Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) eta Madrilgo Unibertsitate Autonomoko (UAM) talde batekin, Sendaviva natura parkearekin elkarlanean, gorotzen azterketa genetikoak otsoen dieta zehaztasun osoz, harrapatu beharrik izan gabe, berreraikitzea ahalbidetzen duela frogatu du.

Iberiar otsoek (‘Canis lupus signatus’) aztarna ikusezinak uzten dituzte gorozkietan. DNAren zatiek zer espezie eta zer proportziotan kontsumitzen duten identifikatzeko aukera eskaintzen die zientzialariei. Lana ‘Scientific Reports’en argitaratu dute eta ‘DNA metabarcoding’ izeneko teknikak harrapakari handien elikadurari (haien kontserbaziorako funtsezko alderdia da) buruzko azterlan zehatzagoak egiteko aukera zabaltzen du.

Teknika horretan, lagin batean dauden DNA zatiak (kasu honetan gorozkiak) atera eta modu masiboan sekuentziatzen dira, gero datu baseekin alderatzeko, zati horiek zer espezierenak diren identifikatzeko. Espezie bakoitzak “barra kode” berezi bat du, eta, horri esker, identifikatu egin daitezke, baita ilearen, hezurren edo lumaren arrastorik geratzen ez denean ere.

Tradizioz, haragijaleen dieta aztertzeko, gorozkietan edo urdailetan zeuden hondar fisikoak (ileak, hezurrak, lumak) behatu ohi ziren, baina prozedura neketsua eta mugatua zen. “Teknika honi esker, gorozkien lagin bati esker, otsoak azken egunetan zer jan duen jakin dezakegu”, azaldu du Jabi Zabalak, EHUko ikerlari eta lanaren egile nagusiak.

Nafarroan egindako kontrolatutako esperimentua

Metodoa fidagarria den egiaztatzeko (aldez aurreko azterketak ingurune naturalean jasotako gorozkietan oinarritzen zirenez, ez zen izaten irentsitakoari edo proportzioei buruzko informaziorik izaten), taldeak esperimentua diseinatu zuen Sendaviva (Nafarroa) natura parkean. 42 egunez, otsoak sei dieta ezberdinekin elikatu zituzten, proportzio ezberdinetan. Dietak bederatzi ornodun espezieren nahasketa ezagunez osatuta zeuden (oreinak, basurdeak, oilaskoak edo untxiak).

Guztira, 50 gorozki lagin jaso eta laborategian aztertu zituzten. “Horrez gain, ‘primer’ blokeatzaileen erabilera ere probatu genuen. DNAren sekuentzia txikiak dira, eta otsoaren material genetikoak (oso ugaria izaten da gorozkietan) bere harrapakinena ezkutatzea eragozten du”, zehaztu du Xabier Cabodevillak, ikerlanaren baterako egileak.

Analisiek erakutsi zutenez, sekuentzia genetikoen ugaritasun erlatiboak modu leialean islatzen zuen dieta esperimentalen benetako konposizioa. Blokeatzailerik gabe, ereduak dietaren aldakuntzaren % 81,5 frogatu zuen, aurreko lanen emaitzak gaindituz. Blokeatzaileak handitu egin zuen harrapakin irakurketen ehunekoa (% 5,6tik % 34,5era), nahiz eta zehaztasuna pixka bat murriztu eta okerreko detekzio gehiago (“positibo faltsuak”) sartu. Azterketak, gainera, agerian utzi zuen gorozkien lagin bakoitzak azken 1,5 eta 1,8 egun arteko tarteko dieta islatzen duela eta horrek azterketaren denbora mailako esparrua mugatzea ahalbidetzen du.

Kontserbaziorako funtsezko tresna

Horrenbestez, emaitzek agerian utzi dute ‘DNA metabarcoding’ teknika haragijale handien dieta aztertzeko teknika fidagarria eta kuantitatiboa dela. Ugariak dira bere aplikazioak:

• Kontserbazioa eta kudeaketa: harrapakin naturalen eskuragarritasuna ebaluatzen eta abeltzaintzarekin gertatu ohi diren gatazkak gutxitzen laguntzen du.
• Ekologia trofikoa: elikadura sareak berreraikitzen eta harrapakariek ekosistemetan betetzen duten rola ulertzen laguntzen du.
• Espezie mehatxatuen jarraipena: behatzeko zailak diren animalien (hartzak, katamotzak edo felido handiak, adibidez) kasuan azterlanak egitea errazten du.

“Ikerketa honek erakusten du teknikak otsoen benetako dietari buruz aurrekaririk gabeko ezagutza eskaintzen duela. Iberiar penintsulan horien kontserbazioa kudeatzeko eta, aldi berean, abeltzaintza estentsiboan izaten dituen inpaktuak zehaztasun handiagoz ebaluatzeko eta baterako existentziarako estrategia eraginkorragoak diseinatzeko ezinbesteko aurrerapena da”, adierazi du Pablo Acebesek, UAMeko ikerlari eta lanaren baterako egileak.