Ekosistema hipergazietako mikrobioorganismoen biodibertsitatea aztertzea interes handiko eremua da mundu osoan. Interes horren oinarria da ingurune horietan bizi diren mikroorganismo askok ezaugarri bereziak dituztela, eta horiei esker, gatz kontzentrazio handiak dauden tokietan bizi daitezkeela. Beraz, haien metabolismoa eta sintetizatzen dituzten molekula batzuk oso interesgarriak dira industria prozesuetarako eta aplikazio bioteknologikoetarako (bioplastikoak ekoiztea, pigmentuak, antibiotikoak, kutsatzaileak ezabatzea, eta abar). Horixe izan da, hain zuzen ere, Maia Azpiazu Muniozgurenek defendatutako doktore tesiaren ardatza, ‘Microbiological study of the Añana Salt Valley. Diversity analysis, isolation and screening of bioactive compounds producers’ (‘Añanako Gatz Haranaren azterketa mikrobiologikoa. Dibertsitatearen analisia, isolamendua eta konposatu bioaktiboen baheketa’) izenburua duena.

Ekosistema hipergazietan, uretan edo lurrean dagoen gatz kontzentrazioa itsasoko urarena baino 10 aldiz handiagoa da, gutxi gorabehera. Ekosistema horiek kostaldeko sistemak edo sistema kontinentalak izan daitezke, eta aintzirak edo gatz aintzirak, gatzagak (kostaldekoak edo kontinentalak) eta diapiro gaziak izan ditzakete, besteak beste. Gatzagak garrantzi ekologiko handiko ingurunea dira. Hori horrela, 2017an, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) Añanako Gatz Harana (Araba) Munduko Nekazaritza Ondarearen Europako lehen Sistema (SIPAM) izendatu zuen, aparteko biodibertsitatea duen gatz habitata delako, gatz inguruneekin lotutako hezeguneetan ohikoa dena.

Añanako Gatz Harana gatzaga kontinentalak balioan jartzearen adibide adierazgarrienetako bat da. Gatzaga horretan dagoen gatza diapiro gazi handi bati zor zaio, duela 200 milioi urte itsaso zahar bat lehortzearen ondorio dena. Euri ura iragazi eta halita edo gatz gemaren geruza sakonenak disolbatzen ditu, eta ibarrean iturburu hipergazi gisa azaleratzen da, mikroorganismo halofilo eta halotoleratzaile ugariri habitata emanez.

Mikrobioorganismoen dibertsitatea

Teknika genomiko berritzaileek ingurune horien ikuspegi berri bat zabaldu dute, eta erakutsi dute mikrobioorganismoen dibertsitatea hasieran uste zena baino askoz handiagoa zela. Maia Azpiazuk Añanako Gatz Haranean egindako ikerketaren arabera, gatz uretako mikroorganismoen populazioa arkeo halofiloek osatzen dute nagusiki, eta ur gazikarakoa, berriz, bakterio halotoleratzaileek. Gainera, onddo halofiloen eta halotoleratzaileen generoen banaketa zabala da ur gazietan.

Doktore berriak egindako lanari esker, espezie berri bat isolatu da, ‘Alteripontixanthobacter muriae’, SALINAS58^T anduia, eta genero berri bat, ‘Anianibacter salinarum’, ASV31^T anduia. Horrek erakusten du Añanako Gatz Haranak potentzial handia duela aurretik identifikatu gabeko taxonen iturri gisa.

Gainera, gatzagako bakterio andui halofiloen eta halotoleratzaileen bilduman konposatu antimikrobiarrak eta tentsioaktiboak sortzen direla ikusi da. Zehazki, biosaiakuntzetan, antimikrobiarren 20 ekoizle isolatu, biosurfaktatzaile eraginkorren 26 ekoizle isolatu eta bioemultsionatzaileen 19 ekoizle isolatu identifikatu ziren. Pseudoalteromonas generoko kideak bakterioen aurkako jardueraren erantzule nagusiak zirela ikusi zen, eta Halomonas generoko kideak gainazaleko tentsioa murriztearena eta jarduera emultsionatzaileena. “ASV78 isolatua bereziki interesgarria izan zen, jarduera antimikrobiarreko konposatu bromatuak, glukolipidoak eta glukoproteina tentsioaktiboak aldi berean ekoizteko duen gaitasunagatik –nabarmendu du ikertzaileak–. Lanak areagotu egiten du aurrez deskribatu gabeko taxonak aurkitzeko probabilitatea, bai eta biomolekulak sortzen dituzten halofiloak aurkitzeko probabilitatea ere, egungo osasun beharretan aplika daitezkeenak”.

Eskuratutako ezagutzak, etorkizunean, Añanako Gatz Harana balioan jartzen lagun lezake, bai eta ingurune hipergazietan bizi diren mikrobioen populazioa ezagutzen edo mikroorganismo halofilo eta halotoleranteen balizko erabilera bioteknologikoa egiten ere, giza osasunaren eta ingurumenaren mesedetan.

Informazio gehigarria

Maia Azpiazu Muniozgurenen doktore tesia Ilargi Martinez Ballesterosek eta Javier Garaizar Candinak zuzendu dute,vEuskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Immunologia, Mikrobiologia eta Parasitologia Sailaren barruan, MikroIker ikerketa taldean.