Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Gizona ilunpean, Paul Auster / Oskar Arana (Alberdania, 2008
)
eu
Gero, bigarren seme bat ateratzen da beste nonbaitetik, eta, azkenik, hor dago alabarik gazteena ere, artean etxean bizi baita gurasoekin, adinez hogeitaka urte asko ez dituena eta lehen mailako hezkuntzako irakaslea.
es
Entonces se presenta otro hijo que vive en un sitio diferente, y por ?ltimo tenemos al v?stago menor del grupo, una mujer de veintipocos a?os que es maestra de escuela y sigue viviendo en la casa paterna.
fr
Ensuite un deuxi?me fils arrive d'ailleurs, et il y a enfin la benjamine de la famille, qui habite encore chez les parents, une jeune femme d'une vingtaine d'ann?es, enseignante dans une ?cole primaire.
en
Then a second son shows up from somewhere else, and finally there's the youngest child of the group, who still lives at home, a woman in her early twenties who works as an elementary school teacher.
eu
Berehala ohartzen zara Noriko maitatu eta miretsi ez ezik, bere anai-arrebak baina nahiago ere baduela.
es
Pronto salta a la vista que no solo adora y admira a Noriko, sino que la prefiere a sus propios hermanos.
fr
On a t?t fait de comprendre non seulement qu'elle adore et admire Noriko mais encore qu'elle la pr?f?re ? ses propres fr?res et s?ur.
en
One quickly understands that not only does she adore and admire Noriko, she prefers her to her own siblings.
eu
Hiletaren ostean, familia mahaian bazkaltzen ageri da, eta, berriro ere, Tokioko semea eta alaba lanpeturik daude, oso-oso lanpeturik, beren kezketan harrapatuegi beren aitari ezertan laguntzeko.
es
Despu?s del funeral, la familia se sienta a comer a la mesa, y los hijos de Tokio tienen mucho, mucho que hacer, est?n demasiado centrados en sus propias preocupaciones para ofrecer consuelo a su padre.
fr
Apr?s les fun?railles, la famille se trouve r?unie autour de la table du d?jeuner, et une fois de plus le fils et la fille venus de Tokyo sont occup?s, occup?s, occup?s, trop absorb?s par leurs soucis personnels pour offrir ? leur p?re beaucoup de r?confort.
en
After the funeral, the family is sitting around a table eating lunch, and once again the son and daughter from Tokyo are busy, busy, busy, too wrapped up in their own preoccupations to offer their father much support.
eu
Beren eskuturretako erlojuei begiratzen diete, eta Tokiora gau horretako bertako espresean itzuliko direla erabakitzen dute.
es
Empiezan a mirar el reloj y deciden volver a Tokio en el expreso nocturno.
fr
Ils se mettent ? regarder leurs montres, et d?cident de repartir pour Tokyo par l'express de nuit.
en
They begin looking at their watches and decide to return to Tokyo on the night express.
eu
Anaia gazteagoak ere alde egitea erabakitzen du.
es
El segundo hermano tambi?n opta por marcharse.
fr
Le deuxi?me fr?re d?cide, lui aussi, de partir.
en
The second brother decides to leave as well.
eu
Beren jokabidean ez dago deus nabarmenki krudelik... azpimarratu egin beharko litzateke, horixe baita Ozuk azaldu nahi duen funtsezko egitatea.
es
No se advierte crueldad alguna en su conducta: eso hay que recalcarlo, en realidad es precisamente lo que Ozu pretende mostrar.
fr
Il n'y a rien d'ouvertement cruel dans leur comportement-il faut insister sur ce point, c'est en v?rit? l'essentiel de ce que montre Ozu.
en
There is nothing overtly cruel about their behavior-this should be emphasized; it's in fact the essential point Ozu is making.
eu
Arreta beste gauza batzuetan daukate jarrita, ez da besterik, beren bizimoduko egitekoetan, eta beste erantzukizun batzuek deitzen diete.
es
Solo est?n distra?dos, atrapados en su peripecia vital, y se sienten llamados por otras responsabilidades.
fr
Ils sont seulement distraits, captifs des activit?s de leurs existences personnelles, et d'autres responsabilit?s les appellent.
en
They're merely distracted, caught up in the business of their own lives, and other responsibilities are pulling them away.
eu
Baina Noriko goxoak han jarraitzen du, ez du-eta aitaginarreba atsekabetua abandonatu nahi (harresi baten ostean, harrizko aurpegi baten ostean ezkutatutako atsekabea, baina atsekabea, azken batean), eta, bere bisitaldi luzatu horretako azken goizean, Norikok eta alaba eskolako maistrak elkarrekin gosaltzen dute.
es
Pero la tierna Noriko se queda, no quiere abandonar a su afligido suegro (un dolor amurallado, imp?vido, desde luego, pero no por eso un sufrimiento menor), y en la ?ltima ma?ana de su prolongada visita, la maestra y ella desayunan juntas.
fr
Mais la douce Noriko reste, elle ne veut pas abandonner son beau-p?re ? son chagrin (un chagrin mur?, au visage de pierre, assur?ment, mais chagrin tout de m?me) et, le dernier matin de son s?jour prolong?, elle et la fille institutrice prennent ensemble le petit-d?jeuner.
en
But the gentle Noriko stays on, not wanting to abandon her grieving father-inlaw (a walled-off, stone-faced grief, to be sure, but grief for all that), and on the last morning of her extended visit, she and the schoolteacher daughter have breakfast together.
eu
Neska haserre dago oraindik anai-arrebek hain presaka alde egin izanagatik.
es
La muchacha est? molesta por la apresurada marcha de sus hermanos.
fr
La jeune fille est encore irrit?e par le d?part pr?cipit? de ses fr?res et de sa s?ur.
en
The girl is still irritated by the hasty departure of her brothers and sister.
eu
Haren esanetan, luzaroagoan egon behar zuketen, eta egoista deitzen die, baina Norikok defendatu egiten du haiek egindakoa (nahiz eta berak ez zukeen inoiz ere egingo), azalduz ezen ume guztiek alde egiten dutela gurasoengandik azkenean, beren bizimodua atera behar dutela aurrera.
es
Afirma que deber?an haberse quedado m?s tiempo y los llama ego?stas, pero Noriko defiende su comportamiento (aunque ella jam?s har?a algo semejante), explicando que los hijos tienen que ocuparse de su propia vida y siempre acaban separ?ndose de los padres.
fr
Elle dit qu'ils auraient d? rester plus longtemps et les traite d'?go?stes, mais Noriko prend leur d?fense (m?me si jamais elle n'agirait comme eux) en affirmant que tous les enfants finissent par s'?loigner de leurs parents, qu'ils doivent s'occuper de leurs propres vies.
en
She says they should have stayed longer and calls them selfish, but Noriko defends what they did (even if she would never do it herself), explaining that all children drift away from their parents in the end, that they have their own lives to look after.
eu
Neskak berriro esaten du bera ez dela sekula horrelakoa izango.
es
La muchacha insiste en que ella nunca ser? as?.
fr
La jeune fille assure que, pour elle, il en ira autrement.
en
The girl insists that she'll never be like that.
eu
Jokabide horrekin, zer balio du familiak?, dio hark.
es
?Qu? sentido tiene la familia si uno se comporta de esa manera?, pregunta.
fr
A quoi bon une famille si on se conduit de cette fa?on ? demande-t-elle.
en
What's the point of a family if you act that way? she says.
eu
Norikok errepikatu egiten du bere iruzkin hori, eta gosalkidea baretzen saiatzen da, esanez ohikoak direla gauza horiek seme-alabekin, ezin direla saihestu.
es
Noriko reitera su anterior observaci?n, tratando de consolar a la muchacha y asegurando que eso es lo que pasa con los hijos, no puede remediarse.
fr
Noriko r?p?te ce qu'elle a d?j? dit et s'efforce de consoler la jeune fille en lui expliquant qu'ainsi va la vie des enfants, qu'on n'y peut rien.
en
Noriko reiterates her previous comment, trying to comfort the girl by telling her that these things happen to children, that they can't be helped.
eu
Eten luze batek jarraitzen dio horri, eta, gero, neskak ezkonarrebari begiratu eta esaten dio:
es
Se produce un largo silencio, y luego la muchacha mira a su cu?ada y dice:
fr
Un long silence suit, et puis la jeune fille regarde sa belle-s?ur et dit :
en
A long pause follows, and then the girl looks at her sister-in-law and says:
eu
Bizitza etsigarria da, ezta?
es
La vida es decepcionante, ?verdad?
fr
La vie est d?cevante, n'est-ce pas ?
en
Life is disappointing, isn't it?
eu
Norikok neskari begiratzen dio, eta, aurpegiera hotzez, erantzuten dio:
es
Noriko sostiene la mirada a la muchacha, y con una expresi?n ausente en las facciones, contesta:
fr
Noriko la regarde ? son tour et, avec une expression lointaine, elle r?pond :
en
Noriko looks back at the girl, and with a distant expression on her face, she answers:
eu
Bai, halaxe da.
es
S?, lo es.
fr
Oui, en effet.
en
Yes, it is.
eu
Irakaslea atera egiten da lanera joateko, eta Noriko etxea jasotzen hasten da (Katyak gaur gauean aipatu dituen gainerako filmetako emakumeak gogoraraziz niri), eta, orduan, eskuturreko erlojuaren eszena etortzen da, bertara iristeko garatu baita film osoa.
es
La maestra se va a trabajar, y Noriko se pone a arreglar la casa (record?ndome a las mujeres de las otras pel?culas de las que Katya ha hablado esta noche), y entonces viene la escena del reloj, el momento para el que toda la pel?cula nos ha estado preparando.
fr
L'institutrice part travailler et Noriko se met ? ranger la maison (ce qui me rappelle les femmes dans les autres films dont Katya a parl? ce soir), et puis vient la sc?ne de la montre, celle o? culmine le film entier.
en
The teacher goes off to work, and Noriko begins straightening up the house (reminding me of the women in the other films Katya talked about tonight), and then comes the scene with the watch, the moment the entire film has been building up to.
eu
Gizon zaharra etxera sartzen da lorategitik, eta Norikok esaten dio arratsaldeko trenean alde egingo duela.
es
El anciano entra en la casa desde el jard?n, y Noriko le anuncia que se va en el tren de la tarde.
fr
Le vieillard entre dans la maison, venant du jardin, et Noriko lui annonce qu'elle va partir par le train de l'apr?s-midi.
en
The old man walks into the house from the garden, and Noriko tells him she's leaving on the afternoon train.
eu
Elkarrekin eseri eta hitz egiten dute, eta ni haien elkarrizketaren muina eta haria oroitzeko gauza izatea, honexegatik baino ez da, filma amaitu ondoren Katyari eszena hori berriro erakusteko eskatu niolako.
es
Se sientan a charlar, y si m?s o menos me acuerdo de las l?neas generales de su conversaci?n, es porque cuando acab? la pel?cula le ped? a Katya que volviera a pasar la escena.
fr
Ils s'assoient pour parler et, si j'arrive ? me rappeler plus ou moins l'essentiel de leur conversation, c'est parce que j'ai demand? ? Katya de repasser la sc?ne apr?s la fin du film.
en
They sit down and talk, and if I can more or less remember the gist and flow of their conversation, it's because I asked Katya to play the scene again after the movie was finished.
eu
Harritu egin ninduen, eta elkarrizketa hori berriro aztertu nahi nuen, Ozu nola moldatu zen ikusteko.
es
Me hab?a causado mucha impresi?n, y quer?a examinar el di?logo con m?s detalle con objeto de ver c?mo se las arreglaba Ozu para conseguirlo.
fr
Elle m'avait ? ce point impressionn? que je voulais ?tudier le dialogue de plus pr?s afin de comprendre comment Ozu est parvenu ? exprimer cela.
en
I was that impressed by it, and I wanted to study the dialogue more closely to see how Ozu managed to pull it off.
eu
Egindako guztiagatik eskerrak emanez hasten da agurea, baina Norikok buruari eragiten dio eta esaten du berak ez duela ezertxo ere egin.
es
El anciano empieza d?ndole las gracias por todo lo que ha hecho, pero Noriko sacude la cabeza y asegura que ella no ha hecho nada.
fr
Le vieillard commence par remercier sa belle-fille pour tout ce qu'elle a fait, mais Noriko secoue la t?te et dit qu'elle n'a rien fait.
en
The old man begins by thanking her for everything she's done, but Noriko shakes her head and says she hasn't done anything.
eu
Gizon zaharrak bereari eusten dio, oso lagungarri izan zaiola esanez, emaztea zenak ere esan ziola berarekin zein maitagarria izan zen.
es
El anciano insiste, dici?ndole que ha sido de gran ayuda y que su mujer le hab?a comentado lo amable que hab?a sido con ella.
fr
Il insiste, il lui affirme qu'elle a ?t? d'un grand secours et que sa femme lui avait parl? de sa gentillesse ? son ?gard.
en
The old man presses on, telling her that she's been a great help and that his wife had talked to him about how kind she'd been to her.
eu
Berriro ere, Norikok ezetsi egiten du laudorioa, bere ekintzei garrantzia kenduz, huskeriatzat joz.
es
Una vez m?s, Noriko se resiste al elogio, quitando importancia a sus actos y diciendo que son insignificantes, que no tienen nada de particular.
fr
A nouveau, Noriko repousse le compliment, balayant d'un haussement d'?paules ses actions qu'elle qualifie de n?gligeables, sans importance.
en
Again, Noriko resists the compliment, shrugging off her actions as unimportant, negligible.
eu
Adorerik galdu gabe, agureak esaten dio emazte zenak esan ziola Norikorekin igarotako uneak izan zirela Tokioko egonaldiko unerik zoriontsuenak.
es
Sin desistir en su prop?sito, el anciano a?ade que su mujer le dijo que los momentos que estuvo en compa??a de Noriko fueron los m?s felices que pas? en Tokio.
fr
Sans se laisser dissuader, le vieil homme r?p?te que sa femme lui a racont? que les moments pass?s avec Noriko ont ?t? les plus heureux de son s?jour ? Tokyo.
en
Not to be deterred, the old man says that his wife told him that being with Noriko was the happiest time she had in Tokyo.
eu
Kezkatuta zegoen zure etorkizunarengatik, jarraitzen du hark.
es
Estaba muy preocupada por tu futuro, prosigue el suegro.
fr
Elle se faisait tant de souci pour ton avenir, poursuit-il.
en
She was so worried about your future, he continues.
eu
Ezin duzu honela jarraitu.
es
No puedes seguir as?.
fr
Tu ne peux pas continuer comme ?a.
en
You can't go on like this.
eu
Ezkondu egin behar duzu berriro.
es
Tienes que volver a casarte.
fr
Il faut que tu te remaries.
en
You have to get married again.
eu
Ahaztu X (bere semea, senarra harena).
es
Olv?date de X (su hijo, el marido de ella).
fr
Oublie X (son fils, le mari de Noriko).
en
Forget about X (his son, her husband).
eu
Hilik da.
es
Est? muerto.
fr
Il est mort.
en
He's dead.
eu
Noriko nahigabeturik dago erantzuteko, baina agureak ez du etsi nahi eta elkarrizketa amaitzen utzi nahi.
es
Noriko se encuentra demasiado afectada para responder, pero el anciano no est? dispuesto a dejar el asunto ni a dar por terminada la conversaci?n.
fr
Noriko est trop boulevers?e pour r?pondre, mais le vieil homme n'est pas pr?t ? renoncer et ? laisser la conversation se terminer l?.
en
Noriko is too upset to respond, but the old man isn't about to give up and let the conversation end.
eu
Berriro ere emaztea aipatuz, honako hau gehitzen du:
es
Refiri?ndose de nuevo a su mujer, concluye:
fr
Evoquant ? nouveau sa femme, il ajoute :
en
Referring to his wife again, he adds:
eu
Inoiz ezagutu duen emakumerik atseginena zarela esan zuen.
es
Me dijo que eras la mujer m?s buena que hab?a conocido.
fr
Elle disait que tu ?tais la femme la plus gentille qu'elle ait jamais rencontr?e.
en
She said you were the nicest woman she'd ever met.
eu
Norikok bereari eusten dio, argudiatuz emaztea zenak lar aintzakotzat hartzen zuela bera, baina agureak esaten dio, bertatik bertara, oker dagoela.
es
Noriko se mantiene firme, manifestando que su suegra exageraba sus virtudes, pero el suegro le replica sin rodeos que se equivoca.
fr
Noriko tient bon, elle proteste que son ?pouse la surestimait, mais le vieillard lui dit sans ambages qu'elle se trompe.
en
Noriko holds her ground, claiming that his wife overestimated her, but the old man bluntly tells her that she's wrong.
eu
Noriko nahasturik sentitzen hasia dago.
es
Noriko empieza a desquiciarse.
fr
Noriko commence ? vaciller.
en
Noriko is beginning to grow unhinged.
eu
Ez naiz zuk uste duzun emakume atsegin hori, esaten dio.
es
Yo no soy la buena mujer por la que usted me toma, le dice.
fr
Je ne suis pas la gentille femme que vous croyez, dit-elle.
en
I'm not the nice woman you think I am, she says.
eu
Benetan, nahiko neurekoia naiz.
es
En realidad, soy bastante ego?sta.
fr
En r?alit? je suis tr?s ?go?ste.
en
Really, I'm quite selfish.
eu
Eta, ondoren, aitortzen dio ez duela beti beraren seme zenarengan pentsatzen, egunak igarotzen zaizkiola hura gogoan behin ere izan gabe.
es
Y entonces le explica que no est? siempre pensando en su hijo, que transcurren d?as enteros sin acordarse una sola vez de su marido.
fr
Et puis elle explique qu'elle ne pense pas tout le temps au fils du vieil homme, que des jours entiers se passent sans que son souvenir lui vienne une fois ? l'esprit.
en
And then she explains that she isn't always thinking about the old man's son, that days go by and he doesn't even cross her mind once.
eu
Eten labur baten ostean, aitortzen dio zein bakarrik sentitzen den gauetan loak hartu ezin duenean, ohean etzaten dela bere buruari galdetuz zer ekarriko dion etorkizunak.
es
Tras una peque?a pausa, le confiesa lo sola que se encuentra, y que cuando no puede dormir por la noche, se pasa las horas pensando en lo que va a ser de ella.
fr
Apr?s un petit silence, elle avoue ? quel point elle se sent seule et comment, quand elle est couch?e dans son lit, la nuit, sans pouvoir dormir, elle se demande ce qui va advenir d'elle.
en
After a little pause, she confesses how lonely she is and how, when she can't sleep at night, she lies in bed wondering what will become of her.
eu
Ematen du nire bihotzak zer edo zer espero duela, esaten du.
es
Parece que mi coraz?n est? esperando algo, le explica.
fr
Mon c?ur semble attendre quelque chose, dit-elle.
en
My heart seems to be waiting for something, she says.
eu
Egoista naiz.
es
Soy ego?sta.
fr
Je suis ?go?ste.
en
I'm selfish.
eu
Agurea:
es
ANCIANO:
fr
VIEILLARD :
en
OLD MAN:
eu
Ez, ez zara.
es
No, no eres ego?sta.
fr
Non, ce n'est pas vrai.
en
No, you're not.
eu
Noriko:
es
NORIKO:
fr
NORIKO :
en
NORIKO:
eu
Banaiz.
es
S?, lo soy.
fr
Si, c'est vrai.
en
Yes.
eu
Agurea:
es
ANCIANO:
fr
VIEILLARD :
en
OLD MAN:
eu
Emakume ona zara.
es
Eres una buena mujer.
fr
Tu es bonne.
en
You're a good woman.
eu
Emakume zintzoa.
es
Una mujer decente.
fr
Tu es une femme honn?te.
en
An honest woman.
eu
noriko:
es
NORIKO:
fr
NORIKO :
en
NORIKO:
eu
Inolaz ere ez.
es
No, en absoluto.
fr
Pas du tout.
en
Not at all.
eu
Une horretan, Noriko lehertu eta negarrez hasten da, eskuen artera zotinka behin uhateak ireki ostean... hain luzaroan isilean sufritu duen emakume hau, bera ona dela sinesteari uko egiten dion emakume on hau, zeren eta onak direnek baizik ez dute duda egiten beren ontasunari buruz, horixe baita lehenik eta behin ontzen dituena.
es
En ese punto, Noriko acaba derrumb?ndose y rompe a llorar, cubri?ndose la cara con las manos y dando rienda suelta a las l?grimas: una mujer joven que ha sufrido en silencio durante tanto tiempo, una buena persona que se niega a creer que lo es, porque solo los buenos dudan de su propia bondad, y eso es precisamente lo que los hace as?.
fr
L?, Noriko finit par craquer et elle fond en larmes, les ?cluses s'ouvrent, elle sanglote dans ses mains-cette jeune femme qui souffre en silence depuis si longtemps, cette femme pleine de bont? qui refuse de se consid?rer comme telle, car seuls les bons doutent de leur propre bont?, c'est d'ailleurs ce qui fait qu'ils sont bons.
en
At that point, Noriko finally breaks down and begins to cry, sobbing into her hands as the floodgates open-this young woman who has suffered in silence for so long, this good woman who refuses to believe she's good, for only the good doubt their own goodness, which is what makes them good in the first place.
