Euskal Herriko Erdi Aroko Historia irakasgaiari ekiteko, Araban, Gipuzkoan, Bizkaian eta inguruan sortutako aldaketa-prozesuak hartuko dira kontuan, batez ere Mendebaldeko Erromatar Inperioa desagertu zenetik aurrera. Bisigodoen ezarpena Hispanian eta arabiarrek Iberiar Penintsulan duten presentzia euskal lurraldean duten eraginaren ikuspegitik landuko dira. VIII. mendetik X. mendera bitartean Goi Erdi Aroko gizartearen eraketan izan zituen ondorioengatik, arreta berezia jarri zen Penintsularen iparraldean lehenengo erresuma kristauen sorreran. XI. mendeak arreta berezia izan zuen Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko biztanleek Nafarroako eta Gaztelako erresumetan izan zituzten aldaketa politikoak hobeto zehazteko. Ez da interes gutxiagokoa XI. eta XIV. mendeen artean hirigune forudun berriak sortzeko prozesuak beren testuinguru historikoan finkatzea. Sortutako hiribildu berrietako biztanleek dinamika ekonomiko bat garatu zuten, nazioarteko merkatuetan eragina zuena, eta hori zehaztea komeni da, euskal jatorriko jendeak garraiolari eta merkatari gisa izan zuen zereginagatik. Era berean, oso garrantzitsua da eremu horietan sortutako gizarte-ehuna eta gatazkak ezagutzea (nekazarien eta jaun feudalen arteko harremanak, jaun feudalen aurkako altxamenduak, bandoen arteko borrokak, eta abar). Baita lurralde horiek Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan dituzten Batzar Nagusien erakunde-egitura ezagutzea ere.

Gai horiek garatzeko abiapuntu egokia da ingurune sozio-geografikoa, ideologiak eta kultura-ondarea ezagutzea. Horregatik, landutako gaiek kontuan hartuko dituzte geografia, populatzearen bilakaera, ideiak, pentsamendua eta kulturaren irudikapen artistikoa Erdi Aroan.

Azken batean, ez da ezer aurkitzen gaur egungo euskal herri eta hiri askok Erdi Aroan sustraiak dituztela adieraztean. Herri askotako elizek, dorretxeek eta jauregiek garai historiko horretako aztarnak dituzte oraindik. Landa-eremuetako eta hiri-munduko arkeologia-lanek Erdi Aroari buruzko aurkikuntza berriak egiten jarraitu dute aldizka, salbuespen gisa bada ere (nekropoliak, herrixketako edo hiribilduetako etxeak, gaztelu eta gotorlekuetako hondakin materialak, pinturak, aldareak, eskulturak, etab.). Bestalde, gaur egungo herri gehienak Erdi Aroko sorkuntzak dira (herrixka zaharrak) eta, gainera, ia hirigune nagusi guztiak Erdi Aroan sortu ziren. Orainak asko zor dio Erdi Aroari, eta ikasturtean zehar Erdi Aroaren eta XXI. mendeko gizarte garaikidearen arteko loturak azpimarratu nahi dira.

1- Historiografiak erabiltzen dituen kontzeptuak eta terminologia behar bezala menderatzea.

2-Euskal gizartea aztertzeaz arduratzen den historiografiak garatutako diskurtso historikoaren erabileran adierazpen eta sintesi-maila nahikoa izatea

3- Iturri bibliografikoekin edo, hala badagokio, dokumentalekin modu argumentatu eta kritikoan lan egiteko gai izatea.

4-Hizkuntza-eskoletan eta eskola praktikoetan garatutako diskurtso historikoa ulertzeko eta jarraitzeko gai izatea.

0- Erdi Aroa euskaldunak bizi diren lurraldean. Helburuak. Iturriak eta bibliografia

1-Baskoiak Antzinate Berantiarrean

2- Jendea eta espazio politikoak arabiarren konkistaren ondoren (VIII-X. mendeak)

3-Goi Erdi Aroko gizartea

4- XI. mendeko bidegurutzea

5-Nekazaritza-hedapena eta urbanizazio-prozesuak (XII-XV. mendeak)

6-Euskaldunak nazioarteko merkatuetan

7-Gizartea: hierarkia eta gatazka

8-Instituzio eta erakunde politiko eta erlijiosoak

HELBURUAK



- Euskal Herriaren historiari buruzko oinarrizko ezagutzak lortzea.

- Euskal gaiaren historiografia kritikoki erabiltzea eta ebaluatzea.

- Diskurtso historikoa modu koherentean egituratzea.



Ikastaroaren garapenean zehar, ezagutza orokor batzuk eskaini nahi dira Erdi Aroko euskal gizarteari buruz, gizarte hori kokatuta dagoen inguruneari buruz, haren bilakaera kulturalari buruz, eta abar. Horretarako, programan zehaztutako gaiak azalduko dira, testuak, mapak, taulak, grafikoak, bideoak, irakurtzeko artikulu batzuk entregatzeko klase praktikoak egingo dira, eta abar. Ikasleek zuzenean parte hartzea ekarriko duten ezagutzak eskuratzea bultzatuko da. Ikasleek ikasturtean zehar landuko dituzten hainbat artikulu irakurtzea gomendatuko da.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 20
  • Banakako lanak (%): 50
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 30

ETENGABEKO EBALUAZIOA



- Ikasturtean zehar egindako praktikak egitea. 1., 2., 3. eta 4. gaitasunak ebaluatuko dira ( % 20).

- Banakako lanak: 1., 2., 3. eta 4. gaitasunak ebaluatuko dira ( % 50).

- Talde-lana: 1., 2., 3. eta 4. gaitasunak ebaluatuko dira ( % 30).



Ebaluazio jarraituari idatziz uko egiten dioten ikasleek, "azterketaren data baino 9 aste lehenagora arte", ikastaroko proba espezifikoak ordezten dituen azterketa bat izango dute (banakako lanak eta talde-lana), 80 puntuko balioarekin, eta 20 puntu izango dituzte indarrean ikasleek ikasgelan eta landa-lanean duten parte-hartzearen jarraipena egiteko kontzeptuagatik. Azterketak bi zati izango ditu. Lehenengoa testu, taula, grafiko, mapa edo planoko iruzkin baten idatzizko erantzunarekin bat etorriko da. Iruzkin horretan 1., 2., 3. eta 4. gaitasunak aztertuko dira, eta 20 puntuko balioa izango du. Bigarren zatian, 1., 2., 3. eta 4. gaitasunak aztertuko dituen irakasgaiaren programako bi galderari erantzungo zaie. Galderak 60 puntuko balioa izango du. Gainditzeko, 50 puntu lortu beharko dira ikasturtean zehar ikasleek izandako parte-hartzearen jarraipenaren eta amaierako probaren artean.

Ikaslea ez bada aurkezten azken probara, ez ohiko deialdian, ez ohikoan, deialdi horiei uko egingo zaie, eta bai arruntean, bai ezohikoan, kalifikazioa Ez Aurkeztutzat joko da.

Deialdi arruntean zehaztutako ebaluazio-irizpide berberak erabiliko dira ezohiko deialdira aurkezten direnentzat.

Nahitaez erabili beharreko materialak izango dira Egela plataforman sartutako edo zuzenean klasean entregatutako testu-iruzkinak egiteko testuak.

Oinarrizko bibliografia

AGUIRREAZKUENAGA, Joseba (zuzendaria) Historia de Euskal Herria. Historia general de los Vascos. De la Romanización a la conquista de Navarra (siglos I-XVI). Vol. II, Donostia, 2004.

BARRUSO, Pedro y LEMA, José Ángel (koordinatzailea). Historia del País Vasco. Edad Media (siglos V-XV). Donostia, 2004.

BAZÁN DÍAZ, I., Delincuencia y criminalidad en el País Vasco en la transición de la Edad Media a la Moderna. Vitoria-Gasteiz, 1995.

DÍAZ DE DURANA, J. R., (editorea) La Lucha de Bandos en el País Vasco: de los parientes mayores a la hidalguía universal. Guipúzcoa, de los bandos a la Provincia (siglos XIV a XVI). Bilbo, 1998.

GARCÍA DE CORTÁZAR, J. Á., Investigaciones sobre historia medieval del País Vasco (1965-2005). Bilbo, 2005

GARCÍA FERNÁNDEZ, E., Gobernar la ciudad en la Edad Media: Oligarquías y elites urbanas en el País Vasco. Vitoria-Gasteiz, 2004.

GARCÍA FERNÁNDEZ, Ernesto (director), Religiosidad y sociedad en el País Vasco (siglos XIV-XVI), Bilbo, 1994.

GOYHENETCHE, M., Historia General del País Vasco. Prehistoria-Época Romana-Edad Media. Tomo I. Donostia, 1999.

Gehiago sakontzeko bibliografia

AGIRREAZKUENAGA, J., Gran Atlas Histórico del Mundo Vasco. Bilbo, 1994.
ARÍZAGA BOLUMBURU, B., Urbanística medieval (Guipúzcoa). Donostia, 1990.
BAZÁN, I. (dir.), De Túbal a Aitor. Historia de Vasconia. Madril, 2002.
CARO BAROJA J (dir). Historia General del País Vasco. Donostia, 1981.
DÍAZ DE DURANA, J. R., Alava en la Baja Edad Media. Crisis, recuperación y transformaciones socioeconómicas (c. 1250-1525). Vitoria-Gasteiz, 1986.
GARCÍA DE CORTÁZAR, J. A., ARÍZAGA BOLUMBURU, B., MARTÍNEZ OCHOA, R. M., y RÍOS, Mª. L., Introducción a la Historia Medieval de Alava, Guipúzcoa y Vizcaya en sus textos. Donostia, 1979.
GARCÍA DE CORTÁZAR, J. A., ARÍZAGA BOLUMBURU, B., RÍOS RODRÍGUEZ, M. L., VAL VALDIVIESO, I., Vizcaya en la Edad Media. Evolución demográfica, económica, social y política de la comunidad vizcaína medieval. Donostia, 1985.
LACARRA, J. Mª., Historia política del reino de Navarra, desde sus orígenes hasta su incorporación a Castilla. Iruñea, 1972-73.
MARTÍN DUQUE, A., Gran Atlas de Navarra. Tomo II. Historia. Iruñea, 1986.
ORELLA UNZÚE, J. L., (director) Atlas de Euskal Herria. Geografía-Economía-Historia-Arte. Donostia, 1982.
PORTILLA, M., Torres y casas fuertes en Álava. Vitoria-Gasteiz, 1978, 2 vols.
VV. AA., Congreso de Estudios Históricos. Vitoria en la Edad Media., Vitoria-Gasteiz, 1982.
VV. AA., Congreso de Estudios Históricos. Vizcaya en la Edad Media, Donostia, 1986.
VV. AA., Congreso de Estudios Históricos., El Fuero de San Sebastián y su época. Donostia, 1982.
VV. AA., Congreso de Estudios Históricos., La Formación de Álava: 650 aniversario del Pacto de Arriaga (1332-1982). Vitoria-Gasteiz, 1984-1986.
VV. AA., Congreso de Historia de Euskal Herria. Segundo Congreso Mundial Vasco. Instituciones, Economía y Sociedad (siglos VIII-XV)., vol. II, Donostia, 1988.

Aldizkariak

Anuario de Estudios Medievales (CSIC)
Studia Historica. Historia Medievao (Salamancako Unibertsitatea)
Edad Media. Revista de Historia (Valladolideko Unibertsitatea)
Historia. Instituciones. Documentos (Sevilla)
Vasconia. Cuadernos de Historia-Geografía (Donostia)
Revista Sancho el Sabio (Vitoria-Gasteiz)
Boletín de Estudios Históricos de San Sebastián (Donostia)
Itsas Memoria (Donostia)
Príncipe de Viana (Iruñea)
Boletín de la Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País (Donostia)
Revista Internacional de Estudios Vascos (Donostia)

Web helbideak

http://www.fsancho-sabio.es/
https://www.eusko-ikaskuntza.org/es/quienessomos/
http://www.euskomedia.org/aunamendi/154220
http://pares.mcu.es/
https://www.ucm.es/bdiconografiamedieval/rdim
https://www.google.es/?gws_rd=ssl#q=bases+de+datos%2C+historia+medieval
http://www.ub.edu/histodidactica/images/documentos/pdf/Revistas%20espaolas%20Historia%202014.pdf
http://historicodigital.com/enlaces-de-interes.html
http://dice.cindoc.csic.es/base_de_datos.php?bd=IMB
http://dokuklik.snae.org/salazar.php
http://www.artxibogipuzkoa.gipuzkoakultura.net/index-es.php
http://www.paisvasco.notariado.org/?do=archivo&option=historico
http://www.alava.net/cs/Satellite?c=Page&cid=1223984630879&pagename=DiputacionAlava%2FPage%2FDPA_contenidoFinal
http://www.alava.net/arabadok/
http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/archivos/mc/archivos/aha/portada.html
http://www.bizkaia.net/home2/Temas/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=6440&idioma=CA