Bilaketa aurreratua

Ogi apurrak

Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)


Parmako kartusia, Stendhal / Jon Muñoz (Elkar/Alberdania, 2007 )
202 / 1 orrialdea | hurrengoa
eu
I. KAPITULUA
es
I
fr
CHAPITRE PREMIER
en
CHAPTER ONE
eu
MILAN 1796AN 1796ko maiatzaren 15ean, Bonaparte jenerala Milanen sartu zen armada gazte baten buru, Lodi-ko zubian barrena etorri, eta Zesarrek eta Alexandrok oinordekoa bazutela erakutsi ondoren munduari.
es
MILAN EN 1796 El 15 de mayo de 1796 entró en Milán el general Bonaparte al frente de aquel ejército joven que acababa de pasar el puente de Lodi y de enterar al mundo de que, al cabo de tantos siglos, César y Alejandro tenían un sucesor.
fr
Milan en 1796 Le 15 mai 1796, le général Bonaparte fit son entrée dans Milan à la tête de cette jeune armée qui venait de passer le pont de Lodi, et d'apprendre au monde qu'après tant de siècles César et Alexandre avaient un successeur.
en
On the 15th of May, 1796, General Bonaparte made his entry into Milan at the head of that young army which had shortly before crossed the Bridge of Lodi and taught the world that after all these centuries Caesar and Alexander had a successor.
eu
Italiak hilabete gutxi batzuetan ikusitako balentria kementsu eta asmotsuek herri lokartu bat esnatu zuten.
es
Los milagros de intrepidez y genio de que fue testigo Italia en unos meses despertaron a un pueblo dormido:
fr
Les miracles de bravoure et de génie dont l'Italie fut témoin en quelques mois réveillèrent un peuple endormi;
en
The miracles of gallantry and genius of which Italy was a witness in the space of a few months aroused a slumbering people;
eu
Milanera iritsi baino zortzi egun lehentxeago, frantsesak ez ziren milandarrentzat bidelapur saldo bat baizik, bere maiestate errege inperialaren soldaduen aurrean beti ihes egiten ohitutako gizaldea, alegia;
es
todavía ocho días antes de la llegada de los franceses, los milaneses sólo veían en ellos una turba de bandoleros, acostumbrados a huir siempre ante las tropas de Su Majestad Imperial y Real:
fr
huit jours encore avant l'arrivée des Français, les Milanais ne voyaient en eux qu'un ramassis de brigands, habitués à fuir toujours devant les troupes de Sa Majesté Impériale et Royale:
en
only a week before the arrival of the French, the Milanese still regarded them as a mere rabble of brigands, accustomed invariably to flee before the troops of His Imperial and Royal Majesty;
eu
hori errepikatzen zien, behinik behin, astean hirutan, eskuaren neurriko egunkaritxo ziztrin eta paper zikinean inprimatu batek.
es
esto era al menos lo que les repetía tres veces por semana un periodiquillo del tamaño de la mano, impreso en un papel muy malo.
fr
c'était du moins ce que leur répétait trois fois la semaine un petit journal grand comme la main, imprimé sur du papier sale.
en
so much at least was reported to them three times weekly by a little news-sheet no bigger than one's hand, and printed on soiled paper.
eu
Erdi Aroan, lonbardiar errepublikarrek frantsesenaren adinako ausardia erakutsia zuten, baina, merezimendu haren ordainetan, goitik behera erraustu zieten Alemaniako enperadoreek hiria.
es
En la Edad Media, los lombardos republicanos dieron pruebas de ser tan valientes como los franceses y merecieron ver su ciudad enteramente arrasada por los emperadores de Alemania.
fr
Au Moyen Age, les Lombards républicains avaient fait preuve d'une bravoure égale à celle des Français, et ils méritèrent de voir leur ville entièrement rasée par les empereurs d'Allemagne.
en
In the Middle Ages the Republicans of Lombardy had given proof of a valour equal to that of the French, and deserved to see their city razed to the ground by the German Emperors.
eu
Harrezkero, mendeko leial bihurturik, lonbardiarrek ez zuten bestelako zereginik, tafeta arrosazko musuzapi txikietan sonetoak inprimatzea baizik, familia noble edo dirudun bateko neskatxa bat ezkontzen zenean.
es
Desde que se convirtieron en súbditos fieles, su gran ocupación consistía en imprimir sonetos en unos pañuelitos de tafetán rosa cada vez que se celebraba la boda de alguna joven perteneciente a una familia noble o rica.
fr
Depuis qu'ils étaient devenus de fidèles sujets, leur grande affaire était d'imprimer des sonnets sur de petits mouchoirs de taffetas rose quand arrivait le mariage d'une jeune fille appartenant à quelque famille noble ou riche.
en
Since they had become loyal subjects, their great occupation was the printing of sonnets upon handkerchiefs of rose-coloured taffeta whenever the marriage occurred of a young lady belonging to some rich or noble family.
eu
Bere bizitzako garai handi horretatik bizpahiru urtera, neskatxa hark galai bat hartzen zuen;
es
A los dos o tres años de este gran momento de su vida, esta joven tomaba un "caballero sirviente":
fr
Deux ou trois ans après cette grande époque de sa vie, cette jeune fille prenait un cavalier servant:
en
Two or three years after that great event in her life, the young lady in question used to engage a devoted admirer:
eu
senarraren familiak aukeratutako laguntzaile adeitsuaren izenak ohorezko lekua izaten zuen, batzuetan, eztei-kontratuan.
es
a veces, el nombre del acompañante elegido por la familia del marido ocupaba un lugar honorable en el contrato matrimonial.
fr
quelquefois le nom du sigisbée choisi par la famille du mari occupait une place honorable dans le contrat de mariage.
en
sometimes the name of the cicisbeo chosen by the husband's family occupied an honourable place in the marriage contract.
eu
Alde ederra zegoen emakumezko ohitura haien eta frantses armadaren ezusteko etorrerak ekarri zituen zirrara sakonen artean.
es
Entre estas costumbres afeminadas y las emociones profundas que produjo la imprevista llegada del ejército francés había mucha diferencia.
fr
Il y avait loin de ces m?urs efféminées aux émotions profondes que donna l'arrivée imprévue de l'armée française.
en
It was a far cry from these effeminate ways to the profound emotions aroused by the unexpected arrival of the French army.
eu
Berehala sortu ziren ohitura berri eta grinatsuak.
es
No tardaron en surgir costumbres nuevas y apasionadas.
fr
Bientôt surgirent des m?urs nouvelles et passionnées.
en
Presently there sprang up a new and passionate way of life.
eu
1796ko maiatzaren 15ean, zeharo barregarria eta batzuetan gorrotagarria iruditu zitzaion herri oso bati ordu arte errespetatutako guztia.
es
El 15 de mayo de 1796, todo un pueblo se dio cuenta de que lo que había respetado hasta entonces era soberanamente ridículo y, a veces, odioso.
fr
Un peuple tout entier s'aperçut, le 15 mai 1796, que tout ce qu'il avait respecté jusque-là était souverainement ridicule et quelquefois odieux.
en
A whole people discovered, on the 15th of May, 1796, that everything which until then it had respected was supremely ridiculous, if not actually hateful.
eu
Austriako azken erregimentuak alde egitearekin batera, hantxe jausi ziren baita ere ideia zaharrak.
es
La partida del último regimiento de Austria marcó la caída de las ideas antiguas:
fr
Le départ du dernier régiment de l'Autriche marqua la chute des idées anciennes:
en
The departure of the last Austrian regiment marked the collapse of the old ideas:
eu
Nork bere bizia arriskatzea modan jarri zen;
es
llegó a estar de moda exponer la vida.
fr
exposer sa vie devint à la mode;
en
to risk one's life became the fashion.
eu
hainbat mendez sentipen belaxkatan eroria egon ondoren, jendeak argi ikusi zuen bide bakarra zegoela zoriontsu izateko: aberria benetan maitatzea eta ekintza heroikoetan ahalegintzea.
es
Se vio que para ser feliz después de siglos de sensaciones insípidas, era preciso amar a la patria con verdadero amor y buscar las acciones heroicas.
fr
on vit que pour être heureux après des siècles de sensations affadissantes, il fallait aimer la patrie d'un amour réel et chercher les actions héroïques.
en
People saw that in order to be really happy after centuries of cloying sensations, it was necessary to love one's country with a real love and to seek out heroic actions.
eu
Karlos Bosgarrenaren eta Felipe II.aren despotismo bekaiztiaren jarraipenak gau sakon batean murgilduak eduki zituen lonbardiarrak;
es
Con la prolongación del celoso despotismo de Carlos V y de Felipe II, los lombardos, sometidos, se hundieron en una noche tenebrosa;
fr
On était plongé dans une nuit profonde par la continuation du despotisme jaloux de Charles Quint et de Philippe II;
en
They had been plunged in the darkest night by the continuation of the jealous despotism of Charles V and Philip II;
eu
bi errege horien estatuak lurrera bota, ordea, eta argiz gainezka aurkitu zuten bat-batean lonbardiarrek beren burua.
es
derribaron sus estatuas y, de pronto, se encontraron inundados de luz.
fr
on renversa leurs statues, et tout à coup l'on se trouva inondé de lumière.
en
they overturned these monarchs' statues and immediately found themselves flooded with daylight.
eu
Joan den berrogeita hamar urtean, Frantzian Entziklopedia eta Voltaire loratzen ari ziren heinean, Milango herri zintzoari deiadarka arituak zitzaizkion fraideak: alfer-alferrik zebiltzala irakurtzen edo beste edozer gauza egiten ikasi nahian, aski baitzuten apaizari hamarrena zorrotz-zorrotz ordaindu eta bekatu txiki guztiak hari zintzo-zintzo esatea, nork bere lekutxo ederra paradisuan
es
Desde hacía cincuenta años, y a medida que la Enciclopedia y Voltaire fueron iluminando a Francia, los trenos de los frailes predicaban al buen pueblo de Milán que aprender a leer u otra cosa cualquiera era un trabajo inútil y que pagando con puntualidad el diezmo al párroco y contándole fielmente todos los pecados, se estaba casi seguro de obtener sitio en el paraíso.
fr
Depuis une cinquantaine d'années, et à mesure que l'Encyclopédie et Voltaire éclataient en France, les moines criaient au bon peuple de Milan, qu'apprendre à lire ou quelque chose au monde était une peine fort inutile, et qu'en payant bien exactement la dîme à son curé, et lui racontant fidèlement tous ses petits péchés, on était à peu près sûr d'avoir une belle place au paradis.
en
For the last half-century, as the Encyclopaedia and Voltaire gained ground in France, the monks had been dinning into the ears of the good people of Milan that to learn to read, or for that matter to learn anything at all was a great waste of labour, and that by paying one's exact tithe to one's parish priest and faithfully reporting to him all one's little misdeeds, one was practically certain of having a good place in Paradise.
eu
Gorriz jantzitako hogeita lau alprojaz osaturik zegoen, 1796an, milandar armada;
es
Para acabar de debilitar a este pueblo, antaño tan terrible y tan razonador, Austria le había vendido barato el privilegio de no suministrar soldados a su ejército.
fr
Pour achever d'énerver ce peuple autrefois si terrible et si raisonneur, l'Autriche lui avait vendu à bon marché le privilège de ne point fournir de recrues à son armée.
en
To complete the debilitation of this people once so formidable and so rational, Austria had sold them, on easy terms, the privilege of not having to furnish any recruits to her army.
eu
haiek zaintzen zuten hiria, hungariar granadarien lau erregimentu bikainekin elkar harturik. Ohituren askatasuna erabatekoa zen;
es
En 1796, el ejército milanés se componía de veinticuatro bellacos vestidos de rojo, que guardaban la ciudad en connivencia con cuatro magníficos regimientos de granaderos húngaros.
fr
En 1796, l'armée milanaise se composait de vingt-quatre faquins habillés de rouge, lesquels gardaient la ville de concert avec quatre magnifiques régiments de grenadiers hongrois.
en
In 1796, the Milanese army was composed of four and twenty rapscallions dressed in scarlet, who guarded the town with the assistance of four magnificent regiments of Hungarian Grenadiers.
eu
grina, ordea, gauza bakan-bakana. Nolanahi ere, apaizari den-dena kontatu nahi ez zionari erabateko hondamena zetorkion, baita mundu honetan ere;
es
Las costumbres eran extraordinariamente licenciosas, pero muy raras las pasiones.
fr
La liberté des m?urs était extrême, mais la passion fort rare;
en
Freedom of morals was extreme, but passion very rare;
eu
baina mehatxu hori aski kontu nekagarria ez bazen, hara non monarkiaren traba latz batzuk ere jasan behar izan zituen Milango herri zintzoak, laidogarriak iruditzen zitzaizkion arren, jakina.
es
Por otra parte, además del fastidio de contárselo todo a los curas, so pena de perdición, incluso en este mundo, el buen pueblo milanés estaba todavía sometido a ciertas pequeñas trabas monárquicas que no dejaban de ser vejatorias.
fr
d'ailleurs, outre le désagrément de devoir tout raconter au curé, sous peine de ruine même en ce monde, le bon peuple de Milan était encore soumis à certaines petites entraves monarchiques qui ne laissaient pas que d'être vexantes.
en
otherwise, apart from the inconvenience of having to repeat everything to one's parish priest, on pain of ruin even in this world, the good people of Milan were still subjected to certain little monarchical interferences which could not fail to be vexatious.
eu
Adibidez, Milanen zuen artxidukeak egoitza, bera baitzen hango agintaria beraren lehengusu enperadorearen izenean;
es
Por ejemplo, el archiduque, que residía en Milán y gobernaba en nombre del Emperador, su primo, había tenido la lucrativa idea de comerciar en trigo.
fr
Par exemple l'archiduc, qui résidait à Milan et gouvernait au nom de l'Empereur, son cousin, avait eu l'idée lucrative de faire le commerce des blés.
en
For instance, the Archduke, who resided at Milan and governed in the name of the Emperor, his cousin, had had the lucrative idea of trading in corn.
eu
bada, halako batean, hara non bururatu zitzaion garien salerosketan aritu behar zuela, irabazi handiko jarduna baitzen hura.
es
 
fr
 
en
 
eu
Horren ondorioz, nekazariek debekatua zuten beren alea saltzea, harik eta bere gorentasunak biltegiak beteak zeuzkan arte.
es
En consecuencia, prohibición absoluta a los labradores de vender sus cereales hasta que Su Alteza hubiera colmado sus almacenes.
fr
En conséquence, défense aux paysans de vendre leurs grains jusqu'à ce que Son Altesse eût rempli ses magasins.
en
In consequence, an order prohibiting the peasants from selling their grain until His Highness had filled his granaries.
eu
1796ko maiatzean, frantsesak Milanen sartu eta handik hiru egunera, Gros zeritzan miniaturen margolari ero samar bat Servi kafe etxe handian egokitu zen, artean modako lekua baitzen hura Milanen. Geroztik ospe handia izango zuen Gros hori armadarekin batera etorria zen, eta, kafe etxean artxidukearen balentriak baten bati kontatzen entzutean, hartu izozkien zerrenda, eta, paper hori zatar batean inprimatutako orriaren beste aldean, hantxe marraztu zuen Grosek artxidukea, gizon puska, alajaina!:
es
En mayo de 1796, tres días después de entrar los franceses, un joven pintor de miniaturas, un poco loco, llamado Gros, célebre más tarde, y que había llegado con el ejército, al oír contar en el gran café de los Servi, de moda por entonces, las hazañas del archiduque, que, además, era enorme, cogió la lista de los helados, rudimentariamente impresos en una hoja de un feo papel amarillo, y al dorso de la misma dibujó al obeso archiduque;
fr
En mai 1796, trois jours après l'entrée des Français, un jeune peintre en miniature, un peu fou, nommé Gros, célèbre depuis, et qui était venu avec l'armée, entendant raconter au grand café des Servi (à la mode alors) les exploits de l'archiduc, qui de plus était énorme, prit la liste des glaces imprimée en placard sur une feuille de vilain papier jaune. Sur le revers de la feuille il dessina le gros archiduc;
en
In May, 1796, three days after the entry of the French, a young painter in miniature, slightly mad, named Gros, afterwards famous, who had come with the army, overhearing in the great Caffè dei Servi (which was then in fashion) an account of the exploits of the Archduke, who moreover was extremely stout, picked up the list of ices which was printed on a sheet of coarse yellow paper. On the back of this he drew the fat Archduke;
eu
frantses soldadu batek sabelean baioneta sartu artxiduke potoloari, eta, ezin sinetsizko gari kopuru handia ateratzen zitzaion hari tripatik, odolaren ordez.
es
un soldado francés le clavaba un bayonetazo en la tripa y, en lugar de sangre, brotaba una increíble cantidad de trigo.
fr
un soldat français lui donnait un coup de baïonnette dans le ventre, et, au lieu de sang, il en sortait une quantité de blé incroyable.
en
a French soldier was stabbing him with his bayonet in the stomach, and instead of blood there gushed out an incredible quantity of corn.
eu
Txantxa edo karikatura esaten zaion zera hori ez zen gauza ezaguna despota zuri-zuhurren erresuma hartan.
es
En aquel país de despotismo receloso, se desconocía eso que se llama chiste o caricatura.
fr
La chose nommée plaisanterie ou caricature n'était pas connue en ce pays de despotisme cauteleux.
en
What we call a lampoon or caricature was unknown in this land of crafty 'despotism.
eu
Zerutik jaitsitako mirari baten gisako zerbait izan zen Grosek Servi kafe etxeko mahai gainean utzitako marrazkia.
es
El dibujo que Gros había dejado sobre la mesa de los Servi, pareció un milagro bajado del cielo.
fr
Le dessin laissé par Gros sur la table du café des Servi parut un miracle descendu du ciel;
en
The drawing, left by Gros on the table of the Caffè dei Servi, seemed a miracle fallen from heaven;
eu
Norbaitek gauez grabatu, eta hogei mila ale saldu ziren biharamunean.
es
Aquella misma noche lo grabaron y, al día siguiente, se vendieron veinte mil ejemplares.
fr
il fut gravé dans la nuit, et le lendemain on en vendit vingt mille exemplaires.
en
it was engraved and printed during the night, and next day twenty thousand copies of it were sold.
eu
Egun hartan bertan, sei milioiko gerra-zerga iragarri zuten bazterretan, frantses armadaren premiak asetzeko; oinetako, galtza, jaka eta kapela eskasian baitzen gudarostea, berrikitan sei gudu irabazi eta hogei probintzia konkistatu ondoren.
es
El mismo día apareció en las paredes un bando anunciando una contribución de seis millones para las necesidades del ejército francés, que a raíz de haber ganado seis batallas y conquistado veinte provincias, carecía nada más que de botas, de pantalones, de guerreras y de sombreros.
fr
Le même jour, on affichait l'avis d'une contribution de guerre de six millions, frappée pour les besoins de l'armée française, laquelle, venant de gagner six batailles et de conquérir vingt provinces, manquait seulement de souliers, de pantalons, d'habits et de chapeaux.
en
The same day, there were posted up notices of a forced loan of six millions, levied to supply the needs of the French army which, having just won six battles and conquered a score of provinces, wanted nothing now but shoes, breeches, jackets and caps.
eu
Frantses txit behartsu haiek halako bozkario eta gozamen handia ekarri zuten bat-batean Lonbardiara, non apaizak eta noble gutxi batzuk baizik ez baitziren konturatu sei milioiko zerga astun haren zamaz; haren ondoren, beste zerga asko ezarri zituzten berehala agintari berriek.
es
El torrente de alegría y de placer que con aquellos franceses tan pobres irrumpió en Lombardía fue tan grande, que sólo los curas y algunos nobles sintieron el peso de aquella contribución de seis millones, a la que pronto siguieron otras muchas.
fr
La masse de bonheur et de plaisir qui fit irruption en Lombardie avec ces Français si pauvres fut telle que les prêtres seuls et quelques nobles s'aperçurent de la lourdeur de cette contribution de six millions, qui, bientôt, fut suivie de beaucoup d'autres.
en
The mass of prosperity and pleasure which burst into Lombardy in the wake of these French ragamuffins was so great that only the priests and a few nobles were conscious of the burden of this levy of six millions, shortly to be followed by a number of others.
eu
Barrez eta kantari pasatzen zuten egun osoa frantses soldadu haiek;
es
Los soldados franceses reían y cantaban todo el día;
fr
Ces soldats français riaient et chantaient toute la journée;
en
These French soldiers laughed and sang all day long;
eu
hogeita bost urtetik beherako gizasemeak ziren gehienak, eta haien gudalburuak izan behar zuen, nonbait, armadako gizonik adintsuena:
es
tenían menos de veinticinco años, y su general en jefe, que tenía veintisiete, pasaba por ser el hombre de más edad de su ejército.
fr
ils avaient moins de vingt-cinq ans, et leur général en chef, qui en avait vingt-sept, passait pour l'homme le plus âgé de son armée.
en
they were all under twenty-five years of age, and their Commander in Chief, who had reached twenty-seven, was reckoned the oldest man in his army.
eu
hogeita zazpi urteko jenerala. Alaitasun hark, gaztetasun hark, axolagabetasun hark atsegin-pozez gezurtatzen zituzten fraideen sermoi amorratuak, sei hilabete baitzeramaten elizgizonek pulpitu sakratuaren goitik iragartzen frantsesak munstroak zirela eta nahitaez den-dena kiskali eta burua moztu behar ziotela mundu guztiari, ez bazuten heriotzarekin zigortuak izan nahi.
es
Curiosamente, esta alegría, esta juventud, esta despreocupación respondían a las predicaciones furibundas de los frailes que llevaban seis meses anunciando desde el púlpito que los franceses eran unos monstruos, obligados, bajo pena de muerte, a incendiarlo todo y a degollar a todo el mundo.
fr
Cette gaieté, cette jeunesse, cette insouciance, répondaient d'une façon plaisante aux prédications furibondes des moines qui, depuis six mois, annonçaient du haut de la chaire sacrée que les Français étaient des monstres, obligés, sous peine de mort, à tout brûler et à couper la tête à tout le monde.
en
This gaiety, this youthfulness, this irresponsibility furnished a jocular reply to the furious preachings of the monks, who, for six months, had been announcing from the pulpit that the French were monsters, obliged, upon pain of death, to burn down everything and to cut off everyone's head.
eu
Horretarako, gillotina omen zeraman aurrean erregimentu bakoitzak.
es
Para lo cual, cada regimiento avanzaba con la guillotina en vanguardia.
fr
A cet effet, chaque régiment marchait avec la guillotine en tête.
en
With this object, each of their regiments marched with a guillotine at its head.
eu
Landaldean, hantxe ikusten ziren txaboletako ateetan frantses soldaduak etxekoandrearen ume txikia kulunkatzen; eta, ia arratsero, danbor-jotzaileren batek dantzaren bat inprobisatzen zuen, biolina joz.
es
A la puerta de las chozas aldeanas se veía al soldado francés ocupado en mecer al pequeñuelo del ama de la casa, y casi cada noche, algún tambor que tocaba el violín improvisaba un baile.
fr
Dans les campagnes l'on voyait sur la porte des chaumières le soldat français occupé à bercer le petit enfant de la maîtresse du logis, et presque chaque soir quelque tambour, jouant du violon, improvisait un bal.
en
In the country districts one saw at the cottage doors the French soldier engaged in dandling the housewife's baby in his arms, and almost every evening some drummer, scraping a fiddle, would improvise a ball.
eu
Kontradantzak zailegiak eta korapilatsuegiak zirenez soldaduentzat, eta jakin, haiek ere ondo ez zekizkitenez, ezin izan zizkieten lonbardiar emakumeei irakatsi, eta, horrenbestez, emakumeek erakutsi zizkieten frantses gazteei Monferrina, Jauzkariarena eta beste italiar dantza batzuk.
es
Las contradanzas resultaban demasiado sabias y complicadas para que los soldados, que además no las sabían, apenas pudiesen enseñárselas a las mujeres del país, y eran éstas las que enseñaban a los mozos franceses la Monferina, la Saltarina y otras danzas italianas.
fr
Les contredanses se trouvant beaucoup trop savantes et compliquées pour que les soldats, qui d'ailleurs ne les savaient guère, pussent les apprendre aux femmes du pays, c'étaient celles-ci qui montraient aux jeunes Français la Monférine, la Sauteuse et autres danses italiennes.
en
Our country dances proving a great deal too skilful and complicated for the soldiers, who for that matter barely knew them themselves, to be able to teach them to the women of the country, it was the latter who shewed the young Frenchmen the Monferrina, Salterello and other Italian dances.
eu
Ofizialei, berriz, aberats jendearen etxeetan eman zitzaien ostatu, ahal izan zen neurrian;
es
Los oficiales habían sido alojados, dentro de lo posible, en casa de las personas ricas;
fr
Les officiers avaient été logés, autant que possible, chez les gens riches;
en
The officers had been lodged, as far as possible, with the wealthy inhabitants;
eu
suspertzeko premia handian zeuden, alajaina.
es
bien necesitados estaban de reponerse.
fr
ils avaient bon besoin de se refaire.
en
they had every need of comfort.
eu
Adibidez, Robert zeritzan teniente bati del Dongo markesa andrearen jauregia egokitu zioten ostatutzat.
es
Por ejemplo, un teniente llamado Robert recibió un boleto de alojamiento para el palacio de la marquesa del Dongo.
fr
Par exemple, un lieutenant nommé Robert eut un billet de logement pour le palais de la marquise del Dongo.
en
A certain lieutenant, for instance, named Robert, received a billeting order on the palazzo of the Marchesa del Dongo.
eu
Ofizial hura mutil ausart samar bat zen, agintariek soldadu joatera behartua; hala, jauregi hartan sartzerakoan, beste ondasunik ez zeukan, Plaisancen eman berri zioten sei liberako ezkutua baizik.
es
Este oficial, un joven requisador bastante despabilado, poseía como única fortuna, al entrar en aquel palacio, un escudo de seis francos que acababa de recibir de Plasencia.
fr
Cet officier, jeune réquisitionnaire assez leste, possédait pour tout bien, en entrant dans ce palais, un écu de six francs qu'il venait de recevoir à Plaisance.
en
This officer, a young conscript not over-burdened with scruples, possessed as his whole worldly wealth, when he entered this palazzo, a scudo of six francs which he had received at Piacenza.
eu
Lodiko zubia igaro ondoren, Robertek nankinezko galtza bikain berri-berriak harrapatu zizkion kanoi-balaz hildako austriar ofizial lerden bati; nekez aurkituko zuen hura baino jantzi egokiagorik bazterretan.
es
Después del paso del puente de Lodi, despojó a un oficial austríaco, muerto por una granada, de un magnífico pantalón de paño completamente nuevo, y nunca prenda de vestir más oportuna.
fr
Après le passage du pont de Lodi, il prit à un bel officier autrichien tué par un boulet un magnifique pantalon de nankin tout neuf, et jamais vêtement ne vint plus à propos.
en
After the crossing of the Bridge of Lodi he had taken from a fine Austrian officer, killed by a ball, a magnificent pair of nankeen pantaloons, quite new, and never did any garment come more opportunely.
eu
Sorbaldako ofizial-ezaugarriak artilezkoak zituen, eta jakako oihala, berriz, mahuken azpikora josia, oihal puskek elkarri loturik iraun zezaten;
es
Sus charreteras de oficial eran de lana, y el paño de su guerrera iba cosido al forro de las mangas para sujetar juntos los trozos;
fr
Ses épaulettes d'officier étaient en laine, et le drap de son habit était cousu à la doublure des manches pour que les morceaux tinssent ensemble;
en
His officer's epaulettes were of wool, and the cloth of his tunic was stitched to the lining of the sleeves so that its scraps might hold together;
eu
bazegoen, ordea, gorabehera are tristeago bat:
es
pero ocurría algo más triste:
fr
mais il y avait une circonstance plus triste:
en
but there was something even more distressing;
eu
oinetakoen zolak kapela puskaz zituen eginak, kapela ere gudu-zelaian aurkitua baitzuen, Lodiko zubiaren beste aldean, hain zuzen.
es
las suelas de sus botas eran unos pedazos de sombrero igualmente tomado en el campo de batalla después de pasar el puente de Lodi.
fr
les semelles de ses souliers étaient en morceaux de chapeau également pris sur le champ de bataille, au-delà du pont de Lodi.
en
the soles of his shoes were made out of pieces of soldiers' caps, likewise picked up on the field of battle, somewhere beyond the Bridge of Lodi.
eu
Badaezpadako zola haiek listariz loturik zeuzkan oinetakoen gainari, eta hain ziren nabarmenak listari haiek, non etxeko maiordomoa Robert tenientearen gelan agertu zenean markesa andrearekin afaltzeko gomita Robert jaunari egitera, estutasun larrian jarri baitzen mutila.
es
Estas suelas improvisadas iban sujetas a los zapatos mediante unas cuerdas muy visibles, de suerte que, cuando el mayordomo de la casa se presentó en el cuarto del teniente Robert para invitarle a comer con la señora marquesa, el mozo se vio en un tremendo apuro.
fr
Ces semelles improvisées tenaient au-dessus des souliers par des ficelles fort visibles, de façon que lorsque le majordome de la maison se présenta dans la chambre du lieutenant Robert pour l'inviter à dîner avec Mme la marquise, celui-ci fut plongé dans un mortel embarras.
en
These makeshift soles were tied on over his shoes with pieces of string which were plainly visible, so that when the major-domo appeared at the door of Lieutenant Robert's room bringing him an invitation to dine with the Signora Marchesa, the officer was thrown into the utmost confusion.
eu
Zoritxarreko afarirako falta ziren bi orduetan, hantxe ibili ziren Robert eta bere laguntzailea, ahalegin bizian, jakako jostura urratuak josten eta oinetakoetako listari zorigaiztokoak tinta beltzez tindatzen.
es
Su asistente y él pasaron las dos horas que faltaban para aquella inoportuna comida procurando arreglar un poco la guerrera y tiñendo de negro, con tinta, las desdichadas cuerdas de las botas.
fr
Son voltigeur et lui passèrent les deux heures qui les séparaient de ce fatal dîner à tâcher de recoudre un peu l'habit et à teindre en noir avec de l'encre les malheureuses ficelles des souliers.
en
He and his orderly spent the two hours that divided him from this fatal dinner in trying to patch up the tunic a little and in dyeing black, with ink, those wretched strings round his shoes.
eu
Iritsi zen azkenean une latza.
es
Por fin llegó el momento terrible.
fr
Enfin le moment terrible arriva.
en
At last the dread moment arrived.
eu
-Hura estutasuna eta larria! -esaten zidan Robert tenienteak-;
es
"Nunca en mi vida me vi en tan amargo trance-me decía el teniente Robert-;
fr
"De la vie je ne fus plus mal à mon aise, me disait le lieutenant Robert;
en
"Never in my life did I feel more ill at ease," Lieutenant Robert told me;
202 / 1 orrialdea | hurrengoa

Nodoa: liferay1.lgp.ehu.eus