Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ama, Maxim Gorki / Jose Morales Belda (Ibaizabal, 1995
)
eu
Gustatu zitzaion koadroa amari, baina pentsatu zuen:
es
El cuadro agrad? a Pelagia, pero pens?:
fr
Le tableau plut ? P?lagie, mais elle pensa :
en
The mother liked the picture, but she thought:
eu
"Kristo gurtzen duk, baina ez haiz elizara joaten..."
es
"Honras a Cristo y no vas a la iglesia..."
fr
" Tu honores le Christ et tu ne vas pas ? l'?glise...
en
"You respect Christ, and yet you do not go to church."
eu
Gero eta liburu gehiago pilatzen ziren adiskide zurgin batek Paveli egindako apalategi txukunean.
es
El n?mero de libros aumentaba de d?a en d?a sobre la hermosa estanter?a que un carpintero, amigo de Paul, le hab?a fabricado.
fr
" Le nombre de livres augmentait toujours plus sur le beau rayon qu'un menuisier, un camarade de Paul, lui avait fabriqu?.
en
Then more pictures appeared on the walls, and the number of books increased on the shelves neatly made for him by one of his carpenter friends.
eu
Gelak itxura atsegina hartu zuen.
es
La habitaci?n tomaba un aspecto agradable.
fr
La chambre prenait un aspect agr?able.
en
The room began to look like a home.
eu
"Zuka" hitz egin ohi zion, eta "amatxo" esan, baina batzuetan, bat-batean, maitekiro mintzatzen zitzaion:
es
El la trataba de "usted" y le llamaba "la madre", pero algunas veces ten?a para ella palabras afectuosas:
fr
Il lui disait " vous " et l'appelait " la m?re ", mais quelquefois il avait soudain pour elle des mots affectueux :
en
He addressed his mother with the reverential plural "you," and called her "mother" instead of "mamma."
eu
-Aizan, ama, mesedez, ez kezkatu, gaur berandu itzuliko naun etxera...
es
-No te inquietes, madre: volver? tarde hoy.
fr
" Ne t'inqui?te pas, m?re, je rentrerai tard ce soir... "
en
"Mamma, please be not thou disturbed if I come home late to-night."
eu
Gustatzen zitzaion hori, zerbait serio eta sendoa antzematen zuen haren hitzetan.
es
Y, bajo estas palabras, ella sent?a algo de fuerte, de serio, que le gustaba.
fr
Et sous ces mots, elle sentait qu'il y avait quelque chose de fort et de s?rieux, qui lui plaisait.
en
This pleased her; in such words she felt something serious and strong.
eu
Bestetik baina, larrituta zegoen.
es
Pero su inquietud crec?a, y el paso del tiempo no la tranquilizaba:
fr
Mais son inqui?tude croissait et le temps qui passait ne la calmait pas ;
en
But her uneasiness increased.
eu
Denbora joatearekin estutasun haren zioa argiago ikusten ez bazuen ere, geroz eta zorrozkiago zirikatzen zion bihotza ezohiko zerbaiten aurresentipenaz.
es
el presentimiento de algo extraordinario rondaba su coraz?n.
fr
le pressentiment de quelque chose d'extraordinaire harcelait son c?ur.
en
Since her son's strangeness was not clarified with time, her heart became more and more sharply troubled with a foreboding of something unusual.
eu
Batzuetan, atsekabetu ere egiten zen semearekin, pentsatzen zuen:
es
A veces, estaba descontenta de su hijo, y pensaba:
fr
Par moments, elle ?tait m?contente de son fils, elle pensait :
en
Every now and then she felt a certain dissatisfaction with him, and she thought:
eu
"Gainerako guztiak gizakume arruntak ditun, baina berak fraidea ematen din.
es
-Los hombres deben vivir como hombres, pero ?ste es como un monje...
fr
" Les gens vivent comme des hommes, mais lui, il est comme un moine...
en
"All people are like people, and he is like a monk.
eu
Egia esan, oso latza dun.
es
Es demasiado serio...
fr
Il est trop s?rieux...
en
He is so stern.
eu
Hori ez dun adin horretako mutil bati dagokion izaera..."
es
No es propio de su edad.
fr
Ce n'est pas de son ?ge...
en
It's not according to his years."
eu
Noizean behin, pentsatzen zuen:
es
Se preguntaba:
fr
" Elle se demandait :
en
At other times she thought:
eu
"Agian, neskatoren batekin hasi dun".
es
-?Tendr?, quiz?, alguna amiga?
fr
" Peut-?tre a-t-il une bonne amie ? "
en
"Maybe he has become interested in some sort of a girl down there."
eu
Baina neskekin ibiltzeko dirua behar da eta semeak soldata ia osorik ematen zion.
es
Pero para cargarse con una muchacha hac?a falta dinero, y ?l le entregaba casi todo su salario.
fr
Mais pour s'embarrasser d'une fille, il faut de l'argent, et il remettait presque tout son salaire.
en
But to go about with girls, money is needed, and he gave almost all his earnings to her.
eu
Horrela joaten ziren asteak eta hilabeteak, eta konturatu gabe bi urte igaro ziren ugalduz zihoazen pentsamendu eta beldur zehaztugabez jositako bizimodu bitxi eta isil hura hasi zenetik.
es
As? pasaron semanas, meses, dos a?os de una vida extra?a, silenciosa, llena de pensamientos oscuros y temores, que crec?an sin cesar.
fr
C'est ainsi que pass?rent des semaines, des mois, deux ann?es d'une vie ?trange, silencieuse, pleine de pens?es et de craintes troubles, qui croissaient sans cesse.
en
and imperceptibly two years slipped by, two years of a strange, silent life, full of disquieting thoughts and anxieties that kept continually increasing.
eu
IV
es
IV
fr
IV
en
CHAPTER IV
eu
Egun batez, afalostean, Pavelek leihoko errezelak itxi zituen, bazter batean eseri eta irakurtzen hasi zen, buru gainean latorrizko kriseilu bat hormatik eskegi ondoren. Amak ontziak bildu zituen eta, sukaldetik irtendakoan, harengana hurbildu zen kontu handiz.
es
Una noche, despu?s de cenar, Paul, corriendo la cortina de las ventanas, se sent? en un rinc?n y se puso a leer, bajo la l?mpara de petr?leo colgada en la pared sobre su cabeza. Su madre, lavada la vajilla, sali? de la cocina y se acerc? con paso vacilante.
fr
Un soir, apr?s le souper, Paul, ayant tir? le rideau des fen?tres, s'assit dans un coin et se mit ? lire, la lampe ? p?trole accroch?e au mur au-dessus de sa t?te. Sa m?re, la vaisselle rang?e, sortit de la cuisine, et s'approcha d'un pas h?sitant.
en
Once, when after supper Pavel drew the curtain over the window, sat down in a corner, and began to read, his tin lamp hanging on the wall over his head, the mother, after removing the dishes, came out from the kitchen and carefully walked up to him.
eu
Semeak burua jaso eta galdera-imintzioz begiratu zion aurpegira: -Ez, ez, Pasha, ez diat ezer nahi!
es
El levant? la cabeza y la mir? interrogante. -No...
fr
Il leva la t?te et la regarda d'un air interrogateur. Ce...
en
He raised his head, and without speaking looked at her with a questioning expression.
eu
-arrapataka esan eta han alde egin zuen, bekainak urduri mugituz.
es
no es nada, Paul, soy yo-dijo ella, y se alej? vivamente, enarcadas las cejas con aire confuso.
fr
ce n'est rien, Paul, c'est moi..., fit-elle, et elle s'?loigna vivement, les sourcils lev?s d'un air confus.
en
"Nothing, Pasha, just so!" she said hastily, and walked away, moving her eyebrows agitatedly.
eu
Baina une batez sukalde erdian geldirik, pentsakor eta kezkati egon ondoren, eskuak txukun-txukun garbitu eta berriro atera zen semea zegoen lekura.
es
Permaneci? inm?vil un momento en medio de la cocina, pensativa, preocupada; se lav? despaciosamente las manos y volvi? junto a su hijo.
fr
Elle resta un moment immobile au milieu de la cuisine, pensive, soucieuse ; elle se lava longuement les mains et revint vers son fils.
en
But after standing in the kitchen for a moment, motionless, thoughtful, deeply preoccupied, she washed her hands and approached her son again.
eu
-Galdera bat egin nahi diat-xuxurlatu zion-, zer irakurtzen duk etengabe?
es
-Querr?a preguntarte-dijo muy bajo-, qu? es lo que est?s leyendo siempre.
fr
Je voulais te demander, dit-elle tout bas, qu'est-ce que tu lis donc toujours ?
en
"I want to ask you," she said in a low, soft voice, "what you read all the time."
eu
Hark liburuxka itxi zuen.
es
El dej? el libro.
fr
Il posa son livre.
en
He put his book aside and said to her:
eu
-Eser hadi, amatxo...
es
-Si?ntate, mam?.
fr
Assieds-toi, maman...
en
"Sit down, mother."
eu
Ama astunki jesarri zen haren alboan eta, artezturik, adi belarria, garrantzi handiko zerbaiten zain geratu zen.
es
Se sent? pesadamente al lado de ?l y se irgui?, esperando algo grave.
fr
Elle s'assit lourdement ? c?t? de lui et se redressa, attentive ? quelque chose de grave.
en
The mother sat down heavily at his side, and straightening herself into an attitude of intense, painful expectation waited for something momentous.
eu
Amari begiratu gabe, ahopetik eta batek daki zergatik oso doinu latzez, hizketan hasi zen Pavel:
es
Sin mirarla, a media voz, y tomando sin saber por qu? un tono ?spero, Paul comenz? a hablar.
fr
Sans la regarder, ? mi-voix, en prenant on ne sait pourquoi un ton rude, Paul se mit ? parler.
en
Without looking at her, Pavel spoke, not loudly, but for some reason very sternly:
eu
-Liburu debekatuak irakurtzen ditinat.
es
-Leo libros prohibidos.
fr
Je lis des livres interdits.
en
"I am reading forbidden books.
eu
Debekatuta zegon haiek irakurtzea, langileon bizimoduari buruz egia diotelako.
es
Se proh?be leerlos porque dicen la verdad sobre nuestra vida de obreros...
fr
On interdit de les lire, parce qu'ils disent la v?rit? sur notre vie d'ouvriers...
en
They are forbidden to be read because they tell the truth about our-about the workingmen's life.
eu
Ezkutuan inprimatzen ditizten, klandestinoki, eta aurkitzen badizkidate, kartzelara eramango naiten, kartzelara egia jakin nahi dudalako. Ulertu dun?
es
Se imprimen en secreto, y si los encuentran aqu?, me llevar?n a la c?rcel..., a la c?rcel, porque quiero saber la verdad. ?Comprendes?
fr
On les imprime en cachette, et si on les trouve chez nous on me mettra en prison... en prison, parce que je veux savoir la v?rit?. Tu comprends ?
en
They are printed in secret, and if I am found with them I will be put in prison-I will be put in prison because I want to know the truth."
eu
Ama arnasestuka hasi zen bat-batean.
es
Ella sinti? que su respiraci?n se cortaba, y fij? sobre su hijo unos ojos espantados.
fr
Elle eut soudain de la peine ? respirer et fixa des yeux hagards sur son fils.
en
Breathing suddenly became difficult for her.
eu
Begiak zabal-zabalik, semeari begiratzen zion, eta arrotz zeritzon.
es
Le pareci? diferente, extra?o.
fr
Il lui sembla chang?, ?tranger.
en
Opening her eyes wide she looked at her son, and he seemed to her new, as if a stranger.
eu
Haren ahotsa bestelakoa zen orain:
es
 
fr
 
en
 
eu
behekoagoa, sakonagoa, zoliagoa.
es
Ten?a otra voz, m?s baja, m?s llena, m?s sonora.
fr
Il avait une autre voix, plus basse, plus pleine, plus sonore.
en
His voice was different, lower, deeper, more sonorous.
eu
Hatzek bibote fin eta leuna laztantzen zuten, begiak bazterreko punturen batera zeiharka jarriak zituen modu arraroan.
es
Con sus dedos afilados, retorc?a su fino bigote de adolescente, y su mirada vaga, bajo las cejas, se perd?a en el vac?o.
fr
De ses doigts effil?s, il tordait ses fines moustaches d'adolescent, et son regard ?trange, par-dessous ses sourcils, se perdait dans le vague.
en
He pinched his thin, downy mustache, and looked oddly askance into the corner.
eu
Ama beldurtzen hasia zen semeari zer gertatuko, eta erruki zuen.
es
Se sinti? invadida de miedo y de piedad por su hijo.
fr
La peur et la piti? pour son fils la saisirent :
en
She grew anxious for her son and pitied him.
eu
-Zergatik egiten duk hori, Pavel?
es
-?Por qu? haces eso, Paul?
fr
pronon?a-t-elle.
en
"Why do you do this, Pasha?"
eu
-itaundu zion.
es
-pregunt?.
fr
 
en
 
eu
Hark burua altxatu zuen, begiratu, eta ahapeka, lasaitasunez erantzun zion:
es
Levant? ?l la cabeza, le lanz? una ojeada, y sin alzar la voz, tranquilamente, respondi?:
fr
Il leva la t?te, lui jeta un coup d'?il, et sans crier, tranquillement, il r?pondit :
en
He raised his head, looked at her, and said in a low, calm voice:
eu
-Egia jakin nahi dinat.
es
-Quiero saber la verdad.
fr
Je veux savoir la v?rit?.
en
"I want to know the truth."
eu
Semearen ahots doinua gozoa zen, baina irmoa, eta begiek kementsu distiratzen zuten.
es
Su voz era baja pero firme, y sus ojos brillaban de obstinaci?n.
fr
Sa voix ?tait basse, mais ferme, ses yeux brillaient, obstin?s.
en
His voice sounded placid, but firm; and his eyes flashed resolution.
eu
Amaren bihotzak berehala ulertu zuen semea zerbait sekretu eta izugarrira emana zela betiko.
es
En su coraz?n, ella comprendi? que su hijo se hab?a consagrado Para siempre a algo misterioso y terrible.
fr
En son c?ur, elle comprit que son fils s'?tait vou? pour toujours ? quelque chose de myst?rieux et de terrible.
en
She understood with her heart that her son had consecrated himself forever to something mysterious and awful.
eu
Berak nahitaezko zeritzon bizitzan gertatzen zen guztiari, ohituta zegoen gauza guztiak hausnartu gabe onartzera, eta orain negarretan hasi besterik ez zuen egin, ahopetik, bihotzean hitzik aurkitu ezinik, tristuraz eta penaturik.
es
Todo, en la vida, le hab?a parecido inevitable: estaba acostumbrada a someterse sin reflexionar, y solamente se ech? a llorar, dulcemente, sin encontrar palabras, el coraz?n oprimido por la pena y la angustia.
fr
Tout dans la vie lui avait toujours paru in?vitable, elle ?tait accoutum?e ? se soumettre sans r?fl?chir ;
en
Everything in life had always appeared to her inevitable; she was accustomed to submit without thought, and now, too, she only wept softly, finding no words, but in her heart she was oppressed with sorrow and distress.
eu
-Ez negarrik egin!
es
-?No llores!
fr
et elle se mit seulement ? pleurer, tout doucement, sans trouver de mots, le c?ur serr? par le chagrin et l'angoisse.
en
"Don't cry," said Pavel, kindly and softly;
eu
-ziotson Pavelek maitekiro, ahots apalez, eta agurtzen ari zela iruditzen zitzaion amari-.
es
-dijo Paul con voz tierna; pero a la madre le pareci? que le dec?a adi?s.
fr
dit Paul d'une voix tendre, mais il semblait ? sa m?re qu'il lui faisait ses adieux.
en
and it seemed to her that he was bidding her farewell.
eu
Pentsa ezan, nolakoa da gure bizitza?
es
-Reflexiona, ?qu? vida es la nuestra?
fr
R?fl?chis... quelle vie est la n?tre ?
en
"Think what kind of a life you are leading.
eu
Berrogei urte ditun, eta bizi izan haiz akaso?
es
T? tienes cuarenta a?os, y, sin embargo, ?es que verdaderamente has vivido?
fr
Tu as quarante ans, et pourtant as-tu vraiment v?cu ?
en
You are forty years old, and have you lived?
