GIZA ELIKADURA ETA DIETETIKA GRADUKO ZEHARKAKO KONPETENTZIAK



G005 - Komunikatzea afektibitatearekin (bai idatzizko zein ahozko komunikazioa) pertsonei, osasuneko edo industriako profesionalei eta komunikazio medioei, eta erabiltzen jakitea informazioaren eta komunikazioaren teknologiak, bereziki nutrizioarekin eta bizitza-ohiturekin erlazionatuak.



IKASGAIAREN KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK



1- Elikagaiekiko kontrako erreakzio moten artean bereizteko gai izatea aholkularitza dietetiko egokia eman ahal izateko.

2- Immunitate-sistemaren egitura eta funtzionamendu normala azaltzea, bereziki mukosetako defentsei dagokionez, dietako antigenoekiko tolerantzia eta sentsibilitate fenomenoak ulertzeko.

3- Gaixotasun alergikoen eragile diren elikagai eta alergeno nagusiak sailkatzea elikadura-alergien maneiu egokia egiteko.

4- Pertsonen defentsen gain nutriente gehiegik edo eskasiak duten garrantzia ezagutu eta nutrienteen bidezko (elikagai funtzionalak) immunitate-sistemaren modulazioa analizatu. Ezagutza horiek gomendio dietetikoak osasun zein gaixotasun egoeretan ematea baimentzen dute.

5- Oinarrizko teknika immunologikoak egokiro aplikatu eta interpretatzeko beharrezko trebetasuna eskuratu.



IRAKASKUNTZAREN EMAITZAK



- Immunitate-sistemaren osagaiak eta beraien funtzioak ezagutzen ditu.

- Bai berezko erantzun immunean zein adaptatiboan antigenoen ezagutza deskribatzen ditu.

- Erantzun immunea aktibatzeko bideak eta aktibazio horren ondorioz garatzen diren mekanismo efektoreak ezagutzen ditu.

- Maila sistemikoan eta mukosa mailan ematen diren erantzun immuneak desberdintzen ditu, bereziki heste-mukosaren mailan.

- Antigeno ez kaltegarriekiko tolerantziaren galera eragiten duten faktoreak eta zergatia, eta hauen ondorioz gertatzen den elikaduragatiko gaixotasun alergikoa ezagutzen ditu.

- Elikadura alergia batean agertzen diren sintomak ezagutzen ditu, baita alergia horiek diagnostikatzeko in vivo eta in vitro moduak ere.

- Dietista/Nutrizionista batek elikadura alergia baten kontrol klinikorako ezarri behar dituen jarraibide nagusiak aukeratzeko gai da.

- Elikagaien alergeno nagusiak ezagutzen ditu, baita beraien ezkutuko presentzia beste aurkezpen modu batzuetan, sukaldatzean gerta daitekeen kutsadura, beste janari-alergeno batzuekin eduki ditzaketen erreaktibotasuna, eta kontaktuzko alergiekin edota aeroalergenoekin erlazioa ere.

I ATALA. IMMUNITATE-SISTEMA



1. Immunitate-sistema eta elikadura. Sarrera. Elikagaiek eragindako kontrako efektuak. Intolerantziak eta erreakzio immunologikoak. Malnutrizioaren eragina defentsa immuneetan eta autoinmunitatean.

2. Immunitate-sistema: ikuspegi orokorra. Berezko immunitatea edo immunitate-innatoa. Hartutako immunitatea edo immunitate-espezifikoa. Immunitate-sistemako zelulak eta molekulak. Antigenoak. Erantzun immunea martzan. Immunopatologia.

3. Immunitate-sistemaren zelulak, ehunak eta organoak. Desberdintze-markatzaileak eta zelulan aktibazioa. Ontogenia eta zelulen bereizpena linfa-organo primarioetan. Linfa-organo sekundarioak antigenoentzako topaleku gisa. Linfozitoen mugikortasuna.

4. Berezko erantzun immunea. Ezagutza mekanismoak. Mekanismo efektoreak: konplementuaren egitura eta funtzioa. Leukozitoen estrabasioa. Fagozitosia. NK zelulek bideratutako zitotoxizitatea. Hantura.

5. Histobateragarritasun-konplexu nagusia (MHC). T linfozitoaren antigenoarentzako errezeptorea (TCR). MHC-aren antolaketa genetikoa. MHC molekulen egitura eta funtzioa. TCR-aren bidezko antigenoaren ezagutza.

6. Erantzun immune zelularra. Antigenoen prozesatzea eta aurkezpena T linfozitoei. T linfozito efektoreen sorrera. Zitokinak.

7. B linfozitoek bideratutako erantzuna. Antigorputzak. B1, BZM eta B2 linfozitoak. Antigorputzak eta BCR. Egitura, isotipoak eta funtzio efektoreak.

8. Mukosetako erantzun immunea. Mukosa hesi gisa. Anatomia eta funtzioa. Linfozitoen berzirkulazioa. IgA-ren garraioa eta funtzioak. Antigenoen igarotzea epitelio-hesian zehar. T linfozitoen aktibazioa hesteetako mukosan. Mikrobiotaren garrantzia erantzun immunearen ezarpenean. Amagandiko edoskitzearen garrantzia.

9. Elikagaien antigenoekiko tolerantzia eta sentsibilizazioa. Dietako antigenoekiko erantzun immunea. Aho-tolerantzia: tolerantziaren indukzioan eta mantentzean eragiten duten faktoreak. Mekanismoak. Aho-tolerantziaren garrantzi praktikoa.



II ATALA. ELIKAGAIEKIKO ALERGIA ETA ELIKAGAIETAKO ANTIGENOAK



10. Elikagaiekiko hipersentikortasun erreakzioen patogenesia. I motako hipersentikortasun mekanismoak.

11. IgE-k bideratzen ez dituen beste elikagaiekiko hipersentikortasunak. II, III eta IV motako hipersentikortasun mekanismoak.

12. Elikagaien antigenoak. Elikagaietako proteinen ezaugarri orokorrak. Proteina horien alergenizitatearen erantzule diren faktoreak. Animalia eta landare jatorriko alergenoak. Alergenizitate gurutzatua. Elikagai jatorridun alergeno berriak.

13. Elikagaiekiko alergia. Elikagaiengatiko gaixotasun alergiakoa. Epidemiologia. Manifestazio klinikoak. Diagnostikoa. Egoeraren maneiua eta prebentzioa dietistaren ikuspegitik.

14. Behi-esne jatorriko antigenoak. Esnearen konposaketa kimikoa eta alergenoak. Elikagaiak eta prozesu alternatiboak. Esnearen alergenoen presentzia beste elikagai batzuetan.

15. Arrautzaren antigenoak. Arrautzaren konposaketa kimikoa eta alergenoak. Elikagaiak eta prozesu alternatiboak. Arrautzaren alergenoen presentzia beste elikagai batzuetan eta hauen ekiditea. Elikagaietan arrautzaren presentzia dagoela pentsarazi dezaketen terminoak. Populazio sentikorra. Arrautzen enbrioien erabileran oinarritutako txertoen arazoa pertsona alergikoetan.

16. Intxaur, kakahuete, lekale, eta beste hazi batzuen alergenoak (soia, artoa, garia). Konposaketa kimikoa eta alergenoak. Elikagaiak eta prozesu alternatiboak. Alergeno horien presentzia beste elikagai batzuetan eta hauen ekiditea. Gaixotasun zeliakoa.

17. Fruta eta barazkien alergenoak. Konposaketa kimikoa eta alergenoak. Elikagaiak eta prozesu alternatiboak. Alergeno horien presentzia beste elikagai batzuetan eta hauen ekiditea.

18.- Arrain eta itsaskien alergenoak. Konposaketa kimikoa eta alergenoak. Elikagaiak eta prozesu alternatiboak. Alergeno horien presentzia beste elikagai batzuetan eta hauen ekiditea.

19.- Gehigarriak eta beraien garrantzia antigeno gisa. Zer diren eta zeintzuek diren. Gehigarri alergenikoen adibideak eta erabilera. Sulfitoak. Glutamato monosodikoa. Tartrazina. Koloratzaileak: azo-ak eta ez azo-ak. Benzoatoak eta parabenoak.



III ATALA. NUTRIZIOA ETA IMMUNITATE-SISTEMA



20. Nutrizioaren eta immunitatearen arteko elkarrekintza. Nutrizioaren eragina immunitatean. Elikagaien bidezko erregulazioa. Sistema endrokrino bidezko modulazioa. Erantzun immunearen eragina elikagaien beharrean. Aminoazido eta beste elikagai batzuen beharra.

21. Mikronutrienteak eta erantzun immunea. Bitaminak, traza-elementuak (selenioa, zinka, burdina, kobrea).

22. Konposatu bioaktiboak eta erantzun immunea. Polifenolak, nukleotidoak, aminoazidoak, gantz azidoak, alkohola.

23. Prebiotikoen, probiotikoen eta sinbiotikoen efektu modulatzailea.

24. Immunonutrizioa zenbait egoera fisiologikoetan. Kirola, postmenopausia, nerabetasuna, zahartzaroa.

25. Immunonutrizioa zenbait gaixotasun egoeratan. Elikadura-arazoak (obesitatea, malnutrizioa), minbizia, gaixotasun larria duten pazienteak.

Irakasgai honetan hainbat irakaskuntza-metodologia erabiltzen dira. Eskola magistraletan irakasleak eduki teorikoetan agertzen diren gaiak lantzeko azalpenak emango ditu diapositiben aurkezpenekin lagunduta. Eskola ordu hauetan, ikasleen parte hartzea sustatuko da denon artean irakasleak edo ikasleek planteatutako galdera edo zalantzen eztabaida bidez. Era honetan, ezagutza teorikoan sakontzeaz gain, ikasleek ahozko komunikaziorako eta sintesiaren ahalmenerako trebetasunak lortzen joango dira.



Eskola magistralak laborategiko praktikekin osatuko dira. Bertan immunologiako hainbat lan egingo dituzte immunologian erabiltzen diren teknikak ezagutzeko eta haietan trebatzeko, beti irakaslearen gainbegiradarekin.



Taldean egindako lanak aurkeztu eta eztabaidatuko dira gelako praktikei dagozkien orduetan edo ordu magistraletan dagokien orduetan.



Egoera soziosanitarioak aurrez aurreko irakaskuntza zaildu edo eragotziko balu, irakaskuntza momentu horretan UPV/EHUk emandako irizpideak jarraituz emango da.

EBALUAZIO JARRAITUA:



1. AMAIERAKO PROBA BATERATZAILEA: % 50

Erantzun anitzeko galderak 0,33 zigorrarekin, erlazionatzeko zutabeak, hutsuneak bete, marrazki mutuak, taulak, egia/gezurra galderak zigorrarekin eta galdera laburrak, besteak beste. (Gaitasun espezifikoak)

Proba hau gainditzea derrigorrezkoa da irakasgaia gainditzeko.



2. IKASKUNTZA JARRAITUAREN JARDUERAK:

A) Lauhilabetean zehar eta aurrez klasean jakinarazi ondoren, une horretara arteko edukien eta konpetentzien 3 ebaluazio egingo dira (% 10).

B) Taldeko lana (zeharkako gaitasunak: ahozko komunikazioa eta informazioaren bilatzea):

- Ahozko komunikazioa (% 10)

- Edukia eta informazioaren bilatzea (% 20)

C) Laborategiko praktiken azterketa (bosgarren gaitasuna): (% 10) Praktiken azterketa gainditzea beharrezkoa da irakasgaia gainditzeko.





EBALUAZIO FINALA: EBALUAZIO JARRAITUA EGIN NAHI EZ DUTEN IKASLEENTZAT.

Irakasgaian matrikulatutako ikasle guztiek ebaluazio jarraituari uko egiteko aukera izango dute lauhilabetekoaren lehen 9 astetan. Horretarako, irakasleari eskaria sinatua entregatu beharko diote aipatutako epean.

Kasu hauetan ebaluazioa hurrengo moduan egingo da:



a) Amaierako idatzizko proba: erantzun anitzeko galderak 0,33 zigorrarekin, zutabeak erlazionatzeko, hutsuneak bete, marrazki mutuak, taulak, egia/gezurra galderak zigorrarekin eta galdera laburrak, besteak beste (% 50) + garatzeko galderak (% 40).

b) Laborategiko praktiken azterketa: % 10.

Idatzizko proba eta laborategiko praktiken azterketa independenteki gainditu beharko dira.





Ohar GARRANTZITSUAK laborategiko praktikei buruz (ohiko zein ez-ohiko deialdirako):



- Lehen aldiz matrikulatutako ikasleek praktikak dagozkien datetan egin beharko dituzte. Praktiken azken egunean praktikako azterketa egin beharko dute.

- Laborategiko praktikak aurretik egin dituzten ikasleen kasuan (eta bakarrik kasu horretan) praktikak errepikatzea aukerazkoa da, baina praktikako azterketa egin beharko dute beraien taldearekin, ez baita aurreko urteko nota bakar bat ere gordetzen.

- Derrigorrezkoa da praktiken ebaluazio-proba gainditzea ikasgaia gainditzeko. Praktikako azterketa gainditzen ez dutenek honen errekuperazio-azterketa izango dute ohiko edota ez-ohiko azterketaren egunean.

- Salbuespen gisa, ez dituztenek praktikak egin ikasturtean zehar edo aurreko ikasturteetan, beraien trebezia demostratu beharko dute laborategian. Horretarako, ikasgairen praktikako programan sartuta dauden zenbait teknika immunologiko burutu eta interpretatu beharko dituzte laborategian bertan.





Ohar GARRANTZITSUAK deialdiei uko egiteari buruz. Bai ebaluazio jarraituan zein azterketa finalaren bidezko ebaluazio-sisteman, egun ofizialean egin beharreko probara ez aurkezte hutsak ekarriko du automatikoki deialdiari uko egitea. Deialdiari uko egiten dioten ikasleek «aurkezteke» kalifikazioa jasoko dute.

Ikasleak laborategiko praktiketara laborategiko amantala, metxeroa eta beiran idazteko markatzailea eraman beharko dituzte. Laborategian ilea batuta eduki beharko dute. Ikaslea ahalmen immunologikoaren gain eragiten duen egoeraren batean (haurdunaldia barne )aurkituko balitz, bere irakasleari jakinarazi beharko dio praktikak egiteari eragin diezaion erabakitzeko.

Oinarrizko bibliografia

- Abbas AK, Lichtman AH, Pillai S. Oinarrizko immunologia. Immunitate-sistemaren funtzioak eta gaitzak. Unibertsitateko Eskuliburuak - Manuales Universitarios. 2019.

- Abbas AK, Lichtman AH, Pillai S. Inmunología básica. Funciones y trastornos del sistema inmunitario. 6ª ed. Elsevier. 2020.

- Fainboim L, Geffner J. Introducción a la Inmunologia Humana. 5ª ed. Panamericana. 2011.

- Abbas AK, Lichtman AH, Pillai S. Inmunología Celular y Molecular. 10ª ed. Elsevier. 2022.

- Abbas AK, Lichtman AH, Pillai S. Cellular and Molecular Immunology. 10th ed. Elsevier. 2021.

- Dávila IJ, Jaúregui I, Olaguibel JM, Zubeldia JM. Tratado de Alergología. 2ª ed. Editado por la Sociedad Española de Alergología e Inmunología Clínica (SEAIC). Ergon. 2016.

- Marcos A. Inmunonutrición. Estilo de vida. 2ª ed. Panamericana. 2019.

- Marcos A. Inmunonutrición. En la Salud y en la Enfermedad. Panamericana. 2011.

Gehiago sakontzeko bibliografia

- Murphy K, Weaver C. Inmunología de Janeway. 1ª ed. Manual Moderno. 2019.
- Murphy K, Weaver C. Janeway's Immunobiology. 9th ed. Garland Science. 2016.
- Metcalfe DD, Sampson HA, Simon RA, Lack G. Alergias Alimentarias. Reacciones adeversas a alimentos y aditivos alimentarios. 5ª ed. Elsevier. 2015.
- Mendez JI, Huerta JG, Bellanti JA, Ovilla R, Escobar A. Alergia. Enfermedad Multisistémica. Fundamentos básicos y clínicos. Panamericana. 2008.
- Cardona R, Serrano C. Alergia. Abordaje clínico, diagnóstico y tratamiento. Panamericana. 2010.

Aldizkariak

- Baliabide bibliografikoak bilatzeko oinarrizko iturria eta datu basea: PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Immunologiako aldizkari garrantzitsuenen zerrenda: https://www.scimagojr.com/journalrank.php?category=2403
- Inmunología: Sociedad Española de Inmunología-ko aldizkaria.