Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ume galduaren historia, Elena Ferrante / Fernando Rey (Igela, 2016
)
eu
Liburuaren salmentak ez ziren eten.
es
El libro se segu?a vendiendo.
fr
Le livre se vendait toujours plus.
en
The book never stopped selling.
eu
Abuztuan Santa Maria di Castellabatera joan nintzen oporretan, eta bazirudien Lilak eta Enzok ere etxe bat alokatu behar zutela itsasertzean, baina lanak gaina hartu zien, eta naturaltasun osoz utzi zidaten Tina.
es
En agosto me fui de vacaciones a Santa Maria di Castellabate y parec?a que Lila y Enzo tambi?n alquilar?an una casa en la playa, aunque despu?s prevaleci? el trabajo y me confiaron con naturalidad a Tina.
fr
En ao?t, je partis en vacances ? Santa Maria di Castellabate. Il fut question que Lila et Enzo aillent ? la mer eux aussi, mais finalement leur travail pr?valut, et tout naturellement ils me confi?rent Tina.
en
In August I went on vacation to Santa Maria di Castellabate; Lila and Enzo were also supposed to take a house at the sea, but work prevailed and it seemed natural for them to give Tina to me.
eu
Aldi hartako mila ahalegin eta nekeren artean (deitu halakori, errieta egin hari, istilu bat konpondu, egin erosketak, maneatu jana), itzalkin baten azpian nire liburua eskuetan zuten bi irakurle zelatatzea izan nuen atseginbide bakarra.
es
Entre las mil preocupaciones y fatigas de esa ?poca (llama a esta, p?gale un grito a la otra, resuelve una pelea, haz la compra, cocina), el ?nico placer fue espiar a un par de lectores que le?an mi libro debajo de la sombrilla.
fr
Mon seul plaisir, entre les mille fatigues et soucis de cette vill?giature (une fille qui appelle, une autre qui crie, calmer une dispute, faire les courses, cuisiner) fut d'observer deux ou trois lecteurs install?s sous leur parasol, mon livre ? la main.
en
The only pleasure, among the endless difficulties and tasks of that time (call this one, shout at that one, settle a quarrel, do the shopping, the cooking), was seeing a couple of readers sitting under their umbrella each with my book in their hands.
eu
Udazkenean gauzek are gehiago egin zuten hobera, nolabaiteko garrantziko sari bat irabazi bainuen, diru mordoa esleitzen ziona irabazleari, eta ona nintzela sentitu nuen, harreman publikoetan trebe, gero eta etorkizun hobekoa diru aldetik.
es
En oto?o las cosas mejoraron a?n m?s, porque gan? un premio de cierta importancia dotado con una cantidad considerable y sent? que lo hac?a bien, que era h?bil en las relaciones p?blicas, que ten?a perspectivas econ?micas cada vez m?s satisfactorias.
fr
? l'automne, ma situation s'am?liora encore, je remportai un prix d'une certaine importance qui attribuait au laur?at une somme consid?rable : je me dis que j'?tais dou?e, habile en relations publiques, et que mes perspectives ?conomiques ?taient de plus en plus prometteuses.
en
In the fall things started off better. I won a fairly important prize that came with a substantial sum, and I felt smart, skilled in public relations, with increasingly satisfying financial prospects.
eu
Baina ez nuen berriz sentitu zoriona, garai bateko arrakastaren lehenbiziko asteetako durduzadura.
es
Pero ya no experiment? m?s la dicha, el estupor de las primeras semanas de ?xito.
fr
Mais la joie et la stupeur de mes premi?res semaines de succ?s ne revinrent pas.
en
But the joy, the astonishment of the first weeks of success never returned.
eu
Argia opakua bihurtu balitz bezala sentitzen nituen egunak, eta ezongi lauso bat sentitzen nuen inguruan.
es
Sent?a los d?as como si la luz se hubiese vuelto opaca y percib?a a mi alrededor un malestar difuso.
fr
Jour apr?s jour, j'avais l'impression que la lumi?re ?tait devenue opaque, et je percevais autour de moi un malaise diffus.
en
I felt the days as if the light had become opaque, and I perceived around me a widespread malaise.
eu
Aspalditxotik ez zen gaurik Enzo Gennarorekin builan aditzen ez zenik, garai batean oso bakanetan gertatzen zen gauza.
es
Desde hac?a un tiempo no hab?a noche en que Enzo no le gritara a Gennaro, algo muy raro antes.
fr
Depuis quelque temps, il n'y avait pas un soir o? Enzo ne hurlait contre Gennaro, chose extr?mement rare par le pass?.
en
For a while there hadn't been a night when Enzo didn't raise his voice with Gennaro, something that had been very rare before.
eu
Basic Sightera agertzen nintzenean Lila trikimainaren bat prestatzen aurkitzen nuen Alfonsorekin, eta, hurbiltzera egiten banuen, Lilak istant batez itxoiteko esaten zidan keinu arretagabe batekin.
es
Las veces que pasaba por Basic Sight encontraba a Lila confabulando con Alfonso, y si intentaba acercarme ella me indicaba que esperara un momento con un gesto distra?do.
fr
Quand je passais ? la Basic Sight, je surprenais Lila en train de comploter avec Alfonso, et si je tentais d'approcher, elle me faisait signe d'attendre un peu, d'un geste distrait.
en
When I stopped in at Basic Sight I found Lila plotting with Alfonso, and if I tried to approach she signaled me to wait a moment with a distracted gesture.
eu
Berdin jokatzen zuen baldin eta Carmenekin solasean ari bazen, auzora itzulia baitzen, eta berdin Antoniorekin ari zenean, arrazoi ilunak zirela medio epe jakinik gabe atzeratua baitzuen bere partitzea.
es
Se comportaba del mismo modo si hablaba con Carmen, que hab?a regresado al barrio, y con Antonio, que por oscuros motivos hab?a aplazado su partida por tiempo indefinido.
fr
Elle se comportait de m?me lorsqu'elle discutait avec Carmen, rentr?e au quartier, ou avec Antonio qui, pour quelque motif obscur, avait repouss? son d?part ? une date ind?termin?e.
en
She behaved the same way if she was talking to Carmen, who had returned to the neighborhood, or to Antonio, who for obscure reasons had put off his departure to some indeterminate time.
eu
Garbi zegoen Lilaren inguruan gauzak okertzen ari zirela, baina berak kanpoan uzten ninduen, eta nik ere nahiago nuen kanpoan gelditu.
es
Era evidente que alrededor de Lila las cosas estaban empeorando, pero ella me manten?a al margen y yo prefer?a mantenerme al margen.
fr
Il ?tait ?vident que la situation autour de Lila se d?gradait, mais elle me tenait ? l'?cart de ses probl?mes, et je pr?f?rais qu'il en soit ainsi.
en
It was clear that things around Lila were getting worse, but she kept me out of it and I preferred to stay out of it.
eu
Gero hagitz momentu zailak etorri ziren, bata bestearen atzetik.
es
Despu?s se produjeron dos circunstancias muy desagradables, una despu?s de la otra.
fr
Puis deux affreux ?v?nements se produisirent, coup sur coup.
en
Then there were two terrible moments, one after the other.
eu
Lilak kasualitatez hauteman zuen Gennarok ziztadaz beterik zeuzkala besoak.
es
Lila descubri? por casualidad que Gennaro ten?a los brazos llenos de pinchazos.
fr
Par hasard, Lila d?couvrit que Gennaro avait les bras couverts de traces de piq?res.
en
Lila happened to discover that Gennaro's arms were covered in needle marks.
eu
Sekula ez bezala oihuka aditu nion Lilari.
es
La o? gritar como nunca.
fr
Je l'entendis hurler comme je ne l'avais jamais entendue faire.
en
I heard her screaming as I had never heard her scream before.
eu
Enzo xaxatuta, semea egurtzera behartu zuen, bi gizon sendo ziren, eta sekulakoak eman zizkioten elkarri.
es
Azuz? a Enzo, lo impuls? a moler a palos a su hijo, eran dos hombres robustos y se cascaron de lo lindo.
fr
Elle attisa aussi la col?re d'Enzo et le poussa ? casser la figure de son fils. C'?taient tous deux des hommes robustes et ils cogn?rent dur.
en
She incited Enzo, she drove him to give her son a beating: they were two strong men and they thrashed each other.
eu
Hurrengo egunean, bere anaia Rino kaleratu zuen Basic Sightetik, nahiz eta Gennarok erregutzen zion osaba ez kaleratzeko, eta nahiz eta zin egiten zuen ez zela osaba izan heroinaren bidea erakutsi ziona.
es
Al d?a siguiente ech? a su hermano Rino de Basic Sight, aunque Gennaro le suplicara que no despidiera a su t?o, juraba que ?l no lo hab?a iniciado en la hero?na.
fr
Le lendemain, elle chassa son fr?re Rino de la Basic Sight, bien que Gennaro l'e?t suppli?e de ne pas licencier son oncle, jurant que ce n'?tait pas lui qui l'avait initi? ? l'h?ro?ne.
en
The next day she threw her brother Rino out of Basic Sight, even though Gennaro begged her not to fire his uncle, he swore it wasn't Rino who had started him on heroin.
eu
Tragedia hark izugarri harritu zituen neskatoak, Dede batik bat.
es
Aquella tragedia afect? mucho a las ni?as, especialmente a Dede.
fr
Cette trag?die affecta beaucoup mes filles, surtout Dede.
en
That tragedy struck the girls deeply, especially Dede.
eu
-Zergatik tratatzen du izeba Linak hola bere semea?
es
-?Por qu? la t?a Lina trata as? a su hijo?
fr
" Pourquoi tata Lina traite son fils comme ?a ?
en
"Why does Aunt Lina treat her son like that?"
eu
-Egin behar ez den zerbait egin duelako.
es
-Porque ha hecho algo que no deb?a.
fr
-Parce qu'il a fait quelque chose qu'il ne fallait pas.
en
"Because he did something that he shouldn't do."
eu
-Handia da, eta nahi duena egin dezake.
es
-?l ya es mayor, puede hacer lo que quiera.
fr
-Il est grand, il fait ce qu'il veut !
en
"He's grown-up, he can do what he wants."
eu
-Heriotza ekar diezaiokeen zerbait ez den bitartean, bai.
es
-No si es algo que puede matarlo.
fr
-Pas ce qui peut le tuer.
en
"Not what can kill him."
eu
-Eta zergatik?
es
-?Y por qu??
fr
-Et pourquoi ?
en
"Why?
eu
Bizitza berea du, nahi duena egiteko eskubidea dauka.
es
Es su vida, tiene derecho a hacer con ella lo que le parezca.
fr
C'est sa vie, il a le droit d'en faire ce qu'il a envie !
en
It's his life, he has the right to do what he wants with it.
eu
Ez dakizue zer den askatasuna, izeba Linak ere ez.
es
No sab?is lo que es la libertad, la t?a Lina tampoco.
fr
Vous ne savez pas ce que c'est, la libert?, pas m?me tata Lina.
en
You don't know what freedom is, and neither does Aunt Lina."
eu
Dede, Elsa eta are Imma durduzaturik bezala zeuden garrasi eta madarikazioen eztanda hura adituta, Lila, beren izeba maitea, ari baitzen hala.
es
Ella, Elsa y tambi?n Imma estaban aturdidas por ese estallido de gritos y maldiciones de su querid?sima t?a Lina.
fr
" Dede, Elsa et m?me Imma ?taient choqu?es par cette temp?te de hurlements et de mal?dictions provenant de chez leur bien-aim?e tante Lina.
en
She, Elsa, and even Imma were as if stunned by that outburst of cries and curses that came from their beloved Aunt Lina.
eu
Gennaro preso zegoen etxean, eta garrasika ematen zuen egun osoa.
es
Gennaro se qued? encerrado en casa y se pasaba el d?a gritando.
fr
Gennaro ?tait prisonnier dans leur appartement et criait toute la journ?e.
en
Gennaro was a prisoner in the house and he shouted all day.
eu
Osaba Rinok makina izugarri garesti bat txikituta alde egin zuen Basic Sightetik, eta haren biraoak auzo osoan aditu ziren.
es
Su t?o Rino desapareci? de Basic Sight tras haber roto una m?quina muy cara, y sus maldiciones se oyeron en todo el barrio.
fr
Son oncle Rino disparut de la Basic Sight apr?s avoir d?moli une voiture tr?s co?teuse, et on entendit ses jurons dans tout le quartier.
en
His Uncle Rino disappeared from Basic Sight after breaking a very expensive machine, and his curses could be heard throughout the neighborhood.
eu
Pinuccia gau batez seme-alabekin etorri zen Lilari erregutzera berriz ere senarra har zezala lantokian, eta amaginarreba ekarri zuen aldamenean.
es
Una noche fue Pinuccia con sus hijos a suplicarle a Lila que readmitiera a su marido y acudi? acompa?ada de su suegra.
fr
Un soir, Pinuccia d?barqua avec ses enfants pour supplier Lila de r?embaucher son mari, se faisant accompagner par sa belle-m?re.
en
Pinuccia came one evening with her children to beg Lila to rehire her husband and brought her mother-in-law, too.
eu
Lilak oso gaizki hartu zituen bai ama bai koinata:
es
Lila trat? fatal tanto a su madre como a su cu?ada;
fr
Lila traita aussi mal sa m?re que sa belle-s?ur, et ses cris et insultes arriv?rent nettement jusque chez moi.
en
Lila treated both her mother and her sister-in-law rudely;
eu
garrasiak eta irainak ezin argiago ailegatu ziren nire etxera.
es
los gritos y los insultos llegaron muy n?tidos a mi casa.
fr
Comme ?a, tu nous livres pieds et poings li?s aux Solara !
en
the shouts and insults reached my house clearly.
eu
Hola, eskuak eta hankak lotuta zaude solaratarren mendean, oihu egiten zion Pinucciak etsipenak jota.
es
As? nos entregas a los Solara atados de pies y manos, gritaba Pinuccia, desesperada.
fr
s'exclamait Pinuccia, d?sesp?r?e.
en
You are delivering us hand and foot to the Solaras, Pinuccia cried desperately.
eu
Eta Lilak erantzuten zion:
es
Y Lila rebat?a:
fr
Et Lila r?pliquait :
en
And Lila replied:
eu
Merezia duzue, zuengatik lehertu arte egin dut lan, eta ez duzue esker on izpirik ere erakutsi.
es
os lo merec?is, estoy hasta el co?o de deslomarme por vosotros sin recibir siquiera una pizca de gratitud.
fr
C'est ce que vous m?ritez ! J'en ai plein l'cul de trimer pour vous, sans la moindre gratitude !
en
you deserve it, I'm fucking sick and tired of slaving for you without a drop of gratitude.
eu
Baina hori ez zen deus izan handik aste batzuetara gertatu zenaren aldean.
es
Eso no fue nada comparado con lo que pas? al cabo de unas semanas.
fr
Mais ce fut peu de chose par rapport ? ce qui se produisit quelques semaines plus tard.
en
But that was petty compared to what happened a few weeks later.
eu
Urak baretu eta handik laster, Lila Alfonsorekin hasi zen istiluan; Basic Sighten martxan ezinbestekoa bihurtua zen, eta gero eta gutxiago zegoen harekin FIdatzerik.
es
Las aguas acababan de volver a su cauce cuando Lila empez? a pelearse con Alfonso, que se hab?a hecho indispensable para la marcha de Basic Sight y no obstante se comportaba de un modo cada vez menos fiable.
fr
La situation s'?tait ? peine calm?e que Lila commen?a ? se quereller avec Alfonso : devenu indispensable pour la gestion de la Basic Sight, il ?tait de moins en moins fiable.
en
Things had scarcely calmed down when Lila began to quarrel with Alfonso, who was now indispensable to the operations of Basic Sight and yet had become increasingly unreliable.
eu
Ez zen azaltzen laneko hitzordu inportanteetara, eta haietara joaten zenean besteak lotsarazterainoko jokabidea izaten zuen, erabat pintatuta ibiltzen zen, bere burua emakumetzat hartuta mintzatzen zen.
es
Faltaba a citas importantes de trabajo, si se presentaba, adoptaba actitudes bochornosas, iba todo pintado, hablaba de s? mismo en femenino.
fr
Il ratait des rendez-vous d'affaires importants ou, quand il s'y rendait, se comportait de mani?re embarrassante, se pr?sentant lourdement maquill? et parlant de lui au f?minin.
en
He missed important appointments, when he did make them his attitude was an embarrassment, he was heavily made up, he spoke of himself using the feminine.
eu
Dena dela, Lila, ordurako, desagertua zen haren aurpegitik, eta gizon-ezaugarriak, eginahalak eginagatik, berriz nagusitzen ari zitzaizkion.
es
Sin embargo, Lila ya hab?a desaparecido por completo de sus facciones y la masculinidad, a pesar de sus esfuerzos, volv?a a apoderarse de ?l.
fr
Pourtant, il n'y avait ? pr?sent plus rien de Lila sur son visage et, malgr? tous ses efforts, la masculinit? reprenait possession de lui.
en
By now Lila had disappeared completely from his face and, in spite of his efforts, he was regaining his masculinity.
eu
Orain, sudurrean, kopetan nahiz begietan bere aitaren antz pixka bat hartzen ari zen berriz, hots, Don Achillerena, eta horrek amorrua ematen zion berari.
es
Ahora afloraba en la nariz, en la frente, en los ojos, algo de su padre, don Achille, hasta el punto de que ?l mismo se daba asco.
fr
Dans son nez, son front et ses yeux, un peu de son p?re Don Achille affleurait ? nouveau, ce qui le d?go?tait.
en
In his nose, in his forehead, in his eyes something of his father, Don Achille, was appearing, and he himself was disgusted by it.
eu
Ondorioz, bere gorputzari etengabe ihesean ari zitzaiola ematen zuen, gizentzen ari zen, eta, batzuetan, egunak joaten ziren inork haren arrastorik bat ere izan gabe.
es
En consecuencia, parec?a empe?ado en una fuga constante de su propio cuerpo, que iba haci?ndose m?s pesado, y a veces, pasaban d?as sin que se supiera nada de ?l.
fr
De fait, on aurait dit qu'il essayait de fuir son propre corps qui s'alourdissait, et il disparaissait parfois pendant plusieurs jours.
en
As a result he seemed continuously in flight from his own body, which was putting on weight, and sometimes nothing was heard of him for days.
eu
Berriz agertzen zenean, ia beti jipoi-arrastoak izaten zituen.
es
Cuando reaparec?a tra?a casi siempre marcas de golpes.
fr
Quand il revenait, il portait presque toujours des marques de violences.
en
When he reappeared he almost always showed signs of beatings.
eu
Lanera itzultzen zen, baina gogoz kontra.
es
Retomaba el trabajo pero con desgana.
fr
Il reprenait le travail ? contrec?ur.
en
He went back to work but listlessly.
eu
Gero, egun batean, erabat desagertu zen, Lilak eta Enzok bazter guztietan bilatu zuten, baina alferrik.
es
Y un buen d?a desapareci? para siempre; Lila y Enzo lo buscaron por todas partes sin ?xito.
fr
Puis, un jour, il disparut d?finitivement. Lila et Enzo le cherch?rent partout, en vain.
en
Then one day he disappeared for good. Lila and Enzo looked for him everywhere, without success.
eu
Egun batzuk geroago Coroglioko hondartzan aurkitu zuten haren gorpua.
es
Su cuerpo fue hallado d?as m?s tarde en la playa de Coroglio.
fr
On retrouva son corps quelque temps plus tard, sur la plage de Coroglio.
en
His body was found days later on the beach at Coroglio.
eu
Makilaka hil zuten, auskalo non, eta gero itsasora bota.
es
Lo hab?an matado a palos qui?n sabe d?nde y luego lo hab?an lanzado al mar.
fr
Il avait ?t? battu ? mort on ne sait o?, puis jet? ? la mer.
en
He had been beaten to death somewhere else and then thrown into the sea.
eu
Hasieran ez nuen sinetsi.
es
En un primer momento no me lo cre?.
fr
Sur le coup, je ne pus y croire.
en
At the time I couldn't believe it.
eu
Baina dena egia gupidagabea zela ohartu nintzenean, joaten ez zitzaidan min bat sentitu nuen.
es
Pero cuando me di cuenta de que todo era brutalmente cierto, sent? un dolor que no se me pasaba.
fr
Mais quand je r?alisai que tout ?tait brutalement vrai, je fus saisie d'une douleur qui n'arriva pas ? se dissiper.
en
When I realized that it was all brutally true I was seized by a grief that wouldn't go away.
eu
Institutuko azken urteetan zegoeneko irudia etorri zitzaidan gogora, atsegina, besteekin adeitsua, Marisaren kuttuna, Gino botikariaren semeak biziki tormentatua.
es
Volv? a verlo como era en la ?poca del bachillerato superior, amable, atento con los dem?s, muy querido por Marisa, atormentado por Gino, el hijo del farmac?utico.
fr
Je le revis ? l'?poque du petit lyc?e, gentil, attentif aux autres, ador? par Marisa et tourment? par Gino, le fils du pharmacien.
en
I saw him again as he had been in our school days, gentle, attentive to others, beloved by Marisa, tormented by Gino, the pharmacist's son.
eu
Batzuetan, ausartu nintzen harategiaren salmahaiaren atzean udako oporraldian aritzen zenean bezalakoa ekartzera oroimenera, nazka ematen zion lan batean aritzera behartzen zutenekoa.
es
A veces me atrev? incluso a evocarlo detr?s del mostrador de la charcuter?a en las vacaciones de verano, cuando lo obligaban a hacer un trabajo que detestaba.
fr
Je le revis aussi derri?re le comptoir de l'?picerie, pendant les grandes vacances, lorsqu'il ?tait oblig? de faire ce travail qu'il d?testait.
en
Sometimes I even recalled him behind the counter at the grocery during his summer vacations, when he was obliged to do a job he detested.
eu
Baina bazter utzi nituen haren bizitzaren gainerako parteak, gutxi ezagutzen nuen, nahasia iruditzen zitzaidan.
es
Pero prescind? del resto de su vida, la conoc?a poco, la sent?a confusa.
fr
Mais j'occultai le reste de sa vie, que je connaissais peu et n'imaginais que tr?s confus?ment.
en
But I cut away the rest of his life, I knew little about it, I felt it as confused.
eu
Ez nintzen gauza azkenaldi hartan Alfonso zen bezalakoa gogoratzera, berriki berarekin izandako enkontruak lasotu egin zitzaizkidan, Piazza dei Martirin zapata-dendan aritzen zen garaia ere ahaztu zitzaidan.
es
No lograba pensar en el Alfonso en que se hab?a convertido, se desdibujaron nuestros encuentros recientes, me olvid? tambi?n de la ?poca en que se ocupaba de la tienda de zapatos de la piazza dei Martiri.
fr
Je n'arrivais pas ? penser ? lui tel qu'il ?tait devenu, et le souvenir de toutes nos rencontres r?centes s'estompa, j'oubliai m?me le temps o? il g?rait la boutique de chaussures de la Piazza dei Martiri.
en
I couldn't think of him as what he had become, every recent encounter faded, I even forgot the period when he worked in the shoe store in Piazza dei Martiri.
eu
Lilaren errua, pentsatu nuen, hasierako beroaldian:
es
Por culpa de Lila, pens? en caliente:
fr
Tout ?a c'est ? cause de Lila, me dis-je ? chaud :
en
Lila's fault, I thought in the heat of the moment:
eu
dena nahasiz besteak behartzeko mania horrekin, burua nahasi zion.
es
con su af?n de forzar a los dem?s mezcl?ndolo todo, lo trastorn?.
fr
avec sa manie de forcer la main aux autres et de vouloir tout r?inventer, elle a boulevers? sa vie.
en
with her mania for forcing others by mixing everything up, she overwhelmed him.
