Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Colomba, Prosper Mérimée / Iñaki Azkune (Erein, 1996
)
eu
anaiak irakurtzean baino adierazgarritasun biziagoaz.
es
despu?s, anim?ndose, los declam? en voz alta, con m?s expresi?n que la que su hermano les hab?a dado al leerlos.
fr
puis, s'animant, elle les d?clama tout haut avec plus d'expression que son fr?re n'en avait mis ? les lire.
en
then, growing excited, she declaimed them aloud, with far more expression than her brother had put into his reading.
eu
Miss Lydia harrituta zegoen:
es
Miss Lydia, muy asombrada, le dijo:
fr
Miss Lydia tr?s ?tonn?e :
en
Miss Lydia was very much astonished.
eu
-Poesia oso maite duzula dirudi.
es
Parece que le gusta mucho la poes?a.
fr
" Vous paraissez aimer beaucoup la po?sie, dit-elle.
en
"You seem very fond of poetry," she said.
eu
Nahiago nuke Dante liburu berri gisa irakurrita izango duzun atsegina neuk izango banu.
es
?Cu?nto le envidio el placer que va usted a sentir al leer a Dante por primera vez!
fr
Que je vous envie le bonheur que vous aurez ? lire le Dante comme un livre nouveau !
en
"How I envy you the delight you will find in reading Dante for the first time!"
eu
-Begira, Miss Nevil-zioen Orsok-, Danteren bertsoek zer-nolako indarra duten.
es
-Ya ve, miss Nevil-dijo Orso-qu? fuerza tienen los versos de Dante como para conmover as? a una peque?a salvaje que no sabe sino el padrenuestro...
fr
-Vous voyez, miss Nevil, disait Orso, quel pouvoir ont les vers du Dante, pour ?mouvoir ainsi une petite sauvagesse qui ne sait que son Pater...
en
"You see, Miss Nevil," said Orso, "what a power Dante's lines must have, when they so move a wild young savage who knows nothing but her Pater.
eu
Aitagurea besterik ez dakien larreko loretxoa horrela hunkitzeko gauza badira...
es
Pero me equivoco;
fr
Mais je me trompe ;
en
But I am mistaken!
eu
Baina ez. Gogoan dut Colomba lanbide honetakoa dela.
es
recuerdo que Colomba es del oficio.
fr
je me rappelle que Colomba est du m?tier.
en
I recollect now that Colomba belongs to the guild.
eu
Oso txikia zelarik bertsoak osatzen ahalegin handia egiten zuen, eta aitak zioenez, Pietranerako eta inguruko bi legoako voceratrice onena zen.
es
Ya de ni?a, se ejercitaba haciendo versos, y mi padre me escrib?a que era la mejor voceratrice de Pietranera y de dos leguas a la redonda.
fr
Tout enfant elle s'escrimait ? faire des vers, et mon p?re m'?crivait qu'elle ?tait la plus grande voceratrice de Pietranera et de deux lieues ? la ronde. "
en
Even when she was quite a little child she used to try her hand at verse-making, and my father used to write me word that she was the best voceratrice in Pietranera, and for two leagues round about."
eu
Colombak bere anaiari erruki eske begiratu zion.
es
Colomba ech? una mirada suplicante a su hermano.
fr
Colomba jeta un coup d'?il suppliant ? son fr?re.
en
Colomba cast an imploring glance at her brother.
eu
Miss Nevilek Korsikako bertsolarien berri bazuen eta haietako bati entzuteko irrikatan zegoen.
es
Miss Nevil hab?a o?do hablar de las improvisadoras corsas y ard?a en deseos de o?r a una.
fr
Miss Nevil avait ou? parler des improvisatrices corses et mourait d'envie d'en entendre une.
en
Miss Nevil had heard of the Corsican improvisatrici, and was dying to hear one.
eu
Horregatik Colombari bihotzez eskatu zion bere abilezia erakuts ziezaion.
es
Por lo que se apresur? a rogarle a Colomba que le diese una muestra de su talento.
fr
Ainsi elle s'empressa de prier Colomba de lui donner un ?chantillon de son talent.
en
She begged Colomba, then, to give her a specimen of her powers.
eu
Orsok orduan ezetz esan zuen, arrebaren poesiarako joera zela eta esandakoaz damututa.
es
Entonces se interpuso Orso, muy arrepentido de haber recordado tan bien las disposiciones po?ticas de su hermana.
fr
Orso s'interposa alors, fort contrari? de s'?tre si bien rappel? les dispositions po?tiques de sa s?ur.
en
Very much vexed now at having made any mention of his sister's poetic gifts, Orso interposed.
eu
Korsikako ballata baino gauza txepelagorik ez zegoela eta Dante irakurri ondoren bertso korsikarrak esatea bere herriari traizio egitea zela adierazi arren, Miss Nevileren irrika areagotu besterik ez zuen egin. Azkenean Orsok honakoa esan behar izan zion arrebari:
es
De nada le servi? decir que no hab?a nada m?s insignificante que una balada corsa, declarar que recitar versos corsos despu?s de los de Dante era una traici?n a su pa?s, s?lo consigui? excitar el capricho de miss Nevil, y al final se vi? obligado a decir a su hermana:
fr
Il eut beau jurer que rien n'?tait plus plat qu'une ballata corse, protester que r?citer des vers corses apr?s ceux du Dante, c'?tait trahir son pays, il ne fit qu'irriter le caprice de Miss Nevil, et se vit oblig? ? la fin de dire ? sa s?ur :
en
In vain did he protest that nothing was so insipid as a Corsican ballata, and that to recite the Corsican verses after those of Dante was like betraying his country. All he did was to stimulate Miss Nevil's curiosity, and at last he was obliged to say to his sister: "Well!
eu
-Tira! Inprobisa ezazu zerbait, baina laburra izan dadila!
es
"?Est? bien! improvisa algo, pero que sea corto."
fr
" Eh bien, improvise quelque chose, mais que cela soit court ! "
en
well! improvise something-but let it be short!"
eu
Colombak hasperen egin zuen, minutu batez mahaiko zapiari eta sabaiko habeei begiratu eta esku bat begien aurrean jarri zuen, ikusten ez dutenean seguruago daudela eta inork ez dituela ikusten uste duten hegaztien antzera.
es
Colomba lanz? un suspiro, mir? atentamente durante un minuto al tapete de la mesa, luego a las vigas del techo;
fr
Colomba poussa un soupir, regarda attentivement pendant une minute le tapis de la table, puis les poutres du plafond ;
en
Colomba heaved a sigh, looked fixedly for a moment, first at the table-cloth, and then at the rafters of the ceiling;
eu
Ahots dardarati samarraz honako serenata kantatu, edo hobeto esan errezitatu, zuen:
es
por ?ltimo, poni?ndose una mano en los ojos, como esas aves que se tranquilizan y creen no ser vistas al no ver ellas, cant?, o m?s bien declam?, con voz poco firme la serenata que van a leer:
fr
enfin, mettant la main sur ses yeux comme ces oiseaux qui se rassurent et croient n'?tre point vus quand ils ne voient point eux-m?mes, chanta, ou plut?t d?clama d'une voix mal assur?e la serenata qu'on va lire :
en
at last, covering her eyes with her hand like those birds that gather courage, and fancy they are not seen when they no longer see themselves, she sang, or rather declaimed, in an unsteady voice, the following serenata:
eu
NESKA GAZTEA ETA USOA
es
la joven y la paloma torcaz
fr
La jeune fille et la palombe
en
"THE MAIDEN AND THE TURTLE-DOVE
eu
Ibarrean, mendien atzean urruti, eguzkia egunean ordubete baino ez da agertzen;
es
En el valle, muy lejos, detr?s de las monta?as, el sol no asoma sino una vez al d?a;
fr
Dans la vall?e, bien loin derri?re les montagnes,-le soleil n'y vient qu'une heure tous les jours ;
en
"In the valley, far away among the mountains, the sun only shines for an hour every day.
eu
ibarrean etxe ilun bat dago, eta atarian belarra hazten da.
es
hay en el valle una casa sombr?a, donde la hierba crece en el umbral.
fr
-il y a dans la vall?e une maison sombre,-et l'herbe y cro?t sur le seuil.
en
In the valley there stands a gloomy house, and grass grows on its threshold.
eu
Ateak eta leihoak beti itxirik daude.
es
Puertas y ventanas est?n siempre cerradas.
fr
-Portes, fen?tres sont toujours ferm?es.
en
Doors and windows are always shut.
eu
Teilatutik ez da kerik ateratzen.
es
Ninguna humareda sale del tejado.
fr
-Nulle fum?e ne s'?chappe du toit.
en
No smoke rises from the roof.
eu
Baina eguerdian, eguzkia ateratzen denean, leiho bat ireki, eta orduan, umezurtza eseri egiten da goruan irunez:
es
Pero a mediod?a, cuando llega el sol, una ventana se abre, y la hu?rfana se sienta, hilando en su rueca:
fr
-Mais ? midi, lorsque vient le soleil,-une fen?tre s'ouvre alors,-et l'orpheline s'assied, filant ? son rouet :
en
But at noon, when the sunshine falls, a window opens, and the orphan girl sits spinning at her wheel.
eu
irun eta abestu egiten du kantu triste bat;
es
hila y canta al trabajar un canto de tristeza;
fr
-elle file et chante en travaillant-un chant de tristesse ;
en
She spins, and as she works, she sings-a song of sadness.
eu
baina inongo kantuk ez dio erantzuten.
es
pero ning?n otro canto responde al suyo.
fr
-mais nul autre chant ne r?pond au sien.
en
But no other song comes to answer hers!
eu
Egun batean, udaberriko egun batean, uso bat ondoko zuhaitzean pausatu zen, eta neskaren kantua entzun zuen.
es
Un d?a, un d?a de primavera, una paloma torcaz se pos? en un ?rbol cercano y oy? el canto de la joven.
fr
-Un jour, un jour de printemps,-une palombe se posa sur un arbre voisin,-et entendit le chant de la jeune fille.
en
One day-a day in spring-time-a turtle-dove settled on a tree hard by, and heard the maiden's song.
eu
Neskatxa, esan zion, ez zara negarrez bakarrik ari gabirai anker batek laguna harrapatu dit.
es
Joven, le dijo, no lloras t? sola: un cruel gavil?n ha raptado a mi compa?ero.
fr
-Jeune fille, dit-elle, tu ne pleures pas seule-un cruel ?pervier m'a ravi ma compagne.
en
'Maiden,' it said, 'thou art not the only mourner!
eu
Esadazu, usoa, gabirai ankerra non den eta hodeiak baino gorago igo bada ere berehala eraitsiko dut.
es
Paloma, mu?strame al gavil?n raptor; aunque est? m?s alto que las nubes lo abatir? pronto a tierra.
fr
-Palombe, montre-moi l'?pervier ravisseur ;
en
A cruel hawk has snatched my mate from me!' 'Turtle-dove, show me that cruel hawk;
eu
Baina niri, gajoa, nork ekarriko dit anaia, erbestean den anaia?
es
Pero a m?, pobre chica, ?qui?n me traer? a mi hermano, a mi hermano, ahora en lejanas tierras?
fr
-f?t-il aussi haut que les nuages,-je l'aurai bient?t abattu en terre.
en
were it to soar higher than the clouds I would soon bring it down to earth!
eu
Esadazu, neskatxa, zure anaia non den, eta nire hegoek eramango naute haren ondora. Horra hor, ongi hezitako usoa!
es
Joven, dime d?nde est? tu hermano y mis alas me llevar?n junto a ?l. -?Qu? paloma tan educada!
fr
-Mais moi, pauvre fille, qui me rendra mon fr?re,-mon fr?re maintenant en lointain pays ? -Jeune fille, dis-moi o? est ton fr?re,-et mes ailes me porteront pr?s de lui.
en
But who will restore to me, unhappy that I am, my brother, now in a far country?' 'Maiden, tell me, where thy brother is, and my wings shall bear me to him.'"
eu
-oihu egin zuen Orsok arreba besarkatuz, bere hunkidura erakutsi nahi zuen txantxa-giroaren oso bestelakoa izanik.
es
-exclam? Orso abrazando a su hermana con una emoci?n que contrastaba con el tono de broma que adoptaba.
fr
" Voil? une palombe bien ?lev?e ! s'?cria Orso en embrassant sa s?ur avec une ?motion qui contrastait avec le ton de plaisanterie qu'il affectait.
en
"A well-bred turtle-dove, indeed!" exclaimed Orso, and the emotion with which he kissed his sister contrasted strongly with the jesting tone in which he spoke.
eu
-Zure kantua liluragarria da-esan zion Miss Lydiak.
es
-Su canci?n es encantadora-dijo miss Lidia-.
fr
-Votre chanson est charmante, dit miss Lydia.
en
"Your song is delightful," said Miss Lydia.
eu
Nire albumean idaztea nahiko nuke.
es
Quiero que me la escriba en mi ?lbum.
fr
Je veux que vous me l'?criviez dans mon album.
en
"You must write it in my album;
eu
Ingelesera itzuli eta musika ipin diezaioten aginduko dut.
es
La traducir? al ingl?s y har? que le pongan m?sica.
fr
Je la traduirai en anglais et je la ferai mettre en musique.
en
I'll translate it into English, and have it set to music."
eu
Tutik ere ulertu gabeko koronelak ere zorionak eman zizkion, eta gero honakoa erantsi zuen:
es
El bravo coronel, que no hab?a entendido ni una palabra, uni? sus cumplidos a los de su hija.
fr
" Le brave colonel, qui n'avait pas compris un mot, joignit ses compliments ? ceux de sa fille.
en
The worthy colonel, who had not understood a single word, added his compliments to his daughter's and added:
eu
-Zuk aipatutako uso hori, andere?o, gaur erreta jan dugun hegaztia al zen?
es
"Esa paloma torcaz de que ha hablado usted, se?orita, ?es el ave que hemos comido hoy a la crapaudine?"
fr
" Cette palombe dont vous parlez, mademoiselle, c'est cet oiseau que nous avons mang? aujourd'hui ? la crapaudine ?
en
"Is this dove you speak of the bird we ate broiled at dinner to-day?"
eu
Miss Nevilek bere albuma ekarri zuen eta harritu egin zen bertsolariak bere kantua paperean era berezian kokatzen zuela ikusita.
es
Miss Nevil trajo su ?lbum, y no fue poca su sorpresa al ver c?mo la improvisadora aplicaba el papel al escribir su canci?n.
fr
" Miss Nevil apporta son album et ne fut pas peu surprise de voir l'improvisatrice ?crire sa chanson en m?nageant le papier d'une fa?on singuli?re.
en
Miss Nevil fetched her album, and was not a little surprised to see the improvisatrice write down her song, with so much care in the matter of economizing space.
eu
Bertsoak ez zeuden zutabeka; orrialdearen zabalera osoa hartuz elkarren segidan baizik.
es
En lugar de hacerlos resaltar, los versos se segu?an en la misma l?nea, tanto como la anchura de la hoja lo permit?a, de tal manera que no se parec?an a la conocida disposici?n de las composiciones po?ticas:
fr
Au lieu d'?tre en vedette, les vers se suivaient sur la m?me ligne, tant que la largeur de la feuille le permettait, en sorte qu'ils ne convenaient plus ? la d?finition connue des compositions po?tiques :
en
The lines, instead of being separate, were all run together, as far as the breadth of the paper would permit, so that they did not agree with the accepted definition of poetic composition-"short lines of unequal length, with a margin on each side of them."
eu
Horrela ohiko konbinazio poetikoen formatik (lerro motzak eta luzera desberdinekoak albo bakoitzean marjina utziz) ihes egiten zen.
es
"Renglones cortos, de desigual longitud, con un margen a cada lado."
fr
" De petites lignes, d'in?gale longueur, avec une marge de chaque c?t?.
en
Mademoiselle Colomba's somewhat fanciful spelling might also have excited comment.
eu
Colomba andere?oaren ortografia bitxi samarraz ere ohar batzuk egitea merezi zuen, Orsoren anai harrotasuna zigortu arren Miss Nevili irribarre behin baino gehiagotan eginarazi ziolako.
es
Tambi?n habr?an podido hacerse algunas observaciones respecto a la ortograf?a algo caprichosa de la se?orita Colomba, que, m?s de una vez, hizo sonre?r a miss Nevil y mortific? la vanidad fraternal de Orso.
fr
" Il y avait bien encore quelques observations ? faire sur l'orthographe un peu capricieuse de mademoiselle Colomba, qui, plus d'une fois, fit sourire miss Nevil, tandis que la vanit? fraternelle d'Orso ?tait au supplice.
en
More than once Miss Nevil was seen to smile, and Orso's fraternal vanity suffered tortures.
eu
Lotarako ordua heldu zenean, bi neskak beren gelara erretiratu ziren.
es
Cuando lleg? la hora de dormir, las dos j?venes se retiraron a su habitaci?n.
fr
L'heure de dormir ?tant arriv?e, les deux jeunes filles se retir?rent dans leur chambre.
en
Bedtime came, and the two young girls retired to their room.
eu
Han Miss Lydiak koilarea, belarritakoak eta eskumuturrekoak kendu bitartean, Colomba bere soinekotik gerruntzeko hagatxoa bezalako zerbait luzea baina forma desberdinekoa kentzen ikusi zuen.
es
All?, mientras miss Lydia se quitaba collar, pendientes y pulseras, observ? que su compa?era sacaba de su vestido un objeto de las dimensiones de una ballena de cors?, pero de forma muy diferente, sin embargo.
fr
L?, tandis que miss Lydia d?tachait collier, boucles, bracelets, elle observa sa compagne qui retirait de sa robe quelque chose de long comme un busc, mais de forme bien diff?rente pourtant.
en
There, while Miss Lydia unclasped her necklace, ear-rings, and bracelets, she watched her companion draw something out of her gown-something as long as a stay-busk, but very different in shape.
eu
Colombak ia ezkutuka, mahai gainean utzitako mezzaroaren azpian ipini zuen.
es
Colomba lo puso con cuidado y casi furtivamente bajo el mezzaro, que hab?a dejado sobre una mesa;
fr
Colomba mit cela avec soin et presque furtivement sous son mezzaro d?pos? sur une table ;
en
Carefully, almost stealthily, Colomba slipped this object under her mezzaro, which she laid on the table.
eu
Gero belaunikatu eta debozioz otoitz egin zuen.
es
despu?s se arrodill? y rez? devotamente sus oraciones.
fr
puis elle s'agenouilla et fit d?votement sa pri?re.
en
Then she knelt down, and said her prayers devoutly.
eu
Handik bi minutura oheraturik zegoen.
es
Dos minutos m?s tarde se encontraba en la cama.
fr
Deux minutes apr?s, elle ?tait dans son lit.
en
Two minutes afterward she was in her bed.
eu
Miss Lydia berez jakinguratsua zen, eta ingeles jatorra izaki, astiro ibili ohi zen erantzi behar zuenean. Mahaira hurbildu eta mezzaroa altxa egin zuen, urkilaren bat bilatzen ariko bailitzan.
es
Muy curiosa por naturaleza y lenta como una inglesa para desvestirse, miss Lydia se acerc? a la mesa, y, fingiendo que buscaba un alfiler, levant? el mezzaro y vio un estilete bastante largo, curiosamente montado en n?car y plata;
fr
Tr?s curieuse de son naturel et lente comme une Anglaise ? se d?shabiller, miss Lydia s'approcha de la table, et, feignant de chercher une ?pingle, souleva le mezzaro et aper?ut un stylet assez long, curieusement mont? en nacre et en argent ;
en
Miss Lydia, naturally very inquisitive, and as slow as every Englishwoman is about undressing herself, moved over to the table, pretended she was looking for a pin, lifted up the mezzaro, and saw a long stiletto-curiously mounted in silver and mother-of-pearl. The workmanship was remarkably fine.
eu
Zilar eta nakarrez apaindutako kirten eta guzti, ganibet luze samarra ikusi zuen.
es
 
fr
 
en
 
eu
Lan dotorea egina zioten antzinako arma hari eta oso estimatuko zukeen zaletasuna zuen edonork.
es
el tallado era notable y se trataba un arma antigua de gran valor para un aficionado.
fr
le travail en ?tait remarquable, et c'?tait une arme ancienne et de grand prix pour un amateur.
en
It was an ancient weapon, and just the sort of one an amateur would have prized very highly.
eu
-Ohitura al da-galdetu zuen Miss Nevilek irribarrez-hemengo neskek gerruntzean honelako tresnatxoa eramatea?
es
-?Es habitual,-dijo miss Nevil sonriendo-que las se?oritas lleven este peque?o instrumento en su cors??
fr
" Est-ce l'usage ici, dit miss Nevil en souriant, que les demoiselles portent ce petit instrument dans leur corset ?
en
"Is it the custom here," inquired Miss Nevil, with a smile, "for young ladies to wear such little instruments as these in their bodices?"
eu
-Beharko!
es
-Es preciso-contest? Colomba suspirando-.
fr
-Il le faut bien, r?pondit Colomba en soupirant.
en
"It is," answered Colomba, with a sigh.
eu
-hasperen egin zuen Colombak-Hainbeste gaizkile da hemen!
es
?Hay tanta gente mala!
fr
Il y a tant de m?chantes gens !
en
"There are so many wicked people about!"
