Bilaketa aurreratua

Ogi apurrak

Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)


Denbora galduaren bila - Swann-enetik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta (Elkar/Alberdania, 2010 )
aurrekoa | 112 / 32 orrialdea | hurrengoa
eu
Zinez maite baikintuen, plazer zukeen gu deitoratzea;
es
Nos quería de verdad, y le hubiera gustado llorarnos;
fr
Elle nous aimait véritablement, elle aurait eu plaisir à nous pleurer;
en
She was genuinely fond of us;
eu
ziur naiz sarritan mamutzen zituela izebaren itxaro-grinak zeraren fantasiak, bera ongi sentitzen zatekeèn eta izerditan ez zegokeèn une batean, albistea zetorkiola nondik edo handik esanez ezen sute bat sortua zela, alegia, etxe osoaren galgarri, eta sute hartan etxeko denok ginela hilak, eta sute hura berehala hormetako harriak oro porroskatzear zela, baina berak, izebak, bazuela oraindik hari ihes egiteko abagunea, arin jaikiz gero, amets-aire hark, zenbait abantaila bigarren mailakori-hala nola izango zatekeen, adibidez, gureganako bere samurtasuna luzaroan auhendatzearen gogo-gozamena eta herri osoa zur eta lur uzteko ahalmena, denek ikusiko baitzuten bera, izeba, gure hileta-segizioko buru, adoretsu bezain abaildurik, hil-hurren zutikako-, beste abantaila askoz ere baliotsuagoa eransten baitzion, zera, behartu egingo zutela, hala behar ere, eta denborarik alferrik galtzeko aitzakiarik gabe, zalantza-balantza motelgarririk gabe, uda-partea Mirougraineko bere etxalde politean igarotzera joan zedin, non ur-jauzia ere bai baitzegoen.
es
y de llegar en una ocasión en que se encontrara ella bien y sin sudar, la noticia de que la casa estaba ardiendo, de que ya habíamos perecido todos y de que pronto no quedaría ni una piedra en pie, aunque ella podría salvarse sin prisa, con tal de que se levantara inmediatamente, debió alimentar muchas veces sus esperanzas, porque reunía a las ventajas secundarias de hacerle saborear en un sentimiento único todo su cariño a nosotros, y de causar el pasmo del pueblo, presidiendo el duelo, abrumada y valerosa, moribunda, pero en pie, la más preciosa ventaja de obligarla en el momento oportuno, y sin perder tiempo, y sin posibilidad de dudas molestas, a irse a pasar el verano a su hermosa hacienda de Mirougrain, que tenía una cascada y todo.
fr
survenant à un moment où elle se sentait bien et n'était pas en sueur, la nouvelle que la maison était la proie d'un incendie où nous avions déjà tous péri et qui n'allait plus bientôt laisser subsister une seule pierre des murs, mais auquel elle aurait eu tout le temps d'échapper sans se presser, à condition de se lever tout de suite, a dû souvent hanter ses espérances comme unissant aux avantages secondaires de lui faire savourer dans un long regret toute sa tendresse pour nous, et d'être la stupéfaction du village en conduisant notre deuil, courageuse et accablée, moribonde debout, celui bien plus précieux de la forcer au bon moment, sans temps à perdre, sans possibilité d'hésitation énervante, à aller passer l'été dans sa jolie ferme de Mirougrain, où il y avait une chute d'eau.
en
she would have enjoyed the long luxury of weeping for our untimely decease; coming at a moment when she felt 'well' and was not in a perspiration, the news that the house was being destroyed by a fire, in which all the rest of us had already perished, a fire which, in a little while, would not leave one stone standing upon another, but from which she herself would still have plenty of time to escape without undue haste, provided that she rose at once from her bed, must often have haunted her dreams, as a prospect which combined with the two minor advantages of letting her taste the full savour of her affection for us in long years of mourning, and of causing universal stupefaction in the village when she should sally forth to conduct our obsequies, crushed but courageous, moribund but erect, the paramount and priceless boon of forcing her at the right moment, with no time to be lost, no room for weakening hesitations, to go off and spend the summer at her charming farm of Mirougrain, where there was a waterfall.
eu
Inoiz gertatu ez zenez, ordea, halako jazoerarik, zeinen balizko arrakastaz berak hamaika amets-gogoeta eginak izango baitzituzkeen, ezbairik gabe, bere ezin konta ahala karta-joko bakartietan ohi ziharduenean (halakoen gauzatzearen hasierak, horratik, galanki aztoratuko zukeen arren, gertakari ustekabeko horien edozein lehen xehetasunek alegia, albiste txarraren berri ematen digun eta beraren doinua inoiz ahantzi ezin izaten dugun lehen hitzak, adibidez, heriotzaren ahalgarritasun logiko eta abstraktutik askoz honantzago, benetako heriotzaren oinatza dakarkigulako mezulari), halakorik sekula gertatu ez zenez, beraz, nola edo hala aski irizten zion noizbehinka, bere bizitzari interesa gehitzearren, beronetan fantasiazko hainbat peripezia txertatzeari, eta berauei irrikaz jarraitzeari.
es
Como nunca ocurrió ningún caso de éstos, cuyo perfecto éxito meditaba, sin duda, cuando estaba sola, absorta en uno de sus innumerables solitarios (y que la hubiera desesperado al primer comienzo de realización, al primero de esos detalles imprevistos, de esa palabra que anuncia una mala noticia, y cuyo tono no se olvida jamás, de todo lo que lleva la huella de la muerte verdadera, muy distinta de su posibilidad lógica y abstracta), se resarcía, para dar de cuando en cuando mayor interés a su vida, introduciendo en ella peripecias imaginarias a cuyo desarrollo atendía apasionadamente.
fr
Comme n'était jamais survenu aucun événement de ce genre, dont elle méditait certainement la réussite quand elle était seule absorbée dans ses innombrables jeux de patience (et qui l'eût désespérée au premier commencement de réalisation, au premier de ces petits faits imprévus, de cette parole annonçant une mauvaise nouvelle et dont on ne peut plus jamais oublier l'accent, de tout ce qui porte l'empreinte de la mort réelle, bien différente de sa possibilité logique et abstraite), elle se rabattait pour rendre de temps en temps sa vie plus intéressante, à y introduire des péripéties imaginaires qu'elle suivait avec passion.
en
Inasmuch as nothing of this sort had ever occurred, though indeed she must often have pondered the success of such a manoeuvre as she lay alone absorbed in her interminable games of patience (and though it must have plunged her in despair from the first moment of its realisation, from the first of those little unforeseen facts, the first word of calamitous news, whose accents can never afterwards be expunged from the memory, everything that bears upon it the imprint of actual, physical death, so terribly different from the logical abstraction of its possibility) she would fall back from time to time, to add an interest to her life, upon imagining other, minor catastrophes, which she would follow up with passion.
eu
Plazer hartzen zuen susmatuz, bat-batean, ezen Françoise lapurretan zebilkiola, eta berak maltzurtasunaz baliatu beharra zuela susmoa egiaztatzeko, eta harrapatu ere in fraganti harrapatzen zuela ohoina;
es
Gozábase en suponer de pronto que Francisca le robaba, que ella recurría a la astucia para averiguarlo, y que la cogía con las manos en la masa;
fr
Elle se plaisait à supposer tout d'un coup que Françoise la volait, qu'elle recourait à la ruse pour s'en assurer, la prenait sur le fait;
en
She would beguile herself with a sudden suspicion that Françoise had been robbing her, that she had set a trap to make certain, and had caught her betrayer red-handed;
eu
ohitua izaki, bere karta-partida bakartiei esker, aldi berean bere jokoa eta arerioarena egiten, bere buruari erasan ohi zizkion Françoiseren estakuru ahalketuak, baita berak haiei hain sutsu eta sumin ihardetsi ere non gutariko edonork, une hartan beraren gelara sartuz gero, izerdi-patsetan aurkituko baitzuen, begiak txinpartaka, ileordea lardaska eta bekoki soildua ageri.
es
acostumbrada, cuando jugaba ella sola a las cartas, a jugar con su juego y el riel adversario, se pronunciaba a sí misma las excusas tímidas de Francisca, y contestaba a ellas con tal fuego e indignación, que si uno de nosotros entraba en ese momento, la encontraba bañada en sudor, con los ojos echando chispas y los postizos caídos, dejando al descubierto su calva frente.
fr
habituée, quand elle faisait seule des parties de cartes, à jouer à la fois son jeu et le jeu de son adversaire, elle se prononçait à elle-même les excuses embarrassées de Françoise et y répondait avec tant de feu et d'indignation que l'un de nous, entrant à ces moments-là, la trouvait en nage, les yeux étincelants, ses faux cheveux déplacés laissant voir son front chauve.
en
and being in the habit, when she made up a game of cards by herself, of playing her own and her adversary's hands at once, she would first stammer out Françoise's awkward apologies, and then reply to them with such a fiery indignation that any of us who happened to intrude upon her at one of these moments would find her bathed in perspiration, her eyes blazing, her false hair pushed awry and exposing the baldness of her brows.
eu
Françoisek berak ere apika entzungo zituen behin baino gehiagotan alboko gelatik berari zuzendutako sarkasmo ausikitzaileok, hauek asmatze hutsa ez baitzitzaion noski gure izebari behar bezain lasaigarri iruditzen, ideia soil gisa, hots, egoera gorpuzgabe hutsean, ahapeka murmurikatuz benetakoagoak bihurtu gabetanik.
es
Francisca quizá oyera alguna vez, desde la habitación de al lado, corrosivos sarcasmos a ella dirigidos, y cuya invención no hubiera servido da bastante alivio a mi tía, de haber quedado en estado puramente inmaterial, y si no les hubiera dado realidad murmurándolos a media voz.
fr
Françoise entendit peut-être parfois dans la chambre voisine de mordants sarcasmes qui s'adressaient à elle et dont l'invention n'eût pas soulagé suffisamment ma tante, s'ils étaient restés à l'état purement immatériel, et si en les murmurant à mi-voix elle ne leur eût donné plus de réalité.
en
Françoise must often, from the next room, have heard these mordant sarcasms levelled at herself, the mere framing of which in words would not have relieved my aunt's feelings sufficiently, had they been allowed to remain in a purely immaterial form, without the degree of substance and reality which she added to them by murmuring them half-aloud.
eu
Zenbaitetan, "ikuskizuna ohe batean" delako hari aski irizten ez gure izebak, eta bere antzerkia agertokian antzezturik ikusi nahi izaten zuen.
es
A veces, ese.espectáculo desde la cama. no parecía bastante a mi tía, y quería ver representadas sus comedias.
fr
Quelquefois, ce "spectacle dans un lit" ne suffisait même pas à ma tante, elle voulait faire jouer ses pièces.
en
Sometimes, however, even these counterpane dramas would not satisfy my aunt; she must see her work staged.
eu
Halatan, igande batez, ate guztiak misteriotsuki itxita, Eulalieri aitortuko zizkion ahapeka Françoiseren zintzotasunari buruzko bere zalantzak, harengandik jaregiteko zeukàn asmoa, eta hurrengo batean, Françoiseri xuxurlatuko Eulalieren doilorkeriari buruzko bere susmoak, zeinari prefosta laster itxiko baitzion etxeko atea;
es
Entonces, un domingo después de cerrar misteriosamente las puertas, confiaba a Eulalia su dudas respecto a la probidad de Francisca, y su intención de despedirla, y otras veces era a Francisca a quien participaba sus sospechas de la deslealtad de Eulalia, a quien muy pronto cerraría la puerta;
fr
Alors, un dimanche, toutes portes mystérieusement fermées, elle confiait à Eulalie ses doutes sur la probité de Françoise, son intention de se défaire d'elle, et une autre fois, à Françoise ses soupçons de l'infidélité d'Eulalie, à qui la porte serait bientôt fermée;
en
And so, on a Sunday, with all the doors mysteriously closed, she would confide in Eulalie her doubts of Françoise's integrity and her determination to be rid of her, and on another day she would confide in Françoise her suspicions of the disloyalty of Eulalie, to whom the front-door would very soon be closed for good.
eu
handik egun gutxitara, bezperako isilpeko kidearekin zapuztu eta azpisugearekin berradiskideturik, handik harat, batak zein besteak, hurrengo antzezkizunean, rolak alderantziz jokatuko zituzten noski.
es
y al cabo de unos días ya estaba cansada de su confidenta de ayer, se arreglaba con la otra, y los papeles se cambiaban para la próxima representación.
fr
quelques jours après elle était dégoûtée de sa confidente de la veille et racoquinée avec le traître, lesquels d'ailleurs, pour la prochaine représentation, échangeraient leurs emplois.
en
A few days more, and, disgusted with her latest confidant, she would again be 'as thick as thieves' with the traitor, while, before the next performance, the two would once more have changed their parts.
eu
Nolanahi ere, Eulalierengana tarteka izaten zituèn susmoak lasto-sua ziren, erregai-ezaz laster amatatu ohi zena, Eulalie ez baitzen etxekoa.
es
Pero las sospechas que Eulalia le inspiraba a veces eran fuego de virutas, pronto extinguido sin tener en qué alimentarse, porque Eulalia no vivía en la casa.
fr
Mais les soupçons que pouvait parfois lui inspirer Eulalie, n'étaient qu'un feu de paille et tombaient vite, faute d'aliment, Eulalie n'habitant pas la maison.
en
But the suspicions which Eulalie might occasionally breed in her were no more than a fire of straw, which must soon subside for lack of fuel, since Eulalie was not living with her in the house.
eu
Besterik zen, ordea, Françoiseri zegozkiòn susmoei zegokienez, hura etengabe hantxe baitzen, bere teilatupe berean sumatzen zuen beti izebak, nahiz eta, ohetik altxatuz gero hozteko beldurrez, inoiz ausartu ez sukaldera jaisten, susmook egiazkoak ote ziren egiaztatzera.
es
Pera no ocurría lo mismo con las despertadas por Francisca, a quien sentía mi tía vivir constantemente bajo el mismo techo, sin atreverse, por miedo a coger frío si salía de la cama, a bajar a la cocina y enterarse de si eran o no sospechas fundadas.
fr
Il n'en était pas de même de ceux qui concernaient Françoise, que ma tante sentait perpétuellement sous le même toit qu'elle, sans que, par crainte de prendre froid si elle sortait de son lit, elle osât descendre à la cuisine se rendre compte s'ils étaient fondés.
en
It was a very different matter when the suspect was Françoise, of whose presence under the same roof as herself my aunt was perpetually conscious, while for fear of catching cold, were she to leave her bed, she would never dare go downstairs to the kitchen to see for herself whether there was, indeed, any foundation for her suspicions.
eu
Apur-apurka, izebaren gogamenak beste zereginik ez, une bakoitzean Françoise zertan ari ote zen, eta zer ezkutatu nahian ote zebilkion, asmatzen jardutea baino.
es
Poco a poco llegó a no tener otra ocupación mental que adivinar lo que podía estar haciendo Francisca en cada momento, y si quería ocultárselo.
fr
Peu à peu son esprit n'eut plus d'autre occupation que de chercher à deviner ce qu'à chaque moment pouvait faire, et chercher à lui cacher, Françoise.
en
And so on by degrees, until her mind had no other occupation than to attempt, at every hour of the day, to discover what was being done, what was being concealed from her by Françoise.
eu
Beronen fisonomiaren higidurarik iheskorrenei erreparatzen zien, beronen hitzen balizko kontraesanari, disimulatu nahi bide zukeèn desirari.
es
Se fijaba en los más furtivos gestos de Francisca, en cualquier contradicción entre sus dichos, en un deseo que al parecer quería disimular.
fr
Elle remarquait les plus furtifs mouvements de physionomie de celle-ci, une contradiction dans ses paroles, un désir qu'elle semblait dissimuler.
en
She would detect the most furtive movement of Françoise's features, something contradictory in what she was saying, some desire which she appeared to be screening.
eu
Eta orduan mozorroa kendua ziola ematen zion aditzera, Françoise zurbilarazten zuèn eta izebak, berori neskame gaixoaren bihotzeraino sakatuz, libertimendu ankerrez gozatzen zuela zirudièn hitz bakar batez eman ere.
es
 
fr
 
en
 
eu
Eta, hurrengo igandean, Eulalieren jakinarazpen batek frogatzen zion gure izebari ezen-hala nola gertatzen zaion zenbaitetan zientzia hasberri bati zenbait aurkikunderekin, bat-batean alor zabalak zabaltzen baitizkiote bide maiztuetan barrena herrestan zebilenari-beraren goganbeharrak egiaren benetako maila baino nabarmenki beherago kokatuak zeudela.
es
Y hacíale ver que la había desenmascarado con una sola palabra, que hacía palidecer a Francisca, y que mi tía hundía en el corazón de la desdichada, aparentemente, con cruel regocijo, y al otro domingo una revelación de Eulalia como esos descubrimientos que de repente abren un campo insospechado a una ciencia que nace y que hasta entonces arrastraba una vida lánguida.
fr
Et elle lui montrait qu'elle l'avait démasquée, d'un seul mot qui faisait pâlir Françoise et que ma tante semblait trouver, à enfoncer au c?ur de la malheureuse, un divertissement cruel. Et le dimanche suivant, une révélation d'Eulalie,-comme ces découvertes qui ouvrent tout d'un coup un champ insoupçonné à une science naissante et qui se traînait dans l'ornière,-prouvait à ma tante qu'elle était dans ses suppositions bien au-dessous de la vérité.
en
And she would shew her that she was unmasked, by, a single word, which made Françoise turn pale, and which my aunt seemed to find a cruel satisfaction in driving into her unhappy servant's heart. And the very next Sunday a disclosure by Eulalie-like one of those discoveries which suddenly open up an unsuspected field for exploration to some new science which has hitherto followed only the beaten paths-proved to my aunt that her own worst suspicions fell a long way short of the appalling truth.
eu
"Baina Françoisek jakin behar du honezkero, zuk emana diozunez kotxea". "Nik kotxea eman diodala?" orduan izebak oihu. "A!
es
probaba a mi tía que sus sospechas aun estaban muy por bajo de la realidad..Francisca es la que lo debe saber ahora que le da usted coche...¡Qué yo le doy coche!., exclamaba mi tía..¡Ah!, yo no sé, creía que...
fr
"Mais Françoise doit le savoir maintenant que vous y avez donné une voiture". -"Que je lui ai donné une voiture!" s'écriait ma tante. -"Ah!
en
"But Françoise ought to know that," said Eulalie, "now that you have given her a carriage." "Now that I have given her a carriage!" gasped my aunt. "Oh, but I didn't know; I only thought so;
eu
ez dakit, hala pentsatu dut nik, arestian kalesan pasatzen ikusi dudanean, Artaban bezain fier, Roussainvilleko azokarantz zihoala.
es
La he visto pasar en carruaje, con más orgullo que Artabán, camino del mercado de Roussainville.
fr
mais je ne sais pas, moi, je croyais, je l'avais vue qui passait maintenant en calèche, fière comme Artaban, pour aller au marché de Roussainville.
en
I saw her go by yesterday in her open coach, as proud as Artaban, on her way to Roussainville market.
eu
Octave andreak emana izango dio kotxea, noski, pentsatu dut neure artean."
es
Y creí que era la señora la que.....
fr
J'avais cru que c'était Mme Octave qui lui avait donné."
en
I supposed that it must be Mme.
eu
Ezari-ezarian, Françoisek eta izebak, piztiak eta ehiztariak bezala, elkarren amarruei igartzea beste ardurarik ez.
es
Poco a poco Francisca y mi tía, como el cazador y la pieza, no hacían más que ponerse en guardia contra sus recíprocas argucias.
fr
Peu à peu Françoise et ma tante, comme la bête et le chasseur, ne cessaient plus de tâcher de prévenir les ruses l'une de l'autre.
en
So on by degrees, until Françoise and my aunt, the quarry and the hunter, could never cease from trying to forestall each other's devices.
eu
Ama beldur zen Françoiseri ez ote zitzaion azkenean gure izebarenganako benetako gorrotoa piztuko, honek izan ere ahal bezain bortizki iraintzen baitzuen behin eta berriro.
es
Mi madre tenía miedo de que Francisca llegara a tomar verdadero odio a mi tía, que la ofendía con la mayor dureza posible.
fr
Ma mère craignait qu'il ne se développât chez Françoise une véritable haine pour ma tante qui l'offensait le plus durement qu'elle le pouvait.
en
My mother was afraid lest Françoise should develop a genuine hatred of my aunt, who was doing everything in her power to annoy her.
eu
Nolanahi ere, Françoisek gero eta arreta zorrotzagoaz erreparatzen zien izebaren hitzik ñimiñoenei, keinurik xumeenei.
es
El caso era que Francisca se fijaba cada día con mayor atención en los menores ademanes y más insignificantes de palabras mi tía.
fr
En tous cas Françoise attachait de plus en plus aux moindres paroles, aux moindres gestes de ma tante une attention extraordinaire.
en
However that might be, Françoise had come, more and more, to pay an infinitely scrupulous attention to my aunt's least word and gesture.
eu
Zerbait galdetu behar zionean, luzaroan egoten zen duda-mudan mintzatze-modua erabaki arte.
es
Cuando tema que preguntarle algo, vacilaba mucho, pensando en el modo como lo haría.
fr
Quand elle avait quelque chose à lui demander, elle hésitait longtemps sur la manière dont elle devait s'y prendre.
en
When she had to ask her for anything she would hesitate, first, for a long time, making up her mind how best to begin.
eu
Eta galdera egindakoan, begi zeiharrez so egiten zion izebari, beronen begitartean igarri nahirik zer pentsatua ote zuen eta zer erabakiko ote.
es
Y cuando ya había proferido su demanda, observaba a mi tía a hurtadillas, para adivinar por el aspecto de su rostro lo que pensaba y lo que decidiría.
fr
Et quand elle avait proféré sa requête, elle observait ma tante à la dérobée, tâchant de deviner dans l'aspect de sa figure ce que celle-ci avait pensé et déciderait.
en
And when she had uttered her request, she would watch my aunt covertly, trying to guess from the expression on her face what she thought of it, and how she would reply.
eu
Eta horrela-edozein artistak uste lezakeen bezala, XVII. mendeko memoriak irakurtzerakoan eta Errege handiarengana hurbildu nahian, bide horretan aitzinatzen ari dela bere etorkin genealogikoa familia historiko batengandik erakarriz edo Europako monarka garaikideren batekin gutuneria trukatuz, nahiz eta berez horrela bizkar ematen dion egiari, forma berdinetan eta, beraz, zenduetan baitabil bilaka-, horrelaxe, probintziako andere zahar batek, berez mania eutsiezin batzuei eta nagitasunaren ondoriozko gaiztakeriari men egin besterik ez zegienak, ikusten bide zuen, Louis XIV.az inoiz pentsatu ez arren, beraren eguneroko eginkizunik arruntenek, hala nola jaikierak, bazkariak, atsedenaldiak, beren berezitasun despotikoarengatik, garrantzi ikaragarria hartzen zutela, Saint-Simonek Versaillesko bizimoduaren "mekanika" deitzen zuenaren paretsuko zerbait, uste ahal izateraino ezen beraren isilaldiek, beraren fisonomiaren aldarte oneko edo gorentasunezko ñabardura batek, Françoiseri kezka grinatsu eta lotsati bertsua eragiten ziotela nola Erregeren gorentasunak eragiten omen baitzien kortesano edo are jaunik ahaltsuenei, berauek Erregeri erregu-plegu bat aurkezten ziotenean Versaillesko edozein etorbidetako kantoi-bazterrean.
es
Y así, mientras un artista que lee memorias del siglo XVII y quiere acercarse al Rey Sol cree tomar el buen camino, forjándose una genealogía que le haga descendiente de una familia histórica, o manteniendo correspondencia con un soberano europeo de su tiempo, y al hacerlo vuelve la espalda precisamente a aquello que erróneamente busca bajo formas idénticas, y por consiguiente sin vida, una vieja señora provinciana, que no era más que la fiel servidora de irresistibles manías, y de una malevolencia hija de la ociosidad, veía, sin hacer pensado nunca en Luis XIV, que las ocupaciones más insignificantes de su jornada, relativas al momento de levantarse, a su almuerzo, a sus horas de descanso, cobraban por su despótica singularidad una parte del interés de aquello que Saint-Simon llamaba la.mecánica de la vida en Versalles, y podía imaginarse ella también que su silencio, una nube de buen humor, o de altanería en su rostro, eran comentados por parte de Francisca con la misma pasión y temor que el silencio, el buen humor o la altanería del Rey cuando un cortesano, o hasta un gran señor, le habían entregado un memorial en un rincón de una alameda de Versalles.
fr
Et ainsi-tandis que quelque artiste lisant les Mémoires du XVIIe siècle, et désirant de se rapprocher du grand Roi, croit marcher dans cette voie en se fabriquant une généalogie qui le fait descendre d'une famille historique ou en entretenant une correspondance avec un des souverains actuels de l'Europe, tourne précisément le dos à ce qu'il a le tort de chercher sous des formes identiques et par conséquent mortes,-une vieille dame de province qui ne faisait qu'obéir sincèrement à d'irrésistibles manies et à une méchanceté née de l'oisiveté, voyait sans avoir jamais pensé à Louis XIV les occupations les plus insignifiantes de sa journée, concernant son lever, son déjeuner, son repos, prendre par leur singularité despotique un peu de l'intérêt de ce que Saint-Simon appelait la "mécanique" de la vie à Versailles, et pouvait croire aussi que ses silences, une nuance de bonne humeur ou de hauteur dans sa physionomie, étaient de la part de Françoise l'objet d'un commentaire aussi passionné, aussi craintif que l'étaient le silence, la bonne humeur, la hauteur du Roi quand un courtisan, ou même les plus grands seigneurs, lui avaient remis une supplique, au détour d'une allée, à Versailles.
en
And in this way-whereas an artist who had been reading memoirs of the seventeenth century, and wished to bring himself nearer to the great Louis, would consider that he was making progress in that direction when he constructed a pedigree that traced his own descent from some historic family, or when he engaged in correspondence with one of the reigning Sovereigns of Europe, and so would shut his eyes to the mistake he was making in seeking to establish a similarity by an exact and therefore lifeless copy of mere outward forms-a middle-aged lady in a small country town, by doing no more than yield whole-hearted obedience to her own irresistible eccentricities, and to a spirit of mischief engendered by the utter idleness of her existence, could see, without ever having given a thought to Louis XIV, the most trivial occupations of her daily life, her morning toilet, her luncheon, her afternoon nap, assume, by virtue of their despotic singularity, something of the interest that was to be found in what Saint-Simon used to call the 'machinery' of life at Versailles; and was able, too, to persuade herself that her silence, a shade of good humour or of arrogance on her features, would provide Françoise with matter for a mental commentary as tense with passion and terror, as did the silence, the good humour or the arrogance of the King when a courtier, or even his greatest nobles, had presented a petition to him, at the turning of an avenue, at Versailles.
eu
Igande batez, erretorearen eta Eulalieren bisita aldiberekoa izan ondoren izeba atseden hartzen ari zela, denok igo ginen harengana gabon esatera, eta amak bere sentipen-kidetasuna adierazi zion bisitariak ordu berean etorrarazten zituèn zorigaiztoko halabeharra deitoratuz:
es
Un domingo que mi tía tuvo la visita del cura y de Eulalia al mismo tiempo, y se echó luego a descansar, subimos todos a despedirnos, y mamá le dijo cuánto lamentaba aquella mala suerte que reunía a todas sus visitas a la misma hora.
fr
Un dimanche, où ma tante avait eu la visite simultanée du curé et d'Eulalie, et s'était ensuite reposée, nous étions tous montés lui dire bonsoir, et maman lui adressait ses condoléances sur la mauvaise chance qui amenait toujours ses visiteurs à la même heure:
en
One Sunday, when my aunt had received simultaneous visits from the Curé and from Eulalie, and had been left alone, afterwards, to rest, the whole family went upstairs to bid her good night, and Mamma ventured to condole with her on the unlucky coincidence that always brought both visitors to her door at the same time.
eu
-Badakit gauzak nahikoa trakets suertatu direla, Léonie-esan zion gozoki-, handia da, gero, zure jende guztia alde batera etorri beharra ere.
es
-Ya sé que las cosas no se han arreglado muy bien esta tarde, Leoncia.le decía cariñosamente..
fr
-"Je sais que les choses se sont encore mal arrangées tantôt, Léonie, lui dit-elle avec douceur, vous avez eu tout votre monde à la fois."
en
"I hear that things went wrong again to-day, Léonie," she said kindly, "you have had all your friends here at once."
eu
Eta izeba-amonak honela eten:
es
Todo el mundo ha venido al mismo tiempo.
fr
Ce que ma grand'tante interrompit par:
en
And my great-aunt interrupted with:
eu
"Aukeraren aukera ez da beti okerra..." izan ere, alaba gaixorik zegoenez, uste zuen dena beti alderdi onetik erakutsiz suspertu behar ziola adorea.
es
A eso interrumpía la tía mayor con un.por mucho trigo...., porque desde que su hija estaba mala creía deber suyo animarla presentándole siempre las cosas por el lado bueno.
fr
"Abondance de biens..." car depuis que sa fille était malade elle croyait devoir la remonter en lui présentant toujours tout par le bon côté.
en
"Too many good things..." for, since her daughter's illness, she felt herself in duty bound to revive her as far as possible by always drawing her attention to the brighter side of things.
eu
Baina orduan aitak hitza hartu eta esan zuen:
es
Pero mi padre tomaba la palabra:
fr
Mais mon père prenant la parole:
en
But my father had begun to speak.
eu
-Nik ere nahi nuke, bada, aukera hau baliatu, familia osoa bilduta gaudenez, denoi zerbait jakinarazteko, gero bakoitzari banan-banan errepikatzen ibili beharrik gabe.
es
-Ya que toda la familia está reunida, voy a aprovecharme para contaros una cosa, sin tener que repetírsela a cada cual.
fr
-"Je veux profiter, dit-il, de ce que toute la famille est réunie pour vous faire un récit sans avoir besoin de le recommencer à chacun.
en
"I should like to take advantage," he said, "of the whole family's being here together, to tell you a story, so as not to have to begin all over again to each of you separately.
eu
Beldur naiz Legrandin ez ote zaigun haserretu:
es
Me temo que Legrandin esté enfadado con nosotros;
fr
J'ai peur que nous ne soyons fâchés avec Legrandin:
en
I am afraid we are in M. Legrandin's bad books;
eu
gaur goizean ozta-ozta agurtu nau.
es
apenas si me saludó esta mañana.
fr
il m'a à peine dit bonjour ce matin."
en
he would hardly say 'How d'ye do' to me this morning."
eu
Ni ez nintzen han gelditu aitaren kontakizuna entzuten, hain juxtu berarekin bainengoen mezaren ostean Legrandin jaunarekin topo egin genuenean, eta sukaldera jaitsi nintzen afaritarako menuaz galde egitera, itaunketa horrek egunkarietako eleberriek bezalatsu entretenitzen baininduen eta festa-egitarau batek bezainbat kitzikatzen.
es
Yo no me quedé a oír a mi padre, porque precisamente estaba con él aquella mañana cuando se encontró con Legrandin, y bajé a la cocina a enterarme de lo que teníamos de cena, cosa que me distraía todos los días como las noticias del periódico, y me excitaba como un programa de fiestas.
fr
Je ne restai pas pour entendre le récit de mon père, car j'étais justement avec lui après la messe quand nous avions rencontré M. Legrandin, et je descendis à la cuisine demander le menu du dîner qui tous les jours me distrayait comme les nouvelles qu'on lit dans un journal et m'excitait à la façon d'un programme de fête.
en
I did not wait to hear the end of my father's story, for I had been with him myself after mass when we had passed M. Legrandin; instead, I went downstairs to the kitchen to ask for the bill of fare for our dinner, which was of fresh interest to me daily, like the news in a paper, and excited me as might the programme of a coming festivity.
eu
Legrandin jauna elizatik irteeran gure ondotik igaro zenean, guk bistaz bakarrik ezagutzen genuèn auzoko gaztelu-andere leinargi baten konpainian, gure aitak agur aldi berean adiskidetsu eta begirunetsua egin zien, ibilian ibiliz;
es
Al pasar el señor Legrandin junto a nosotros, saliendo de misa, y al lado de una dama propietaria de un castillo de allí cerca, y a quien sólo conocíamos de vista, mi padre lo saludó reservada y amistosamente a la vez, sin pararse;
fr
Comme M. Legrandin avait passé près de nous en sortant de l'église, marchant à côté d'une châtelaine du voisinage que nous ne connaissions que de vue, mon père avait fait un salut à la fois amical et réservé, sans que nous nous arrêtions;
en
As M. Legrandin had passed close by us on our way from church, walking by the side of a lady, the owner of a country house in the neighbourhood, whom we knew only by sight, my father had saluted him in a manner at once friendly and reserved, without stopping in his walk;
eu
Legrandinek doi-doi erantzun zuen, harritu itxuran, ezagutuko ez bagintu bezala, eta arraitsu izan nahi ez duten pertsonek ohi darabilten begirada-perspektiba jakin horrekin, zeinaren bidez bai baitirudi, beraien begien hondo bat-batean ezinago sakonetik, bide amaiezin baten buruan ikusten zaituztela eta hain urrun non aski iruditzen baitzaie nola edo hala zuri buru-keinu ñimiño bat egitea, zure txotxongilo-neurriei egokitua.
es
Legrandin apenas si contestó, un poco extrañado, como si no nos conociera, y con esa perspectiva de la mirada propia de las personas que no quieren ser amables, y que desde allá, desde el fondo súbitamente prolongado de sus ojos, parece que lo ven a uno al final de un camino interminable, y a tanta distancia, que se contentan con hacernos un minúsculo saludo con la cabeza para que guarde proporción con nuestra dimensión de marioneta.
fr
M. Legrandin avait à peine répondu, d'un air étonné, comme s'il ne nous reconnaissait pas, et avec cette perspective du regard particulière aux personnes qui ne veulent pas être aimables et qui, du fond subitement prolongé de leurs yeux, ont l'air de vous apercevoir comme au bout d'une route interminable et à une si grande distance qu'elles se contentent de vous adresser un signe de tête minuscule pour le proportionner à vos dimensions de marionnette.
en
M. Legrandin had barely acknowledged the courtesy, and then with an air of surprise, as though he had not recognised us, and with that distant look characteristic of people who do not wish to be agreeable, and who from the suddenly receding depths of their eyes seem to have caught sight of you at the far end of an interminably straight road, and at so great a distance that they content themselves with directing towards you an almost imperceptible movement of the head, in proportion to your doll-like dimensions.
eu
Alta, Legrandinek laguntzen zuèn dama pertsona bertutetsu eta aintzatetsia zen;
es
Como la dama que Legrandin acompañaba era persona virtuosa y bien considerada, no podía pensarse que Legrandin disfrutara de sus favores y que le molestara que los vieran juntos;
fr
Or, la dame qu'accompagnait Legrandin était une personne vertueuse et considérée;
en
Now, the lady who was walking with Legrandin was a model of virtue, known and highly respected; there could be no question of his being out for amorous adventure, and annoyed at being detected;
eu
arrazoia ezin izan zitekeen, beraz, nolabaiteko xantza onean harrapatu eta ustekabean egokiera zapuztu ote geniokeelakoa, eta hortik zetorkion aitari kezka, ea zertan gaitzitua ote zuen Legrandin.
es
así que mi padre se preguntaba qué había hecho él para incomodar a Legrandin.
fr
il ne pouvait être question qu'il fût en bonne fortune et gêné d'être surpris, et mon père se demandait comment il avait pu mécontenter Legrandin.
en
and my father asked himself how he could possibly have displeased our friend.
eu
"Penagarria litzaidake gurekin haserre balego-esan zuen aitak-, gizon horrek bai baitu, igande-jantziekiko jende zurrun horren guztiaren erdian, bere jaka xuxenarekin, bere gorbata malguarekin, halako itxura sano bat, sinplea, xaloa, oso begiko egiten zaidana."
es
Sentiría mucho saber que está enfadado dijo mi padre., porque resalta junto a toda esa gente endomingada, con su americana recta, su corbata floja, tan desafectado, con esa sencillez tan de verdad y tan ingenua que se hace muy simpática.
fr
"Je regretterais d'autant plus de le savoir fâché, dit mon père, qu'au milieu de tous ces gens endimanchés il a, avec son petit veston droit, sa cravate molle, quelque chose de si peu apprêté, de si vraiment simple, et un air presque ingénu qui est tout à fait sympathique."
en
"I should be all the more sorry to feel that he was angry with us," he said, "because among all those people in their Sunday clothes there is something about him, with his little cut-away coat and his soft neckties, so little 'dressed-up,' so genuinely simple;
eu
Famili batzar osoak aho batez ebatzi zuen irudipena besterik ezin zitekeela izan aitarena, edo, bestela, une hartan, Legrandinen gogoa zeharo murgilduta zegoela pentsamenduren batean.
es
Pero el consejo de familia opinó unánimemente que lo del enfado era una figuración de mi padre, y que Legrandin debía de ir en aquel momento pensando en alguna cosa y distraído.
fr
Mais le conseil de famille fut unanimement d'avis que mon père s'était fait une idée, ou que Legrandin, à ce moment-là, était absorbé par quelque pensée.
en
But the vote of the family council was unanimous, that my father had imagined the whole thing, or that Legrandin, at the moment in question, had been preoccupied in thinking about something else.
eu
Gainera, gure aitaren beldurra berehala aienatu zen, biharamun arratsean bertan.
es
Por lo demás, el temor de mi padre se disipó al día siguiente por la tarde.
fr
D'ailleurs la crainte de mon père fut dissipée dès le lendemain soir.
en
Anyhow, my father's fears were dissipated no later than the following evening.
eu
Ibilaldi luze batetik itzulian, Legrandin ikusi genuen Zubi Zaharraren inguruan, festaburuak zirenean luzatu egiten baitzuen zenbait egunez Combrayko bere egonaldia.
es
Volvíamos de dar un gran paseo cuando vimos junto al Puente Viejo a Legrandin, que con motivo de las fiestas pasaba unos días en Combray.
fr
Comme nous revenions d'une grande promenade, nous aperçûmes près du Pont-Vieux Legrandin, qui à cause des fêtes, restait plusieurs jours à Combray.
en
As we returned from a long walk we saw, near the Pont-Vieux, Legrandin himself, who, on account of the holidays, was spending a few days more in Combray.
eu
Guregana etorri zen eskua zabalik: -Ezagutzen al duzu, jaun irakurle horrek-galdetu zidanPaul Desjardins-en bertso hau:
es
Vino hacia nosotros tendiéndonos la mano:.Señor lector, me preguntó, ¿conoce usted este verso de Paul Desjardins?:
fr
Il vint à nous la main tendue: "Connaissez-vous, monsieur le liseur, me demanda-t-il, ce vers de Paul Desjardins:
en
He came up to us with outstretched hand: "Do you know, master book-lover," he asked me, "this line of Paul Desjardins?
eu
Les bois sont déjà noirs, le ciel est encore bleu?
es
 
fr
 
en
 
eu
(Oihanak dagoeneko beltz, zerua oraindik urdin)
es
Ya está el bosque sombrío, pero azul sigue el cielo.
fr
Les bois sont déjà noirs, le ciel est encor bleu.
en
Now are the woods all black, but still the sky is blue.
eu
"Ez al da, gero, oraingoxe orduaren ohartarazpen xehea?
es
-¿No es verdad que el verso da muy bien la nota de esta hora?
fr
N'est-ce pas la fine notation de cette heure-ci?
en
Is not that a fine rendering of a moment like this?
eu
Beharbada ez duzu inoiz Paul Desjardins irakurri.
es
Puede que no haya usted leído nunca a Paul Desjardins.
fr
Vous n'avez peut-être jamais lu Paul Desjardins.
en
Perhaps you have never read Paul Desjardins.
eu
Bada, irakur ezazu, gazte;
es
Léalo, hijo mío;
fr
Lisez-le, mon enfant;
en
Read him, my boy, read him;
eu
gaur egun, esan didatenez, fraide predikari omen dabil, baina luzaroan ur-margolari ezin aratzagoa izana da...
es
hoy se está cambiando en sermoneador, pero ha sido por mucho tiempo un límpido acuarelista...
fr
aujourd'hui il se mue, me dit-on, en frère prêcheur, mais ce fut longtemps un aquarelliste limpide...
en
in these days he is converted, they tell me, into a preaching friar, but he used to have the most charming water-colour touch -
eu
Les bois sont déjà noirs, le ciel est encore bleu...
es
Ya está el bosque sombrío, fiero azul sigue el cielo...
fr
Les bois sont déjà noirs, le ciel est encor bleu...
en
Now are the woods all black, but still the sky is blue.
aurrekoa | 112 / 32 orrialdea | hurrengoa

Nodoa: liferay1.lgp.ehu.eus