Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ume galduaren historia, Elena Ferrante / Fernando Rey (Igela, 2016
)
eu
Behin eta berriz esaten nion neure buruari:
es
Me lo dec?a y me lo repet?a:
fr
Je me le disais et redisais :
en
I said it to myself and said it again:
eu
nire eleberriari behin betiko idazketa ematea lortu behar nuen, hori besterik ez.
es
solo necesitaba terminar de pulir definitivamente la novela.
fr
il fallait juste que j'arrive ? la version finale de mon roman.
en
I needed only to reach a final draft of the novel.
eu
Liburuari auzoan gertatzen zen edozer zitzaion onuragarri, dudarik gabe.
es
No cab?a duda de que el libro se estaba beneficiando de cuanto ven?a del barrio.
fr
Indubitablement, le livre profitait de tout ce qui se passait dans le quartier.
en
The book was undoubtedly benefiting from everything that came from the neighborhood.
eu
Baina lanak hain ongi egiten bazuen aurrera, Lilari erne erreparatzen niolako zen funtsean, bera giro hartan gelditua baitzen oso-osorik.
es
Pero el trabajo avanzaba tan bien sobre todo porque me fijaba en Lila, que se hab?a quedado por completo atrapada en ese ambiente.
fr
Mais si mon travail avan?ait aussi bien, c'?tait surtout parce que j'?tais ? l'?coute de Lila, qui ?tait demeur?e enti?rement plong?e dans cette ambiance.
en
But the work proceeded so well mainly because I was attentive to Lila, who had remained completely within that environment.
eu
Haren ahotsa, begirada, keinuak, gaiztakeria eta eskuzabaltasuna, are erabiltzen zuen dialektoa, estu-estu lotuak ziren gu jaioak ginen lekuarekin.
es
Su voz, su mirada, sus gestos, su maldad y su generosidad, el propio dialecto estaban ?ntimamente ligados a nuestro lugar de nacimiento.
fr
Sa voix, son regard, ses gestes, sa m?chancet?, sa g?n?rosit? et son dialecte m?me ?taient intimement li?s aux lieux de notre naissance.
en
Her voice, her gaze, her gestures, her meanness and her generosity, her dialect were all intimately connected to our place of birth.
eu
Basic Sightek berak ere, izen exotikoa gorabehera (jendeak "basissit" esaten zion haren bulegoari), ez zirudien espaziotik eroritako meteorito moduko bat, baizik eta miseriaren, indarkeriaren eta endekapenaren ondorio ustekabekoa.
es
Hasta su empresa Basic Sight, a pesar del nombre ex?tico (la gente la llamaba "basisit"), no parec?a una especie de meteorito ca?do del espacio, sino un efecto imprevisto de la miseria, la violencia y la degradaci?n.
fr
M?me sa Basic Sight, malgr? ce nom exotique (les gens appelaient son bureau Basiss?t), n'?tait pas tant une m?t?orite tomb?e du ciel qu'un effet impr?vu de la mis?re, de la violence et de la d?gradation.
en
Even Basic Sight, in spite of the exotic name (people called her office basiss?t), didn't seem some sort of meteorite that had fallen from outer space but rather the unexpected product of poverty, violence, and blight.
eu
Hortaz, kontakizunari egiazkotasuna ematez gero, ezinbestekoa iruditzen zitzaidan Lilarengan bilatzea inspirazioa.
es
De manera que inspirarme en ella para dar veracidad a mi relato me parec?a algo indispensable.
fr
M'inspirer d'elle pour donner plus de v?rit? ? mon r?cit me paraissait donc indispensable.
en
Thus, drawing on her to give truth to my story seemed indispensable.
eu
Gero, betiko alde eginen nuen, Milanera aldatzea nerabilen buruan.
es
Despu?s me ir?a para siempre, contaba con trasladarme a Mil?n.
fr
Ensuite, je m'en irais pour toujours : j'avais l'intention de d?m?nager ? Milan.
en
Afterward I would leave for good, I intended to move to Milan.
eu
Lilaren bulegoan pixka batean egotea aski nuen ohartzeko zeinen ur sakonetan mugitzen zen.
es
Me bastaba estar un rato en su oficina para darme cuenta de las profundidades en las que Lila se mov?a.
fr
Il me suffisait de rester un moment dans son bureau pour avoir un aper?u de l'atmosph?re dans laquelle elle ?voluait.
en
I had only to sit in her office for a while to understand the background against which she moved.
eu
Haren anaiari erreparatzen nion, ordurako drogak erabat desegina baitzen.
es
Observaba a su hermano, que ya estaba claramente consumido por la droga.
fr
Je regardais son fr?re, que la drogue d?vorait maintenant de mani?re ?vidente.
en
I looked at her brother, who was now openly consumed by drugs.
eu
Adari erreparatzen nion, egunean baino egunean krudelago bihurtua ikusten bainuen, Marisaren etsai amorratu egina, Stefano behin betiko kendua ziolako.
es
Observaba a Ada, que cada d?a era m?s cruel, enemiga jurada de Marisa que le hab?a quitado definitivamente a Stefano.
fr
Je regardais Ada, jour apr?s jour plus impitoyable, devenue l'ennemie jur?e de Marisa, qui lui avait d?finitivement pris Stefano.
en
I looked at Ada, who was crueler every day, the sworn enemy of Marisa, who had taken Stefano away from her.
eu
Alfonsori erreparatzen nion-aurpegian eta maneretan nabaria zen ar eta eme izate horrek etengabe hausten zituela bere hesiak, egun batean higuingarri eta beste batean hunkigarri eta beti aztoragarri zitzaizkidan ondorioekin-, eta maiz ageri zuen begi ubeldu bat edo ezpaina zartatuta, auskalo non, auskalo noiz hartutako muturrekoen ondorioz.
es
Observaba a Alfonso-en cuyo rostro, en cuyos modales, lo femenino y lo masculino romp?an sin cesar los m?rgenes con efectos que un d?a me repugnaban, un d?a me conmov?an y siempre me alarmaban-, que a menudo ten?a un ojo morado o el labio partido por las palizas que le daban a saber d?nde, a saber cu?ndo.
fr
Je regardais Alfonso-en lui le f?minin et le masculin effa?aient constamment leurs limites, sur son visage et dans ses mani?res, avec des effets que je trouvais un jour repoussants, un autre ?mouvants, toujours inqui?tants : il avait souvent un ?il au beurre noir ou la l?vre fendue sous les coups qu'il prenait, on ne savait jamais o? ni quand.
en
I looked at Alfonso-in whose face, in whose habits, the feminine and the masculine continually broke boundaries with effects that one day repelled me, the next moved me, and always alarmed me-who often had a black eye or a split lip because of the beatings he got, who knows where, who knows when.
eu
Carmeni erreparatzen nion, eta bere gasolinazale-mantal urdinean bilduta Lila bazter batera eramaten ikusten nuen, eta orakulu bat balitz bezala hari galdeka aritzen zitzaiola.
es
Observaba a Carmen que, embutida en su bata azul de la gasolinera, llevaba a Lila aparte y la interrogaba como a un or?culo.
fr
Je regardais Carmen qui, engonc?e dans sa tenue bleue de pompiste, tirait Lila de c?t? pour l'interroger, tel un oracle.
en
I looked at Carmen, who, in the blue jacket of a gas-pump attendant, drew Lila aside and interrogated her like an oracle.
eu
Antoniori erreparatzen nion, eta ikusten nuen hitzerdika ibiltzen zitzaiola inguruan, edo isiltasun ongi hezian egoten zela, kortesiazko bisitan bere emazte aleman ederra eta bere seme-alabak bulegora eramaten zituenean.
es
Observaba a Antonio, que giraba a su alrededor con medias frases o guardaba un educado silencio las veces que llevaba a la oficina, como en una visita de cortes?a, a su guapa esposa alemana, a sus hijos.
fr
Je regardais Antonio, qui tournait autour de Lila en bredouillant quelques mots, ou bien gardait un silence d?f?rent lorsqu'il emmenait sa superbe ?pouse allemande et leurs enfants ? la Basic Sight, comme pour une visite de courtoisie.
en
I looked at Antonio, who hovered around her with unfinished sentences or stood in a serene silence when he brought to the office, as if on a courtesy visit, his beautiful German wife, the children.
eu
Eta, bitartean, ezin konta ahala zurrumurru aditzen nituen.
es
Entretanto o?a rumores sin fin.
fr
Pendant ce temps, je captais des rumeurs ? n'en plus finir.
en
Meanwhile I picked up endless rumors.
eu
Stefano Carracci harategia ixtekotan da, ez dauka lira bakar bat ere, diru premian dago.
es
Stefano Carracci est? a punto de cerrar la charcuter?a, no le queda ni una lira, quiere dinero.
fr
Stefano Carracci va fermer l'?picerie, il n'a plus une lire, il a besoin de fric.
en
Stefano Carracci is about to close the grocery, he doesn't have a lira, he needs money.
eu
Pasquale Peluso izan zen urlia bahitu zuena, eta, izan ez bazen, seguru tartean zebilela.
es
Fue Pasquale Peluso quien secuestr? a Menganito, y si no fue ?l, algo tuvo que ver, seguro.
fr
C'est Pasquale Peluso qui a kidnapp? machin-chose, et si c'est pas lui, il est s?rement impliqu? quand m?me.
en
It was Pasquale Peluso who kidnapped so-and-so, and if it wasn't him he certainly has something to do with it.
eu
Afragolako atorra-fabrikari urliak berak su eman zion, asegurua izorratzea beste helbururik gabe.
es
El incendio de la f?brica de camisas de Afragola lo provoc? el propio Zutanito para joder a los del seguro.
fr
L'incendie de l'usine de chemises ? Afragola, c'est untel qui l'a allum? lui-m?me, pour toucher l'assurance.
en
That other so-and-so set fire to the shirt factory in Afragola by himself to fuck the insurance company.
eu
Erne ibili Dederekin, droga daramaten goxokiak ematen dizkiete umeei.
es
Ojo con Dede, que van repartiendo caramelos con droga a los adolescentes.
fr
Fais attention, Dede, il y a des gens qui donnent des bonbons drogu?s aux enfants !
en
Watch out for Dede, they're giving children drugged candy.
eu
Txikien eskolaren inguruan maritxu bat dabil, umeak eramaten dituena.
es
Por la escuela primaria anda merodeando un mariquita que se lleva a los ni?os.
fr
Un p?d? r?de autour de l'?cole primaire et enl?ve les enfants.
en
There's a faggot hanging around the elementary school who lures children away.
eu
Solaratarrak auzo berrian "night club" bat irekitzekotan dira, emakumeak eta droga, musika oso fuerte paratuko dute eta inork ez du lo egiteko modurik izanen.
es
Los Solara van a abrir un night club en el barrio nuevo, mujeres y droga, pondr?n la m?sica tan alta que ya nadie podr? dormir.
fr
Les Solara ouvrent un night-club dans le quartier nouveau, il y aura des filles et de la drogue, et la musique sera tellement forte qu'on ne pourra plus dormir.
en
The Solaras are opening a night club in the new neighborhood, women and drugs, the music will be so loud that no one will sleep again.
eu
Etorbidetik, gauean, sekulako kamioiak pasatzen dira, bonba atomikoak baino txikizio handiagoa egiten ahal duen materialaren garraioan.
es
De noche, por la avenida pasan unos camiones enormes que transportan material que nos puede destruir m?s que una bomba at?mica.
fr
La nuit, d'?normes camions transitent par le boulevard, et ils transportent des trucs encore plus destructeurs que la bombe atomique.
en
Big trucks pass by on the stradone at night, transporting stuff that can destroy us faster than the atomic bomb.
eu
Gennaro lagun gaiztoekin dabil, eta nik, hala jarraitzen badu, lanera joaten ere ez diot utziko.
es
Gennaro anda en malas compa??as, y yo, si sigue as?, no dejar? siquiera que vaya a trabajar.
fr
Gennaro s'est mis ? fr?quenter de sales types, et si ?a continue comme ?a, j'arriverai m?me plus ? l'envoyer bosser !
en
Gennaro has started hanging out with a bad crowd, and, if he continues like that, I won't even let him go to work.
eu
Tunelean hil zutenak emakumea ematen zuen, baina gizonezkoa zen: hainbeste odol zeukan gorputzak ezen odolputzua gasolindegiraino ailegatzen baitzen.
es
La persona que encontraron muerta en el t?nel parec?a una mujer pero era un hombre: ten?a tanta sangre en el cuerpo que el charco lleg? hasta el surtidor de gasolina.
fr
La personne retrouv?e assassin?e sous le tunnel avait l'air d'une femme, mais c'?tait un homme, et son corps a perdu tellement de sang que ?a a coul? jusqu'? la station-service.
en
The person they found murdered in the tunnel looked like a woman but was a man: there was so much blood in the body that it flowed all the way down to the gas pump.
eu
Begira egoten nintzen, eta neskatoak ginenean Lilak eta biok bihurtuko ginela imajinatzen genuen ikuspegitik burua luzatuz jartzen nuen belarria, ni benetan bihurtua bainintzen amestutakoa:
es
Observaba, escuchaba asom?ndome desde aquello que Lila y yo hab?amos imaginado en convertirnos desde ni?as y que yo hab?a llegado a ser de verdad:
fr
J'?coutais et regardais depuis mon poste d'observation, maintenant que j'?tais devenue pour de vrai ce qui nous avait fait r?ver dans notre enfance, Lila et moi :
en
I observed, I listened, from the vantage point of what Lila and I as children had imagined becoming and what I had actually become:
eu
liburu baten egilea nintzen, FIntzen-eta batzuetan berridazten-ari nintzen eta laster kalean izanen zen liburukotearena.
es
la autora del libro voluminoso que estaba limando-y a veces reescribiendo-y que no tardar?a en ver la luz.
fr
l'auteure d'un gros roman que j'?tais en train de peaufiner, parfois de r??crire, et qui allait bient?t ?tre publi?.
en
the author of a big book that I was polishing-or at times rewriting-and that would soon be published.
eu
Lehenbiziko bertsioan-esaten nuen nire baitan-dialekto gehiegi sartu dut.
es
En la primera versi?n, me dec?a, puse demasiado dialecto.
fr
Je me disais : Dans la premi?re version, j'ai mis trop de dialecte.
en
In the first draft-I said to myself-I put too much dialect.
eu
Eta ezabatu egiten nuen, eta berregin.
es
Y borraba, redactaba otra vez.
fr
J'effa?ais et recommen?ais.
en
And I erased it, rewrote.
eu
Gero, gutxixko sartua nuela iruditzen zitzaidan, eta gehitu egiten nuen.
es
Despu?s me parec?a que hab?a puesto demasiado poco y a?ad?a.
fr
Puis il me semblait ne pas en avoir mis assez et j'en ajoutais.
en
Then it seemed that I had put in too little and I added some.
eu
Auzoan nengoen, eta hala ere babesean paper hartan, eszeniFIkazioaren barrenean.
es
Me encontraba en el barrio y, no obstante, estaba segura dentro de ese papel, de su puesta en escena.
fr
J'habitais le quartier, certes, mais dans la s?curit? de ce r?le et de cette mise en sc?ne.
en
I was in the neighborhood and yet safe in that role, within that setting.
eu
Eginbehar handinahi hark han egotea justiFIkatzen zuen, eta, hori zenez nire lanbidea, zentzua ematen zion gelen argi pattalari, kaleko ahots zakarrei, neskatoak sartuta zeuden arriskuei, etorbideko zirkulazioari-eguraldi ona zenean hautsa harrotzen zuen, eta euria egindakoan ur eta lohi zipriztinak banatzen zituen-, Lilaren eta Enzoren bezeroen zurrunbiloari, probintziako enpresa-gizon txikiei, luxuzko auto handiei, aberastasun arrunteko trajeei, handi-mandien zein jende ziztrinaren ibilerako gorputz astunei.
es
La actividad ambiciosa justificaba mi presencia en ese lugar, y mientras me dedicaba a ella daba sentido a la luz enferma de los cuartos, a las voces chabacanas de la calle, a los riesgos que corr?an las ni?as, al tr?fico de la avenida que levantaba polvaredas cuando hac?a buen tiempo y salpicaba agua y barro cuando llov?a, al enjambre de clientes de Lila y Enzo, peque?os emprendedores de la provincia, grandes coches de lujo, trajes de una riqueza vulgar, cuerpos pesados que se mov?an ya con modales prepotentes, ya con modales rastreros.
fr
Mes ambitions professionnelles justifiaient ma pr?sence en ces lieux et, tant que je me consacrais ? ce travail, elles donnaient du sens ? la lumi?re maladive des pi?ces, aux voix grossi?res de la rue, aux risques qu'encouraient mes filles, ? la circulation sur le boulevard qui soulevait de la poussi?re quand il faisait beau, de l'eau et de la boue quand il pleuvait, et ? la foule des clients d'Enzo et Lila-de petits patrons de la r?gion avec des grosses voitures de luxe, des v?tements ? la richesse vulgaire et des corps emp?t?s aux mouvements tant?t arrogants, tant?t sournois.
en
The ambitious work justified my presence there and, as long as I was occupied with it, gave meaning to the poor light in the rooms, the rough voices of the street, the risks that the children ran, the traffic on the stradone that raised dust when the weather was good and water and mud when it rained, Lila and Enzo's swarm of clients, small provincial entrepreneurs, big luxury cars, clothes of a vulgar wealth, heavy bodies that moved sometimes aggressively, sometimes with servile manners.
eu
Behin, Immarekin Basic Sighten egoitzan Lilaren zain nengoela, dena erabat argi zegoela iruditu zitzaidan:
es
En cierta ocasi?n que esperaba a Lila en la oficina de Basic Sight junto con Imma y Tina todo me qued? muy claro:
fr
Un jour o? j'attendais Lila au si?ge de la Basic Sight avec Imma et Tina, tout me sembla plus limpide :
en
Once when I was waiting for Lila at Basic Sight with Imma and Tina, everything seemed to become clearer:
eu
Lila lan berri batean ari zen, baina gure mundu zaharraren barrenean erabat murgildurik:
es
Lila hac?a un trabajo nuevo pero inmersa por completo en nuestro viejo mundo.
fr
m?me si Lila faisait un travail neuf, elle demeurait totalement immerg?e dans notre ancien monde.
en
Lila was doing new work but totally immersed in our old world.
eu
aditu nuen nola ari zitzaion oihuka bezero bati modurik zakarrenean diru kontuak tarteko.
es
La o? gritar de la forma m?s vulgar con un cliente por un tema de dinero.
fr
Je l'entendis crier de la mani?re la plus vulgaire qui soit contre un client, pour une question d'argent.
en
I heard her shouting at a client in an extremely crude way about a question of money.
eu
Asaldatu egin nintzen. Non ote zegoen ezkutatua, bat-batean, kortesiaz gozatutako autoritatea zerion emakumea?
es
Me qued? turbada, ?ad?nde hab?a ido a parar as? de repente la mujer que irradiaba autoridad con cortes?a?
fr
Cela me secoua : o? ?tait pass?e la femme qui d?gageait autorit? et courtoisie ?
en
I was shaken, where had the woman who graciously emanated authority suddenly gone?
eu
Enzo agertu zen, eta gizonak-hirurogei urte inguruko morroi bat, ?a?arroa baina sekulako zorroa zeukana-juramentuka atera zen handik.
es
Acudi? Enzo y el hombre-un tipo de unos sesenta a?os, bajito pero con una barriga enorme-se march? maldiciendo. Despu?s le pregunt? a Lila:
fr
Enzo accourut, et l'homme-une soixantaine d'ann?es, petit mais avec un ventre ?norme-s'en alla en jurant.
en
Enzo hurried in, and the man-a small man around sixty, with an enormous belly-went away cursing.
eu
-Nor zara egiaz?
es
-?Qui?n eres realmente?
fr
Je demandai ensuite ? Lila :
en
Afterward I said to Lila:
eu
-Zein zentzutan?
es
-?En qu? sentido?
fr
-Dans quel sens ?
en
"In what sense?"
eu
-Hitz egin nahi ez baduzu, ez du inporta.
es
-Si no quieres hablar, olv?dalo.
fr
-Si tu ne veux pas en discuter, laisse tomber !
en
"If you don't want to talk about it, forget it."
eu
-Ez, hitz egin dezagun, baina esan argi zer esan nahi duzun.
es
-No, hablemos, pero expl?cate.
fr
-On peut discuter, mais il faut que tu m'expliques de quoi.
en
"No, let's talk, but explain what you mean."
eu
-Zera esan nahi dut: honelako giro batean, nola jokatzen duzu zurekin tratuan dabilen jendearekin?
es
-Quiero decir, ?c?mo te comportas en un ambiente como este, con la gente con la que tienes que tratar?
fr
dans un milieu comme celui-ci, et ?tant donn? les gens auxquels tu as affaire, comment tu te comportes ?
en
"I mean: in an environment like this, with the people you have to deal with, how do you behave?"
eu
-Kontuz ibiltzen naiz, denak bezala.
es
-Tengo cuidado, como todos.
fr
-Je fais attention, comme tout le monde.
en
"I'm careful, like everyone."
eu
-Hori besterik ez?
es
-?Y ya est??
fr
-C'est tout ?
en
"That's all?"
eu
-Tira, kontuz ibiltzen naiz, eta gauzak nik nahi bezala egin daitezen mugitzen ditut hariak.
es
-Bueno, tengo cuidado y muevo las cosas para que vayan como yo quiero.
fr
-Eh bien, je fais attention, et je m'arrange pour que les choses aillent dans le sens que je veux.
en
"Well, I'm careful and I move things around in order to make them go the way I say.
eu
Beti horixe egin dugu, ez?
es
Siempre nos hemos comportado as?, ?no?
fr
On a toujours fait comme ?a, non ?
en
Haven't we always behaved that way?"
eu
-Bai, baina orain erantzukizunak ditugu, geure buruarekin eta gure seme-alabekin.
es
-S?, pero ahora tenemos responsabilidades, hacia nosotras mismas y hacia nuestros hijos.
fr
-Oui, mais maintenant on a des responsabilit?s, envers nous-m?mes et envers nos enfants.
en
"Yes, but now we have responsibilities, toward ourselves and our children.
eu
Ez zenuen esan auzoa aldatu behar genuela?
es
?No hab?as dicho que tenemos que cambiar el barrio?
fr
Tu n'as pas dit que nous devions changer le quartier ?
en
Didn't you say we have to change the neighborhood?"
eu
-Eta, zure ustez, zer egin behar da auzoa aldatzeko?
es
-?Y seg?n t? qu? hay que hacer para cambiarlo?
fr
-Et d'apr?s toi, pour le changer, il faut faire quoi ?
en
"And to change it what do you think needs to be done?"
eu
-Legeaz baliatu.
es
-Recurrir a la ley.
fr
-Avoir recours ? la loi.
en
"Resort to the law."
eu
Ni nerau ere harritu nintzen esaten ari nintzenaz.
es
Yo misma me sorprend? de lo que estaba diciendo.
fr
Je fus moi-m?me surprise de mes paroles.
en
I was startled myself by what I was saying.
eu
Eman nuen arrazoibidean, nire harridurarako, nire senar ohia baino legezaleago agertu nintzen, eta, alde askotatik, Nino bainoago ere bai.
es
Solt? un discurso en el que, maravillada, me vi a?n m?s legalista que mi ex marido y, en muchos aspectos, m?s que Nino.
fr
Je tins un discours dans lequel je me d?couvris, ? ma propre stup?faction, encore plus l?galiste que mon ex-mari et, ? bien des ?gards, que Nino.
en
I made a speech in which I was, to my surprise, even more legalistic than my ex-husband and, in many ways, more than Nino.
