Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ene herri txikia, Gaël Faye / Irati Bereau (Igela, 2019
)
eu
Hain kontent nengoen, ezen Eguberri goizeko lehenbiziko argi izpiekin batera, aita esnatu baino lehen, bizkien etxera eraman bainuen bizikleta. Gure pareko etxean bizi ziren bizkiak, kalezuloaren hasieran.
es
Estaba tan contento que con la primera luz de la ma?ana de Navidad, antes incluso de que pap? se despertara, me la llev? a casa de los gemelos que viv?an enfrente de nosotros, a la entrada de nuestro callej?n.
fr
J'?tais si heureux qu'aux premi?res lueurs du matin de No?l, avant m?me que Papa ne se r?veille, je l'ai apport? chez les jumeaux qui vivaient dans la maison en face de chez nous, ? l'entr?e de notre impasse.
en
I was so excited that, at first light on Christmas morning and before Papa was awake, I took it to show the twins who lived in the house opposite, at the entrance to our street.
eu
Sekulakoa iruditu zitzaien bizikleta.
es
Se quedaron impresionados.
fr
Ils ?taient impressionn?s.
en
They were suitably impressed.
eu
Gero, tcheleleak egiten aritu ginen legarretan.
es
Luego nos divertimos haciendo tch?l?l?s en la grava.
fr
Ensuite, on s'est amus?s ? faire des tch?l?l?s dans le gravier.
en
We messed about doing tch?l?l?s-skids-in the gravel.
eu
Bat-batean, aita azaldu zen pijama marraduna jantzita, sutan, eta belarrondoko bat eman zidan lagunen aurrean, abisatu gabe etxetik hain goiz alde egiteagatik.
es
Pap? lleg? con su pijama a rayas, furioso, y me dio una bofetada delante de mis amigos por haber salido de casa tan pronto y sin avisarle.
fr
Papa est arriv? dans son pyjama ray?, furieux, et m'a gifl? devant mes copains pour avoir quitt? la maison si t?t sans le pr?venir.
en
Then Papa appeared in his striped pajamas, livid, and dished out a slap, in full view of my friends, for leaving the house so early without permission.
eu
Ez nuen negarrik egin, malko gutxi batzuk baino ez, bizikleta irristadek harrotutako hautsarengatik segur aski, edo begian sartu zitzaidan zomorro batengatik, ez naiz ongi gogoratzen.
es
No llor?, o m?s bien fueron s?lo unas l?grimas debidas, por supuesto, a la polvareda que hab?amos levantado con los derrapes o quiz? a una mosca que se me hab?a metido en el ojo, ya no me acuerdo bien.
fr
Je n'ai pas pleur?, ou juste quelques larmes, certainement ? cause de la poussi?re soulev?e par les d?rapages ou d'un moucheron coinc? dans l'?il, je ne sais plus trop.
en
I didn't cry, or perhaps I did a little, but my tears were from the dust kicked up by our skids, or else a fly caught in my eye, I can't remember now.
eu
Urteberri egunean, aitak erabaki zuen Kibirako oihanera eramango ninduela ibilaldi bat egitera.
es
El d?a de A?o Nuevo, pap? decidi? llevarme de caminata por el bosque de Kibira.
fr
Pour le jour de l'an, Papa a d?cid? de m'emmener en randonn?e dans la for?t de la Kibira.
en
For New Year's Day, Papa decided to take me on a hike through the Kibira forest.
eu
Eltzegileen herrixkako pigmeoekin pasatu genuen gaua, 2.300 metroko altitudea pasata.
es
Hab?amos pasado la noche con los pigmeos del pueblo de los alfareros, a m?s de 2.300 metros de altitud.
fr
Nous avons pass? la nuit chez les pygm?es du village des potiers, ? plus de 2 300 m?tres d'altitude.
en
We spent the night in a village of pygmy potters, at an altitude of more than two thousand three hundred meters.
eu
Zero gradu ingurukoa zen tenperatura.
es
La temperatura rondaba los cero grados.
fr
La temp?rature avoisinait z?ro degr?.
en
The temperature was close to zero.
eu
Gauerdian, banana ardo trago batzuk edaten utzi zidan aitak berotzeko eta hastera zihoan 1993. urte berria ospatzeko. Gero, lur arrasean etzan ginen denak, suaren inguruan bata bestearen kontra kuxkurtuta.
es
A medianoche, pap? me autoriz? a beber unos tragos de cerveza de banana para entrar en calor y para festejar aquel nuevo a?o de 1993 que comenzaba. Luego nos acostamos junto al fuego, sobre la tierra arcillosa, pegados unos a otros.
fr
? minuit, Papa m'a autoris? ? boire quelques gorg?es de bi?re de banane, pour me r?chauffer et pour f?ter cette nouvelle ann?e 1993 qui d?butait. Puis nous nous sommes couch?s sur la terre battue, blottis les uns contre les autres autour du feu.
en
At midnight, Papa let me have a few sips of banana beer to help warm me up, and to celebrate the start of 1993. Then we lay down together on the beaten earth, snuggled up by the fire.
eu
Goizean goiz, hanka puntetan alde egin genuen aitak eta biok etxolatik, artean pigmeoak zurrungaka ari zirela, burua urwagwa banana ardoa edateko kalabazaontzien gainean zutela.
es
Al amanecer, pap? y yo abandonamos la choza de puntillas, mientras los pigmeos segu?an roncando con la cabeza apoyada sobre las calabazas de urwagwa, la cerveza de banana.
fr
Au petit matin, Papa et moi avons quitt? la hutte sur la pointe des pieds, tandis que les pygm?es ronflaient encore, la t?te pos?e sur leurs calebasses d'urwagwa, la bi?re de banane.
en
Papa and I tiptoed out of the hut at dawn, while the pygmies snored on, their heads resting on the calabashes they used for drinking urwagwa, the local banana beer.
eu
Kanpoan, izotz zuriz estalia zegoen lurra, kristal zuri bihurtua zen ihintza, eta laino lodiz inguratuak eukaliptoburuak.
es
Fuera, el suelo estaba cubierto de escarcha, el roc?o se hab?a transformado en cristales blancos y una espesa niebla envolv?a las copas de los eucaliptos.
fr
Dehors, le sol ?tait couvert de givre, la ros?e s'?tait transform?e en cristaux blancs, un ?pais brouillard enveloppait la cime des eucalyptus.
en
Outside, the ground was covered in hoarfrost, the dew transformed into white crystals as a thick fog shrouded the tops of the eucalyptus trees.
eu
Oihanean, xenda bihurri bati segitu genion.
es
Seguimos un sendero tortuoso por el bosque.
fr
Dans la for?t, nous avons suivi un sentier tortueux.
en
We followed a winding path through the forest.
eu
Koleoptero zuri-beltz handi bat hartu nuen enbor ustel batetik, eta metalezko ontzi batean gorde nuen nire entomologoaren bilduma egiten hasteko.
es
Cog? un cole?ptero blanco y negro muy grande que estaba sobre un tronco podrido y lo met? en una caja de metal para empezar mi colecci?n de entom?logo.
fr
J'ai ramass? un gros col?opt?re noir et blanc sur un tronc pourri et l'ai enferm? dans une bo?te de m?tal pour commencer ma collection d'entomologiste.
en
I found a large black-and-white beetle on a rotten trunk and popped it inside a metal box, making it the first specimen in my insect collection.
eu
Eguzkia zeruan gora altxatu ahala, gero eta bero handiagoa egiten zuen, eta egunsentiko freskura hezetasun likatsu ari zen bihurtzen.
es
A medida que el sol se alzaba en el cielo, la temperatura aumentaba y el frescor del alba se tornaba una humedad pegajosa.
fr
Au fur et ? mesure que le soleil s'?levait dans le ciel, la temp?rature augmentait et la fra?cheur de l'aube se changeait en humidit? poisseuse.
en
As the sun rose gradually in the sky, the cool of dawn gave way to a dusty humidity.
eu
Aurrean zihoan aita, isilik; izerdiak histu egiten zion ilea, eta lepondoan kizkurtu.
es
Pap? caminaba delante de m?, silencioso; el sudor hac?a que el pelo se le viera apagado y se lo ensortijaba en la nuca.
fr
Papa marchait devant moi, silencieux, la sueur rendait ses cheveux plus ternes et les faisait frisotter au-dessus de sa nuque.
en
Papa walked in front of me, in silence, sweat turning his hair lank but frizzy just above the neck.
eu
Babuinoen uluen oihartzuna aditzen genuen oihanean.
es
Se o?an los gritos de los babuinos en el bosque.
fr
On entendait des cris de babouins r?sonner dans les bois.
en
The cries of baboons rang out through the forest.
eu
Tarteka, izutu egiten nintzen, iratzeetan zerbait mugitzen zelako, serbal-katuren bat edo zibetaren bat segur aski.
es
A veces me sobresaltaba, algo se remov?a en el follaje, seguramente un serval o una civeta.
fr
Parfois je sursautais, quelque chose remuait dans les foug?res, s?rement un serval ou une civette.
en
From time to time I was startled by something moving in the undergrowth, probably a serval cat or a civet.
eu
Egunaren hondarrean, pigmeo talde bat topatu genuen, NyamNyam terrier txakurren saldo batekin zebiltzala.
es
Al final de la jornada encontramos a un grupo de pigmeos con su jaur?a de perros terriers Nyam-Nyam.
fr
En fin de journ?e, nous avons rencontr? un groupe de pygm?es avec leur meute de chiens, des terriers Nyam-Nyam.
en
Toward the end of the day we crossed paths with a group of pygmies, accompanied by a pack of basenji hunting dogs.
eu
Errementarien herrixkakoak ziren, goragoko mendietakoak.
es
Ven?an del pueblo de los herreros, m?s arriba, en las monta?as.
fr
Ils venaient du village des forgerons, plus haut dans les montagnes.
en
They were from the village of blacksmiths, higher up in the mountains, and returning from a hunting expedition.
eu
Etxerako bueltan zetozen ehizatik, arkuak sorbaldatik zintzilik, eta ehizan harrapatutako satorrak, Gambiako arratoiak eta txinpantze bat bizkarrean.
es
Regresaban de cazar, con sus arcos en bandolera y un bot?n compuesto por topos, ratas de Gambia y un chimpanc?, todos muertos.
fr
Ils rentraient de la chasse avec leurs arcs en bandouli?re et un butin compos? de cadavres de taupes, de rats de Gambie et d'un chimpanz?.
en
They wore their bows slung across their shoulders, and their haul included the corpses of moles, Gambian pouched rats, and a chimpanzee.
eu
Aita liluratu egiten zuten gizon ttattar haiek, mendeak joan mendeak etorri bizimodu berarekin segitzen baitzuten.
es
A pap? le apasionaban aquellos hombrecitos cuyo modo de vida era el mismo desde hac?a milenios.
fr
Papa ?tait passionn? par ces petits hommes dont le mode de vie ?tait le m?me depuis des mill?naires.
en
Papa was fascinated by these diminutive men who had maintained the same way of life for thousands of years.
eu
Haiei agur esandakoan, goibel samar kontatu zidan aitak mundu hura nola ari zen modu programatuan desagertzen, modernitatearen, aurrerabidearen eta ebanjelizazioaren ondorioz.
es
Al despedirnos de ellos, me habl? con tristeza de la desaparici?n inevitable de aquel mundo a causa de la modernidad, del progreso y de la evangelizaci?n.
fr
En les quittant, il m'a parl? avec tristesse de la disparition programm?e de ce monde ? cause de la modernit?, du progr?s et de l'?vang?lisation.
en
When we left them, his voice was tinged with sadness as he talked to me about the inevitable disappearance of their world because of modern life, progress, and Christian missions.
eu
Xendaren bukaera aldera, gelditzeko eskatu zidan aitak, autora ailegatu baino lehentxeago.
es
Antes de llegar al coche, en el ?ltimo tramo del sendero, me pidi? que me detuviera.
fr
Avant de rejoindre la voiture, sur le dernier tron?on du sentier, Papa m'a demand? de m'arr?ter.
en
On the final stretch of track before we returned to the car, Papa asked me to stop.
eu
Argazki kamera bat atera zuen, behin erabiltzeko horietakoa: -Jar zaitez hor!
es
Sac? una c?mara desechable: -?Ponte ah?!
fr
Il a sorti un appareil jetable : -Mets-toi l? !
en
"Go over there!" he said, producing a disposable camera.
eu
hartara, oroigarri bat izango dugu.
es
Voy a hacerte una foto, as? tendremos un recuerdo.
fr
Je vais te prendre en photo, comme ?a on aura un souvenir.
en
"I'll take a photo of you, as a souvenir."
eu
Tiragoma handi baten itxurako arbola batera igo nintzen, eta zutik jarri nintzen bi adarren artean. Aitak kamerako gurpiltxoa birarazi zuen.
es
Trep? encima de un ?rbol en forma de tirachinas y me puse en pie entre los dos troncos. Pap? hizo girar la rueda.
fr
J'ai grimp? sur un arbre en forme de grand lance-pierres, debout entre les deux troncs. Papa a remont? la molette.
en
I climbed a tree shaped like a giant catapult and stood between the two trunks, while Papa turned the little notched wheel.
eu
"Prest?".
es
?Atenci?n!
fr
Attention !
en
Smile!
eu
Klik bat aditu genuen, eta, gero, pelikularen hotsa atzera biltzen:
es
Se oy? un "clic" y luego el sonido de la pel?cula que se rebobinaba.
fr
Il y a eu un " clic" puis le bruit de la pellicule qui se rembobinait.
en
There was a click followed by the whirr of the film rewinding.
eu
orduantxe bukatu zen.
es
Se hab?a acabado el carrete.
fr
Au village, on a remerci? les pygm?es pour leur accueil et leur hospitalit?.
en
Back in the village, we thanked the pygmies for their welcome and hospitality.
eu
Eltzegileen herrixkara itzulitakoan, eskerrak eman genizkien pigmeoei hain ongi hartu gintuztelako.
es
En el pueblo, dimos las gracias a los pigmeos por su acogida y su hospitalidad.
fr
Les gamins ont couru apr?s la voiture pendant plusieurs kilom?tres, en essayant de s'accrocher au v?hicule, jusqu'? ce que l'on rejoigne la route asphalt?e.
en
The kids ran behind our car for several kilometers, trying to grab hold of it until we reached the asphalt road.
eu
Neskamutikoak lasterka ibili ziren autoaren atzetik zenbait kilometrotan, autoari heldu nahian, asfaltozko bidera iritsi ginen arte. Bugaramako aldapan behera, banana kamikazeek aurreratzen gintuzten. Autoak bezain bizkor ibiltzen ziren bizikletari haiek, atzeko parrilla banana mordo astunez betea zeramatela edo dozenaka kiloko ikatz zakuz.
es
Los chiquillos corrieron detr?s del coche durante varios kil?metros, intentando agarrarse a ?l, hasta que llegamos a la carretera asfaltada. En la bajada de Bugarama, nos fueron adelantando los kamikazes-banana, esos hombres en bicicleta que ruedan tan r?pido como los autom?viles, cargados con pesados racimos de bananas o con sacos de carb?n de varias decenas de kilos.
fr
Dans la descente de Bugarama, on se faisait doubler par les kamikazes-bananes, ces hommes ? v?los qui roulaient aussi vite que les voitures, leurs porte-bagages charg?s de lourds r?gimes de bananes ou de sacs de charbon de plusieurs dizaines de kilos.
en
As we headed down to Bugarama, we were overtaken by the "suicide-bananas": bikers who pedaled as fast as the cars, their racks laden with heavy clusters of bananas or sacks of coal weighing in at tens of kilos.
eu
Halako abiaduran eroriz gero, hil egiten ziren maiz; bidetik pittin bat ateraz gero, berriz, amildegian behera erortzen ziren kamioi tanzaniarren eta minibus txikituen hilerriraino.
es
A esa velocidad, una ca?da suele ser mortal, y la m?s m?nima salida del camino conduce al fondo del precipicio, a su cementerio de camiones tanzanos y minibuses despachurrados.
fr
? cette vitesse, la chute ?tait souvent mortelle, et la moindre sortie de route menait au fond du pr?cipice, dans le cimeti?re des camions tanzaniens et des minibus ?crabouill?s.
en
At that speed, a fall could prove fatal and the slightest swerve meant you might end up at the bottom of a precipice-in the cemetery of Tanzanian trucks and crushed minibuses.
eu
Bidearen beste aldean, bizikletari haiek berak zihoazen mendian gora kamioien paratxokeei gordeka helduz, salgaiak hiriburura eraman ondoren etxera bueltan.
es
Al otro lado de la carretera, los mismos ciclistas remontaban la monta?a, despu?s de haber entregado sus mercanc?as en la capital, agarrados discretamente a los parachoques traseros de los camiones.
fr
De l'autre c?t? de la route, les m?mes cyclistes, apr?s avoir livr? leurs marchandises ? la capitale, remontaient la montagne en s'accrochant discr?tement aux pare-chocs arri?re des camions.
en
On the other side of the road the same cyclists, having delivered their wares to the capital, were climbing back up the mountain by discreetly holding onto the rear bumpers of the trucks.
eu
Neure burua irudikatzen nuen BMX gorriarekin xingolak airean Bugaramako bihurguneak ziztu bizian jaisten, lasterketa ero batean autoak eta kamioiak aurreratzen; bizkiak, Armand eta Gino bibaka eta txaloka Bujumburara ailegatzean, Frantziako Tourraren irabazlea izango banintz bezala.
es
Yo me imaginaba en mi BMX roja y sus cintas descendiendo a toda velocidad las curvas de Bugarama, adelantando a coches y camiones en una carrera loca, y a los gemelos, Armand y Gino, aclam?ndome a mi llegada a Buyumbura como a un vencedor del Tour de Francia.
fr
Je m'imaginai ? mon tour avec mon BMX rouge ? lani?res descendant ? toute vitesse les virages de Bugarama, doublant voitures et camions dans une course folle, les jumeaux, Armand et Gino, m'acclamant ? mon arriv?e ? Bujumbura comme un vainqueur du Tour de France.
en
I tried to picture myself on my red BMX with its colorful tassels careering round the bends from Bugarama, overtaking cars and trucks in a crazy race, with the twins, Armand and Gino, cheering me on my arrival in Bujumbura, as if I'd just won the Tour de France.
eu
Ilundua zen etxera iritsi ginenerako.
es
Era de noche cuando llegamos a casa.
fr
Il faisait nuit quand nous sommes arriv?s devant la maison.
en
It was dark when we arrived home.
eu
Atakaren aurrean, tutua jo zuen aitak bizpahiru aldiz. Atakak "Txakur gaiztoa, Imbwa Makali" zioen kartel bat zuen zintzilik.
es
Pap? toc? el claxon varias veces delante del port?n sobre el que estaba colgado un cartel de "Perro peligroso.
fr
Papa a klaxonn? plusieurs fois devant le portail sur lequel ?tait affich?e une pancarte " Chien M?chant.
en
Papa tooted the horn several times in front of our gates that bore the sign: "Beware of the dog!
eu
Lorezaina etorri zen ataka irekitzera, mainguka.
es
Imbwa Makali".
fr
Imbwa Makali ".
en
Imbwa Makali."
eu
Gure txakurtxo ile-kizkur zuri-gorriak segitzen zion atzetik, bitxon maltatar baten eta arratoi txakur baten arteko ustekabeko gurutzatzearen emaitzak, eta hark gorpuzten zuen, fede handirik gabe, atakako karteleko abisuak zioena.
es
El jardinero vino a abrirnos, renqueando, seguido por nuestro perrito de pelo blanco, rojizo y rizado, resultado del cruce casual entre un bich?n malt?s y un perro ratonero, en el que, por incre?ble que parezca, se encarnaba la advertencia colgada sobre el port?n.
fr
Le jardinier est venu ouvrir, claudiquant, suivi de notre petit chien blanc et roux aux poils fris?s, croisement hasardeux entre un bichon maltais et un ratier, qui incarnait, sans y croire, l'avertissement sur le portail.
en
The gardener limped over to open up, followed by our small russet-and-white curly-haired dog, a chance-cross between a bichon Maltese and a ratter, whose heart wasn't in playing his role as advertized.
eu
Autotik atera orduko galdetu zion aitak lorezainari:
es
Cuando pap? baj? del coche, le pregunt? de inmediato al jardinero:
fr
Quand Papa est descendu du v?hicule, il a aussit?t demand? au jardinier :
en
"Where's Calixte?" Papa asked the gardener, stepping out of the car.
eu
Zergatik ireki duzu zuk ataka?
es
?Por qu? eres t? quien abre el port?n?
fr
Pourquoi c'est toi qui ouvres le portail ?
en
"How come it's you opening the gates?"
eu
-Calixtek alde egin du, nagusi.
es
-Calixte ha desaparecido, patr?n.
fr
-Calixte a disparu, patron.
en
"Calixte has vanished, Boss."
eu
Atzetik segika zuen txakurra oraindik.
es
El perro lo segu?a siempre.
fr
Le chien le suivait toujours.
en
The dog was still following the gardener.
eu
Buztanik ez zuenez, atzealdea mugitzen zuen kontent zegoela adierazteko, eta ezpainak zabaltzen zituen, halako moldez non baitzirudien irribarre egiten zuela.
es
No ten?a cola, as? que mov?a el trasero para indicar que estaba contento. Y tambi?n retiraba los labios, con lo que daba la impresi?n de que sonre?a.
fr
Il n'avait pas de queue, alors il remuait l'arri?re-train pour signifier qu'il ?tait content. Et il retroussait les l?vres, ce qui donnait l'impression qu'il souriait.
en
He didn't have a tail, so he wagged his hindquarters as a sign of contentment. He also bared his gums, which made it look as if he were smiling.
eu
-Nola, alde egin duela?
es
-?C?mo que ha desaparecido?
fr
-Comment ?a, disparu ?
en
"What do you mean, vanished?"
eu
-Goizean goiz abiatu da, eta ez da itzuliko.
es
-Se ha ido temprano esta ma?ana y no regresar?.
fr
-Il est parti tr?s t?t ce matin et il ne reviendra pas.
en
"He left very early this morning, and he won't be coming back."
eu
-Zer demontre gertatu da ba?
es
-?A qu? te refieres?
fr
-C'est quoi encore cette histoire ?
en
"What are you talking about?"
eu
-Buruhauste batzuk eman dizkigu Calixtek, nagusi.
es
-Ha habido problemas con Calixte, patr?n.
fr
-Il y a eu des probl?mes avec Calixte, patron.
en
"There've been a few problems with Calixte, Boss.
eu
Atzo, Urte Zaharra ospatu genuen.
es
Ayer celebramos el fin de a?o.
fr
Hier nous avons f?t? la nouvelle ann?e.
en
Yesterday, we celebrated New Year's.
eu
Lo hartu nuenean, biltegian sartu, eta gauza pila bat lapurtu zuen.
es
Cuando me dorm?, entr? en el almac?n y rob? muchas cosas.
fr
Quand je me suis endormi il est entr? dans le magasin et il a vol? beaucoup de choses.
en
While I was asleep, he went into the storehouse and stole a lot of gear.
eu
Gero, ospa egin zuen... Gaur goizean konturatu naiz.
es
Luego desapareci?... Eso es lo que he constatado.
fr
Apr?s, il a disparu...
en
Then, he vanished...That's all I can tell you."
eu
-Zer lapurtu du?
es
-?Qu? ha robado?
fr
C'est ce que j'ai constat?.
en
"What did he steal?"
