Farmakognosia osagai aktiboak dituzten eta jatorri naturala duten lehengaiak (drogak) aztertzen dituen zientzia da. Osagai aktibo horiek interesgarriak izango dira eragin biologikoak dituztelako izaki bizidunengan edo industri farmazeutikoak sendagaien osaketan erabil ditzakeelako. Horregatik, ikasgai honen helburua farmazia arloan garrantzitsuak diren drogak osatzen dituzten osagai aktiboei buruzko ezagutzak lortzea izango da. Egun, sendabelarren alorra punta puntakoa izaten ari da farmazia munduan eta horregaitik farmazian egresatua arlo honetan espezializatzea ezinbestekoa suertatzen da. Gainera, erabilera terapeutikoaz gain, sendabelarren toxikotasuna, hemisintesi bidez lortutako sendagaiak, edo ikerkuntzan lanabes gisa erabiltzen diren jatorri naturaleko farmakoak ezagutzea garrantzitsua da.

Ikasgaian zehar ondoko arloetan sakonduko da; sendabelarren jatorri eta deskribapen botanikoa,droga begetalen konposaketa kimikoa, osagai aktiboen erauzketa moduak, osagai aktiboen identifikaziorako teknikak, sendabelarren kalitatea eta segurtasuna bermatzen dituzten kontrolak, eta batez ere, osagai aktibo eta sendabelarren aktibitate farmakologikoa eta erabilera terapeutikoa. Hortaz, sendabelarrak sendagai gisa erabili daitezen aztertu beharreko arlo guztiak landuko dira ikasgaian zehar. Gainara, fakultateko hainbat sailekin elkarlanean, jasangarritasunaren arloko ezagutzak landuko dira, "2030erako helburu jasangarrien" esparruan.

Disziplina anitzeko ikasgaia izanik, farmakognosia, beste alor batzuetako jakintzak aurretik izatea ezinbestekoa izango da ikaslearentzat; hala nola kimika analitikoa, kimika organikoa, kimika farmazeutikoa, botanika, fisiopatologia eta farmakologia. Hori horrela izanik, aurreko kurtsoetako

KONPETENTZIAK:

- Landare jatorria duten drogen lorbidea, kontserbazioa eta analisia egiteko ezinbestekoak diren prozedurak ezagutzea.

- Osagai aktiboen erauzketa, isolamendu eta identifikazio prozesuen diseinurako beharrezkoak diren ezagutzak lortzea.

- Jatorri naturala duten drogek sortutako eragin farmakologikoen erantzule diren talde fitokimiko nagusiak ezagutzea: jatorri biosintetikoaren arabera sailkaturik daudelarik.

- Egun espezialitate farmazeutikoak osatzen dituzten droga begetalen eragin farmakologiko eta erabilera terapeutikoak, hau da, fitoterapia ezagutzea.

IKASKUNTZAREN EMAITZAK:

- Farmakognosia arloko kontzeptuak definitzea.

- Sendabelarren kalitatea eta segurtasuna bermatzeko Espainiako Errege Farmakopean deskribatzen diren prozedurak interpretatzea, hauek laborategian aurrera eramateko.

- Droga begetalek dituzten osagai aktiboak ezaugarri kimikoen arabera erauzteko eta detektatzeko jarraitu beharreko prozedurak planifikatzea.

- Osagai aktiboek dituzten itu farmakologiko eta ekintza mekanismoen arabera hauen ezaugarri farmakologikoak ezberdintzea.

- Gaixotasun ertain/arinen tratamendurako farmazian erabilgarriak diren sendabelarrak ezagutzea.

- Sendabelar baten erabileraren inguruko iritzi kritikoa eratzea honen inguruko informazio egokia gestionatuz.

- Osagai aktibo naturalekin egindako entsegu preklinikoen emaitzak dituen artikulu baten aurkezpena eta defentsa.

1. EDUKI TEORIKOAK:

I. FARMAKOGNOSIA OROKORRA

1. Ikasgaia. Kontzeptua, eboluzio historikoa eta Farmakognosiaren gaur egungo egoera.

2. Ikasgaia. Farmakoergasia.

3. Ikasgaia. Bioteknologia eta jasangarritasuna: landare jatorriko organo eta zelulen kultiboak sendagaien iturri gisa.

4. Ikasgaia. Osagai aktiboen erauzketa eta isolamendua.

5 ikasgaia. Terapeutikoki interesgarriak diren droga begetalen kontrol eta normalizazioa.

II. FARMAKOGNOSIA BEREZIA: DROGA BEGETALEN OSAGAI AKTIBOEN AZTERKETA

6. ikasgaia. Produktu naturalen biogenesia.

7. ikasgaia. Azetatoen bide biosintetikoa: kinonak eta eratorriak.

8. ikasgaia. Metabolito mistoak: kannabinoideak.

9. Ikasgaia: Terpenoideen orokortasunak. Monoterpenoak eta seskiterpenoak.

10. Ikasgaia: Diterpenoak.

11. Ikasgaia: Triterpenoak: saponosido triterpenoak eta esteroideak .

12. Ikasgaia: Heterosido Kardiotonikoak

13. Ikasgaia. Alkaloideak: orokortasunak. Metilxantina alkaloideak dituzten drogak.

14. ikasgaia. Ornitinatik eratorritako alkaloideak. Atropinaren eratorriak.

15. Ikasgaia: Pseudotropanolaren eratorriak diren alkaloideak: koka hostoak.

16. Ikasgaia: Feniletilaminak eta alkaloide isokinoleikoak dituzten drogak.

17. Ikasgaia: Alkaloide feniletilisokinoleikoak eta isokinoleinikoak dituzten drogak

18. Ikasgaia: Benzilisokinoleina alkaloideak dituzten drogak (I). Opioa.

19. Ikasgaia: Benzilisokinoleina alkaloideak dituzten drogak (II). Kurareak.

20. Ikasgaia: Alkaloide indoliko sinpleak.

21. Ikasgaia: Ergolinatik eratorritako alkaloideak.

22. ikasgaia. Proteinak osatzen ez dituzten aminoazidoak.

23. ikasgaia. Azido shikimikotik eratorritako produktu fenolikoak.

24. ikasgaia. Poliholosidoak edo polisakaridoak.

III. FITOTERAPIA: SENDABELARREN ERABILERA TERAPEUTIKOA

25. ikasgaia: Prestakin fitoterapeutikoen legedia eta segurtasuna.

26. ikasgaia: Nerbio-sistemaren asalduren fitoterapia.

27. ikasgaia: Zirkulazio aparatuaren asalduren fitoterapia.

28. ikasgaia: Digestio aparatuaren asalduren fitoterapia.

29. ikasgaia: Arnas aparatuaren asalduren fitoterapia.

30. ikasgaia: Hanturako prozesuen fitoterapia.

31. ikasgaia: Ugaltze sistema eta sistema urogenitalaren fitoterapia.

32. ikasgaia: Asaldura endokrino eta metabolikoen fitoterapia.

33. ikasgaia: Fitoterapia inmunomodulatzailea.



2. EDUKI PRAKTIKOAK

GELA PRAKTIKAK

Farmakognosia arloko artikulu baten aurkezpena eta defentsa.

LABORATEGI PRAKTIKAK

- Droga begetal haustuen analisi mikroskopikoa.

- Alkaloideen erauzketa eta detekzioa.

- Heterosiko antrakikonikoen erauzketa eta detekzioa.

- Ur-lurrun arrastearen bidezko olio esentzialen erauzketa.

ORDENAGAILU PRAKTIKAK

- Sendabelar baten inguruko Infografia.

KLASE MAGISTRALAK

GELA PRAKTIKAK

Elkarrekin egindako taldeko lana: artikulu zientifiko baten aurkezpena eta defentsa.

LABORATEGI PRAKTIKAK

Elkarlanean egindako talde lana: problema baten ebazpena.

Bakarkako lan bibliografikoa

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 70
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 10
  • Banakako lanak (%): 10
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 10

Ikasgaiaren ebaluazio jarraiak ondoko irizpideak jarraituko ditu:

- Azken azterketan lortutako puntuazioak notaren %70 balioko du. Gainerako puntuazioak gehitzeko ezinbestekoa izango da azterketa hau gainditzea.

- Taldeka egindako lanaren jendaurreko azalpenean lortutako puntuazioak notaren %10 balioko du.

- Bakarka egindako Droga begetalaren Infografian lortutako puntuazioak notaren %10 balioko du.

- Ariketa praktikoak presentzialak edo ez-presentzialak izango dira, ikaslearen beharren arabera. Dena den, lauhilekoa bukatu aurretik eduki praktikoei buruzko test motako azterketa egin beharko da eta honek ebaluazioaren %10 balioko du.



Ebaluazio jarraiari uko egiteko, ikasleak lauhilabetearen lehenengo 9 asteak baino lehen egin beharko du eskaera eGelaren bidez. Kasu hontan, ebaluazioa azken bi azterketen bidez egingo da egun eta ordu berean. Lehenengo azterketa ebaluazio jarraian jarriko denaren berdina izango da eta ebaluazioaren %70a balioko du. Bigarrenak eduki praktikoak bilduko ditu eta ebaluazioaren %30 balioko du. Derrigorrezkoa izango da bi azterketak gainditzea ikasgaia gainditzeko.

*Egoerak behartzen badu ebaluazio ez-presentziala eGela bidez izango da.

Ebaluazio jarraia aukeratu duten ikasleei ikasgaiaren zati praktikoaren ebaluazioa gordeko zaie.

Azken ebaluazioa aukeratu duten ikasleek azterketa teoriko eta praktikoa gainditu beharko dituzte.

*Egoerak behartzen badu ebaluazio ez-presentziala eGela bidez izango da.

laborategiko praktika egunetan eskularruak eta mantala erabiltzea beharrezkoa izango da. eskularruak departamentuak banatuko ditu baina ikasle bakoitzak bere mantala eraman beharko du sesio guztietara.

Oinarrizko bibliografia

- Biren Shah eta A.K. Seth, "Textbook of Pharmacognosy and Phytochemistry", 2. argitalpena, - Elsevier India, 2013.

- Evans WC. "Trease and Evans' Pharmacognosy" 16. argitalpena, Saunders Elsevier, 2009.

- Castillo garcía E., Martínez Solís I., "Manual de Fitoterapia", 2. argitalpena. Masson Elsevier, 2015

- Heinrich M., Barnes J., Gibbons S., Williamson EM., "Fundamentals of Pharmacognosy and Phytotherapy", 2. argitalpena, Churchil-Livingstone Elsevier, 2012.

- David E. Golan "Principios de farmacología. Bases fisiopatológicas del tratamiento farmacológico", 4. argitalpena. Wolters Kluwer, 2017.

- Real Farmacopea Española 5. argitalpena, Publicaciones MSC, 2015, (on-line).

Vanaclocha eta Cañigueral. "Fitoterapia: Vademecum de prescripción". 5. argitalpena, Elsevier, 2019

Gehiago sakontzeko bibliografia

- Kuklinski C. "Farmacognosia estudio de las drogas y sustancias medicamentosas de origen natural". Omega argitaletxea, 2000.
- Luís Bravo Díaz. "Farmacognosia", Elsevier, 2003.
- Bruneton J. "Elementos de Fitoquímica y de Farmacognosia". Zaragoza Acribia D.L. argitaletxea, 2001.
- Rang eta Dale, "Farmacología", 9. argitalpena,Elsevier, 2020.
- Goodman eta Gilman, "Las bases farmacológicas de la terapéutica", 13. argitalpena. Mc Graw Hill, 2018.
- Jaume Roselló eta Janice Armitt, "Manual Práctico de Plantas Medicinales", Redbook argitaletxea, 2016.

Aldizkariak

- Fitoterapia: http://www.sciencedirect.com/science/journal/0367326X
- Phytochemistry: http://www.sciencedirect.com/science/journal/00319422
- Phytomedicine: http://www.sciencedirect.com/science/journal/09447113

Web helbideak

- http://www.fitoterapia.net/
- http://www.infito.com/
- http://botanical-online.com/
- http://www.vademecum.es/