“Fisiologia eta Nutrizioa” irakasgaia Odontologia Graduko 1. mailako irakasgaia da, adarraren oinarrizkoa izaera duena. "Oinarrizko Zientzia Biomedikoak" deituriko Moduluaren barruan kokatzen da, Odontologiaren irakaskuntzarako funtsezko edukiak ematen dituzten irakasgaiekin partekatzen dituena: Biologia zelularra, Biokimika, Mikrobiologia, Histologia eta Anatomia.



Lehen mailako irakasgaia izanik, irakasgai hau aurrera eramateko ez dago aurrebaldintzarik, Odontologia gradura sartzeko baldintzak soilik. Hala ere, gomendagarria da Moduluko Biologia, Biokimika eta Anatomia irakasgaietan ikasten dituzten ezagutzak egunean izatea.



Irakasgai honen ardatz nagusiak Giza Fisiologia eta Giza Nutrizioa dira:

- Giza Fisiologia gizakiaren gorputzaren egitura desberdinen funtzionamendua ikasten duen zientzia da. Odontologiako graduan bereziki aparatu estomatognatikoarekin erlazionatuta, maila molekularrean, zelularrean eta tisularrean.

- Giza nutrizioa, egoera fisiologikoetan zein patologikoetan, giza gorputzaren funtzionamendua egokia izateko hartu beharreko energia, mantenugaiak eta dietak aztertzen dituen zientzia da.



Bukatzeko, irakasgai honetan garatutako ezagutzak eta gaitasunak guztiz beharrezkoak izango dira: alde batetik, hurrengo kurtsoetan ikasleek burutu beharreko irakasgaietan aurre ezagutza egokia eduki dezaten; eta bestetik, etorkizun profesionalean aho-hortzetako asistentzia egokia ziurtatzeko.

Gaitasunak:

1. Giza gorputzaren egitura eta funtzioa ezagutzea eta interpretatzea, maila molekularra, zelularra, tisularra, eta organo eta sistema mailetan, bizitzaren aro desberdinetan.

2. Odontologia oinarritzen den zientzia biomedikoak ezagutzea, aho-hortzetako laguntza egokia bermatzeko.

3. Aparatu estomatognatikoaren egitura eta funtzioa ezagutzea, dagozkien enbriologia, anatomia, histologia eta fisiologiako eduki zehatzak barneratzen.

4. Osasun arloan informazio zientifikoa lortzeko, interpretatzeko, laburtzeko, hedatzeko eta aplikatzeko, informazio iturriak eta komunikaziorako teknologiak era kritikoan erabili.



Ikasteko Emaitzak (IE)

IE 1.- Osasun egoeran, giza gorputzaren organo, aparatu, eta sistema desberdinen funtzionamenduari buruzko kontzeptuak, prozedurak, oinarriak eta teoriak azaltzea, bereziki digestio aparatua, bihotz-zirkulazioa, arnas aparatua, lokomoziorako eta nerbio-sistema azpimarratuz.

IE 2.- Kanpoko (ingurumena) eta barneko (gaixotasunak) aldaketara egokitzeko, homeostasia lortzeko asmoz, mekanismo erregulatzaileen bidez giza gorputzaren ekintza fisiologikoetan, izaten diren aldaketak aurreikusi eta argudiatu. Homeostasia deritzon prozesu fisiologikoa, giza gorputzak funtzionamendu ohikoa eta egonkorra izateko egiten duen lan koordinatua da.

IE 3.- Odontologian erabiltzen diren oinarrizko proba funtzionalak landu eta ulertu, erabileraren prozedura eta interpretazioaren oinarrietan enfasi berezia jarriz.

IE 4.- Funtsezko egoera fisiopatologikoetan inplikatzen diren mekanismo fisiologikoak, era kritikoan, ulertzen eta baloratzen ikasi, kasu kliniko sinpleak aztertzearen bidez, azaldutako parametroak identifikatuz, beste sistemetan egon daitezkeen ondorioak aurreikusiz, konpentsazio mekanismoak ulertzen eta zuzentzeko zein prebenitzeko neurriak ezagutuz.

Fisiologia eta Nutrizioa irakasgaia bloke tematikoetan antolatzen da, hurrengoak izanik:

- Bloke tematiko 1: Nerbio eta muskuluaren fisiologia orokorra. Gaiak: LM1-7. Saio praktikoak: M1-2, PL1-2, GP1-2, OP1-2. Giza Fisiologiarako sarrera. Orokortasunak. Mintz- eta ekintza-potentzialaren oinarri fisiko-kimikoak. Nerbio seinaleen integrazioa eta modulazioa. Muskuluaren uzkurketa.

- Bloke tematiko 2: Odola eta organo hematopoietikoak. Gaia: LM 17. Saio praktikoak: GP3. Gorputzeko barrunbe likidoak eta disoluzio biologikoak. Plasma eta odoleko zelulak. Gasen garraioa, hemostasia eta sistema immunitarioa.

- Bloke tematiko 3: Aparatu kardiobaskularraren fisiologia. Gaiak: LM 18-20. Saio praktikoak: PL4, GP4. Bihotzaren ekintza-potentzialak. Bihotz-zikloa eta gastua. Sistema zirkulatorioa; erregulazio autonomoa eta intrintsekoa eta tentsio arteriala.

- Bloke tematiko 4: Giltzurrun-sistemaren fisiologia. Gaiak: LM 21 eta 22. Saio praktikoak: PL6.

Iraitz-aparatua. Gorputzeko homeostasian duen papera. Gernua eta oreka azido-basea.

- Bloke tematiko 5: Arnas aparatuaren fisiologia. Gaiak: LM 23-31. Saio praktikoak: M3, PL5.

Birika-aireztapena, birika-bolumen eta ahalmenak, erregulazio autonomoa eta berezkoa. Gasen barreiadura. Gasen garraioa.

- Bloke tematiko 6: Sistema Endokrinoaren fisiologia. Gaiak: LM 13-16. Saio praktikoak: PL7, GP6. Hemen gorputzaren funtzionamenduaren erregulazio eta koordinaziorako bigarren sistema aztertzen dugu. Hormonen ezaugarriak eta ekintza-mekanismoak berrikusiko ditugu. Ondoren hipotalamo-hipofisi ardatza eta guruin endokrino nagusiak, hau da, tiroidea, paratiroidea, giltzurrun gaineko guruinak, are endokrinoa eta gonadak ikasiko ditugu.

- Bloke tematiko 7: Nerbio-sistemaren fisiologia. Gaiak: LM 8-12. Gorputzeko funtzionamenduaren erregulazioa, koordinazioa eta homeostasia. Nerbio-sistemaren antolaketa funtzionala eta estrukturala. Nerbio-sistema autonomoa, somatikoa eta zentralaren fisiologia.

- Bloke tematiko 8: Digestio-aparatuaren fisiologia. Gaiak: LM 32-34. Saio praktikoak:M5.

Digestio aparatua eta giza nutrizioaren arteko erlazioa . Elikagaien digestioa, erregulazioa Ahoa. Urdaila, heste mehea eta lodia, guruinak, are exokrinoa, gibela, behazuna eta behazun ziztua,

- Bloke tematiko 9: Nutrizioa. Gaiak: LM 35-44. Saio praktikoak: M4-6,PL9-10,GP7,OP3-4.

Elikadura, nutrizioa eta dieta osasuntsuaren ezaugarriak. Behar energetiko, nutrizio beharrak, gomendio dietetikoak. Aparatu estomatognatikoa, nutrizioa eta jateko portaerako arazoak.

- Mintegiak: M1- Zelulen arteko komunikazioa (1 h); M2- Muskulu-uzkurketaren dinamika eta kimika (1 h); M3- Arnasketaren erregulazioa. Gasen garraioa (2 h); M4- Inkesta dietetikoen oinarrizko metodologia (2 h); M5- Ahoa eta nutrizioa (1 h); M6- Tutoretzapeko lanen aurkezpena (2h)

- Laborategiko praktikak: PL1- Mintz-potentzialaren neurketa (2 h); PL2- Gertaera osmotikoaren behaketa (2 h); PL3- Ebaluazio proba (I) (2 h); PL4- Presio arteriala (2 h); PL5- Espirometria (2 h); PL6- Giltzurrun-argitzea (2 h); PL 7- Endokrinoa: Kasu klinikoen aurkezpena (2 h); PL 8- Ebaluazio proba (IIB) (2 h); PL 9- Antropometria: gorputz neurriak hartzeko teknikak (2 h); PL 10- Nutrizio-egoera aztertzeko oinarrizko protokoloa (2 h):; PL11- Ebaluazio proba (III)

-Ikasgelako praktikak: GP1- Ekintza-potentzialaren oinarri fisikokimikoak. Nernst eta Goldman-Hodgkin-Katz ekuazioak (2 h); GP2- Gorputzeko barrunbe likidoak eta homeostasia (2 h); GP3- Odola: elementu egituratzaileak (2 h); GP4- Bihotzaren presio-bolumen kurba (2 h); GP5- Ebaluazio proba (IIA) (2 h); GP6- Endokrinoa: kasu klinikoak (2 h); GP7- Giza-elikadura. Dieta osasuntsuaren kontzeptua landu.

- Ordenagailuko praktikak: OP1- Neuronen fisiologiaren simulagailuak: NeuroSim I (2 h); OP2- Neuronen fisiologiaren simulagailuak: NeuroSim II (2 h); OP3- Dietaren nutrizio-osaketaren oinarrizko azterketa (2 h); OP4- Dietaren optimizazioaren oinarrizko prozedura (2 h).

Irakasgai honetan irakaskuntza-ikaskuntzarako metodologia aktibo eta kooperatibo desberdinak erabiltzen dira. Osasun egoera aldatzen ez bada, metodologia egoera presentzialean bideratuko da:

- Lezio magistraletan, batez ere irakasgaiaren kontzeptu teorikoak aurkezten dira, ikasgaiaren ikuspegi orokorra emanez. Hala ere, aspektu konplexuetan ere erreparatuko da. Bukatzeko, ikasgelan sortu daitezkeen zalantzak planteatzeko aukera eskaintzen zaie ikasleei.

- Mintegietan eta gela praktiketan kontzeptu teorikoen aplikazio praktikoa burutzen da: eduki teorikoen sakontze prozesua garatzen da; gaitzen sintomatologia eta laborategiko proba funtzionalen balioa eta emaitzak aztertuz eta; egoera fisiopatologiko desberdinetan inplikatuta ohi diren mekanismo fisiologiko era kritikoan azterketa burutuz. Saio hauetan, irakaskuntza aktiboa eta partehartzea sustatzen da, kasu kliniko edota problemen ebazpenaren bidez. Indibidualki zein taldeka bideratuko dira, saioaren bukaeran lortutako emaitzak elkarrekin konpartituz eta hala badagokio irakasleari eginiko lanaren ebidentzia edo txostena entregatuz.

- Laborategi praktiketan ikasleek, azpitaldetan, giza gorputzaren funtzionamendua aztertzeko erabiltzen diren oinarrizko proba funtzionalak lantzen dituzte, azken hauen teknika, prozedura eta interpretazioaren oinarri fisiologikoa eta aplikazio klinikoa azpimarratzen direlarik.

Osasun egoera aldatuz gero eta irakasgaia metodologia egoera ez-presentzial batera aldatu behar izatekotan, honakoak dira proposatzen diren online metodologiak:

- Lezio magistralak burutzeko aukera ezberdinak erabiliko dira. Alde batetik, eGelara aurkezpenak eta apunteak edota aurkezpenak audioarekin igo egingo dira, eta honez gain, bideokonferentzia bidez tutoretzak egingo dira sortutako zalantzak argitzeko. Bestalde, azalpenak eta zalantzak zuzenean bideokonferentzia bidez egingo dira, klase sinkronikoa. Teoriaz gain, gai bakoitzeko zeregin bat jarriko zaie ikasleei (glosario bat egitea, autoebaluaziorako galdetegi bat, galdera zehatz baten inguruko informazioa bilatzea eta gestionatzea, artikulu edo berriren bat irakurtzea…), gaia landu duten jakiteko.

- Mintegietan eta gela praktiketan, berriz, beste bi aukera proposatzen dira:. Alde batetik, bideokonferentzia bidez, irakaslearen azalpenaren ostean, ikasleek Webex aplikazioaren bidez aukera izango dute saioak taldeka egiteko irakaslearen ikuskapenarekin. Honez gain, gela irauliaren metodologia ere erabiliko da, zeinetan ikasleek lezio magistraletan aztertutako teoria oinarritzat hartuz, irakasleak proposatutako ariketak eta problemak beraien kabuz indibidualki zein taldeka landuko dituzte. Ostean, bideokonferentzia bidez, ariketak eta problemak eztabaidatu eta zuzenduko dira.

Azkenik, laborategi praktikak honako baliabide eta metodologiaren bidez burutuak izango dira: bideo-tutorialak, simulazioko aplikazioak edota testuen irakurketa bidez osatuko dira ariketa desberdinen bideraketarekin, galdetegi desberdinei erantzuten (gamifikazioa noizbehinka txertatuz) proba klinikoen interpretazioak gauzatuz, kasu klinikoak bideratuz eztabaidarako foroan parte hartuz eta testuen ekoizpena zein aurkezpena sustatuz.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 30
  • Test motatako proba (%): 35
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 25
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 10

Ebaluazio sistema etengabeko edo jarraitua da eta hainbat proba hezitzailez (dagokion feedback-arekin) zein egiaztatzailez osatua izango da, gehienak presentzialki gauzatuko direlarik. Osasun baldintzek ebaluazio presentziala egitea eragozten badute, ebaluazio ez-presentzial bat aktibatuko da, eta jakin bezain laster ikasleei horren berri emango zaie.



Kurtsoan zehar, ikasleek idatzizko probak egingo dituzte, galdera mota desberdinekin: galdera laburrak eta test galderak, problemak ebaztekoak eta kasu kliniko laburrak bideratzekoak. Ikasitako kontzeptu teorikoen zein praktikoen menperatze maila islatuko dituzte, programatutako ikasketa emaitzen arabera (IE). Proba hauek osatuko dira hurrengo jarduera multzoarekin: -idatzizko lanak, txostenak eta test probak (praktiketan). Saio praktiko desberdinetan emandako kontzeptu eta prozedurak ulertze maila, aplikatzeko abilezia eta erlazionatzeko gaitasuna baloratzeko.

Ebaluazio hezigarria sustatuko da. Horretarako ikasleei orientabideak eskainiko zaizkie, eginiko probak eta txostenak hobetzeko.

Kalifikazio finala: gainditutako idatzizko proben gehiketa (gehienez lortzen da nota osoaren %65) eta proba osagarrietan lortutako puntuazioa (gehienez nota osoaren %35) Idatzizko proba bakoitza gainditzeko, proba horri emandako puntuazioaren gutxienez %50a lortu behar da.

Azken ebaluazioa. Arrazoi justifikatua izanda (arautegia ikusi) etengabeko ebaluazioaren sisteman parte hartu ezin duten ikasleek amaierako proba bakarra egin ahal izango dute, irakasgaiari edo gaiari dagozkion gaitasunak eta ezagutzak egiaztatzeko, eta proba hori irakasgaiari edo gaiari dagokion notaren % 100 biltzeko moduan eratuko da.



Deialdiari uko egitea

Graduko Titulazio Ofizialetako ikasleen Ebaluaziorako arautegiaren 12 artikuluaren arabera:

1.- Deialdiari uko egiten dioten ikasleek «aurkezteke» kalifikazioa jasoko dute.

2.- Etengabeko ebaluazioaren kasuan, azken probaren pisua bada irakasgaiko kalifikazioaren %40 baino handiagoa, nahikoa izango da proba horretara ez aurkeztea azken kalifikazioa "aurkezteke" izan dadin. Aldiz, azken probaren pisua bada irakasgaiko kalifikazioaren % 40 edo hori baino txikiagoa, deialdiari uko egin nahi dioten ikasleek kasuan kasuko irakasgaiaren irakaskuntza aldia bukatu baino, gutxienez, hilabete lehenago egin beharko dute eskaria. Eskari hori idatziz aurkeztu beharko zaio irakasgaiaren ardura duen irakasleari, horretarako agiria aurkeztuz (eranskina). Uko ez egitekotan, probara ez aurkezteak «suspentso» kalifikazioa jasoko du

.3.- Azken ebaluazioaren kasuan, azterketa egun ofizialean egin beharreko probara ez aurkezte hutsak ekarriko du automatikoki kasuan kasuko deialdiari uko egitea.



Etika akademikoa

UPV/EHUko ebaluazio probetan tresna edo gailu telefoniko, elektroniko, informatiko edo bestelakoak erabiltzea beharrezkoa izatekotan, ikasleek kontutan izan beharko dute Unibertsitatean sartzerakoan sinatu duten etikako konpromisua eta horri lotutako protokoloa.

Gogoratu nahi dizuegu bizitza akademikoan etikaz eta zintzotasunez jokatu behar dela, eta, UPV/EHUko ebaluazio probetan eta lan akademikoetan iruzur, kopia edo plagioak guztiz debekatuta daudela. Lan akademiko bat zuzentzean irakasleari agerikoa iruditzen bazaio notan eragin nabarmena izango lukeen iruzurren bat egin dela, suspentsoa jarri ahal izango dio, behar bezala arrazoituta ((https://www.ehu.eus/documents/2100129/0/6.-+a%29++Protocolo+plagio+-+EUSK.pdf/9305b6c7-919a-97d4-aa66-8564fb728502).

Graduko Titulazio Ofizialetako ikasleen ebaluaziorako arautegiaren 9 artikuluaren arabera http://www.ehu.eus/es/web/estudiosdegrado-gradukoikasketak/ebaluaziorako-arautegia): Irakasgaia ohiko deialdian gainditzen ez duten ikasleek, hautatutako ebaluazio sistema edozeina izanda ere, eskubidea izango dute ezohiko deialdiko azken ebaluazioko proba osatzen duten azterketa eta jardueretara aurkezteko. Ezohiko deialdietan irakasgaiak ebaluatzeko sistema bakarra azken ebaluazioa izango da.

Ikasleek ikasturtean zehar eskuratutako emaitza positiboak gorde ahal izango dira. Aldiz, ikasturtean zehar egindako etengabeko ebaluazioaren emaitzak negatiboak badira, emaitzok ezin izango dira ezohiko deialdirako mantendu eta deialdi horretan ikasleek kalifikazioaren %100 eskuratu ahal izango dute.

Ikasleek gela birtualean (eGelan) klasean aurkeztutako ikasmateriala eskura izango dute (klaseko aurkezpenak, artikuluak, lan-fitxak eta abar)
Derrigorrezkoa izango da laborategi praktiketara berezko batarekin joatea. Eta ezinbestekoa izango da ere bai, edozein praktiketara, beharrezko ikasmateriala eskuratzeko eta lantzeko dagozkien baliabideak eramatea: liburuak, testuak, apunteak, kopiak, tableta, ordenagailua eta abar).

Oinarrizko bibliografia

Testu liburuak bezala hurrengoak erabiliko dira:

- Fisiologia (4ª Ed) Linda Costanzo. Ed.Elsevier.2011

- Fisiología Humana Integrada, Dee Unglaub Silverthorn. 4. Ed. Panamericana, 2008.

- Fisiología Humana, Stuart Ira Fox. 10. Ed McGraw-Hill Interamericana, 2008.

- Giza nutrizioaren eta dietetikaren oinarriak.Edurne Simon-Bittor Rodriguez. Ed ELHUYAR. 2006

- Giza-Fisiologia, M. Asier Garro. Elhuyar, 2000

Gehiago sakontzeko bibliografia

- Biokimikaren oinarriak. Albert M. Leningher, David L. Nexon, Michel M. Cox. Ed Euskal Herriko Unibertsitatea, 2008.
- Bromatologia. Edurne Simon-Bittor Rodriguez. Ed ELHUYAR. 2006
- Fisiología Humana. William F. Ganong. 19. Ed. Manual moderno, 2005.
- Fisiología Humana. Jesús Tresguerres. 3. Ed. McGraw-Hill Interamericana, 2005.
- Fisiología Humana. Gilian Pocock, Christopher D. Richards. 2. Ed. Masson, 2005.
- Nutrición y Alimentación Humana. Tomo I y II. José Mataix. Ed. Ergón. Madrid.2002
-Tratado de Fisiología Médica. Arthur C. Guyton. 12. Ed. McGraw-Hill/Interamericana, 2011

Aldizkariak

http://www.osagaiz.eus/
https://www.elhuyar.eus/es
http://www.ehu.eus/ojs/index.php/ekaia
https://zientzia.info/

Web helbideak

Agirregotia Marcos Ekaitz, Naiara Agirregotia Marcos Naiara. Fisiologia. https://ocw.ehu.eus/course/view.php?id=351
Bestelako unibertsitateen open course ware:
http://ocw.unican.es/ciencias-de-la-salud/fisiologia-humana-2011-g367
http://ocw.um.es/cc.-de-la-salud/fisiologia-de-farmacia/material-de-clase-1/t23.pdf

UPV/EHUko ikasmaterialen sare-argitalpenak: https://ikasmaterialak.ehu.eus/
https://ikasmaterialak.ehu.eus/medikuntza/antropometria-teknika
https://ikasmaterialak.ehu.eus/medikuntza/esplorazio-kardiobaskularra
https://ikasmaterialak.ehu.eus/giza-nutrizioa-dietetika/elikadura-dietetika-komunitarioa

Kontsultarako baliabideak
Human Physiology. Dee Unglaub Silverhorn.
http://cwx.prenhall.com/bookbind/pubbooks/silverhorn2/
Pocock & Richards: Human Physiology. OUP.
http://www.oup.com/uk/bookssites/content/0198585276/
Human Physiology. Stuart Fox.
https://culturacientifica.com/sobre-el-cuaderno/