Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)

baina beraiek uztarpetik burua atera eta zaratotsa izugarriro areagotzen dute, adimenduak, azkenean guztiz unatuta, amore eman eta auzia galdutzat eman arte.

XVII. Por lo dem?s, dado que el var?n est? destinado a gobernar las cosas de la vida, ten?a que otorg?rsele algo m?s del adarme de raz?n concedido, a fin de que tomase resoluciones dignas de ?l.

XVII.-L'homme ?tant destin? par nature ? gouverner les affaires, il fallait tout de m?me le saupoudrer d'un peu plus qu'une petite pinc?e de raison.

while they give up the reins to their governor and make a hideous clamor, till at last being wearied, he suffer himself to be carried whither they please to hurry him.

XVII. Honez gainera, gizonezkoa, negozioak aurrera ateratzeko jaioa zenez, adimendu pixka bat gehiagorekin ihinztatu beharko zelakoan, Jupiterrek dei egin zidan deliberatzera besteetan legez arazoari buruz behar bezalako aholkamendua izan zezan eta berehala eman nion neuri dagokidan moduko kontseilua:

Se me llam? a consejo junto con los dem?s y lo di al punto, y digno de m?:

Voil? pourquoi Jupiter, soucieux de r?gler cela de son mieux, fit appel ? moi pour le conseiller l?dessus, comme en tout. Je m'empressai de lui donner un conseil digne de moi :

But forasmuch as such as are born to the business of the world have some little sprinklings of reason more than the rest, yet that they may the better manage it, even in this as well as in other things, they call me to counsel;

emakume bat emateko laguntzat, animalia hau eroa eta ezgauza benetan izan arren, era berean barreragile eta atsegina delako eta, beraz, eguneroko bizitzan zehar bere eromenarekin gozatu eta eztituko lukeelako gizonezkoaren betizukeria.

Que se le juntase con una mujer, animal ciertamente estulto y necio, pero gracioso y placentero, de modo que su compa??a en el hogar sazone y endulce con su estupidez la tristeza del car?cter varonil.

qu'? l'homme il adjoign?t la femme, cet animal assur?ment fol et d?raisonnable, mais divertissant et d?licieux, qui, partageant son quotidien, estomperait et att?nuerait par sa propre folie la morosit? cong?nitale du m?le.

and I give them such as is worthy of myself, to wit, that they take to them a wife-a silly thing, God wot, and foolish, yet wanton and pleasant, by which means the roughness of the masculine temper is seasoned and sweetened by her folly.

Emakumea, arrazoidun ala arrazoigabeko animalien artean sailkatzeari buruz Platonek itxura batean izan zituen zalantzak, ez dute besterik adierazi nahi sexu horretakoen eromen izugarria baino.

Y as? Plat?n, al parecer dudar en qu? g?nero colocar a la mujer, si entre los animales racionales o entre los brutos, no quiso otra cosa que significar la insigne estupidez de este sexo.

En fait, lorsque Platon semble h?siter ? classer la femme dans la cat?gorie des ?tres dou?s de raison, ou dans celle des b?tes brutes, son unique dessein est de mettre en ?vidence l'insigne folie de ce sexe.

For in that Plato seems to doubt under what genus he should put woman, to wit, that of rational creatures or brutes, he intended no other in it than to show the apparent folly of the sex.

Eta emakumeren batek, txiripaz, bera jendeak zuhurtzat hartzea nahi izaten duenean, orduan bai agertzen dela, bi bider tuntuna; Minervaren, esan ohi denez, kontrakotasuna gorabehera, baten batek idia kirolarien olioaz igurztera eramango balu bezala.

Si, por casualidad, alguna mujer quisiese ser tenida por sabia, no conseguir?a sino ser doblemente necia, al modo de aquel que, pese a Minerva, se empe?ase en hacer entrar a un buey en la palestra, seg?n dice el proverbio.

Et si, d'aventure, il se trouve une femme qui ait fantaisie de passer pour sage, elle n'aboutit ? rien, qu'? ?tre folle doublement. Comme on dit :

For if perhaps any of them goes about to be thought wiser than the rest, what else does she do but play the fool twice, as if a man should "teach a cow to dance," "a thing quite against the hair."

Izan ere, ez dagokion nolakotasun baten itxura naturaren kontra hartu eta bere izaera aldatzen duenak bikoiztu egiten du bere akatsa. Grekoen esaera zaharrak dioena, tximinoa purpuraz jantzita ere, beti izango da tximino; eta hortaz, emakumea ere beti izango da emakume, hau da tuntuna, edozein mozorro ipini arren.

Efectivamente, duplica su defecto aquel que en contra de la naturaleza desv?a su inclinaci?n y remeda el aspecto de la aptitud. Del mismo modo que, conforme al proverbio griego, "aunque la mona se vista de p?rpura, mona se queda", as? la mujer ser? siempre mujer; es decir, est?pida, sea cual fuere el disfraz que adopte.

"Autant conduire un b?uf au gymnase, malgr? le veto de Minerve !" Il est deux fois vicieux, celui qui veut forcer son talent, contrarie la nature et farde son vice aux couleurs de la vertu. Selon un proverbe grec, "Un singe est toujours un singe, f?t-il habill? de pourpre". De m?me une femme est toujours femme, autrement dit folle, sous n'importe quel masque.

For as it doubles the crime if anyone should put a disguise upon Nature, or endeavor to bring her to that she will in no wise bear, according to that proverb of the Greeks, "An ape is an ape, though clad in scarlet;" so a woman is a woman still, that is to say foolish, let her put on whatever vizard she please.

Egia esan, emakumeen taldekoak, ez ditut horrenbesteraino tuntuntzat jotzen, nirekin haserretzeko adina bederen erotasuna egozten diedala-eta, nerau ere emakumea bainaiz, gehi EROMENA. Ze, arazoa behar den bezala aztertuz gero, jabetuko dira gizonezkoak baino zoriontsuago izate hori, Eromenaren dohaina dela, hain zuzen, hainbat ikuspuntutik begiratuta.

Sin embargo, no creo que el g?nero femenino llegue a ser tan est?pido que me censure por el hecho de que otra mujer, la Estulticia en persona, les reproche la estupidez.

Du reste, je ne crois pas que la gent f?minine soit assez folle pour m'en vouloir de lui attribuer la folie, moi qui suis femme aussi, et la Folie en personne.

But, by the way, I hope that sex is not so foolish as to take offense at this, that I myself, being a woman, and Folly too, have attributed folly to them.

Lehenengo eta behin hor dago, eurek gainerako guztiari baino garrantzi gehiago arrazoi osoz ematen dioten irudiaren edertasuna, horrexen bidez erabiltzen baitute benetako tirania tiranoengan eurengan ere.

Pues si consideran juiciosamente la cuesti?n, ver?n que deben a la Estulticia el tener m?s suerte que los hombres en muchos casos.

En r?alit?, si elles examinent la question comme il faut, elles doivent encore inscrire au cr?dit de la Folie le fait qu'? bien des ?gards elles sont plus heureuses que les hommes.

For if they weigh it right, they needs must acknowledge that they owe it to folly that they are more fortunate than men.

Gizonezkoari, gainera, nondik datorzkio, bada, itxuraren laztasuna, larruazal iletsua, bizar-mataza eta, azken batean, zahar-itxura hori, zuhurtasunaren ohitura txar horren eraginez baino?

Tienen, primeramente, el encanto de la hermosura, que, justificadamente, anteponen a todas las cosas, puesto que, por su virtud, tiranizan hasta a los mismos tiranos.

D'abord, elles ont sur eux l'avantage de la beaut?, qu'ajuste titre elles font passer avant tout le reste, et sur lequel elles s'appuient pour tyranniser les tyrans eux-m?mes.

As first their beauty, which, and that not without cause, they prefer before everything, since by its means they exercise a tyranny even upon tyrants themselves;

Emakumearen masailak, aldiz, beti dira leun-leunak, bere ahotsa beti da eztia, azala samurra, etengabeko halako gaztetasun baten irudia ematen balego legez.

?De d?nde proceden lo desgraciado del aspecto, el cutis h?spido y la espesura de la barba, que dan al var?n aspecto de viejo, sino del vicio de la prudencia, mientras que la mujer conserva las mejillas tersas, la voz fina, el cutis delicado, remedo de perpetua juventud?

D'ailleurs, d'o? vient chez l'homme cet aspect r?barbatif, cette peau r?peuse et cette barbe arborescente qui le vieillit manifestement, sinon de son infirmit? ? lui, la sagesse ? Chez les femmes, au contraire, les joues toujours lisses, la voix toujours fine, la peau d?licate, sont comme les signes d'une perp?tuelle jeunesse.

otherwise, whence proceeds that sour look, rough skin, bushy beard, and such other things as speak plain old age in a man, but from that disease of wisdom? Whereas women's cheeks are ever plump and smooth, their voice small, their skin soft, as if they imitated a certain kind of perpetual youth.

Eta bestalde, zer da bizitza honetan eurek gehien maite dutena, gizonezkoei ahal denik eta gogokoen izatea baino?

En segundo lugar, ?qu? otra cosa desean en esta vida m?s que complacer a los hombres en grado m?ximo?

D'ailleurs, quel autre v?u forment-elles, sinon de plaire le plus possible aux hommes ?

Again, what greater thing do they wish in their whole lives than that they may please the man?

Ez ote daude horrexetara bideratuta hainbeste edergarri, hainbeste apaindura, hainbeste bainu, hainbeste orrazkera, hainbeste miritza, hainbeste lurrin eta aurpegia, begiak eta larmintza apaindu, pintatu eta apailatzeko hainbeste arterio?

?A qu? miran, si no, tantos adornos, tintes, ba?os, afeites, ung?entos, perfumes, tanto arte en componerse, pintarse y disfrazar el rostro, los ojos y el cutis?

N'est-ce pas vers cela que tendent tous ces soins de beaut?, ces fards, ces bains, ces coiffures, ces onguents, ces parfums, ces subterfuges pour arranger, peindre, retoucher, le visage, les yeux et la peau ?

For to what other purpose are all those dresses, washes, baths, slops, perfumes, and those several little tricks of setting their faces, painting their eyebrows, and smoothing their skins?

Baina, gizonezkoei emakumeak gomendatzen ote zaizkie eromena ez den beste zerbaitegatik?

As?, pues, ?qu? las recomienda a los hombres m?s que la necedad?

Il' a-t-il un trait qui les fasse valoir aupr?s des hommes plus que leur folie ?

And now tell me, what higher letters of recommendation have they to men than this folly?

Ba al dago eurek emakumeei egiten uzten ez dieten ezer?

?Hay algo que ?stos no les toleren?

Que ne tol?rent-ils pas de la part des femmes ?

For what is it they do not permit them to do?

Eta zein sariren ordez, plazerrarena ezik?

?Y a cambio de qu? halago, sino de la voluptuosidad?

Et en ?change de quoi ? Du plaisir.

And to what other purpose than that of pleasure?

Emakumeek atsegin ematen dute, nola ez, eromenagatik, eta ez beste ezergatik. Bakoitzak bere baitan ikusiko du honetaz zein iritzi duen, baina inork ez du ukatuko gizonezko batek, emakume-atseginaz gozatzea erabakitzen duen bakoitzean, emakumearen ondoan pellokeriak esan eta pitxokeriak egiten dituela.

Se deleitan, por consiguiente, s?lo en la estulticia y de ello son argumento, piense cada cual lo que quiera, las tonter?as que le dice el hombre a la mujer y las ridiculeces que hace cada vez que se propone disfrutar de ella.

C'est une v?rit? impossible ? mettre en doute : songez seulement aux propos ineptes et aux actes extravagants dont un homme est capable pour une femme, chaque fois qu'il est d?termin? ? tirer d'elle du plaisir.

Wherein yet their folly is not the least thing that pleases; which so true it is, I think no one will deny, that does but consider with himself, what foolish discourse and odd gambols pass between a man and his woman, as often as he had a mind to be gamesome?

Hortxe duzue, bada, bizitzako gozamen nagusiena eta lehena eta era berean bizia dakarren iturria.

Ya sab?is, por tanto, el primero y principal placer de la vida y la fuente de que mana.

Voil? donc la source d'o? provient le premier, le principal agr?ment de la vie.

And so I have shown you whence the first and chiefest delight of man's life springs.

XVIII. Hala ere hainbat eta hainbat dago, agureen artean bereziki, gonazale baino gehiago edarizale direnak eta atseginik handiena edaleen batzarretan izaten dutenak.

XVIII. Pero algunos hay, y en primera fila los viejos, que son m?s bebedores que mujeriegos y sit?an la suma voluptuosidad en la mesa.

XVIII.-On trouve malgr? tout des hommes, des vieux surtout, qui pr?f?rent les flacons aux jupons.

But there are some, you'll say, and those too none of the youngest, that have a greater kindness for the pot than the petticoat and place their chiefest pleasure in good fellowship.

Oturuntza oparorik emakumerik gabe egon daitekeenentz beste batzuek jakingo dute nik baino hobeto.

Juzguen otros de si habr? banquete completo sin mujeres;

Pour eux, le plaisir supr?me r?side dans les beuveries.

If there can be any great entertainment without a woman at it, let others look to it.

Baina badirudi argi eta garbi dagoela eromenarekin ondu gabeko oturuntzarik ezin dela inola ere pozgarri izan.

lo que s? consta es que ninguno resulta agradable sin el condimento de la estulticia.

Mais une chose est s?re : sans le piment de la folie, aucun n'est r?ellement agr?able.

This I am sure, there was never any pleasant which folly gave not the relish to.

Hain da hau egia non, benetako zein itxurazko eromenarekin barre eragiten ez duen mahaikiderik ez dagoenean, bufoia ordainduta ekarri behar izaten den edo jantxakur irrigarri baten laguntza lortu, bere alaitasunekin, hau da:

Tanto es as?, que si falta uno que mueva a la risa con necedad verdadera o simulada, se pagar? a alg?n buf?n o se invitar? a alg?n gorr?n rid?culo que con dicharachos risibles, es decir, estultos, ahuyente de la reuni?n el silencio y la tristeza.

C'est tellement vrai que s'il n'y a personne capable de faire rire par sa folie-authentique ou simul?e-, on mobilise un bouffon professionnel attir? par le cachet, ou quelque pique-assiette d?sopilant, dont les plaisanteries cocasses-autrement dit :

Insomuch that if they find no occasion of laughter, they send for "one that may make it," or hire some buffoon flatterer, whose ridiculous discourse may put by the gravity of the company.

Zertarako balioko luke, bada, sabela ahoraino betetzea hainbeste gozokiz, hainbeste janari ederrez, hainbeste mizkeriaz, baldin aldi berean begiek, belarriek eta gogo osoak plazerrik izango ez balute barrealgara, jolas eta txantxekin?

Porque, ?a qu? conduce cargar el vientre de toda clase de confituras, manjares y golosinas, si los ojos y los o?dos, si no todo el ?nimo, han de apacentarse tambi?n con risas, bromas y chistes?

A quoi bon, en effet, s'alourdir la panse de tant de friandises, de chatteries, de pr?parations friandes, si l'on ne sustente pas ?galement les yeux, les oreilles, l'?me enti?re avec des rires, des plaisanteries, des mots d'esprit ?

For to what purpose were it to clog our stomachs with dainties, junkets, and the like stuff, unless our eyes and ears, nay whole mind, were likewise entertained with jests, merriments, and laughter?

Baina gozogintza-mota horretan neu naiz gozogile bakarra. Janedanetan beste ohikune batzuk ere egin ohi dira, adibidez, oturuntzako errege izango dena zozketaz izendatu edo datoka jokatzea, tragu egitera elkar gonbidatzea, errondatan leihatzea, mirtorriak elkartrukatuz abestu, dantzatu eta keinuka aritzea;

De esta manera, yo soy art?fice insustituible de las sobremesas, porque aquellas ceremonias de los banquetes, como elegir rey a suertes, jugar a los dados, los brindis rec?procos, el establecer rondas, cantar coronados de mirto, bailar y hacer pantomimas, no fueron inventadas por los siete sabios de Grecia, sino por m?, para bien del g?nero humano.

Mais ces desserts-l?, j'en suis l'unique conceptrice. M?me les rites qui ont cours dans les banquets, tirer un roi au sort, lancer les d?s, trinquer ? la sant? des gens, les concours de "cul-sec" ? la ronde, le myrte qu'on se passe au moment de chanter, la danse, la pantomime, toutes ces trouvailles pour le salut du genre humain, les Sept Sages de la Gr?ce n'y sont pour rien, elles viennent de moi.

But of these kind of second courses I am the only cook; though yet those ordinary practices of our feasts, as choosing a king, throwing dice, drinking healths, trolling it round, dancing the cushion, and the like, were not invented by the seven wise men but myself, and that too for the common pleasure of mankind.

Jostagarri hauek guztiek halako izaera dute non, zenbat eta eroago izan hainbat eta mesede gehiago egiten dioten hilkorren biziari, hau tristea baldin bada, bizia deitzerik ere ez baitu merezi.

De este modo, se ve que la naturaleza de todas las cosas es tal, que cuanto m?s tienen de est?pidas, tanto m?s favorecen la vida de los mortales, la cual, cuando es triste, no parece digna de ser llamada vida.

Et la nature m?me de ces pratiques est telle que, plus la part de folie y est grande, plus elles apportent ? la vie des hommes, une vie qui ne m?riterait pas son nom si elle ?tait triste.

The nature of all which things is such that the more of folly they have, the more they conduce to human life, which, if it were unpleasant, did not deserve the name of life;

Eta derrigor igaroko da triste, baldin berezko duen gogaitasuna ezabatzen mota horretako jolasekin norbera ahalegintzen ez bada.

Y triste discurrir? la vida, por fuerza, si no os libr?is con estos deleites del tedio, hermano de la tristeza.

Or elle d?boucherait n?cessairement sur le cafard, si des divertissements de ce genre ne vous permettaient pas d'en expurger l'ennui qui lui est inh?rent.

and other than such it could not well be, did not these kind of diversions wipe away tediousness, next cousin to the other.

XIX. Baina egongo dira, agian, plazer-mota hau ere antsiatzen ez eta plazerra adiskideen maitasun eta harremanetan jartzen dutenak, uneoro errepikatuz adiskidetasuna gauza guztien gainetik jarri behar dena dela, airea, sua zein ura ere bera baino beharrezkoago ez izateraino.

XIX. Quiz? habr? quienes desprecien este g?nero de placeres y se complazcan en el afecto y trato de los amigos, repitiendo que la amistad es cosa que hay que anteponer a todas las dem?s y aun que es necesaria hasta el punto de que ni el aire, ni el fuego ni el agua lo sean en mayor grado.

XIX.-Mais il y aura peut-?tre des gens qui feront fi de ces plaisirs et donneront leur pr?f?rence ? la chaleur des relations amicales. L'amiti?, disent-ils sans arr?t, doit ?tre plac?e au-dessus de tout, elle est vitale au m?me titre que l'air, le feu, et l'eau ; son charme est si essentiel au c?ur de la vie qu'en la supprimant, on en supprimerait le soleil ;

But perhaps there are some that neglect this way of pleasure and rest satisfied in the enjoyment of their friends, calling friendship the most desirable of all things, more necessary than either air, fire, or water; so delectable that he that shall take it out of the world had as good put out the sun;

Hain da atsegingarria non erditik kentzea Eguzkia bera kentzea izango litzatekeen; eta gainera hain da sotila, hau kontura baldin badator, non filosofoek eurek ere ondasun nagusienen artean jartzeko zalantzarik ez duten.

A?aden, incluso, que es tan agradable, que quitarla ser?a como quitar el Sol, y que es tan honesta, si es que ello viene al caso, que ni los mismos fil?sofos vacilan en tenerla entre los bienes principales.

elle est enfin si convenable (? supposer que cette consid?ration soit pertinente) que les philosophes euxm?mes n'h?sitent pas ? la faire figurer parmi les plus grands biens.

and, lastly, so commendable, if yet that make anything to the matter, that neither the philosophers themselves doubted to reckon it among their chiefest good.

Eta zer, erakutsiko banizue neu naizela ondasun handi honen branka eta popa?

Pero ?qu?, si demuestro que yo tambi?n soy la proa y la popa de tanto bien?

Mais comment r?agira-t-on si je prouve que je suis-toujours moi !

But what if I show you that I am both the beginning and end of this so great good also?

Erakutsiko dizuet, baina ez Krokodilitez edo Soritez, Zeratinez edo dialektikako beste kakomako batzuez baliatuz, ez; baizik eta adieraziko dizuet baldarkiago, ia-ia atzamarraz seinalatuta bezala.

Y lo probar? no con crocosilites, ni sorites, ni ceratinas, o cualquier otra especie de argucias dial?cticas, sino de modo vulgar y mostr?ndolo como con el dedo.

Je vais en administrer la preuve, sans utiliser ni le syllogisme du crocodile ni aucune argutie dialectique de la m?me farine, mais simplement le gros bon sens, comme on dit, qui va vous le faire toucher du doigt, ou peu s'en faut. Alors voyons :

Nor shall I go about to prove it by fallacies, sorites, dilemmas, or other the like subtleties of logicians, but after my blunt way point out the thing as clearly as it were with my finger.

Baina ez al duzue uste eromenaren antz izugarria dutela, adiskideen akatsak direnean ez ikusi egiteak, ziria sartzen uzteak, itsutzeak eta liluraturik geratzeak, eta halaber huts nabariak tasuntzat hartu eta miresteak?

Decid, el condescender, el dejarse llevar, cegarse, alucinarse con los defectos de los amigos y el sentir afici?n y admirarse por alguno de sus vicios manifiestos como si fuesen virtudes, ?no es cosa parecida a la estulticia?

fermer les yeux, se tromper, refuser l'?vidence, s'illusionner sur les d?fauts de ses amis, ch?rir et admirer comme des vertus leurs vices les plus voyants, est-ce que cela ne s'apparente pas ? la folie ?

And now tell me if to wink, slip over, be blind at, or deceived in the vices of our friends, nay, to admire and esteem them for virtues, be not at least the next degree to folly?

Zer da besterik, bada, maitearen garatxetan mun ematea, edo bere bildotsaren sudurreko polipoa atsegin izatea, edo guraso batek bere seme edo alaba begibakarra pixka bat betoker dela esatea, zer da, galdetzen dut, eromena baino Aldarrika ezazue hiru zein lau aldiz, hori eromena dela;

Hay quien besa un lunar de su amante, quien se deleita con una verruga de su cordera, el padre que no encuentra sino una ligera desviaci?n de la vista en su hijo bizco, ?qu? es todo esto-pregunto-sino pura necedad?

Et cet homme qui b?cote la verrue de sa ma?tresse, cet autre qui flaire avec d?lices le polype de son agnelette, ce p?re dont le fils louche mais qui parle de son regard c?lin, qu'estce donc, je vous prie, sinon de la folie ? l'?tat pur ?

What is it when one kisses his mistress' freckle neck, another the wart on her nose? When a father shall swear his squint-eyed child is more lovely than Venus? What is this, I say, but mere folly?

izan ere badelako, baina da adiskideak jagon eta elkartuta mantentzen dituen eromen bat.

Procl?mese una y mil veces que es necedad, pero tambi?n que ?sta es la sola que une y conserva unidos a los amigos.

Folie au troisi?me, au quatri?me degr?, si vous voulez ! Il reste que seule la folie fonde et entretient les relations entre amis.

And so, perhaps you'll cry it is; and yet 'tis this only that joins friends together and continues them so joined.

jainkotzat hartu ohi diren jakintsuen euren artean ere, adiskidetasuna edo ez da finkatzen edo adiskideak era aspergarri eta latzean batzen ditu eta, gainera, guztiz lagun gutxiren artean ematen da-eta lotsatu egiten naizelako esaten inorekin ere ez dela ematen-; horrexegatik, noski, gizaki gehienek ez baitute zentzurik, gehiago oraindik, ez dago bat hainbat eta hainbat gauzatan eroturik ez dagoenik, eta adiskidetasuna, berriz, ez baita sortzen kideen artean baino.

Me refiero al com?n de los mortales, de los cuales nadie nace sin defecto y aqu?l es el mejor que menos cohibido est? por ellos, pues entre esos sabios endiosados o no llega a cuajar la amistad o viene a ser triste y desagradable, y aun la traban s?lo con poqu?simos, por no atreverme a decir que con ninguno, ya que la mayor?a de los hombres desbarra-es decir, que no hay quien no delire por muchos modos-y la amistad s?lo cabe entre semejantes.

Qu'en est-il ? pr?sent des sages, ces presque dieux ? Entre eux, ou bien l'amiti? ne prend pas, ou alors c'est une relation maussade, sans saveur, et encore partag?e avec tr?s peu de gens (un scrupule me retient de dire : avec personne).

I speak of ordinary men, of whom none are born without their imperfections, and happy is he that is pressed with the least: for among wise princes there is either no friendship at all, or if there be, 'tis unpleasant and reserved, and that too but among a very few 'twere a crime to say none.

Hortaz, elkarrekiko ongura gizaki bakarzale hauen artean sortzen denean, hau ez da izaten finkoa, ez gutxiagorik ere, eta ez du luzaroan irauten, harritzekoa ez den gauza bestalde, gizabanako punttalakurlo eta behar den baino ikusmen zorrotzagoa dutenak izaki, lagunen akatsak Epidauroren arranoak edo sugeak bezain sarkor ikusten baitituzte.

As?, si por acaso en esos severos tipos se engendra mutua benevolencia, no podr? nunca ser constante ni duradera, por ser gente gru?ona y que vigila los defectos de los amigos con vista m?s fina que el ?guila, o la serpiente de Epidauro.

C'est que l'immense majorit? des hommes est d?pourvue de sagesse, on peut m?me affirmer que tous sans exception divaguent de mille et une fa?ons ; or, l'amiti? ne soude que des ?tres semblables.

For that the greatest part of mankind are fools, nay there is not anyone that dotes not in many things; and friendship, you know, is seldom made but among equals.

Eta, aldiz, beren akatsei dagokienean, zein itsusko diren eta zein gutxi ikusten duten bizkarrean zintzilik daramaten zakutoa.

En cambio, ?qu? lega?osos ojos tiene para los defectos propios y cu?n poco ve el fardo que lleva a la espalda!

ils d?tectent les d?fauts de leurs amis d'un regard aussi d?capant que l'aigle ou le serpent d'Epidaure.

And yet if it should so happen that there were a mutual good will between them, it is in no wise firm nor very long lived;

Gehi diezaiogun honi urteei eta ikasketei zor zaien ezberdintasuna eta gainera, giza bizitzan gertatu ohi diren erorketa guztiak, oker guztiak eta gorabehera guztiak: horiekin guztiekin nola iraungo du adiskidetasunaren pozak ordubete bera ere argotar hauen artean, greziarrek eujhvqeian hitz dotorea deitzen dioten eta lainotasun edo harreman lagunkoi bezala itzul daitekeen hura laguntzera ez badatorkie bederen?

Adem?s, puesto que es propio de la naturaleza humana, que no haya ingenio alguno sin grandes defectos, y que adem?s existe tanta desemejanza de edades y de estudios, tantas flaquezas, tantos errores, tantas ca?das graves, ?c?mo podr?a subsistir entre estos Argos, ni siquiera durante una hora, la alegr?a de la amistad sin el auxilio de la candidez, es decir, de la estulticia, o, si quer?is, de la blandura de car?cter?

Comme ils sont aveugles ? la besace qui leur pend dans le dos ! Par cons?quent, compte tenu de la nature humaine, qui fait qu'on cherche en vain un homme sans d?fauts majeurs, et si vous ajoutez les fortes diff?rences d'?ge et d'?ducation, les malentendus, les erreurs, tous les al?as de l'existence, comment voulez-vous que la douceur de l'amiti? puisse tenir m?me une petite heure entre ces Argus, si n'entrait pas en jeu ce que les Grecs nomment joliment Eu?th?ia, qu'on pourrait traduire par folie ou na?vet?.

Since then the nature of man is such that there is scarce anyone to be found that is not subject to many errors, add to this the great diversity of minds and studies, so many slips, oversights, and chances of human life, and how is it possible there should be any true friendship between those Argus, so much as one hour, were it not for that which the Greeks excellently call euetheian? And you may render by folly or good nature, choose you whether.

Ostera zer?

?Pues qu??

Quoi d'?tonnant ?

But what?

Kupido, adiskidetasun-harreman guztien babesle eta sortzailea bera izanik, ez al dago zeharo itsututa itsusia eder-eder ikusteraino eta ez al du lortzen zeuon artean ere nork berea eder ikusaraztea eta mutikoa neskatoaz bezala agurea atsoaz maiteminaraztea?

Cupido, padre y autor de todo afecto, que, por obra de su ceguera, toma lo feo por hermoso, hace que entre vosotros cada cual encuentre hermoso lo que ama, de suerte que el viejo quiera a la vieja como el mozo a la moza.

Cupidon, l'initiateur et le garant de tous les liens affectifs, n'est-il pas tout ? fait aveugle ?

Is not the author and parent of all our love, Cupid, as blind as a beetle?

Hori toki guztietan ematen da eta barregarri gertatzen; baina, hala ere, pitxokeria horiexek itsasten dute bizitzako elkarte atsegina eta elkarturik mantentzen.

Estas cosas suceden y son re?das en todo el mundo, pero tales ridiculeces son las que aglutinan y unen la placentera sociedad en la vida.

Lui, il trouve beau ce qui ne l'est pas, et de la m?me fa?on il fait en sorte que chacun de vous trouve beau ce qui lui appartient, que le croulant idol?tre sa croulante, comme le poupard sa poup?e !

And as with him all colors agree, so from him is it that everyone likes his own sweeter-kin best, though never so ugly, and "that an old man dotes on his old wife, and a boy on his girl."

XX. Eta adiskidetasunari buruz esan dugun hori asko ere gehiago sakondu behar da ezkontzaz ariz gero, azken batean ezkontza ez delako besterik bi gizabanako bizitza osoan zehar elkarrekin lotzea baino.

XX. Cuanto queda dicho de la amistad debe aplicarse con mucho mayor motivo al matrimonio, ya que no es ?ste otra cosa que la conjunci?n indivisa de las vidas.

XX.-Avan?ons : ce qui vient d'?tre dit de l'amiti?, il y a lieu de l'appliquer plus encore au mariage, cette union ins?cable pour la vie.

And what has been said of friendship may more reasonably be presumed of matrimony, which in truth is no other than an inseparable conjunction of life.

Oi jainko hilezkor hori!, zenbat dibortzio edo dibortzioa baino asko txarrago diren zenbat eta zenbat zoritxar egongo ez lirateke alde guztietan baldin nire alboko diren lausengaldiek, txantxek, barkamenak, ezikusi egiteek, fineziak eta zuriketak mantendu eta elikatuko ez balute senarraren eta emaztearen arteko famili harremana?

J?piter inmortal, ?cu?ntos divorcios y aun accidentes peores que los divorcios ocurrir?an si el trato dom?stico del var?n y la esposa no se viese afianzado y sostenido por la adulaci?n, la broma, la indulgencia, el enga?o y el disimulo, que forman como mi cortejo!

Ciel ! Que de divorces-ou bien pire ! -aurait-on ? d?plorer partout si la vie priv?e du couple n'avait pas, pour la soutenir et la sustenter, les compliments, le badinage, la complaisance, l'erreur, la dissimulation, toute la ronde de mes satellites. Oh la la !

Good God! What divorces, or what not worse than that, would daily happen were not the converse between a man and his wife supported and cherished by flattery, apishness, gentleness, ignorance, dissembling, certain retainers of mine also!

A!, eta senargaiak zuhurtziaz arakatuko balu dontzeila txarmangarri eta ahalgeti hark zenbat jolasetara jostatu duen ezkondu baino asko lehenagotik, ez al duzue uste asko ere ezkontza gutxiago egongo liratekeenik?

?Ah, qu? pocos matrimonios llegar?an a cuajar si el novio investigase prudentemente a qu? juegos se hab?a dedicado aquella doncellita delicada, al parecer, y pudorosa, mucho antes de casarse!

Le nombre des mariages tendrait vers z?ro, si l'?poux avait la sagesse d'enqu?ter sur les jeux auxquels faisait joujou, bien avant les noces, la petite vierge aux dehors d?licats et pudiques.

Whoop holiday! how few marriages should we have, if the husband should but thoroughly examine how many tricks his pretty little mop of modesty has played before she was married!