Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Hezurren ondarea, Dolores Redondo / Fernando Rey / Mikel Vilches (Erein, 2013
)
eu
Lorontzi batzuetan, kolore ezin bitxiagoko plastikozko loreak zeuden, hilobiak bezain hotz eta desatseginak, eta horrek denak museo etnografikoetan ikusten ahal diren gelen irudikapenen irrealtasun sentsazioa piztu zion Amaiari.
es
Los jarrones con flores de pl?stico de colores imposibles le produjeron a Amaia la sensaci?n de irrealidad de las reproducciones de estancias que pod?an verse en los museos etnogr?ficos, tan fr?as e inh?spitas como tumbas.
fr
Les vases et leurs fleurs en plastique de couleurs impossibles suscit?rent chez Amaia la m?me sensation d'irr?alit? que les reproductions d'habitations que l'on trouve dans les mus?es ethnographiques, froides et hostiles comme des tombeaux.
en
It was like looking at a display in an ethnographic museum.
eu
Bigarren logela hutsik zegoen, salbu eta josteko makina bat, leiho azpian, eta, ondoan, zumezko saski estali bat. Ongi gogoan zuen saskia, miaketaren txostenean ageri baitzen.
es
El segundo dormitorio estaba vac?o, con la excepci?n de una vieja m?quina de coser situada bajo la ventana y un cesto de mimbre a su lado. Lo recordaba perfectamente del informe del registro.
fr
La deuxi?me chambre ?tait vide, ? l'exception d'une vieille machine ? coudre plac?e sous la fen?tre ? c?t? d'un panier en osier, lequel, elle se le rappelait parfaitement, figurait dans le rapport.
en
The second bedroom was empty, save for an old sewing machine standing next to a wicker basket beneath the window. She remembered it from the inventory in the report.
eu
Hala ere, barrenean begiratu zuen oihalki-puskak ikusteko, eta, haien artean, lehenbiziko logelako errezelen beste puska batzuk zeuden, kolore biziagokoak eta distiratsuagoak.
es
Aun as? lo destap? para poder ver los retales de tela, entre los que reconoci? una versi?n m?s colorida y brillante de las cortinas del primer dormitorio.
fr
Elle en souleva n?anmoins le couvercle pour voir les coupons de tissu, parmi lesquels elle reconnut une version plus color?e et brillante des rideaux de la premi?re chambre.
en
Even so, she removed the cover to examine the spools of cotton, recognising a less faded version of the curtain colour in the main bedroom.
eu
Hirugarren logela haurrarena zen: halaxe deitu zioten miaketan, horixe baitzen:
es
El tercer cuarto era el del ni?o, as? lo hab?an llamado en el registro porque exactamente eso era:
fr
La troisi?me ?tait celle de l'enfant, ainsi que la d?signait le rapport, parce que c'?tait exactement cela :
en
The third bedroom had been referred to in the inventory as 'the boy's room', and it was exactly that:
eu
hamar-hamabi urteko mutiko baten logela.
es
la habitaci?n de un chaval de diez o doce a?os.
fr
la chambre d'un gamin de dix ou douze ans.
en
the bedroom of a ten-or eleven-year-old boy.
eu
Ohe txiki bat, ohazal zuri ezin garbiago batek estalia.
es
La cama individual, cubierta por una pulcra colcha blanca.
fr
Le lit une place couvert d'un dessus-de-lit blanc impeccable.
en
The single bed with its pristine white bedspread;
eu
Apaletan, haurrentzako bilduma bateko liburu batzuk, Amaiak ere noizbait irakurriak, eta jostailuak, gehienak eraikuntzakoak-itsasontziak, hegazkinak-, eta metalezko autoen bilduma bat, zeharka jarriak eta hauts izpi bat ere gabe.
es
En las estanter?as, algunos libros de una colecci?n infantil que ella misma recordaba haber le?do y juguetes, casi todos de construcci?n, barcos, aviones y una colecci?n de coches de metal colocados en bater?a y sin una mota de polvo.
fr
Sur les ?tag?res, quelques livres d'une collection pour la jeunesse qu'elle-m?me se souvenait avoir lus et des jouets, presque tous de construction, des bateaux, des avions, et une collection de petites voitures en m?tal rang?es en ?pi, sans un grain de poussi?re.
en
the shelves lined with children's books, a series she recalled having read herself; toys, mostly model ships and aeroplanes, as well as a collection of toy cars, all carefully aligned, and without a speck of dust on them.
eu
Ate atzean, Ferrariren modelo klasiko baten poster bat, eta idazmahaian testuliburu zaharrak eta futbolarien kromo sorta bat gomazko xingola elastiko batekin lotua.
es
Detr?s de la puerta, un p?ster de un modelo cl?sico de Ferrari, y en el escritorio, viejos libros de texto y un fajo de cromos de f?tbol sujetos con una banda el?stica.
fr
Derri?re la porte, un poster repr?sentant un mod?le classique de Ferrari et, sur le bureau, de vieux livres scolaires et un tas de cartes de foot rassembl?es par un ?lastique.
en
On the back of the door was a poster of a classic vintage Ferrari, and on the desk some old school textbooks, and a bundle of football cards tied with a rubber band.
eu
Eskuetan hartu, eta inguratzen zituen xingola idortua eta zartatua zegoela ikusi zuen, eta kromoen kartoi margulduari itsatsia zegoela betiko.
es
Los tom? en la mano y vio que la goma que los ce??a estaba seca y cuarteada y se hab?a soldado al cart?n descolorido de los cromos para siempre.
fr
Elle les attrapa et constata que le caoutchouc, sec et fendill?, s'?tait incrust? pour toujours dans le carton d?color? des images.
en
As she picked them up, she saw that the degraded rubber had stuck to the faded cards.
eu
Zeuden tokian utzi, eta, buruz, gela izoztu hura eta Berasategiren Iru?eko pisuaren oroitzapena konparatu zituen.
es
Los dej? en su sitio mientras comparaba mentalmente el recuerdo del piso de Berasategui, en Pamplona, con aquel cuarto helado.
fr
Elle les remit ? leur place tout en comparant son souvenir de l'appartement de Berasategui, ? Pampelune, avec cette chambre fig?e.
en
She put them back, mentally comparing the cold bedroom to Berasategui's flat in Pamplona.
eu
Etxean beste bi gela zeuden: garbitzeko gela txiki bat, eta egurtegi bat ongi hornitua, eta, hartan, zurezko bi tiradera, irekiak, patatekin eta tipulekin, eta Ya?ezek baratzeko tresnak-eta gordetzeko prestatutako toki bat.
es
Hab?a en la casa dos estancias m?s, un peque?o lavadero y una le?era bien aprovisionada, en la que Y??ez hab?a habilitado una zona para guardar sus herramientas del campo y un par de cajones de madera abiertos en los que se ve?an patatas y cebollas.
fr
La maison comprenait deux autres pi?ces, une petite buanderie et une r?serve ? bois bien approvisionn?e, o? Ya?ez avait am?nag? un coin pour ranger ses outils de jardinage et quelques caisses ouvertes qui contenaient des pommes de terre et des oignons.
en
There were two other rooms in the house, plus a small utility area and a well-stocked woodshed where Y??ez kept his gardening tools and some boxes of potatoes and onions.
eu
Txoko batean, kanpora ematen zuen atearen ondoan, gas-galdara bat zegoen, itzalia.
es
En un rinc?n, junto a la puerta que daba al exterior, hab?a una caldera de gas que permanec?a apagada.
fr
Dans un coin, pr?s de la porte qui donnait sur l'ext?rieur, se trouvait une chaudi?re ? gaz ?teinte.
en
Over in a corner, Amaia noticed an unlit boiler.
eu
Amaiak egongelako mahai ondotik aulki bat hartu, eta gizonaren eta telebistaren artean jarri zuen.
es
Tom? una silla de la mesa del comedor y la coloc? entre el hombre y el televisor.
fr
Elle prit une chaise c?t? salle ? manger et la pla?a entre l'homme et le t?l?viseur.
en
She picked up one of the dining chairs, and placed it between Y??ez and the television.
eu
Gizonak ondoan zuen urrutiko kontrola hartu, eta telebista itzali zuen.
es
El hombre cogi? el mando a distancia que reposaba a su lado y apag? el televisor.
fr
-Je voudrais vous poser une question.
en
'I'd like to ask you a few questions.'
eu
Isilik gelditu zen Amaiari begira, zain, inspektoreak lehenbiziko aldiz ikusi zuenetik Ya?ez pertsona iluna eta edozer egiteko modukoa zela pentsarazi zion samintasun-eta amorru-aurpegiera berberarekin.
es
La mir? en silencio, esperando con aquel gesto suyo entre la furia y la amargura que hizo que Amaia lo catalogase como impredecible desde la primera vez que lo vio.
fr
L'homme saisit la t?l?commande ? c?t? de lui et ?teignit le poste. Il la regarda en silence et attendit, avec une expression mi-rageuse, mi-am?re, ce qui trahissait une personnalit? impr?visible aux yeux d'Amaia.
en
He used the remote beside him to switch off the TV. Then he stared at her in silence, waiting with that same look of anger and resentment he'd directed at Amaia the first time they met.
eu
-Hitz egidazu zure semeaz.
es
-H?bleme de su hijo.
fr
-Parlez-moi de votre fils.
en
'Tell me about your son.'
eu
Gizonak besaburuak goratu zituen.
es
El hombre se encogi? de hombros.
fr
L'homme haussa les ?paules.
en
The man shrugged.
eu
-Nolako harremana zenuten?
es
-?C?mo era su relaci?n con ?l?
fr
-Quelle ?tait votre relation ?
en
'What sort of relationship did you have?'
eu
-Seme ona da-erantzun zuen lasterregi-, eta seme on batengandik espero dezakezun guztia egiten zuen.
es
-Es un buen hijo-contest? demasiado r?pido-, y hac?a todo lo que se pod?a esperar de un buen hijo.
fr
-C'est un bon fils, r?pondit-il trop vite, et il faisait tout ce qu'on peut attendre d'un bon fils.
en
'He's a good son,' Y??ez replied, too quickly. 'He did everything you'd expect a good son to do.'
eu
-Adibidez?
es
-?Como qu??
fr
-C'est-?-dire ?
en
'Such as?'
eu
Oraingoan, bi aldiz pentsatu behar izan zuen.
es
Esta vez tuvo que pensarlo.
fr
Cette fois, il r?fl?chit un instant.
en
This time Y??ez had to give it some thought.
eu
-Tira, dirua ematen zidan, batzuetan erosketa egiten zuen, janaria ekartzen zuen, gauza horiek...
es
-Bueno, me daba dinero, a veces hac?a compras, tra?a comida, esas cosas...
fr
-Eh bien, il me donnait de l'argent, parfois il faisait les courses, m'apportait ? manger, ce genre de choses...
en
'Well, he gave me money ... sometimes he did the shopping, bought me food-that sort of thing.'
eu
-Ez da hori nik dudan informazioa. Herrian diotenez, zure andrea hil ondoren, mutila atzerrira bidali zenuen, eta urtetan ez omen zuen inork ikusi hemen.
es
-No es ?sa la informaci?n que tengo, se dice en el pueblo que tras la muerte de su esposa mand? al chico a estudiar al extranjero, y que durante a?os no se le volvi? a ver por aqu?.
fr
-Ce n'est pas les informations que j'ai. Au village, on dit qu'apr?s la mort de votre femme vous avez envoy? le gamin ?tudier ? l'?tranger et qu'on ne l'a pas revu dans le coin pendant des ann?es. -C'est parce qu'il ?tudiait.
en
'That's not what I've been hearing. People in the village say that after your wife died, you packed your son off to school abroad, and that he didn't show his face around here for years.'
eu
-Ikasten ari zen, asko ikasten zuen, bi karrera egin zituen, eta master bat. Klinikako psikiatra inportanteenetako bat da...
es
-Estaba estudiando, estudiaba mucho, hizo dos carreras y un m?ster, es uno de los psiquiatras m?s importantes de su cl?nica...
fr
Il ?tudiait beaucoup. Il a fait deux cursus et un master, c'est l'un des psychiatres les plus importants de sa clinique...
en
'He was studying. He was a good student, he did two degrees, and a masters, he's one of the top psychiatrists at his clinic ...'
eu
-Noiz hasi zen maizago etortzen?
es
-?Cu?ndo comenz? a venir con m?s asiduidad?
fr
-Quand est-ce qu'il a commenc? ? venir plus r?guli?rement ?
en
'When did he start visiting you more frequently?'
eu
-Ez dakit. Orain dela urte bat edo.
es
-No s?, quiz? hace un a?o.
fr
Un an, peut-?tre.
en
'I don't know, about a year ago.'
eu
-Ekarri zuen inoiz zerbait janariaz aparte? Hemen gordetzen zuen zerbait edo zuri beste nonbait gordetzeko eskatu zizun zerbait?
es
-?Alguna vez trajo algo m?s que comida, algo que guardase aqu? o que quiz? le pidiera que guardase en otro lugar?
fr
-Est-ce qu'il lui est arriv? d'apporter autre chose que de la nourriture ? Quelque chose que vous garderiez ici ou qu'il vous a peut-?tre demand? de garder ailleurs ?
en
'Did he ever bring anything other than food? Something he kept here, or that he asked you to keep for him somewhere else?'
eu
-Ez.
es
-No.
fr
-Non.
en
'No.'
eu
-Ziur zaude?
es
-?Est? seguro?
fr
-Vous en ?tes s?r ?
en
'Are you sure?'
eu
-Bai.
es
-S?.
fr
-Oui.
en
'Yes.'
eu
-Ikusi dut etxea-esan zuen ingurura begira-.
es
-He visto la casa-dijo ella mirando alrededor-.
fr
-J'ai visit? votre maison, dit-elle en promenant son regard alentour.
en
'I've looked over the house,' she said, glancing about.
eu
Oso garbia dago.
es
Est? muy limpia.
fr
-Je dois la garder comme ?a.
en
'It's spotless.'
eu
-Horrela izan beharra dago. -Jakina.
es
-Tengo que mantenerla as?.
fr
-Je comprends.
en
I understand.
eu
Semearentzat duzu horrela.
es
-Comprendo, la mantiene as? para su hijo.
fr
Vous l'entretenez pour votre fils.
en
You keep it clean for your son.'
eu
-Ez, nire andrearentzat dut horrela.
es
-No, la mantengo as? para mi mujer.
fr
-Non, je l'entretiens pour ma femme.
en
'No, for my wife.
eu
Andrea joan zenean bezalaxe dago dena...
es
Est? todo como cuando ella se fue...
fr
Tout est exactement comme quand elle est partie.
en
Everything is exactly the way it was when she left ...' Y??ez's face twisted into a grimace of pain and grief.
eu
Min eta nazka imintzio bat eginez uzkurtu zuen aurpegia, eta halaxe gelditu zen segundo batzuetan, inongo soinurik egin gabe.
es
-Contrajo el rostro en una mueca entre el dolor y el asco, y permaneci? as? unos segundos sin emitir sonido alguno.
fr
Ses traits se contract?rent en une grimace ?voquant ? la fois la douleur et le d?go?t, et il demeura ainsi quelques secondes, sans plus ?mettre aucun son.
en
He remained that way for a few seconds, not making a sound.
eu
Haren matrailean behera malkoak irristan ikusi zituenean ohartu zen Amaia gizona negarrez ari zela.
es
Amaia supo que lloraba cuando vio las l?grimas resbalar por sus mejillas.
fr
-C'est la seule chose que j'ai r?ussi ? faire.
en
Amaia realised he was crying when she saw the tears roll down his cheeks.
eu
-Ezin izan dut besterik egin. Gainerako guztia gaizki egin dut.
es
-Es lo ?nico que he podido hacer, todo lo dem?s, lo he hecho mal.
fr
Tout le reste, je l'ai rat?.
en
'That's the least I could do; everything else I did was wrong.'
eu
Gizonaren begiratua nora ezean zihoan toki batetik bestera, erantzuna apaletako eta mahaitxoetako apaingarri margulduetan gorderik balego bezala, baina, azkenean, Amaiaren begietan finkatu zuen begirada.
es
La mirada del hombre saltaba err?tica de un objeto a otro, como si buscase una respuesta escondida entre los adornos descoloridos que reposaban sobre las repisas y las mesitas, hasta que se detuvo en los ojos de Amaia.
fr
Erratique, le regard de l'homme sautait d'un objet ? un autre, comme s'il cherchait une r?ponse cach?e entre les ornements d?color?s qui reposaient sur les consoles et les gu?ridons, avant de s'arr?ter sur les yeux d'Amaia.
en
Y??ez's eyes danced from one object to another, as if he were searching for an answer hidden among the faded ornaments standing on doilies and side tables, until he met Amaia's gaze.
eu
Mantaren bazterra hartu, eta handik tiratu zuen aurpegia estaltzeko.
es
Tom? el borde de la manta y tir? de ella hasta cubrirse el rostro;
fr
Il saisit le bord de la couverture et la tira vers lui pour se cacher le visage.
en
He grasped the edge of the blanket, lifting it in front of his face for a few seconds, then flinging it aside, as though disgusted with himself for having cried in front of her.
eu
Hala egon zen segundo batzuetan, eta gero amorruz baztertu zuen, keinu horrekin bere burua zigortu nahi balu bezala Amaiaren aurrean negar egin izanaren ahuldadea erakusteagatik.
es
la mantuvo as? dos segundos y despu?s la apart? con furia, como si con el gesto se penalizase por haberse permitido la debilidad de llorar ante ella.
fr
Il la garda devant lui deux secondes puis l'?carta rageusement, comme s'il se punissait ainsi de s'?tre permis la faiblesse de pleurer devant elle.
en
Amaia felt certain the conversation would end there, but then Y??ez reached behind the pillow he was leaning against and pulled out a framed photograph.
eu
Amaia ia seguru zegoen hantxe bukatzen ari zela elkarrizketa, baina gizonak bizkarrean zuen burkoa jaso, haren azpitik argazki markodun bat atera, eta, xoraturik, hari begira gelditu zen Amaiari eskaini baino lehen.
es
Amaia casi estuvo segura de que all? terminaba aquella conversaci?n, pero el hombre levant? la almohada en la que se apoyaba y de debajo extrajo una fotograf?a enmarcada que mir? embelesado antes de tend?rsela.
fr
Amaia ?tait presque s?re que cela marquait la fin de la conversation, mais l'homme souleva l'oreiller sur lequel il s'appuyait pour attraper une photographie encadr?e qu'il regarda avec ferveur avant de la lui tendre.
en
He gazed at the image as if spellbound, then passed it to her.
eu
Gizonaren keinuak urtebete lehenagoko oroitzapen bat ekarri zion: beste egongela batean, aita hondoratu batek bere alaba erailaren erretratua eman zion, antzeko kuxin batean gordea edukitakoa.
es
El gesto del hombre la transport? a un a?o antes, a otro sal?n en el que un padre desolado le hab?a tendido el retrato de su hija asesinada, que hab?a mantenido preservado bajo un coj?n similar.
fr
Son geste la ramena une ann?e plus t?t, dans un autre salon o? un p?re afflig? lui avait tendu le portrait de sa fille assassin?e, qu'il avait conserv? sous le m?me genre de coussin.
en
Y??ez's gesture took Amaia back to the previous year, when, in a different sitting room, a grieving father had handed her the portrait of his murdered daughter, which he also kept hidden under a cushion.
eu
Harrezkeroztik Amaiak ez zuen berriz ikusi Anne Arbizuren aita, baina gizon haren minaren oroitzapena, Ya?ezengan berpiztua, kolpe latza izan zen Amaiarentzat, eta, bitartean, harritu egin zen detaile bati erreparatuta:
es
No hab?a vuelto a ver al padre de Anne Arbizu, pero el recuerdo de su dolor revivido en aquel otro hombre la golpe? con fuerza mientras pensaba c?mo el duelo era capaz de hermanar en los gestos a dos hombres tan distintos.
fr
Elle n'avait pas revu le p?re d'Anne Arbizu, mais le souvenir de sa douleur ranim? par cet autre homme la frappa avec force, et elle songea ? la mani?re dont le deuil peut rapprocher dans leurs gestes deux personnes aussi diff?rentes.
en
She hadn't seen Anne Arbizu's father since, but the memory of his pain had stayed with her.
eu
Hogeita bost urte eskaseko neska gazte batek irribarre egin zion erretratutik.
es
Una joven de no m?s de veinticinco a?os le sonri? desde el portarretratos.
fr
Une jeune femme de vingt-cinq ans ? peine lui souriait du cadre.
en
A woman no older than twenty-five smiled at her from the picture.
eu
-Nik uste nuen segurtatua genuela zoriontasuna.
es
La mir? unos segundos antes de devolv?rselo al hombre.
fr
Elle regarda quelques secondes la photo avant de la rendre ? l'homme.
en
Amaia glanced at her, then handed the photograph back to Y??ez.
eu
Ulertzen duzu?
es
-Yo pensaba que ten?amos la felicidad asegurada, ?sabe?
fr
-Je pensais que notre bonheur ?tait assur?, vous savez ?
en
'I thought we'd live happily ever after, you know?
eu
Andre gazte, polit, ona...
es
Una mujer joven, guapa, buena...
fr
Une femme g?n?reuse, jeune, belle...
en
She was a young, pretty, kind woman ...
eu
Baina haurra jaio zenean, modu bitxian jokatzen hasi zen, triste zegoen, ez zuen irribarrerik egiten, ez zuen umea besoetan hartu ere egin nahi, eta esaten zuen ez zegoela prestatua umea maitatzeko, umeak gaitzesten zuela, eta nik ez nekien nola lagundu.
es
Pero cuando el ni?o naci? ella comenz? a estar rara, se puso triste, ya no sonre?a, no quer?a ni coger al ni?o en brazos, dec?a que no estaba preparada para quererlo, que notaba que ?l la rechazaba, y yo no supe ayudarla.
fr
Mais quand le petit est n?, elle a commenc? ? se comporter bizarrement, elle ?tait triste, ne souriait plus, elle ne voulait m?me pas prendre le b?b? dans ses bras, elle disait qu'elle n'?tait pas pr?par?e ? l'aimer, qu'elle avait remarqu? qu'il la rejetait, et moi, je n'ai pas su l'aider.
en
But after the boy was born she started acting strangely. She grew sad, she never smiled, she wouldn't even hold him, she said she wasn't ready to love the boy, and that he rejected her.
eu
Esaten nion:
es
Le dec?a:
fr
Je lui disais :
en
Nothing I said did any good.
