Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Hadrianoren oroitzapenak, Marguerite Yourcenar / Joxe Agustin Arrieta (Elkar, 1985
)
eu
Nik, aldiz, ederrago neritzon maiteenari hiri bat eskaintzea, non berarenganako kultua plaza publikoko harat-honat etengabearekin nahasirik egongo baitzen betiko, non beraren izena behin eta berriro errepikatuko baitzen arratseko solasaldietan, non gizaseme gazteek elkarri lore-koroak jaurtikiko baitzizkioten orritsak ospatzerakoan.
es
M?s hermoso me parec?a ofrecer al preferido una ciudad donde su culto se mezclar?a para siempre con el ir y venir de la plaza p?blica, donde su nombre ser?a pronunciado en las conversaciones nocturnas, donde los j?venes se lanzar?an coronas a la hora de los banquetes.
fr
Je trouvais plus beau d'offrir au pr?f?r? une ville o? son culte serait ? jamais m?l? au va-et-vient sur la place publique, o? son nom reviendrait dans les causeries du soir, o? les jeunes hommes se jetteraient des couronnes ? l'heure des banquets.
en
I preferred to offer to the chosen one a city where his cult would be forever mingled with the coming and going on the public square, where his name would be repeated in the casual talk of evening, where youths would toss crowns to each other at the banqueting hour.
eu
Baina puntu batean ez neukan oso garbi neure pentsamendua.
es
Pero mis ideas no estaban decididas en un punto.
fr
Mais, sur un point, ma pens?e flottait.
en
But on one point my thought fluctuated:
eu
Ez zirudien egokia gorpu hura lurralde arrotz batean uzteak.
es
Me parec?a imposible abandonar aquel cuerpo en suelo extranjero.
fr
Il semblait impossible d'abandonner ce corps en sol ?tranger.
en
it seemed impossible to abandon this body to foreign soil.
eu
Hurrengo etapan nora joango den ziur ez dakien gizon batek lekua aldi berean ostatu ezberdinetan eskatzen duen bezala, nik ere agindu egin nion Erromari harentzat Tiberaren bazterretan, nire hilobitik gertu, monumentu bat egin zezan; gogora ere etorri zitzaidan nola orain, bat-batean eta tragikoki, baliagarri bihurtuak zitzaizkidan, Landetxean, apeta hutsez, eraiki-araziak nitu?n egiptiar kapera haiek.
es
Como un hombre que, inseguro sobre la etapa siguiente, reserva alojamiento en diversas posadas, orden? en Roma un monumento a orillas del T?ber, junto a mi tumba; pens? tambi?n en los oratorios egipcios que por capricho hab?a hecho erigir en la Villa, y que de pronto se mostraban tr?gicamente ?tiles.
fr
Comme un homme incertain de l'?tape suivante ordonne ? la fois un logement dans plusieurs h?telleries, je lui commandai ? Rome un monument sur les bords du Tibre, pr?s de ma tombe ; je pensai aussi aux chapelles ?gyptiennes que j'avais, par caprice, fait b?tir ? la Villa, et qui s'av?raient soudain tragiquement utiles.
en
Like a man uncertain of his next stop who reserves lodgings in several hostelries at a time, I ordered a monument for him at Rome, on the banks of the Tiber near my own tomb, but thought also of the Egyptian chapels which I had had built at the Villa by caprice, and which were suddenly proving tragically useful.
eu
Hiletak ospatzeko eguna izendatu genuen, hilontzaileek eskatu bezala, handik bi hilabeteren bururako izendatu ere.
es
Se fij? la fecha de los funerales, que se celebrar?an al cabo de los meses exigidos por los embalsamadores.
fr
On prit jour pour les fun?railles, qui auraient lieu au bout des deux mois exig?s par les embaumeurs.
en
A date was set for the funeral at the end of the two months demanded by the embalmers.
eu
Mesomedesi eman nion hileta-eresiak ontzeko eginbeharra.
es
Encargu? a Mesomed?s que compusiera los coros f?nebres.
fr
Je chargeai M?som?d?s de composer des ch?urs fun?bres.
en
I entrusted Mesomedes with the composition of funeral choruses.
eu
Arrats gautuan itzuli nintzen ontzira;
es
Volv? a bordo avanzada la noche;
fr
Tard dans la nuit, je rentrai ? bord ;
en
Late into the night I went back aboard;
eu
Hermogenesek edabe bat atondu zidan lo egin ahal izan nezan.
es
Herm?genes me prepar? una poci?n para dormir.
fr
Hermog?ne me pr?para une potion pour dormir.
en
Hermogenes prepared me a sleeping potion.
eu
Aurrera jarraitu genuen ibaian gora, baina ni, zinez, Estigian gaindi nindoan nabigatuz.
es
Seguimos remontando el r?o, pero yo navegaba por la Estigia.
fr
La remont?e du fleuve continua, mais je naviguais sur le Styx.
en
The journey up the river continued, but my course lay on the Styx.
eu
Danubioaren bazterretako atxilotuen kanpamenduetan sarri ikusiak nituen, behinola, makina bat gizon gupidagarri, pareta baten ondoan etzanda, haren kontra bekokia etengabe lauskitzen ari, keinu zakar, zoro eta gozo berbera behin eta berriro errepikatuz, eta beti ere ezpainetan izen berbera zutelarik.
es
En los campos de prisioneros, a orillas del Danubio, hab?a visto anta?o c?mo algunos miserables, tendidos contra un muro, daban contra ?l la frente con un movimiento salvaje, insensato y dulce, repitiendo sin cesar el mismo nombre.
fr
Dans les camps de prisonniers, sur les bords du Danube, j'avais vu jadis des mis?rables couch?s contre un mur s'y frapper continuellement le front d'un mouvement sauvage, insens? et doux, en r?p?tant sans cesse le m?me nom.
en
In prisoners' camps on the banks of the Danube I had once seen wretches continually beating their heads against a wall with a wild motion, both mad and tender, endlessly repeating the same name.
eu
Koliseoko behebarruetan erakutsiak zizkidaten, baita ere, lehoi batzuk, berarekin bizitzen ohituak zeud?n zakur?oa kendua zietelako, higatzen eta gero eta ahulagotzen ari zirenak.
es
En los s?tanos del Coliseo me hab?an hecho ver leones que enflaquec?an por la ausencia del perro con el cual los hab?an acostumbrado a vivir.
fr
Dans les caves du Colis?e, on m'avait montr? des lions qui d?p?rissaient parce qu'on leur avait enlev? le chien avec qui on les avait accoutum?s ? vivre.
en
In the underground chambers of the Colosseum I had been shown lions pining away because the dog with which their keepers had accustomed them to live had been taken away.
eu
Batu egin nituen neure pentsamenduak:
es
Yo reun?a mis pensamientos:
fr
Je rassemblai mes pens?es :
en
I tried to collect my thoughts:
eu
Antinoo hila zen.
es
Ant?noo hab?a muerto.
fr
Antino?s ?tait mort.
en
Antinous was dead.
eu
Haurra nintzelarik, belatxingen mokokadez zirtzikaturiko aitona Marulinoren gorpuaren gainean marru egina nuen, baina orduko hura arrazoigabeko animalia batek gauari egiten dion ulua bezalatsukoa izana zen.
es
De ni?o hab?a clamado sobre el cad?ver de Marulino, picoteado por las cornejas, pero mi clamor hab?a sido semejante al de un animal privado de raz?n.
fr
Enfant, j'avais hurl? sur le cadavre de Marullinus d?chiquet? par les corneilles, mais comme hurle la nuit un animal priv? de raison.
en
As a child I had wept and wailed over the corpse of Marullinus torn to shreds by crows, but had cried as does a mere animal, in the night.
eu
Geroxeago, aita hil zenean, hamabi urteko umezurtza nintz?n honek etxeko anabasari, amaren negarrari eta bere baitako izuari zien erreparatua soilki;
es
Mi padre hab?a muerto, pero el hu?rfano de doce a?os s?lo hab?a reparado en el desorden de la casa, el llanto de su madre y su propio terror;
fr
Mon p?re ?tait mort, mais un orphelin de douze ans n'avait remarqu? que le d?sordre de la maison, les pleurs de sa m?re, et sa propre terreur ;
en
My father had died, but a boy orphaned at the age of twelve noticed no more than disorder in the house, his mother's tears, and his own terror;
eu
ez zuen ezertxo ere jakin, aitak, hilzorirakoan, jasanak zituzke?n larrialdiez.
es
nada hab?a sabido de las angustias por las que hab?a pasado el moribundo.
fr
il n'avait rien su des affres que le mourant avait travers?es.
en
he knew nothing of the anguish which the dying man had experienced.
eu
Ama askoz ere beranduago hila zen, Panonian egiten ari nintz?n mandatalgoaren garaian gutxi gorabehera;
es
Mi madre hab?a muerto mucho despu?s, en tiempos de mi misi?n en Panonia;
fr
Ma m?re ?tait morte beaucoup plus tard, vers l'?poque de ma mission en Pannonie ;
en
My mother had died much later, about the time of my mission in Pannonia;
eu
ez nintzen oroitzen zehazki zein datatan.
es
ya no me acordaba de la fecha exacta.
fr
je ne me rappelais pas exactement ? quelle date.
en
I do not recall the exact date.
eu
Trajano, bestalde, testamentu bat eginarazi behar zitzaion gaixo bat besterik ez zen izana niretzat.
es
Trajano era tan s?lo un enfermo a quien se trata de convencer para que haga testamento.
fr
Trajan n'avait ?t? qu'un malade ? qui il s'agissait de faire faire un testament.
en
Trajan had been only a sick man who must be made to make a will.
eu
Plotina, berriz, ez nuen hiltzen ikusia.
es
No hab?a visto morir a Plotina.
fr
Je n'avais pas vu mourir Plotine.
en
I had not seen Plotina die.
eu
Attianus ere hila zen;
es
Atiano hab?a muerto:
fr
Attianus ?tait mort ;
en
Attianus had died;
eu
agure zelarik, baina.
es
era un anciano.
fr
c'?tait un vieillard.
en
he was old.
eu
Daziar gerletarakoan, biziki maite nituela uste izan nu?n hamaika burkide ere baziren hilak;
es
Durante las guerras dacias hab?a perdido camaradas a quienes cre?a amar ardientemente;
fr
Durant les guerres daces, j'avais perdu des camarades que j'avais cru ardemment aimer ;
en
During the Dacian wars I had lost comrades whom I had believed that I loved ardently;
eu
baina gazteak ginen, bizitza eta heriotza bata bestea bezain ordigarri eta erraz zitzaizkigun.
es
pero ?ramos j?venes, la vida y la muerte igualmente embriagadoras y f?ciles.
fr
mais nous ?tions jeunes, la vie et la mort ?taient ?galement enivrantes et faciles.
en
but we were young, and life and death were equally intoxicating and easy.
eu
Antinoo hila zen.
es
Ant?noo hab?a muerto.
fr
Antino?s ?tait mort.
en
Antinous was dead.
eu
Gogora nekartzan hainbat aldiz entzun ohi diren topiko horiek:
es
Me acordaba de los lugares comunes tantas veces escuchados:
fr
ceux qui meurent jeunes sont aim?s des dieux.
en
I remembered platitudes frequently heard:
eu
edozein adinetan hil daiteke; gazterik hiltzen direnak jainkoen kuttunak dira.
es
se muere a cualquier edad, los que mueren j?venes son los amados de los dioses.
fr
J'avais moi-m?me particip? ? cet inf?me abus de mots ;
en
I myself had shared in that execrable abuse of words;
eu
Ni neu ere solaskide izana nintzen, sarritan, hitzontzikeria petral horretan;
es
Yo mismo hab?a participado de ese infame abuso de las palabras, hablando de morirme de sue?o, de morirme de hast?o.
fr
j'avais parl? de mourir de sommeil, de mourir d'ennui.
en
I had talked of dying of sleep, and dying of boredom.
eu
askotan erabiliak nituen neuk ere "logaleak hilda", "asperrak hilda" eta gisa horretako kalakak hitzetik hortzera.
es
 
fr
 
en
 
eu
Erabiliak nituen, baita ere, "agonia" hitza, "dolumin" hitza, "galera" hitza.
es
Hab?a empleado la palabra agon?a, la palabra duelo, la palabra p?rdida.
fr
J'avais employ? le mot agonie, le mot deuil, le mot perte.
en
I had used the word agony, the word mourning, the word loss.
eu
Antinoo hila zen.
es
Ant?noo hab?a muerto.
fr
Antino?s ?tait mort.
en
Antinous was dead.
eu
Amodioa, jainkoetarik zuhurrena...
es
Amor, el m?s sabio de los dioses...
fr
L'Amour, le plus sage des dieux...
en
Love, wisest of gods....
eu
Baina ezin zitzaion nire laxokeriaren errua Amodioari leporatu;
es
 
fr
 
en
 
eu
ez zen Harena nire zakarkerien erantzukizuna; ez eta, ibai baten uberkan urre finarekin hondar zirtzila bezala, nire grinarekin nahasita zego?n axolagabekeriaren hobena ere;
es
Pero el amor no era responsable de esa negligencia, de esas durezas, de esa indiferencia mezclada a la pasi?n como la arena al oro que arrastra un r?o, de esa torpe inconsciencia del hombre demasiado dichoso y que envejece.
fr
Mais l'amour n'?tait pas responsable de cette n?gligence, de ces duret?s, de cette indiff?rence m?l?e ? la passion comme le sable ? l'or charri? par un fleuve, de ce grossier aveuglement d'homme trop heureux, et qui vieillit.
en
But love had not been to blame for that negligence, for the harshness and indifference mingled with passion like sand with the gold borne along by a stream, for that blind self-content of a man too completely happy, and who is growing old.
eu
ez zen Hari egoztekoa, gizon zoriontsuegi baina aguretzen hasitako honen itsukeria traketsaren hutsegitea.
es
 
fr
 
en
 
eu
Nola zitekeen ni neure buruari hain ?derretsita, hain nasaiki eta gangarki, bizi izana?
es
?C?mo hab?a podido sentirme tan ciegamente satisfecho?
fr
Avais-je pu ?tre si ?paissement satisfait ?
en
Could I have been so grossly satisfied?
eu
Antinoo hila zen.
es
Ant?noo hab?a muerto.
fr
Antino?s ?tait mort.
en
Antinous was dead.
eu
Ez nuen, ez, gehiegi maitatua, seguru asko une hartan Servianusek Erroman pentsatzen zihardukeenez, baizik-eta gutxiegi, ume hura, mutiko hura, bizitzen jarraitzera behartzeko adina ez, behintzat, eta, beraz, gutxiegi.
es
Lejos de haber amado con exceso, como Serviano lo estar?a afirmando en ese momento en Roma, no hab?a amado lo bastante para obligar al ni?o a que viviera.
fr
Loin d'aimer trop, comme sans doute Servianus ? ce moment le pr?tendait ? Rome, je n'avais pas assez aim? pour obliger cet enfant ? vivre.
en
Far from loving too much, as doubtless Servianus was proclaiming at that moment in Rome, I had not been loving enough to force the boy to live on.
eu
Chabriasek, erlijio orfikoan iniziatua zegoenez, suizidioa krimena zela pentsatzen zuen arren, hisiatuki aipatzen zuen oraingo heriotza hau ez zela beste edozein burhilketaren gisakoa izana, amaiera hark bazuela alderdi sakrifizial erabat funtsezko bat, alegia;
es
Chabrias, que como iniciado ?rfico consideraba que el suicidio era un crimen, insist?a en el lado sacrificatorio de ese fin;
fr
Chabrias, qui, en sa qualit? d'initi? orphique, consid?rait le suicide comme un crime, insistait sur le c?t? sacrificiel de cette fin ;
en
Chabrias as a member of an Orphic cult held suicide a crime, so he tended to insist upon the sacrificial aspect of that ending;
eu
neuri ere halako alaitasun latz bat zemadan heriotza hura opari bat izana zela pentsatzeak.
es
yo mismo sent?a una especie de horrible alegr?a cuando pensaba que aquella muerte era un don.
fr
j'?prouvais moi-m?me une esp?ce d'horrible joie ? me dire que cette mort ?tait un don.
en
I myself felt a kind of terrible joy at the thought that that death was a gift.
eu
Baina nik geuk ez bestek neur nezakeen zenbaterainoko garraztasunak dirakien gozotasunaren barruan, zenbateko etsipena dagoen abnegazioaren barnean ezkutaturik, zer nolako gorrotoa nahasten zaion amodioari.
es
Pero s?lo yo pod?a medir cu?nta actitud fermenta en lo hondo de la dulzura, qu? desesperanza se oculta en la abnegaci?n, cu?nto odio se mezcla con el amor.
fr
Mais j'?tais seul ? mesurer combien d'?cret? fermente au fond de la douceur, quelle part de d?sespoir se cache dans l'abn?gation, quelle haine se m?lange ? l'amour.
en
But I was the only one to measure how much bitter fermentation there is at the bottom of all sweetness, or what degree of despair is hidden under abnegation, what hatred is mingled with love.
eu
Pertsona iraindu batek aurpegira jaukikatua zidan bere buruaren eskaintzaren froga;
es
Un ser insultado me arrojaba a la cara aquella prueba de devoci?n;
fr
Un ?tre insult? me jetait ? la face cette preuve de d?vouement ;
en
A being deeply wounded had thrown this proof of devotion at my very face;
eu
dena galtzeko beldur z?n haur batek asmatua zuen, asmatu, berari sekulako atxikia geldi nenkion modua.
es
un ni?o, temeroso de perderlo todo, hab?a hallado el medio de atarme a ?l para siempre.
fr
un enfant inquiet de tout perdre avait trouv? ce moyen de m'attacher ? jamais ? lui.
en
a boy fearful of losing all had found this means of binding me to him forever.
eu
Sakrifizio haren bitartez babestu egingo ninduela pentsatu bazuen, ai ene, zeinen eskaski maitatua ez ote zuen ikusi bere burua, gerta lekidakeen gaitzik okerrena bera galtzea izango litzatekeela ez ohartzeko!
es
Si hab?a esperado protegerme mediante su sacrificio, debi? pensar que yo lo amaba muy poco para no darse cuenta de que el peor de los males era el de perderlo.
fr
S'il avait esp?r? me prot?ger par ce sacrifice, il avait d? se croire bien peu aim? pour ne pas sentir que le pire des maux serait de l'avoir perdu.
en
Had he hoped to protect me by such a sacrifice he must have deemed himself unloved indeed not to have realized that the worst of ills would be to lose him.
eu
Atertu zitzaizkidan malkoak:
es
Las l?grimas cesaron;
fr
Les larmes prirent fin :
en
The tears ceased;
eu
niregana hurbiltzen zir?n handikiek ez zuten haboro beren begirada nire aurpegitik apartatu beharrik, ordura arte, negar egiteari likits edo lizun baileritzaten, egiten zuten bezala.
es
los dignatarios que se me acercaban no ten?an ya que desviar la mirada de mi rostro, como si llorar fuera obsceno.
fr
les dignitaires qui s'approchaient de moi n'avaient plus ? d?tourner leur regard de mon visage, comme s'il ?tait obsc?ne de pleurer.
en
the dignitaries who approached me were no longer obliged to avoid glancing at me (as if weeping were a thing obscene).
eu
Berriro ekin nion ereduzko nekazal etxaldeak eta garastapen-ubideak bisitatzeari;
es
Se reanudaron las visitas a las granjas modelo y a los canales de irrigaci?n;
fr
Les visites de fermes mod?les et de canaux d'irrigation recommenc?rent ;
en
Visits to model farms and irrigation canals were renewed;
eu
bete egin behar ziren orduak, nola edo hala.
es
poco importaba la forma en que pasara mi tiempo.
fr
peu importait la mani?re d'employer les heures.
en
it mattered little how the hours were spent.
eu
Nire hondamendia zela eta ez zela, hamaika mila zurrumurru ergel hasia zen bazterretan barreiatzen;
es
 
fr
 
en
 
