centrales qu'on ouvrait en face, tripleraient la client?le, feraient conna?tre la maison des quatre coins de Paris.
en
The immediate neighbourhood of the central markets, which were being opened just opposite, would triple their business, and make their shop known all over Paris.
eu
Quenu eromenezko gastuetara ekarria izan zen, kontra ezin egin eta;
es
Quenu se dej? arrastrar a unos gastos locos;
fr
Quenu se laissa entra?ner ? des d?penses folles;
en
Quenu allowed himself to be drawn into a lavish expenditure of money;
eu
hogeita hamar mila liberatik gora ordaindu zituen, marmolak, ispiluak eta urreztaketak erosteko.
es
meti? m?s de treinta mil francos en m?rmoles, espejos y dorados.
fr
il mit plus de trente mille francs en marbres, en glaces et en dorures.
en
he laid out over thirty thousand francs in marble, glass, and gilding.
eu
Lisak orduak eta orduak iragan zituen langileekin, xehetasunik txikienez ere bere iritzia ematen ziela.
es
Lisa se pasaba las horas con los obreros, daba su opini?n sobre los detalles m?s insignificantes.
fr
Lisa passait des heures avec les ouvriers, donnait son avis sur les plus minces d?tails.
en
Lisa spent hours with the workmen, giving her views about the slightest details.
eu
Eta azkenik bere salmahaiaren atzean ipini ahal izan zenean, purrustan etorri zitzaien jendea erostera, denda ikusteko gogo hutsez.
es
Cuando pudo por fin instalarse detr?s de su mostrador, llegaron en procesi?n a comprarles, ?nicamente por ver la tienda.
fr
Quand elle put enfin s'installer dans son comptoir, on vint en procession acheter chez eux, uniquement pour voir la boutique.
en
When she was at last installed behind the counter, customers arrived in a perfect procession, merely for the sake of examining the shop.
eu
Paretak marmol zuriz estalirik zeuden guztiak;
es
El revestimiento de las paredes era todo de m?rmol blanco;
fr
Le rev?tement des murs ?tait tout en marbre blanc;
en
The inside walls were lined from top to bottom with white marble.
eu
sabaian, kasetoi lan luze urreztatu eta guztiz apaindu batek ertza ematen zion ispilu karratu eskerga bati, zeinaren erditik lau besoko armiarma lanpara bat zintzilik baitzegoen;
es
en el techo, un inmenso espejo cuadrado, enmarcado por un ancho artesonado dorado y muy labrado, del cual pend?a, en el medio, una ara?a de cuatro brazos;
fr
au plafond, une immense glace carr?e s'encadrait dans un large lambris dor? et tr?s-orne, laissant pendre, au milieu, un lustre ? quatre branches;
en
The ceiling was covered with a huge square mirror, framed by a broad gilded cornice, richly ornamented, whilst from the centre hung a crystal chandelier with four branches.
eu
eta, salmahaiaren atzealdean, panel osoa hartuz, eta baita ezkerraldean eta dendaren hondarrean ere, beste ispilu batzuek argitasun aintzirak eratzen zituzten marmolezko plaken artean, eta bazirudien ateak eta ateak zabaltzen zituztela infinituraino, okelaz mukuru betetako beste gela batzuetara sarbidea ematen zutenak.
es
y detr?s del mostrador, ocupando un panel entero, y tambi?n a la izquierda, y al fondo, otros espejos, cogidos entre las placas de m?rmol, pon?an lagos de claridad, puertas que parec?an abrirse hacia otras salas, hacia el infinito, todas llenas de las carnes exhibidas.
fr
et, derri?re le comptoir, tenant le panneau entier, ? gauche encore, et au fond, d'autres glaces, prises entre les plaques de marbre, mettaient des lacs de clart?, des portes qui semblaient s'ouvrir sur d'autres salles, ? l'infini, toutes emplies des viandes ?tal?es.
en
And behind the counter, and on the left, and at the far end of the shop were other mirrors, fitted between the marble panels and looking like doors opening into an infinite series of brightly lighted halls, where all sorts of appetising edibles were displayed.
eu
Salmahaia handia zen oso, eskuinaldean zegoen, eta jendeari lan ederra iruditu zitzaion oroz gain, marmol arrosezko erronboek marrazten zizkioten medailoi simetriko haiekin.
es
El mostrador, a la derecha, muy grande, fue considerado, sobre todo, como un bonito trabajo: unos rombos de m?rmol rosa dibujaban en ?l medallones sim?tricos.
fr
? droite, le comptoir, tr?s-grand, fut surtout trouv? d'un beau travail; des losanges de marbre rose y dessinaient des m?daillons sym?triques.
en
The huge counter on the right hand was considered a very fine piece of work. At intervals along the front were lozenge-shaped panels of pinky marble.
eu
Lurrean, zoladura gisa, baldosa zuriak eta arrosak jarriak zeuden txandan-txandan, greka gorri ilun bat inguruan zutela.
es
Las baldosas del suelo eran cuadrados blancos y rosa, alternados, con una greca de un rojo oscuro por el borde.
fr
? terre, il y avait, comme dallage, des carreaux blancs et roses, altern?s, avec une grecque rouge sombre pour bordure.
en
The flooring was of tiles, alternately white and pink, with a deep red fretting as border.
eu
Auzo guztia harro agertu zen bertako urdaitegi berria zela eta, aurrerantzean inork ere ez zuen pentsatu Pirouette kaleko sukaldean hildako bat izan zela aipatzea.
es
El barrio se enorgulleci? de su salchicher?a, nadie se acord? ya de hablar de la cocina de la calle Pirouette, donde hab?a habido un muerto.
fr
Le quartier fut fier de sa charcuterie, personne ne songea plus ? parler de la cuisine de la rue Pirouette, o? il y avait eu un mort.
en
The whole neighbourhood was proud of the shop, and no one again thought of referring to the kitchen in the Rue Pirouette, where a man had died.
eu
Hilabete batez, auzoko emakumeek espaloian gelditu eta Lisari begiratu zioten, erakusleihoko saltxitxa eta hesteen artetik.
es
Durante un mes las vecinas se detuvieron en la acera, para mirar a Lisa, a trav?s de las salchichas y las tripas del escaparate.
fr
Pendant un mois, les voisines s'arr?t?rent sur le trottoir, pour regarder Lisa, ? travers les cervelas et les cr?pines de l'?talage.
en
For quite a month women stopped short on the footway to look at Lisa between the saveloys and bladders in the window.
