Biosfera, biozenosia eta bioma eta prozesu fenologiko nagusiak aztertzea eta ezagutzea. Azterlan hori eta oinarrizko ezagutza horiek funtsezkoak dira geografiarako eta lurralde-antolaketarako. Irakasgai hau graduko bigarren ikasturtean eta bigarren lauhilekoan ematen eta lantzen da. Oinarrizko irakasgaia da eta Geografia eta Lurralde Antolamendu Graduko Oinarrizko Ezagutzak moduluan kokatzen da.



Irakasgai honen bidez lortzen diren gaitasunak guztiz beharrezkoak dira geografoen lan-esparruko zeregin desberdinetan, adibidez, analisian, diagnostikoan, helburuen formulazioan, alternatiben sorreran eta lurraldea eta bere baliabideak kudeatzeko prozesuetan. Irakasgai honetan ikasitako oinarriak eta kontzeptuak ezinbestekoak dira, graduan zehar, beste diziplina eta irakasgai batzuk behar bezala garatzeko, hala nola: Lurralde Antolamendua, Lurralde Antolamendurako Tresnak, GIS edo Informazio Geografikoko Sistemekin zerikusia duten irakasgai guztiak, eta abar.

Lurraldea ezagutzea, ulertzea eta interpretatzea eta ingurune fisikoa giza eta esfera sozialarekin erlazionatzea (Gaitasun Orokorra G004).

Leku-aniztasuna, eskualdeak eta lokalizazioak azaltzea eta erlazioak eta prozesu espazialak ulertzea. Lurralde-eskala desberdinetarako fenomenoak elkarrekin erlazionatzea (Gaitasun Orokorra G005).

Erakustea eta ezaguera geografikoak transmititzea eta arazo hauek era multidimentsionalean ulertzea (Gaitasun Orokorra G008).

Informazio geografikoa erabili baliabide bezala deskribatzeko, analizatzeko, interpretatzeko eta lurralde antolakuntzarako. Informazioa kartografikoki erakutsi, informazio estatistikoa egin eta interpretatu. Ikerkuntzaren emaitzen analisian eta komunikazioan TIC-en erabilera (Gaitasun Orokorra G006).

Informazioa, ideiak, arazoak eta irtenbideak publikoki jakinaraztea (Gaitasun Espezifikoa M05CM03)



MEC-en oinarrizko gaitasunak:

• MEC1. Bigarren hezkuntzaren oinarri orokorreko ikasketa arlo bateko jakintzak izatea eta ulertzea erakutsi izana; eta testuliburu aurreratuak erabiltzeko maila eta ikasketa arloko abangoardiatik etorritako jakintzek inplikatzen dituzten zenbait alderdi ezagutzeko maila erakutsi izana.

• MEC2. Jakintzak lanari edo bokazioari modu profesionalean aplikatzen jakitea, eta argumentuak defendatuz eta ikasketa arloko arazoak ebatziz frogatzen diren gaitasunak izatea.

• MEC3. Datu garrantzitsuak biltzeko eta interpretatzeko gaitasuna izatea (normalean, ikasketa arloaren barruan), gizarteko, zientziako edo etikako gai garrantzitsuei buruzko gogoetak barneratzen dituzten iritziak emateko.

• MEC4. Informazioa, ideiak, arazoak eta irtenbideak publiko espezializatuari edo ez-espezializatuari transmititzeko gai izatea.

• MEC5. Ikasleek autonomia-maila handiko ikasketak egiteko beharrezkoak diren ikaskuntza-trebetasunak garatu izana.





IKASKUNTZAREN EMAITZAK:

- Ezagutzen ditu biogeografiaren barruan azterlanaren eta ikerketaren xedea, terminologia, metodoak eta teknikak.

- Biogeografiak geografiaren eta lurralde-antolamenduaren barruan duen garrantzia ulertzen du.

- Biogeografiak geografoaren jardun profesionalean duen zeregina ulertzen eta ezagutzen du.

- Ekosistema bakoitza osatzen duten faktoreak bereizten ditu.

- Ekosistemak osatzen dituzten faktoreen artean ezartzen diren erlazioak ezagutzen ditu.

Ikasleak, biogeografiaren barruan ematen diren azpidiziplina eta ikuspegi ezberdinetako oinarrizkoenak diren edukiak ikasi beharko ditu:

A BLOKEA: SARRERA. Ikasgaiaren sarrera: Zer da Biogeografia?, Biogeografiaren bilakaera, Biogeografia ikasteko ezagupen botaniko eta zoologikoak, Botanikaren zenbait kontzeptu garrantzitsuak, Zoologiaren zenbait kontzeptu garrantzitsuak, Ekologiaren zenbait kontzeptu garrantzitsuak.

B BLOKEA: IKUSPEGI KOROLOGIKOA: Banaketa ingurua eta honen bilakaera: Eremu etengabeak eta eremu etenak. Eremu etengabeak. Eremu kosmopolitak. Eremu zirkunterrestreak edo zirkunpolarrak. Eremu etenak. Eremu bikarianteak. Eremu endemikoak. Beste eremu motak (Eremu finikolak eta Eremu reliktoak). Eremuen sorrera. Hedapena aktiboa. Hedapena pasiboa. Bizitzaren banaketa. Erreinu ezberdinak. Erreinu bakoitzaren ezaugarri inportantenak. Erreinu bakoitzaren talde nagusiak.

D BLOKEA: IKUSPEGI EKOLOGIKOA: Faktore ekologikoak: Bizidunen ingurugiroarekiko harremanak. Faktore ekologikoak (Argia, Klima, Ura, Erliebea, Lurzorua, Landaretza, Fauna, Gizakia eta sua). Faktoreen arteko elkarrekintzak. Faktoreei egokierak

E BLOKEA: IKUSPEGI APLIKATUA EDOTA PRAKTIKOA: Oinarrizko teknikak fitogeografian metodo fitosoziologiko-biogeografikoa. Xehetasunak eta aurreko kontzeptuak. Landare-asoziazioaren kontzeptua. Gutxieneko gunea: kontzeptua eta jarraibidea. Landare inbentario fitosoziologikoa. Landare inbentario biogeografikoa. Oinarrizko teknikak zoogeografian. Xehetasunak eta aurreko kontzeptuak. Ikus metodoen bitartez. Soinu metodoen bitartez. Aztarna eta seinaleen bitartez. Laginketa teknikak eta balorazio zoogeografikoaren metodoa.

F BLOKEA: IKUSPEGI HISTORIKOA: Biosferaren erakuntzaren etapak. Biosferaren erakuntzaren etapak. Bizidun multzo nagusiak eta beraien erlazio filogenetikoak . Biosfera sistema bezala. Bizidunen arteko elkarrekintzak. Eraketak eta elkarteak: Fitosoziologia eta Zoosoziologia. Landaretzaren dinamismoa: suzesioa, klimax… Landare paisaia.

Irakasle-ikasle prozesua klase magistralen metodologian oinarritzen da. Gai-zerrendako kontzeptuak, oinarriak eta ikasgaiak guztiz beharrezkotzat jotzen dira, eta, beraz, % 40ko balioa izango du azterketa baten edo amaierako idatzizko proba baten bidez ebaluatzeak. Klaseak magistralak izateak ez du zertan klaseen sinonimoak eta guztiz teorikoak izan, baizik eta klase horien barruan ariketa eta proba guztiz praktikoak ere landu behar dira. Horretaz gain, metodologia ere behar bezala oinarritzen da landa-tekniketan eta -azterketetan. Kasu honetan, ikasgelan teorikoki aztertu eta azaldu diren landa-tekniketatik abiatuta, kanpo-irteera bat egingo da, eta bertan praktikan jarriko dira: inbentario fitosoziologikoa, inbentario biogeografikoa, fauna-transektuak, balorazio zoogeografikoak, etab. Jakintza-eremu jakin batzuk osatzeko, irakurketa jakin batzuk ere egin beharko dira. Irteerak 8 orduko iraupena du, eta lehenengo 4 orduetan, goizean zehar, Argandonako Basoaren barruan igarotzen dira. Bertan garatzen dira inbentario fitosoziologikoak eta biogeografikoak. Lehen ordu eta erdian inbentario horiek lantzen dira errpofesorearekin batera, eta, ondoren, ikasgela bakoitzeko bat egiten da 4 edo 5 pertsonako talde txikietan. Hurrengo bi ordu eta erdian, irakaslearen laguntzarekin, zeregin horri helduko diote, eta, ondoren, lan batetik abiatuta ebaluatuko da. Arratsaldean, ordea, Salburuako urmaeletara joko dugu, han jartzen baitira martxan klasean ikasitako oinarri teorikoak. Zehazki, faunaren transektuak dira. Transektu horiek aldez aurretik eratutako lantaldeetatik ere egiten dira. Hori ere baterako edo taldeko lan praktikoetan oinarrituta ebaluatuko da. Lan horietatik abiatuta, ikaslearen amaierako notaren % 10 lantzen da. Ikasleek ikastaroaren azken bi klaseetan erakutsi beharko dituzte beren lanak.

Hori gutxi balitz, saio magistralen barruan flora eta fauna sailkatzeko hiru tailer ere egingo dira. Zehazki, bi orduko hiru klase arrunt. Lehenengo tailerretik aurrera, zuhaitzen eta zuhaixken klabe dikotomikoekin sailkatzeari ekingo zaio. Bigarrenaren bidez gauza bera egiten da, baina, kasu honetan, belarkietarako gako dikotomikoak erabiliz. Amaitzeko, azken tailer bat egiten da, ornodunak behar bezala sailkatzeko. Tailer horien arrazoia da taxonak sailkatzen jakin behar dela, herbarioa eta bikarioa egiteko eta konfiguratzeko. Bi proba horietatik aurrera, ikasleak bere azken notaren % 50ari helduko dio.

Klase arrunten bidez, 42 ordu jorratzen dira, lanen erakusketarako 4, tailerretarako 6 eta landa-eremurako irteerarako 8. Horrek guztiak 60 ordu eskatzen ditu. Ikasleak, bestalde, 90 orduko ikasketari aurre egin behar dio, hainbat teknikatatik abiatuta. Horietatik, landa-lan gisa eta bere lan praktikoak antolatzeko (Herbario eta Bichario), 25 sartu beharko ditu. Inbentario fitosoziologikoa, biogeografikoa eta fauna-transektuak diseinatzeko eta prestatzeko, 10 ordu eman beharko ditu. Azterketa prestatzeko eta garatzeko, 30 orduko azterketa eta lana aurreikusten da. Eskola arruntetan ematen diren kontzeptuek, oinarrizko ezagutzek eta gaiek 25 orduko dedikazioa eskatuko dute, ikasturte osoan zehar banatuta. Oso garrantzitsua: eskola magistralak, tailerrak, irteera eta beste edozein jarduera emateko, aldez aurretik, beharrezko material eta irakurketak zintzilikatuko dira E-gelako plataformaren barruan. Ehunekoak eta ebaluaziorako tresnak: Azterketa: % 40. Bertan galdera erabat teorikoak bilduko dira, baina baita problema edo ariketa praktikoekin lotutakoak ere. Erantzun zuzenak eman beharko dira.

Azterketa ebaluatzerakoan kontuan hartu beharreko irizpideak: Klase arrunten bidez irakasten diren ezagutza teoriko guztiak kontrolpean izatea. Egindako galderei eta probei zuzen eta zehatz erantzutea. Ez sartu galdetutako gaiekin zerikusirik ez duen informaziorik. garbitasuna eta argitasuna. Testuen barruko egitura zuzena eta ordenatua. Hizkuntzaren erabilera zehatza eta aberatsa.

Azterketaren bidez ebaluatutako gaitasunak eta gaitasunak: Zehatzak: 1,2,3,4,5 eta 6. Gradukoak: G001, G002, G003, G004, G005, G006, G007; G008 eta G009. Modulua: M03CM01, M03CM02, M03CM03, M03CM04 eta M03CM06 Banakako lanak: % 50 (herbarioa % 30 eta bikarioa % 20) Talde-lanak: % 10 (Inbentario fitosoziologikoa, inbentario biogeografikoa, transektoa eta testu eta artikulu zientifikoen analisi bateratua). Lan praktiko hauen bidez ebaluatutako gaitasunak: Zehatzak: 1,2,3,4,5 eta 6. Gradukoak: G001, G002, G003, G004, G005, G006, G007; G008 eta G009. Modulua: M03CM01, M03CM02, M03CM03, M03CM04 eta M03CM06

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 40
  • Banakako lanak (%): 50
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 10

Ebaluazioa bi zutabetan oinarrituko da: lanak eta azterketak. Lehenengoen nota % 60rainokoa izango da eta azterketena % 40rainokoa. Gainera, kontuan hartuko da eskola teorikoetara eta ikasgelako praktiketara erregulartasunez joatea. Baina lanak eta memoriak entregatzeak ebaluazio-ondorioak izan ditzan, azterketako gutxieneko nota 4,5ekoa izango da (10etik). Nolanahi ere, ikasleek azken ebaluazio-sistemaren bidez ebaluatzeko eskubidea izango dute, etengabeko ebaluazio-sisteman parte hartu duten edo ez kontuan hartu gabe. Kasu horretan, azterketa ez da etengabeko ebaluazio-sistemarako ezarritakoa bezalakoa izango, praktikak eginez lortutako ikaskuntzaren emaitzak ere ebaluatzeko. Amaierako ebaluazio-sisteman sartzeko, ikasleek idatziz aurkeztu beharko diete irakasgaiaren ardura duten irakasleei ebaluazio jarraituari uko egin diotela eta azken ebaluaziorako aukera dutela. Horretarako, gehienez ere 9 asteko epea izango dute lauhilekoa hasten denetik aurrera (Graduko titulazio ofizialetan ikasleen ebaluazioa arautzen duen araudia, 8. artikulua). Ebaluazioa modu ez-presentzialean egin behar bada, goian aipatutako ebaluazio-ehunekoei eutsiz egingo da (etengabeko ebaluaziorako zein ebaluazio ez-jarraiturako). Lanak online aztertu eta/edo entregatuko dira.

Lan praktikoetako notek aparteko deialdiko notara arte izango dute indarra, baina, ezohiko deialdia gainditzen ez bada, ez dira hurrengo ikasturterako mantenduko, irakasleak kontrakoa erabakitzen ez badu. Gainera, ohiko deialdirako kontuan hartuko da eskola teorikoetara eta ikasgelako praktiketara erregulartasunez joatea. Eskola teorikoak eta ikasgelako praktikak programatutako eta iruzkindutako irakurketak izaten dira, eta horien memoriak ebaluaziorako ere baliagarriak izango dira. Hala ere, puntuazio nagusia eta ezinbestekoa azterketa arruntarena edo ezohikoa izango da, % 40ra arte gehienez, eta % 60ra arte lanetan, baina lanak eta memoriak aurkezteak ebaluazio-ondorioak izan ditzan, azterketako gutxieneko nota 4,5ekoa izango da (10etik). Nolanahi ere, ikasleek azken ebaluazio-sistemaren bidez ebaluatzeko eskubidea izango dute, etengabeko ebaluazio-sisteman parte hartu duten edo ez kontuan hartu gabe. Kasu horretan, azterketa ez da etengabeko ebaluazio-sistemarako ezarritakoa bezalakoa izango, praktikak eginez lortutako ikaskuntzaren emaitzak ere ebaluatzeko. Amaierako ebaluazio-sisteman sartzeko, ikasleek idatziz aurkeztu beharko diete irakasgaiaren ardura duten irakasleei ebaluazio jarraituari uko egin diotela eta azken ebaluaziorako aukera dutela. Horretarako, gehienez ere 9 asteko epea izango dute lauhilekoa hasten denetik aurrera (Graduko titulazio ofizialetan ikasleen ebaluazioa arautzen duen araudia, 8. artikulua).

Ebaluazioa modu ez-presentzialean egin behar bada, goian aipatutako ebaluazio-ehunekoei eutsiz

egingo da (etengabeko ebaluaziorako zein ebaluazio ez-jarraiturako). Lanak online aztertu eta/edo entregatuko dira.

- Internet
- Testu eta Powert Point-aren prozesadorea
- Excel edota estatistikako edozein motatako programa
- Landareak sailkatzeko gidaliburuak
- Animaliak sailkatzeko gidaliburuak
- GPS, klinometroa, brujula, zinta metrikoa
- Argazki kamara
- Prismatikoak

Oinarrizko bibliografia

ATTENBOROUGH, David. (1995): La vida privada de las plantas. Historia natural del comportamiento botánico¿. Planeta. Barcelona.320 pp.

BLANCO, E. et al. (1997): Los bosques ibéricos. Una interpretación geobotánica. Planeta. Barcelona. 572 pp.

CADIÑANOS, J.A. & MEAZA, G. (1998): Bases para una biogeografía aplicada: criterios y sistemas de valoración de la vegetación. Geoforma ediciones. Logroño.144 pp.

FERRERAS, C & AROZENA, M.E. (1987): Guía física de España. 2. Los bosques. Alianza editorial. Madrid. 394 pp.

FERRERAS, C. & FIDALGO C. (1991): Biogeografía y Edafogeografía. Ed. Síntesis. Madrid. 262 pp.

FIDALGO HIJANO, G. (1988): Metodología Fitoclimática. Universidad Autónoma de Madrid. Madrid. 123 pp.

GONZALEZ BERNALDEZ, F. (1981): Ecología y Paisaje. H.Blume ediciones. Madrid. 249 pp.

HUETZ DE LEMPS, A. (1970): La vegetación de la Tierra. Akal editor. Madrid. 263 pp.

LACOSTE, A. & SALANON, R. (1973): Biogeografía. Oikos Tau. Barcelona. 271 pp.

LOZANO, P. (2000): Métodos y técnicas en Zoogeografía. En MEAZA, G. et al.: Metodología y Práctica de la Biogeografía. Edit Serbal. Barcelona, 319-374.

MARTONNE, E. DE (1975): Tratado de Geografía Física. Tomo III: Biogeografía. Ed. Juventud. Barcelona.528 pp.

MEAZA, G. et al. (2000): Metodología y práctica de la Biogeografía. Ed. Serbal. Barcelona. 392 pp.

MEAZA, G.(Dir.) (2000): Metodología y Práctica de la Biogeografía. El Serbal.

MEAZA, G.; LOZANO, P. y VARELA, R. (2020): Biodiversidad, paisaje y gestión ambiental. Itinerarios biogeográficos por el País Vasco y territorios aledaños. Tirant Humanidades, Valencia, 400 p.

Gehiago sakontzeko bibliografia

BRAQUE, R. (1987): Biogeographie des continents. Masson, Paris.
BROWN, J.H. & LOMOLINO, M.V. (1998): Biogeography. Sinauer Associates, Sunderland.
DEMANGEOT, J. (1989): Los medios naturales del globo. Masson.
FERRERAS, C. y FIDALGO, C.E. (1991): Biogeografía y Edafogeografía. Síntesis.
MEAZA, G. (1997) Suelos, vegetación y fauna, en MEAZA, G.; RUIZ URRESTARAZU, E. Geografía de Euskal Herria. Tomo 1, Ed. Ostoa. San Sebastián.

Aldizkariak

Boletín de la AGE: Revista nacional y semestral de Geografía. Asociación de Geógrafos Españoles.Madrid (España).
Diversity and Distributions: Revista internacional y semestral de Ecología y Biogeografía. Matieland 7602 (Sudafrica).
Ecology: Revista internacional y semestral de Ecología. Washington, DC 20036 (Estados Unidos).
Ecosistemas: Revista nacional de ecología. Asociación Española de Ecología Terrestre. Madrid.
Global Ecology and Biogeography: Publicación internacional y bimensual de Biogeografía. Otawa. Canada.
Journal of Biogeography: Revista internacional y mensual de Biogeografía. University of Oxford (Reino Unido)
Munibe: Revista nacional y semestral de Ecología, Botánica y Zoología. Sociedad de Ciencias Aranzadi (País Vasco)

Web helbideak

http://www.theecologist.net/files/docshtm/index.asp
http://www.historianatural.net/
http://www.revistaecosistemas.net/
http://www.um.es/eubacteria/Eubacteria.html
http://www.infoecologia.com/
http://waste.ideal.es/Indice.html
http://www.ladyverd.com/
http://www.quercus.es/
http://www.ambiente-ecologico.com/ediciones/2004/088_01.2004/088_Principal.php3
http://www.ciens.ula.ve/~cires/recol-frontispiece.html
http://www.aeet.org/
http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-387/es/
http://www.marm.es/
http://www.aeet.org/
http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-387/es/
http://www.marm.es/
Euskal Herriko Biogeografiari buruzko bideo monografikoa: https://www.youtube.com/watch?v=Y2I1Kszxbw8