Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ihesi doana eta gelditzen dena, Elena Ferrante / Miren Iriarte (Igela, 2016
)
eu
Non da?
es
?D?nde est??
fr
O? est-elle ?
en
Where is she?"
eu
Aitak begirada beheratu zuen, eta amak honako hau esan zuen, hotz:
es
Mi padre baj? la vista, mi madre dijo seca:
fr
Mon p?re baissa les yeux et ma m?re r?pondit s?chement :
en
My father lowered his gaze, my mother said curtly:
eu
-Bere etxean.
es
-En su casa.
fr
" Chez elle.
en
"At her house."
eu
Haserretu nintzen.
es
Me enoj?.
fr
Je m'emportai :
en
I became angry:
eu
-Ez da hemen bizi?
es
-?Ya no vive aqu??
fr
" Elle n'habite plus ici ?
en
"She doesn't live here anymore?"
eu
-Ez.
es
-No.
fr
-Non.
en
"No."
eu
-Noiztik?
es
-?Desde cu?ndo?
fr
-Et depuis quand ?
en
"Since when?"
eu
-Ia bi hilabete.
es
-Desde hace casi dos meses.
fr
-Presque deux mois.
en
"Almost two months.
eu
Marcellok eta biek etxebizitza eder bat diten auzo berrian-esan zuen amak izotza baino hotzago.
es
Ella y Marcello tienen un bonito apartamento en el barrio nuevo-dijo mi madre, g?lida.
fr
Marcello et elle ont un bel appartement dans le nouveau quartier ", expliqua ma m?re, glaciale.
en
She and Marcello have a nice apartment in the new neighborhood," my mother said coldly.
eu
es
fr
en
eu
90
es
90
fr
90
en
90.
eu
Ezkon-hitzaz franko haratago zebiltzan, beraz.
es
DE manera que el compromiso estaba m?s que superado.
fr
On ?tait donc bien au-del? du petit ami.
en
He was more than just a boyfriend, then.
eu
Berehala joan nahi izan nuen Elisaren etxera, amak behin eta berriz esaten zuen arren:
es
Quise ir enseguida a casa de Elisa, aunque mi madre repet?a:
fr
Je voulus aller aussit?t chez Elisa, malgr? ma m?re qui me r?p?tait :
en
I wanted to go to Elisa's house right away, even though my mother kept saying:
eu
Zer egin behar dun, hire ahizpa sorpresa bat prestatzen ari zain, egon hadi hemen, denak elkarrekin joanen gaitun geroago.
es
Qu? haces, tu hermana te est? preparando una sorpresa, qu?date aqu?, iremos todos juntos m?s tarde.
fr
mais qu'est-ce que tu fais, ta s?ur te pr?pare une surprise, reste l?, on ira tous ensemble plus tard !
en
What are you doing, your sister is preparing a surprise for you, stay here, we'll all go together later.
eu
Ez nion kasurik egin.
es
No le hice caso.
fr
Je ne l'?coutai pas.
en
I paid no attention.
eu
Elisari deitu nion, eta berak pozik eta aldi berean deseroso erantzun zidan.
es
Telefone? a Elisa, me contest? entre dichosa y avergonzada.
fr
Je t?l?phonai ? Elisa, qui me r?pondit d'une voix ? la fois r?jouie et mal ? l'aise.
en
I telephoned Elisa, she answered happily and yet embarrassed.
eu
Esan nion:
es
Dije:
fr
Je lui dis :
en
I said:
eu
Esperatu, hortxe naiz berehala.
es
Esp?rame, voy para all?.
fr
ne bouge pas, j'arrive.
en
Wait for me, I'm coming.
eu
Neskatoak Pietrorekin eta gurasoekin utzi, eta oinez abiatu nintzen.
es
Dej? a Pietro y a las ni?as en compa??a de mis padres y me fui andando.
fr
Je laissai Pietro et les filles avec mes parents et partis ? pied.
en
I left Pietro and the girls with my parents and set off on foot.
eu
Auzoa oraindik endekatuagoa iruditu zitzaidan:
es
El barrio me pareci? a?n m?s degradado;
fr
Le quartier me parut encore plus d?grad? qu'autrefois :
en
The neighborhood seemed to me more run-down:
eu
zarpiatu premian ziren eraikinak, kaleetako zola zuloz betea, zikinkeria.
es
edificios desconchados, el asfalto lleno de baches, suciedad.
fr
b?timents d?cr?pis, rues pleines de trous, crasse partout.
en
the buildings dilapidated, the streets and sidewalks full of holes, littered with garbage.
eu
Paretak erabat estaltzen zituzten eskelengatik-sekula ez nuen hainbeste ikusi-jakin nuen hila zela Ugo Solara zaharra, Marcello eta Micheleren aitona.
es
Por las esquelas mortuorias que tapizaban las paredes-nunca hab?a visto tantas-me enter? de que hab?a fallecido el viejo Ugo Solara, abuelo de Marcello y Michele.
fr
J'appris par les avis de d?c?s placard?s aux murs-je n'en avais jamais vu autant-que le vieil Ugo Solara, le grand-p?re de Marcello et Michele, ?tait mort.
en
From black-edged posters that carpeted the walls-I had never seen so many-I learned that the old man Ugo Solara, Marcello and Michele's grandfather, had died.
eu
Datak ziurtatzen zuenez, ez zen hil berria, gutxienez bi hilabete lehenago gertatua zen heriotza, eta higatuak eta erdi ezabatuak ageri ziren esaldi hanpatuak, ama birjina dolutuen aurpegiak eta hildakoaren izena bera.
es
Seg?n indicaba la fecha, el hecho no era reciente, se remontaba a por lo menos dos meses atr?s, y las frases altisonantes, las caras de las v?rgenes dolientes, el propio nombre del muerto aparec?an desva?dos, diluidos.
fr
Comme l'attestait la date, ce n'?tait pas tout r?cent, il ?tait d?c?d? plus de deux mois avant ; les expressions grandiloquentes, les visages de madones ?plor?es et le nom m?me du mort, tout ?tait d?lav? et bavait.
en
As the date attested, the event wasn't recent-it went back at least two months-and the high-flown phrases, the faces of grieving Madonnas, the very name of the dead man were faded, smudged.
eu
Hala ere, eskela haiek hantxe zirauten kaleetan, gainerako hildakoek, begirunea erakusteko-edo, inori iragarri gabe mundutik desagertzea erabaki balute bezala.
es
Sin embargo, aquellas esquelas resist?an en las calles como si los dem?s muertos, en se?al de respeto, hubiesen decidido desaparecer del mundo sin anunciarlo a nadie.
fr
Toutefois, ces avis r?sistaient dans les rues, comme si les autres morts avaient d?cid?, par respect, de quitter cette terre sans en informer personne.
en
Yet the death notices persisted on the streets as if the other dead, out of respect, had decided to disappear from the world without letting anyone know.
eu
Mordoxka polita ikusi nuen Stefanoren harategiaren sarreraren inguruan ere.
es
Vi unas cuantas incluso alrededor de la entrada de la charcuter?a de Stefano.
fr
J'en vis pas mal aussi autour de la porte de l'?picerie de Stefano.
en
I saw several even at the entrance to Stefano's grocery.
eu
Harategia irekita zegoen, baina paretan zegoen pitzadura bat iruditu zitzaidan, hain hutsik, arima bakar bat ere gabe; Carracci atzealdean zegoen, mantal zuria soinean:
es
Estaba abierta, pero me pareci? una brecha en el muro, oscura, sin un alma, y Carracci apareci? con su bata blanca en el fondo para desaparecer como un fantasma.
fr
Le magasin ?tait ouvert, mais il ne ressemblait plus qu'? un trou dans le mur, sombre et vide ; Carracci apparut dans le fond, en blouse blanche, avant de dispara?tre comme un fant?me.
en
The shop was open, but it seemed to me a hole in the wall, dark, deserted, and Carracci appeared in the back, in his white smock, and disappeared like a ghost.
eu
Trenbide alderantz igo, eta garai batean harategi berria esaten genionaren aurretik igaro nintzen.
es
Me encaram? en direcci?n a las v?as, pas? enfrente de la que en otros tiempos llam?bamos la charcuter?a nueva.
fr
Je montai vers la voie ferr?e, passant devant ce que nous appelions autrefois la nouvelle ?picerie.
en
I climbed up toward the railroad, passing what we used to call the new grocery.
eu
Pertsiana jaitsita, irristaderatik erdi aterata, herdoilduta eta idazki eta marrazki gordinez beteta zegoen.
es
La persiana echada, parcialmente salida de sus gu?as, estaba herrumbrada y cubierta de pintadas y dibujos obscenos.
fr
Le rideau de fer ?tait baiss?, rouill?, l?g?rement sorti de ses rails et d?figur? par des inscriptions et des dessins obsc?nes.
en
The lowered shutter, partly off its tracks, was rusty and defaced by obscene words and drawings.
eu
Auzoaren alde hark guztiak abandonu-itxura zeukan, garai bateko zuri distiratsua gris bihurtua zen orain, eta, puntu batzuetan, zarpiatua harrotua zegoen, eta adreiluak agerian.
es
Toda aquella parte del barrio ten?a aspecto de abandono, el blanco reluciente de otros tiempos era ahora gris, en algunos puntos el revoque se hab?a ca?do dejando al descubierto los ladrillos.
fr
Toute cette partie du quartier avait l'air abandonn?e, la blancheur resplendissante d'autrefois avait tourn? au gris, par endroits le cr?pi ?tait parti et laissait voir les briques.
en
That whole part of the neighborhood appeared abandoned, the shiny white of long ago had turned gray, the plaster had flaked off in places, revealing the bricks.
eu
Lila bizi izan zen eraikinaren aurretik igaro nintzen.
es
Pas? por delante del edificio donde hab?a vivido Lila.
fr
Je longeai l'immeuble o? Lila avait habit?.
en
I walked by the building where Lila had lived.
eu
Orduko arbola herbaletatik ez ziren asko gelditzen bizirik.
es
De los arbolillos raqu?ticos de entonces, pocos hab?an sobrevivido.
fr
Des arbrisseaux ch?tifs d'autrefois, peu avaient surv?cu.
en
Few of the stunted trees had survived.
eu
Paketeak biltzeko zinta itsaskor batek eusten zion atariko ateko beira pitzatuari.
es
Una cinta adhesiva para paquetes aguantaba la grieta en el cristal del port?n de entrada.
fr
Un ruban adh?sif retenait la vitre fissur?e de la porte d'entr?e.
en
Packing tape held together the crack in the glass of the front door.
eu
Elisa askoz gorago bizi zen, alde hobeki kontserbatu eta arranditsuago batean.
es
Elisa viv?a mucho m?s arriba, en una zona mejor conservada, m?s pretenciosa.
fr
Elisa vivait encore plus haut, dans une zone mieux conserv?e et plus pr?tentieuse.
en
Elisa lived farther on, in a better maintained area, more pretentious.
eu
Atezaina, bibote FIneko gizontxo burusoil bat, parean jarri zitzaidan sarrera galarazteko, eta bekozko ilunez galdetu zidan noren bila nenbilen.
es
El portero, un hombrecillo calvo con un fino bigote, me impidi? el paso, me pregunt? hostil a qui?n buscaba.
fr
Son concierge surgit, un petit bonhomme chauve ? la fine moustache, et m'arr?ta pour me demander, hostile, qui je cherchais.
en
The porter, a small bald man with a thin mustache, appeared, and stopped me, asking with hostility who I was looking for.
eu
Zer esan ez nekiela gelditu, eta murmurikatu nuen:
es
No supe qu? contestarle, murmur?:
fr
Je ne sus que dire et marmonnai :
en
I didn't know what to say.
eu
Solara.
es
Solara.
fr
Solara.
en
I muttered, Solara.
eu
Jarrera erabat aldatuta, adeitsu utzi zidan pasatzen.
es
Asumi? un aire deferente y me dej? pasar.
fr
Il prit un air d?f?rent et me laissa passer.
en
He became deferential and let me go.
eu
Igogailura sartu, eta berehala ohartu nintzen denboran atzera egin nuela.
es
Fue subirme al ascensor y darme cuenta de que era como si hubiese retrocedido en el tiempo.
fr
Dans l'ascenseur, je r?alisai soudain que c'?tait mon moi tout entier qui avait pour ainsi dire recul?.
en
Only in the elevator did I realize that my entire self had in a sense slid backward.
eu
Milanen edo Florentzian onargarria irudituko zitzaidana-emakumeak bere gorputzaren eta nahien gainean erabakitzeko eskubidea, eta ezkontzarik gabe elkarrekin bizitzea-pentsaezina iruditzen zitzaidan auzoan:
es
Lo que en Mil?n o Florencia me hubiera parecido aceptable-la libre disposici?n de las mujeres de su propio cuerpo y sus deseos, una convivencia fuera del matrimonio-, all?, en el barrio, me resultaba inconcebible;
fr
Ce qui m'aurait paru acceptable ? Milan ou ? Florence-une femme qui dispose librement de son corps et de ses d?sirs, une vie commune en dehors du mariage-, ici, dans mon quartier, me semblait inconcevable :
en
What would have seemed to me acceptable in Milan or Florence-a woman's freedom to dispose of her own body and her own desires, living with someone outside of marriage-there in the neighborhood seemed inconceivable:
eu
nire ahizparen etorkizuna zegoen jokoan, eta saiatuagatik ez nintzen baretzen.
es
estaba en juego el futuro de mi hermana, no consegu?a tranquilizarme.
fr
ce qui ?tait en jeu, c'?tait l'avenir de ma s?ur, et je n'arrivais pas ? me calmer.
en
at stake was my sister's future, I couldn't control myself.
eu
Marcello bezalako pertsona arriskutsu batekin bizitzen jarria al zen Elisa?
es
?Elisa hab?a formado un hogar con una persona peligrosa como Marcello?
fr
Elisa s'?tait install?e avec un personnage dangereux comme Marcello ?
en
Elisa had set up house with a dangerous person like Marcello?
eu
Eta ama pozik zegoen horrekin?
es
?Y mi madre estaba contenta?
fr
Et ma m?re ?tait contente ?
en
And my mother was pleased?
eu
Nor eta ama, haserre bizian jarri zitzaidana zibiletik ezkondu nintzelako eta ez Elizatik; Lila emakume likitsa iruditzen zitzaiona Enzorekin ezkondu gabe bizi zelako, eta Ada putatzar bat, Stefanoren maitalea zelako; amak, orain, onartzen zuen bere alaba gazteena Marcello bezalako pertsona maltzur batekin ezkontzaz kanpo oheratzea?
es
?Ella que se hab?a puesto furiosa porque yo me hab?a casado por lo civil y no por la iglesia; ella que consideraba a Lila una zorra porque conviv?a con Enzo, y a Ada un put?n verbenero porque se hab?a convertido en amante de Stefano; ella, nada menos, aceptaba que su hija peque?a durmiera con Marcello Solara-una mala persona-fuera del matrimonio?
fr
Elle qui avait piqu? une crise parce que je m'?tais mari?e civilement et non avec le rite religieux, elle qui traitait Lila de salope parce qu'elle vivait avec Enzo, et Ada de sale putain parce qu'elle ?tait devenue la ma?tresse de Stefano, oui, elle acceptait que sa plus jeune fille dorme avec Marcello Solara-un homme mauvais-en dehors du mariage ?
en
She who had been enraged because I was married in a civil and not a religious ceremony; she who considered Lila a whore because she lived with Enzo, and Ada a prostitute because she had become Stefano's lover: she allowed her young daughter to sleep with Marcello Solara-a bad person-outside of marriage?
eu
Halako pentsamenduak neuzkan Elisarengana igotzen ari nintzela, eta zuzena iruditzen zitzaidan amorru bat.
es
Mientras sub?a a casa de Elisa ten?a pensamientos de ese tipo, y una rabia que sent?a justa.
fr
C'?tait ce genre de pens?es qui m'animait pendant que je montais chez Elisa, et j'estimais que ma col?re ?tait juste.
en
I had thoughts of that sort as I went up to Elisa's, and a rage that I felt was justified.
eu
Baina burua-nire buru diziplinatua-nahasita neukan, ez nekien zer arrazoi eman.
es
Pero la cabeza-mi cabeza disciplinada-estaba confusa, yo ya no sab?a a qu? argumentos recurrir.
fr
Mais mon cerveau-si disciplin? d'ordinaire-?tait confus, et j'ignorais ? quels arguments j'allais avoir recours.
en
But my mind-my disciplined mind-was confused, I didn't know what arguments I would resort to.
eu
Nik urte batzuk lehenago horrelako erabakia hartu banu amak erabiliko zituenak?
es
?A los mismos que mi madre hubiera sostenido unos a?os antes si yo hubiese tomado una decisi?n de ese tipo?
fr
? ceux que ma m?re aurait peut-?tre avanc?s, il y a encore quelques ann?es, si j'avais fait un choix de ce type ?
en
Those my mother would have asserted until a few years before, if I had made such a choice?
eu
Edo berak abandonatua zuen maila bateraino eginen nuen atzera?
es
?Acaso retroceder?a a un nivel que mi propia madre hab?a abandonado?
fr
Avais-je donc r?gress? ? un niveau qu'elle-m?me avait abandonn? ?
en
Would I therefore regress to a level that she had left behind?
eu
Edo honako hau esan behar ote nion?:
es
?o habr?a dicho:
fr
Ou bien lui aurais-je dit :
en
Or should I say:
eu
Zoaz nahi duzunarekin bizitzera, baina ez Marcello Solararekin.
es
Vete a vivir con quien quieras, pero no con Marcello Solara?
fr
va vivre avec qui tu veux, mais pas avec Marcello Solara ?
en
Go and live with whoever you like but not with Marcello Solara?
eu
Hori esan behar ote nion?
es
?Eso le habr?a dicho?
fr
C'est ?a que j'allais dire ?
en
Should I say that?
eu
Baina zein neska behartuko nuen nik, gaur egun, Florentzian nahiz Milanen, gizon bat uztera, baldin eta, nornahi zela ere, hartaz maitemindua baldin bazegoen?
es
Pero hoy, en Florencia o Mil?n, ?a qu? muchacha habr?a yo obligado a dejar al hombre, fuera quien fuese, del que se hab?a enamorado?
fr
Mais ? quelle fille aujourd'hui, ? Florence ou ? Milan, aurais-je jamais impos? de quitter l'homme dont elle ?tait amoureuse, quel qu'il f?t ?
en
But what girl, today, in Florence, in Milan, would I ever force to leave a man, whoever he was, if she was in love with him?
