Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Izatearen arintasun jasanezina, Milan Kundera / Karlos Cid (Alberdania/Elkar, 2009
)
eu
bakardadetik askatzen du, itxialditik, liburutegiko hautsetik, haren gorputzean ate bat irekitzen du arima mundura sar dadin haurridetzeko asmoz.
es
lo libera de la soledad, del encierro, del polvo de las bibliotecas, abre en su cuerpo una puerta por la que su alma entra al mundo para hermanarse.
fr
elle le lib?re de la solitude et de l'enfermement, de la poussi?re des biblioth?ques, elle ouvre dans le corps des portes par o? l'?me peut sortir pour fraterniser.
en
it liberated him from loneliness, introversion, the dust of the library; it opened the door of his body and allowed his soul to step out into the world to make friends.
eu
Atsegin zaio dantzatzea, eta deitoratzen du Sabinari zaletasun hori ez gustatzea.
es
Le gusta bailar y lamenta que Sabina no comparta esta pasi?n con ?l.
fr
Il aime danser et regrette que Sabina ne partage pas avec lui cette passion.
en
He loved to dance and regretted that Sabina did not share his passion.
eu
Biak jatetxe batean elkarrekin eserita daude eta, bazkaltzearekin batera, goitik, nonbaitetik, musika zaratatsu erritmiko bat iristen zaie. Sabinak honela dio:
es
Est?n los dos en un restaurante y mientras comen se oye por los altavoces una sonora m?sica r?tmica. Sabina dice:
fr
Ils d?nent ensemble au restaurant et les haut-parleurs accompagnent leur repas d'une musique bruyante et rythm?e.
en
They were sitting together at a restaurant, and loud music with a heavy beat poured out of a nearby speaker as they ate.
eu
-Gurpil zoroa da hau:
es
-Esto es un c?rculo vicioso.
fr
Sabina dit : " C'est un cercle vicieux.
en
"It's a vicious circle," Sabina said.
eu
gortu egiten gara musika gero eta ozenago jartzen dugulako eta, gortzen garenez, ez dugu are ozenago jartzea beste erremediorik.
es
La gente se vuelve sorda porque pone la m?sica cada vez m?s alto. Y como se vuelve sorda, no le queda m?s remedio que ponerla a?n m?s alto.
fr
Les gens deviennent sourds parce qu'ils mettent la musique de plus en plus fort.
en
"People are going deaf because music is played louder and louder.
eu
-Zuri ez zaizu musika gustatzen?
es
-?No te gusta la m?sica?
fr
Mais comme ils deviennent sourds, il ne leur reste plus qu'? augmenter le volume.
en
But because they're going deaf, it has to be played louder still."
eu
-Franzek galde. -Ez-dio Sabinak.
es
-le pregunta Franz. -No-dice Sabina.
fr
-Tu n'aimes pas la musique ? demande Franz.
en
"Don't you like music?" Franz asked.
eu
Gero erantsi du-: Agian, beste garai batean biziko banintz...
es
Luego a?ade-: Puede que si viviera en otra ?poca...
fr
-Non ", dit Sabina. Puis elle ajoute :
en
"No," said Sabina, and then added, "though in a different era..."
eu
-eta Johann Sebastian Bach bizi zen garaia datorkio burura. Orduan, isiltasunaren lautada elurtu erraldoi batean loratutako arrosa bat zirudien musikak.
es
-y piensa en el tiempo en que viv?a Johann Sebastian Bach, cuando la m?sica era como una rosa que crec?a en una enorme planicie nevada de silencio.
fr
" et elle pense ? l'?poque de Johann S?bastian Bach o? la musique ressemblait ? une rose ?panouie sur l'immense plaine neigeuse du silence.
en
She was thinking of the days of Johann Sebastian Bach, when music was like a rose blooming on a boundless snow-covered plain of silence.
eu
Musikaz maskaratutako zarata Sabinaren atzetik dabil gaztaro goiztiarretik.
es
El ruido disfrazado de m?sica la persigue desde su infancia.
fr
Le bruit sous le masque de la musique la poursuit depuis qu'elle est toute jeune.
en
Noise masked as music had pursued her since early childhood.
eu
Pintura Akademiako ikasle zen aldetik, opor osoak igaro behar izaten zituen Gazteriaren eraikuntza delakoan.
es
Cuando estudiaba en la academia de pintura, tuvo que pasar unas vacaciones enteras en la llamada Obra de la Juventud.
fr
Quand elle ?tait ?tudiante aux Beaux-arts, elle devait passer des vacances enti?res au Chantier de la jeunesse, comme on disait alors.
en
During her years at the Academy of Fine Arts, students had been required to spend whole summer vacations at a youth camp.
eu
Gela partekatuetan egiten zuten lo, eta siderurgia-lantegi bat eraikitzeko orube batera joaten ziren lan egitera.
es
Viv?an en unas habitaciones comunes y trabajaban en la construcci?n de una siderurgia.
fr
Les jeunes ?taient log?s dans des baraquements collectifs et travaillaient ? la construction de hauts fourneaux.
en
They lived in common quarters and worked together on a steelworks construction site.
eu
Musikak goizeko bostetatik gaueko bederatzietara orro egiten zuen bozgorailuetan.
es
La m?sica aullaba desde los altavoces a partir de las cinco de la ma?ana y hasta las nueve de la noche.
fr
De cinq heures du matin ? neuf heures du soir les haut-parleurs crachaient une musique hurlante.
en
Music roared out of loudspeakers on the site from five in the morning to nine at night.
eu
Negar egiteko gogoa egiten zitzaion Sabinari, baina musika alaia zen eta ez zegoen haren aurrean inon ezkutatzerik, ez komunean, ez oheko burusipetik. Nonahi zeuden bozgorailuak.
es
Le daban ganas de llorar, pero la m?sica era alegre y era imposible escapar de ella, ni en el retrete, ni en la cama bajo la manta, los altavoces estaban por todas partes.
fr
Elle avait envie de pleurer, mais la musique ?tait gaie et on ne pouvait y ?chapper nulle part, ni aux waters ni au lit sous la couverture, il y avait des haut-parleurs partout.
en
She felt like crying, but the music was cheerful, and there was nowhere to hide, not in the latrine or under the bedclothes: everything was in range of the speakers.
eu
Sabinarengana xaxatutako ehiza-txakur talde bat bezalakoa zen musika.
es
La m?sica era como una jaur?a de perros de presa que hubieran soltado tras ella.
fr
La musique ?tait comme une meute de chiens l?ch?s sur elle.
en
The music was like a pack of hounds that had been sicked on her.
eu
Orduan pentsatzen zuen musika-basakeria hau mundu komunistan baino ez zela jaun eta jabe.
es
Entonces pensaba que esta barbarie musical s?lo imperaba en el mundo comunista.
fr
Elle pensait alors que l'univers communiste ?tait le seul o? r?gnait cette barbarie de la musique.
en
At the time, she had thought that only in the Communist world could such musical barbarism reign supreme.
eu
Atzerrian frogatu zuen musika zarata bilakatzea prozesu planetario bat dela, gizateria erabateko itsustasunaren fase historikoan sartzea ahalbidetzen duena.
es
En el extranjero comprob? que la transformaci?n de la m?sica en ruido es un proceso planetario, mediante el cual la humanidad entra en la fase hist?rica de la fealdad total.
fr
? l'?tranger, elle constate que la transformation de la musique en bruit est un processus plan?taire qui fait entrer l'humanit? dans la phase historique de la laideur totale.
en
Abroad, she discovered that the transformation of music into noise was a planetary process by which mankind was entering the historical phase of total ugliness.
eu
Erabateko itsustasun-izaera, lehenengo eta behin, nonahiko itsustasun akustiko gisa agertu zen:
es
El car?cter total de la fealdad se manifest? en primer t?rmino como omnipresente fealdad ac?stica:
fr
L'absolu de la laideur s'est d'abord manifest? par l'omnipr?sente laideur acoustique :
en
The total ugliness to come had made itself felt first as omnipresent acoustical ugliness:
eu
autoak, motorrak, gitarra elektrikoak, zulagailuak, bozgorailuak, sirena-hotsak.
es
coches, motos, guitarras el?ctricas, taladros, altavoces, sirenas.
fr
les voitures, les motos, les guitares ?lectriques, les marteaux piqueurs, les haut-parleurs, les sir?nes.
en
cars, motorcycles, electric guitars, drills, loudspeakers, sirens.
eu
Itsustasun bisualaren nonahikotasuna azkar iritsiko da.
es
La omnipresencia de la fealdad visual llegar? pronto.
fr
L'omnipr?sence de la laideur visuelle ne tardera pas ? suivre.
en
The omnipresence of visual ugliness would soon follow.
eu
Afaldu, gelara igo, amodioa egin, eta ondoren pentsamenduak nahasi zaizkio Franzi loaren atarian.
es
Cenaron, subieron a la habitaci?n, hicieron el amor y a Franz se le confund?an las ideas en el umbral del sue?o.
fr
Ils d?n?rent, ils mont?rent dans leur chambre, firent l'amour. Puis les id?es commenc?rent ? se brouiller dans la
en
After dinner, they went upstairs to their room and made love, and as Franz fell asleep his thoughts began to lose coherence.
eu
Afari bitarteko musika zaratatsua gogoratu, eta otu zaio: "Zaratak abantaila bat dik:
es
Se acord? de la ruidosa m?sica durante la cena y pens?: "El ruido tiene una ventaja.
fr
Il se rappelait la musique bruyante du restaurant et se disait : " Le bruit a un avantage.
en
He recalled the noisy music at dinner and said to himself, "Noise has one advantage.
eu
hartan ez zagok hitzik entzuterik".
es
No se oyen las palabras".
fr
On ne peut pas y entendre les mots.
en
It drowns out words."
eu
mintzatu, idatzi, hitzaldiak eman, esaldiak asmatu, eta definizioak bilatu eta zuzendu. Horrenbestez, hitzak ez dira zehatzak, lausotu egiten zaie esanahia, edukia galtzen dute, eta zabor bilakatzen dira, belar txar, hauts. Burmuinean noraezean dabilkion hondar bihurtzen dira, buruan min ematen diona, bere loezin, bere gaixotasun badena.
es
Se dio cuenta de que desde su infancia no hace otra cosa que hablar, escribir, dar conferencias, inventar frases, buscar expresiones, corregirlas, de modo que al final no hay palabras precisas, su sentido se difumina, pierden su contenido y se convierten en residuos, hierbajos, polvo, arena que vaga por su cerebro, que le duele en la cabeza, que es su insomnio, su enfermedad.
fr
" Depuis sa jeunesse, il ne faisait que parler, ?crire, donner des cours, inventer des phrases, chercher des formules, les corriger, de sorte que les mots n'avaient plus rien d'exact, que leur sens s'estompait, qu'ils perdaient leur contenu et qu'il n'en restait que des miettes, des vannures, de la poussi?re, du sable qui flottait dans son cerveau, qui lui donnait la migraine, qui ?tait son insomnie, sa maladie.
en
And suddenly he realized that all his life he had done nothing but talk, write, lecture, concoct sentences, search for formulations and amend them, so in the end no words were precise, their meanings were obliterated, their content lost, they turned into trash, chaff, dust, sand; prowling through his brain, tearing at his head, they were his insomnia, his illness.
eu
Eta une horretan, desira ilun eta boteretsu bat izan du: musika neurrigabe bat, erabateko zarata, dena besarkatu, bereganatu eta gortuko duen azantza alai bat, zeinean betiko desagertuko diren hitzen mina, alferrikakotasuna eta huskeria.
es
Y en e se momento sinti? el anhelo, oscuro y poderoso, de una m?sica inmensa, de un ruido absoluto, un bullicio hermoso y alegre que lo abrace, lo inunde y lo ensordezca todo y en el que desaparezca para siempre el dolor, la vanidad y el nihilismo de las palabras.
fr
Et il eut alors envie, confus?ment et irr?sistiblement, d'une musique ?norme, d'un bruit absolu, d'un bel et joyeux vacarme qui embrasserait, inonderait, ?toufferait toute chose, o? sombreraient ? jamais la douleur, la vanit?, la mesquinerie des mots.
en
And what he yearned for at that moment, vaguely but with all his might, was unbounded music, absolute sound, a pleasant and happy all-encompassing, overpowering, window-rattling din to engulf, once and for all, the pain, the futility, the vanity of words.
eu
Musika esaldien ukazioa da, musika anti-hitza da!
es
?La m?sica, la negaci?n de las frases, la m?sica, la antipalabra!
fr
La musique c'?tait la n?gation des phrases, la musique c'?tait l'anti-mot !
en
Music was the negation of sentences, music was the anti-word!
eu
Sabinarekin luzaro besarkaturik egotea desio du, isiltzea, esaldi bakar bat ere inoiz gehiago ez esatea eta gozamenari musikaren orgiazko burrunbarekin batzen uztea.
es
Anhelaba estar durante mucho tiempo abrazado a Sabina, callar, no decir ya nunca m?s una sola frase y dejar que el placer se funda con el estruendo orgi?stico de la m?sica.
fr
Il avait envie de rester avec Sabina dans une longue ?treinte, de se taire, de ne plus prononcer une seule phrase et de laisser le plaisir confluer avec la clameur orgiaque de la musique.
en
He yearned for one long embrace with Sabina, yearned never to say another sentence, another word, to let his orgasm fuse with the orgiastic thunder of music.
eu
Loak hartu du alegiazko zarata zoriontsu hartan.
es
En medio de aquel feliz ruido imaginario se durmi?.
fr
Il s'endormit dans ce bienheureux vacarme imaginaire.
en
And lulled by that blissful imaginary uproar, he fell asleep.
eu
Argia eta iluntasuna
es
LUZ Y OSCURIDAD:
fr
LA LUMI?RE ET L'OBSCURIT?
en
LIGHT AND DARKNESS
eu
SABINARENTZAT, BIZITZEAK ikustea esan nahi du.
es
para Sabina vivir significa ver.
fr
Pour Sabina, vivre signifie voir.
en
Living for Sabina meant seeing.
eu
Ikusmena muga bikoitz batez mugaturik dago:
es
La visi?n est? limitada por una doble frontera:
fr
La vision est limit?e par une double fronti?re :
en
Seeing is limited by two borders:
eu
itsutzen duen argi indartsu batez eta erabateko iluntasunaz.
es
una luz fuerte, que ciega, y la total oscuridad.
fr
la lumi?re intense qui aveugle et l'obscurit? totale.
en
strong light, which blinds, and total darkness.
eu
Horrexek eragiten du, nonbait, Sabinak edonolako estremismoei dien arbuioa.
es
Posiblemente esto es lo que determina el rechazo de Sabina a cualquier extremismo.
fr
C'est peut-?tre de l? que vient sa r?pugnance pour tout extr?misme.
en
Perhaps that was what motivated Sabina's distaste for all extremism.
eu
Muturrak muga dira, eta muga horren atzean bizitza bukatzen da, eta estremismorako grina, artean eta politikan, heriotzaren irrika estali bat da.
es
Los extremos son la frontera tras la cual termina la vida y la pasi?n por el extremismo en el arte y en la pol?tica es una velada ansia de muerte.
fr
Les extr?mes marquent la fronti?re au-del? de laquelle la vie prend fin, et la passion de l'extr?misme, en art comme en politique, est d?sir de mort d?guis?.
en
Extremes mean borders beyond which life ends, and a passion for extremism, in art and in politics, is a veiled longing for death.
eu
"Argia" hitzak ez dakarkio Franzi burura paisaia baten irudia, egunaren dirdira biguna eta guzti, baizik eta argi iturria bera:
es
La palabra "luz" no despierta en Franz la imagen de un paisaje sobre el cual descansa el blando resplandor del d?a, sino la de la fuente de luz en s?;
fr
Pour Franz, le mot lumi?re n'?voque pas l'image d'un paysage tendrement ?clair? par le soleil, mais la source de la lumi?re en tant que telle :
en
In Franz the word "light" did not evoke the picture of a landscape basking in the soft glow of day; it evoked the source of light itself:
eu
eguzkia, lanpara, erreflektorea.
es
el sol, la l?mpara, el reflector.
fr
une ampoule, un projecteur.
en
the sun, a light bulb, a spotlight.
eu
Metafora ezagunak datozkio Franzi burura:
es
Franz recuerda las conocidas met?foras:
fr
Il se souvient des m?taphores famili?res :
en
Franz's associations were familiar metaphors:
eu
egiaren eguzkia, arrazoiaren distira itsugarria, etab.
es
el sol de la verdad, el deslumbrante resplandor de la raz?n, etc...
fr
le soleil de la v?rit? ; l'?clat aveuglant de la raison, etc.
en
the sun of righteousness, the lambent flame of the intellect, and so on.
eu
Argiak bezala, iluntasunak ere erakartzen du Franz.
es
Al igual que la luz, le atrae la oscuridad.
fr
Comme par la lumi?re, il est attir? par l'obscurit?.
en
Darkness attracted him as much as light.
eu
Badaki gure garaian barregarritzat jotzen dela argia itzalita amodioa egitea eta, horregatik, piztuta uzten du argi txiki bat ohe gainean.
es
Sabe que en nuestro tiempo se considera rid?culo apagar la luz mientras se hace el amor y por eso deja encendida una peque?a l?mpara encima de la cama.
fr
De nos jours, ?teindre pour faire l'amour passe pour ridicule ; il le sait et laisse une petite lumi?re allum?e au-dessus du lit.
en
He knew that these days turning out the light before making love was considered laughable, and so he always left a small lamp burning over the bed.
eu
Sabinaren barruan sartzen den unean, ordea, begiak ixten ditu.
es
Pero cuando penetra a Sabina, cierra los ojos.
fr
? l'instant de p?n?trer Sabina, il ferme pourtant les yeux.
en
At the moment he penetrated Sabina, however, he closed his eyes.
eu
Betetzen duen atsegintasunak iluntasuna eskatzen du.
es
El gozo que le inunda requiere oscuridad.
fr
La volupt? qui s'empare de lui exige l'obscurit?.
en
The pleasure suffusing his body called for darkness.
eu
Iluntasun hori jatorra da, garbia, irudi eta haluzinaziorik gabea. Iluntasun horrek ez du bukaerarik, ez du mugarik. Iluntasun hori bakoitzak geure baitan daramagun infinitua da. (Bai, infinitua bilatzen duenak itxi ditzala begiak!).
es
Esa oscuridad es pura, limpia, sin im?genes ni visiones, esa oscuridad no tiene final, no tiene fronteras, esa oscuridad es el infinito que cada uno de nosotros lleva dentro de s?. (?En efecto, quien busque el infinito, que cierre los ojos!)
fr
Cette obscurit? est pure, absolue, sans images ni visions, cette obscurit? n'a pas de fin, pas de fronti?res, cette obscurit? est l'infini que chacun de nous porte en soi (oui, qui cherche l'infini n'a qu'? fermer les yeux !).
en
that darkness was without end, without borders; that darkness was the infinite we each carry within us. (Yes, if you're looking for infinity, just close your eyes!)
eu
Atsegintasuna bere gorputzean hedatzen nabaritzen duen unean, Franz, nagiak atera eta, bere iluntasunaren infinituan desegiten da, infinitu bihurtzen da.
es
En el momento en que siente que el gozo se extiende por su cuerpo, Franz se estira y se diluye en el infinito de su oscuridad, ?l mismo se vuelve infinito.
fr
Au moment o? il sent la volupt? se r?pandre dans son corps, Franz se dissout dans l'infini de son obscurit?, il devient lui-m?me l'infini.
en
And at the moment he felt pleasure suffusing his body, Franz himself disintegrated and dissolved into the infinity of his darkness, himself becoming infinite.
eu
Baina gizona bere barruko iluntasunean zenbat eta handiago bilakatu, orduan eta txikiagoa da bere kanpoko itxuran.
es
Pero cuanto mayor se vuelve un hombre en su oscuridad interior, m?s disminuye en su apariencia externa.
fr
Mais plus l'homme grandit dans son obscurit? int?rieure, plus il se ratatine dans son apparence physique.
en
But the larger a man grows in his own inner darkness, the more his outer form diminishes.
eu
Begiak itxita dauzkan gizona gizon suntsitua da.
es
Un hombre con los ojos cerrados es una ruina de hombre.
fr
Un homme aux yeux ferm?s n'est qu'un rebut de lui-m?me.
en
A man with closed eyes is a wreck of a man.
eu
Hori ikustea desatsegina zaio Sabinari, ez dio Franzi begiratu nahi eta, horregatik, berak ere ixten ditu begiak.
es
A Sabina le desagrada esa visi?n, no quiere mirar a Franz y por eso cierra tambi?n los ojos.
fr
Sabina ne veut pas le regarder et ferme ? son tour les yeux.
en
Then, Sabina found the sight of Franz distasteful, and to avoid looking at him she too closed her eyes.
eu
Baina iluntasun horrek ez du harentzat infiniturik adierazten, baizik eta ikusitakoarekiko desadostasun hutsa, ikusitakoa ukatzea, ikusteari uko egitea.
es
Pero esa oscuridad no significa para ella el infinito, sino simplemente la disconformidad con lo que se ve, la negaci?n de lo visto, el rechazo a ver.
fr
Pour elle, cette obscurit? ne signifie pas l'infini, mais seulement un divorce avec ce qu'elle voit, la n?gation de ce qui est vu, le refus de voir.
en
But for her, darkness did not mean infinity; for her, it meant a disagreement with what she saw, the negation of what was seen, the refusal to see.
eu
es
fr
en
eu
4
es
4
fr
4
en
4
eu
SABINAK AMORE EMAN ZUEN herrikide-elkarte bat bisitatzeko.
es
Sabina se dej? convencer para visitar una asociaci?n de compatriotas.
fr
Sabina s'?tait laiss? convaincre d'aller ? une r?union de ses compatriotes.
en
Sabina once allowed herself to be taken along to a gathering of fellow emigres.
