Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ume galduaren historia, Elena Ferrante / Fernando Rey (Igela, 2016
)
eu
Gero, ohartzen nintzen nire fantasia bat zela, eta, nahi gabe, susmoak, inbidiak, herra eta txera gehitzen nituen.
es
Despu?s comprend?a que eran fantas?as m?as. Sin querer sumaba aprensi?n, envidia, rencor, afecto.
fr
Sans le vouloir, j'accumulais appr?hension, envie, ressentiment et affection.
en
Without wanting to, I was adding apprehension to envy, bitterness, and affection.
eu
Lilak ez zuen halako handinahirik, sekula ez zuen inolako handinahirik izan.
es
Lila no ten?a ese tipo de ambici?n, nunca hab?a tenido ambiciones.
fr
Lila n'avait pas ce genre d'ambition, elle n'avait jamais eu d'ambition.
en
Lila didn't have that type of ambition, she had never had ambitions.
eu
Proiektu bat abiarazi eta horri zure izena jartzeko, zeure burua maite behar duzu, eta Lilak esana zidan berak ez zuela bere burua maite, ez zuela bere deusik ere maite.
es
Para poner en marcha cualquier proyecto al que unir el propio nombre era necesario quererse y ella me lo hab?a dicho, no se amaba, no amaba nada de s? misma.
fr
Pour monter n'importe quel projet auquel lier son nom, il faut de l'amour de soi, or elle m'avait bien dit qu'elle ne s'aimait pas, elle n'aimait rien d'elle-m?me.
en
To carry out any project to which you attach your own name you have to love yourself, and she had told me, she didn't love herself, she loved nothing about herself.
eu
Depresiorik handieneko gauetan, haratago joan nintzen, eta imajinatu nuen bere antipatia guztia, bere erreakzio gaiztoak, xederik gabeko bere adimen argia Tinaren baitan errepikatua ez ikusteagatik galdua zuela alaba.
es
En las noches de mayor depresi?n llegu? a imaginar que hab?a perdido a su hija para no verse reproducida en toda su antipat?a, en toda su malvada capacidad de reacci?n, en toda su inteligencia sin objeto.
fr
Mes soirs de profonde d?prime, j'imaginais m?me qu'elle avait perdu sa fille afin de ne pas se voir reproduite avec son caract?re antipathique, sa m?chancet? vindicative et son intelligence priv?e d'objectif.
en
On the evenings of greatest depression I went so far as to imagine that she had lost her daughter in order not to see herself reproduced, in all her antipathy, in all her malicious reactivity, in all her intelligence without purpose.
eu
Bere burua ezabatu nahi zuen, jasan ezin zuelako hain zuzen.
es
Quer?a borrarse porque no se aguantaba.
fr
Elle voulait s'effacer parce qu'elle ne se supportait pas.
en
She wanted to eliminate herself, cancel all the traces, because she couldn't tolerate herself.
eu
Bizitza osoan etengabe egina zuen gauza bera, muga estu eta itogarri batzuen barrenean ixteko zuen joera hartatik hasita, bere buruari gero eta muga gehiago jartzeraino, noiz eta planetak jada ez zuenean inolako mugarik onartzen.
es
Lo hab?a hecho sin cesar durante toda su existencia, empezando por su encierro en un per?metro sofocante, limit?ndose de forma creciente justo cuando el planeta ya no quer?a tener fronteras.
fr
C'est ce qu'elle avait toujours fait, durant toute son existence, ? commencer par sa manie de rester enferm?e dans un p?rim?tre ?touffant et de se limiter toujours davantage, alors m?me que la plan?te ne voulait plus de fronti?res.
en
She had done it continuously, for her entire existence, ever since she had shut herself off within a suffocating perimeter, confining herself at a time when the planet wanted to eliminate borders.
eu
Ez zen behin ere trenera igo, ezta Erromara joateko ere.
es
Jam?s se hab?a subido a un tren, ni para ir a Roma.
fr
Elle n'?tait jamais mont?e dans un train, pas m?me pour aller ? Rome.
en
She had never gotten on a train, not even to go to Rome.
eu
Ez zuen sekula hegazkin bat hartu.
es
Jam?s hab?a tomado un avi?n.
fr
Elle n'avait jamais pris l'avion.
en
She had never taken a plane.
eu
Haren esperientzia oso mugatua zen, eta, pentsatzen jartzen nintzenean, pena ematen zidan, irri egiten nuen, nolabaiteko intziri bat egin bidenabar jaikitzen nintzen, eta ordenagailura joan eta milagarren e-maila idazten nion honelakoak esateko:
es
Su experiencia era muy reducida y, cuando lo pensaba, lo lamentaba por ella, me re?a, me pon?a de pie soltando alg?n gemido, iba al ordenador, le escrib?a el en?simo correo electr?nico para decirle:
fr
Son exp?rience ?tait tr?s ?triqu?e et, quand j'y pensais, je le regrettais pour elle :
en
Her experience was extremely limited, and when I thought about it I felt sorry for her, I laughed, I got up with a groan, I went to the computer, I wrote yet another e-mail saying:
eu
Etorri nigana, egonen gara elkarrekin pixka batean.
es
ven a verme, pasaremos un tiempo juntas.
fr
alors je me mettais ? rire, me levais en g?missant, me mettais ? mon ordinateur et lui ?crivais un ?ni?me courriel pour lui dire " viens me voir, comme ?a on passera un peu de temps ensemble ".
en
Come and see me, we'll be together for a while.
eu
Ordurako, garbi neukan ez zegoela Lilaren makina-izkribu bakar bat ere eta ez zela sekula izanen.
es
En esos momentos daba por hecho que no hab?a, que nunca habr?a un manuscrito de Lila.
fr
? ces instants-l?, c'?tait pour moi une ?vidence qu'il n'y avait pas et qu'il n'y aurait jamais de manuscrit de Lila.
en
At those moments I took it for granted that there was not and never would be a manuscript of Lila's.
eu
Beti neurriz gora baloratu nuen, harengandik ez zen sekula etorriko deus gogoangarririk, eta horrek lasaitu egiten ninduen, eta aldi berean gaitzitzen.
es
Siempre la hab?a sobrevalorado, de ella no saldr?a nada memorable, lo que me sosegaba y aun as? lo lamentaba sinceramente.
fr
Je l'avais toujours surestim?e, elle ne produirait jamais rien de m?morable, et si cela me rass?r?nait, je le regrettais pourtant sinc?rement.
en
I had always overestimated her, nothing memorable would emerge from her-something that reassured me and yet truly upset me.
eu
Maite nuen Lila.
es
Yo amaba a Lila.
fr
Moi, j'aimais Lila.
en
I loved Lila.
eu
Iraun zezala nahi nuen.
es
Quer?a que ella perdurara.
fr
Je voulais qu'elle dure.
en
I wanted her to last.
eu
Baina neronek iraunarazi nahi nion.
es
Pero quer?a ser yo quien la hiciera perdurar.
fr
Mais je voulais que ce soit moi qui la fasse durer.
en
But I wanted it to be I who made her last.
eu
Uste nuen nire eginkizuna zela hori.
es
Lo consideraba mi obligaci?n.
fr
Je croyais que tel ?tait mon devoir.
en
I thought it was my task.
eu
Sinetsia nengoen Lilak, txikitan, eginkizun hori emana zidala.
es
Estaba convencida de que ella misma, de jovencita, me la hab?a impuesto.
fr
Et j'?tais convaincue que c'?tait elle-m?me, fillette, qui me l'avait assign?.
en
I was convinced that she herself, as a girl, had assigned it to me.
eu
es
fr
en
eu
52
es
52
fr
52
en
52.
eu
Gerora Adiskidetasun bat izenburua jarri nion kontakizuna ahidura gozoko egoera hartan sortu zen, Napolin, aste euritsu batean.
es
El relato que despu?s titul? Una amistad naci? en ese estado de dulce extenuaci?n, en N?poles, una semana lluviosa.
fr
Le r?cit que j'intitulai plus tard Une amiti? naquit lors d'une semaine pluvieuse pass?e ? Naples, dans un vague ?tat de d?prime.
en
The story that I later called A Friendship originated in that mildly depressive state, in Naples, during a week of rain.
eu
Ederki nekien Lilaren eta bion arteko itun idatzi gabe bat hausten ari nintzela, eta banekien, bestetik, berak ez zuela hori jasanen.
es
Sab?a muy bien que estaba violando un pacto no escrito entre Lila y yo, sab?a tambi?n que ella no lo soportar?a.
fr
Certes, je savais bien que je violais un pacte non ?crit entre Lila et moi, et je savais aussi qu'elle ne le supporterait pas.
en
Of course I knew that I was violating an unwritten agreement between Lila and me, I also knew that she wouldn't tolerate it.
eu
Uste nuen, baina, emaitza ona baldin bazen azkenean esanen zidala:
es
Pero cre?a que si el resultado llegaba a ser bueno, al final me dir?a:
fr
Mais je croyais que, si le r?sultat ?tait bon, elle finirait par me dire :
en
But I thought that if the result was good, in the end she would say:
eu
Eskerrik asko, neure buruari ere esatera ausartzen ez nintzen gauzak ziren, eta zuk esan dituzu nire izenean.
es
te estoy agradecida, eran cosas que no ten?a el valor de decirme ni siquiera a m? misma y t? las has dicho en mi nombre.
fr
Je te suis reconnaissante, c'?taient des choses que je n'avais pas le courage de dire, y compris ? moi-m?me, et tu les as dites en mon nom.
en
I'm grateful to you, these were things I didn't have the courage to say even to myself, and you said them in my name.
eu
Uste hori hartzen du oinarritzat patuak artelanera eta batez ere literaturara bideratzen duela uste duenak:
es
Existe esta presunci?n en quien se siente destinado a las artes, y sobre todo a la literatura;
fr
Il y a cette pr?somption, chez les gens qui se sentent destin?s ? l'art et surtout ? la litt?rature :
en
There is this presumption, in those who feel destined for art and above all literature:
eu
nolabaiteko inbestidura bat jaso duenaren modura egiten du lan, baina egiaz inork ez gaitu ezertaz inbestitu, gerok emana diogu geure buruari autore izateko baimena, eta hala ere haserretu egiten gara besteek esaten dutenean "egin duzu gauzatxo hori ez zait interesatzen;
es
se trabaja como si se hubiese recibido una investidura, pero, de hecho, nadie nos ha investido nunca de nada, nosotros mismos nos hemos otorgado la autorizaci?n para ser autores y, con todo, nos amargamos si nos dicen:
fr
nous travaillons comme si nous avions ?t? investis de quelque chose, mais en r?alit? il n'y a jamais eu la moindre investiture. Nous nous sommes donn? ? nous-m?me l'autorisation d'?tre auteur, et pourtant nous nous d?solons si les autres nous disent :
en
we act as if we had received an investiture, but in fact no one has ever invested us with anything, it is we who have authorized ourselves to be authors and yet we are resentful if others say:
eu
are gehiago, aspertu egiten nau, nork eman dizu horretarako eskubiderik".
es
esta cosita que has hecho no me interesa, es m?s, me aburre, qui?n te ha dado a ti el derecho.
fr
Ce machin que tu as ?crit, ?a ne m'int?resse pas, en fait ?a m'ennuie, et d'abord qui t'a donn? le droit de l'?crire ?
en
This little thing you did doesn't interest me, in fact it bores me, who gave you the right.
eu
Istorio bat idatzi nuen egun gutxian, Lila gauza bera egiten ariko zelakoan, eta urtetan itxaropen eta beldur horrekin bizi eta gero, haren xehetasun guzti-guztiak imajinatuak nituen azkenean.
es
Yo escrib? en pocos d?as una historia que durante a?os, con el temor y la esperanza de que la estuviese escribiendo Lila, hab?a terminado por imaginar con todo detalle.
fr
Je r?digeai en quelques jours ? peine une histoire que pendant des ann?es, souhaitant et craignant que Lila ne l'?crive, j'avais fini par imaginer dans tous ses d?tails.
en
Within a few days I wrote a story that over the years, hoping and fearing that Lila was writing it, I had imagined in every detail.
eu
beragandik zetorren guztia, edo nik halakotzat jotzen nuena, beti iruditu zitzaidan, txikiak ginenetik, adierazgarriagoa, itxaropentsuagoa nigandik zetorrena baino.
es
Lo hice porque todo aquello que ven?a de ella, o que yo le atribu?a, desde ni?as me hab?a parecido m?s significativo, m?s prometedor de lo que ven?a de m?.
fr
Je le fis parce que, depuis l'enfance, tout ce qui venait d'elle ou tout ce que je lui attribuais me semblait plus important et plus prometteur que ce qui venait de moi.
en
I did it because everything that came from her, or that I ascribed to her, had seemed to me, since we were children, more meaningful, more promising, than what came from me.
eu
Lehen zirriborroa bukatu nuenean, hotel-gela batean nengoen, Vesuviora eta hiriaren hemiziklo grisera ikuspegi ederreko balkoi bat zuen gela batean.
es
Cuando termin? el primer borrador me encontraba en la habitaci?n de un hotel con un balconcito que ten?a una bonita vista del Vesubio y del hemiciclo gris?ceo de la ciudad.
fr
Quand je finis la premi?re mouture, je me trouvais dans une chambre d'h?tel, avec un petit balcon offrant une belle vue sur le V?suve et sur l'h?micycle gris?tre de la ville.
en
When I finished the first draft I was in a hotel room with a balcony that had a beautiful view of Vesuvius and the gray semicircle of the city.
eu
Sakelakoaz Lilari deitu, eta honela esateko aukera izan nuen:
es
Habr?a podido llamar a Lila al m?vil, decirle:
fr
J'aurais pu appeler Lila sur son portable et lui dire :
en
I could have called Lila on the cell phone, said to her:
eu
Nitaz, zutaz, Tinaz, Immaz idatzi dut, irakurri nahi duzu? Laurogei orri besterik ez dira, zure etxera joan, eta ozenki irakurriko dizkizut.
es
he escrito sobre m?, sobre ti, sobre Tina, sobre Imma, quieres leerlo, son apenas ochenta p?ginas, paso por tu casa, te las leo en voz alta.
fr
J'ai ?crit sur moi, sur toi, sur Tina et sur Imma, tu veux lire ? ?a ne fait que quatre-vingts pages, je passe te voir, je te le lis ? haute voix !
en
I've written about me, about you, about Tina, about Imma, do you want to read it, it's only eighty pages, I'll come by your house, I'll read it aloud.
eu
Baina, beldurrez, ez nuen halakorik egin.
es
Por temor no lo hice.
fr
Mais je ne le fis pas, par crainte.
en
I didn't do that out of fear.
eu
Espresuki galarazia zidan berari buruz idaztea, eta baita auzoko pertsonak eta gertaerak erabiltzea ere.
es
Me hab?a prohibido expresamente no solo que escribiera sobre ella, sino que usara personas y sucesos del barrio.
fr
Elle m'avait explicitement interdit non seulement d'?crire sur elle, mais aussi d'utiliser des personnes et des histoires du quartier.
en
She had explicitly forbidden me not only to write about her but also to use persons and episodes of the neighborhood.
eu
Halakorik gertatu izan zenean, modua aurkitu zuen, lehenago edo geroago, niri esateko-mingarri bazitzaion ere-liburua itsusia zela, eta bietan bat: gauzak gertatu ziren bezalaxe beren ordenarik gabeko nahaste-borrastean kontatzeko ahalmena duenak hori egin behar duela, edo bestela hari bat sortu behar dela norberaren irudimenetik. Eta nik ez omen nuen egin ez bata eta ez bestea.
es
Las veces que hab?a ocurrido, tarde o temprano hab?a encontrado la manera de decirme-con dolor incluso-que el libro era feo, que o se es capaz de contar las cosas tal como ocurrieron, en su acumulaci?n sin orden, o se echa mano de la imaginaci?n y se inventa un hilo, y yo no hab?a sabido hacer ni lo uno ni lo otro.
fr
Quand cela m'?tait arriv? de le faire, elle avait trouv? le moyen de me dire t?t ou tard-et aussi de mani?re douloureuse-que mon livre ?tait nul, et que soit on est capable de raconter les choses exactement comme elles se sont produites, dans leur d?sordre foisonnant, soit on travaille ? partir de son imagination, en inventant un fil narratif :
en
When I had, she always found a way of telling me-even if painfully-that the book was bad, that either one is capable of telling things just as they happened, in teeming chaos, or one works from imagination, inventing a thread, and I had been able to do neither the first thing nor the second.
eu
Beraz, hortxe utzi nuen kontua, eta esan nuen nire kolkorako, neure burua lasaitu nahian:
es
De modo que lo dej? estar, me tranquilic? dici?ndome:
fr
or moi, je n'avais su faire ni l'un ni l'autre.
en
So I let it go, I calmed myself, saying:
eu
Beti bezala gertatuko da, kontakizuna ez zaio gustatuko, ez dio inolako garrantzirik emanen, urte batzuen buruan adieraziko dit, edo garbi esanen dit emaitza hobeak lortzeko helburua izan behar dudala.
es
ocurrir? lo de siempre, el relato no le gustar?, har? como si nada, dentro de unos a?os me dar? a entender, o me dir? con claridad, que debo aspirar a mejores resultados.
fr
?a sera comme d'habitude, mon r?cit ne lui plaira pas, elle fera comme si de rien n'?tait et, dans quelques ann?es, elle me fera comprendre ou me dira carr?ment que je devrais avoir des vis?es plus ?lev?es.
en
it will happen as it always does, she won't like the story, she'll pretend it doesn't matter, in a few years she'll make it known to me, or tell me clearly, that I have to try to achieve more.
eu
Egia esan, pentsatu nuen berak bultzatuta izan balitz ez nuela lerro bat bakarra ere argitaratu izanen.
es
En realidad, pens?, si hubiera sido por ella, nunca deber?a haber publicado una sola l?nea.
fr
En r?alit?, pensai-je, si je l'avais ?cout?e, je n'aurais jamais publi? une ligne.
en
In truth, I thought, if it were up to her I would never publish a line.
eu
Atera zen liburua, eta aspalditik nire inguruan sentitzen ez nuen adostasun batek gainditua nengoen, baina, haren premia nuenez, zoriontsu sentitu nintzen.
es
El libro se public?, me vi desbordada por una aprobaci?n que hac?a tiempo no notaba a mi alrededor, y como la necesitaba, me sent? feliz.
fr
Le livre sortit, je fus emport?e par une approbation que je n'avais plus suscit?e depuis longtemps et, comme j'en avais besoin, je me sentis heureuse.
en
The book came out, I was swept up by a success I hadn't felt for a long time, and since I needed it I was happy.
eu
Adiskidetasun bati esker, ez nintzen sartu bizirik egonik ere guztiek hiltzat ematen dituzten idazleen zerrendan.
es
Una amistad me evit? entrar en la lista de escritores que todos consideran muertos a pesar de seguir vivos.
fr
Une amiti? m'?vita de figurer sur la liste des ?crivains que tout le monde croit morts alors qu'ils sont encore en vie.
en
A Friendship kept me from joining the list of writers whom everyone considers dead even when they're still alive.
eu
Saltzen hasi ziren berriz aspaldiko liburuak, berpiztu zen nire pertsonarenganako jakin-mina, eta nire bizitza, zahartasun hasi berria gorabehera, berriro ere betea izan nuen.
es
Mis otros libros se vendieron otra vez, se aviv? el inter?s por mi persona, y a pesar de la vejez incipiente, mi vida regres? a su plenitud.
fr
Mes anciens livres recommenc?rent ? se vendre, il y eut un regain d'int?r?t pour ma personne et, malgr? l'arriv?e de la vieillesse, ma vie fut ? nouveau remplie.
en
The old books began to sell again, interest in me was rekindled, in spite of approaching old age life became full again.
eu
Baina liburu hura, nik idatzi ditudanen artetik politena iruditu izan zaidana, berehala kendu nuen nire kuttunen zerrendatik.
es
Al principio consider? ese libro como el m?s hermoso que hab?a escrito, pero despu?s dej? de amarlo.
fr
Mais ce livre, qu'au d?but j'ai consid?r? comme le meilleur que j'avais ?crit, par la suite j'ai cess? de l'aimer.
en
But that book, which at first I considered the best I had written, I later did not love.
eu
Lilak gorrotarazi zidan liburuxka, modu guztietan uko egin ziolako nirekin egoteari, nirekin eztabaidatzeari, baita ni iraindu eta egurtzeari ere.
es
Lila es quien hizo que lo detestara al negarse por todos los medios a verme, a discutirlo conmigo, incluso a insultarme y a darme bofetadas.
fr
C'est Lila qui me l'a fait d?tester, en refusant par tous les moyens de me rencontrer, d'en parler avec moi ou m?me de m'insulter et de me recevoir avec des gifles.
en
It's Lila who made me hate it, by refusing in every possible way to see me, to discuss it with me, even to insult me and hit me.
eu
Etengabe deitu nion telefonoz, e-mail ugari idatzi nizkion, auzoan ibili, Rinorekin hitz egin.
es
La he llamado por tel?fono infinidad de veces, le he escrito numerosos correos electr?nicos, he ido al barrio, he hablado con Rino.
fr
Je n'ai pas arr?t? de lui t?l?phoner, je lui ai ?crit de nombreux courriels, je suis all?e au quartier, j'ai discut? avec Rino.
en
I called her constantly, I wrote endless e-mails, I went to the neighborhood, I talked to Rino.
eu
Sekula ez zidan berarekin egoteko aukerarik eman.
es
Nunca se dej? ver el pelo.
fr
Je n'ai jamais pu la voir.
en
She was never there.
eu
Eta, bestalde, semeak berak ere ez zuen sekula esan:
es
Por otra parte, su hijo nunca me ha dicho:
fr
En m?me temps, son fils ne m'a jamais dit :
en
And on the other hand her son never said:
eu
Amak ez zaitu ikusi nahi, horregatik jokatzen du horrela.
es
mi madre se porta as? porque no quiere verte.
fr
Ma m?re fait ?a parce qu'elle ne veut plus te voir.
en
My mother is acting like this because she doesn't want to see you.
eu
Gauza lausoak esaten zituen, edo honelako purrustadak:
es
Como de costumbre se mostr? vago, mascull?:
fr
Comme d'habitude, il est rest? ?vasif, il a grommel? :
en
As usual he was vague, he stammered:
eu
Badakizu nolakoa den, beti kanpoan ibiltzen da, eta sakelakoa edo itzalita edukitzen du, edo etxean ahazten zaio, batzuetan ez da lotara ere etortzen.
es
ya sabes c?mo es, anda siempre por ah?, y el m?vil o lo tiene apagado o se lo olvida en casa, a veces ni siquiera viene a dormir.
fr
Tu sais comment elle est, elle est toujours en vadrouille, son portable est ?teint ou elle l'oublie ? la maison, parfois elle ne rentre m?me pas dormir.
en
You know how she is, she's always out, she either turns off the cell phone or forgets it at home, sometimes she doesn't even come home to sleep.
eu
Hala onartu behar izan nuen bukatua zela gure adiskidetasuna.
es
As?, tuve que reconocer que nuestra amistad hab?a terminado.
fr
C'est ainsi que j'ai d? prendre acte que notre amiti? ?tait finie.
en
So I had to acknowledge that our friendship was over.
eu
es
fr
en
eu
53
es
53
fr
53
en
53.
