Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007
)
eu
-Neu naiz pagatzaile, neu naiz Landgravea hemengo aldiz.
es
-Yo soy quien paga; yo soy landgrave actualmente.
fr
-C'est moi qui paye, je suis landgrave pr?sentement.
en
"'Tis I who pay, I am landgrave for the nonce.
eu
Ziskua hutsik baneuka, zer egingo zenukete, lagunok?
es
Si mi talego estuviese vac?o, ?qu? har?ais, camaradas?
fr
Si mon escarcelle ?tait vide, que feriez-vous, camarades ?
en
If my wallet were empty, what would you do, comrades?
eu
Feldro bigunez eginiko burukoa hartuko zenukete eta karolus betea dela ikusiko zenukete, bai hondoan bai ertzetan.
es
Coger?ais mi sombrero de fieltro blando y os encontrar?ais con que est? lleno de carolus, tanto en el fondo como en los bordes.
fr
Vous prendriez mon couvre-chef de feutre mou et trouveriez qu'il est plein de carolus, tant au fond que sur les bords.
en
You might take my soft felt headgear and you might find it full of carolus, in the crown as well as round the brim."
eu
-Utz iezaguzu haztatzen-zioten denek batera.
es
-D?janos tentar-dec?an todos a la vez.
fr
-Laisse-nous t?ter, disaient-ils tous ensemble.
en
"Let us feel," cried they all with one accord.
eu
Eta hasperen eginik, nabaritzen zituzten atzamarren artean urregorrizko karolusaren tamainako txanpon handiak.
es
Y suspirando sent?an entre sus dedos grandes piezas de las mismas dimensiones de los carolus de oro.
fr
Et soupirant, ils y sentaient entre leurs doigts de grandes pi?ces ayant la dimension de carolus d'or.
en
And sighing they felt in it between their fingers large coins of the size and dimensions of gold carolus.
eu
Baina haietako batek halako konfiantzaz haztatzen zuen, eze Ulenspiegelek haserre egin behar izan zion:
es
Pero uno de ellos lo manoseaba con tanta confianza, que Ulenspiegel se apresur? a recogerlo, exclamando:
fr
Mais l'un d'eux le maniait avec tant d'amiti? qu'Ulenspiegel le reprit, disant :
en
But one among them handled it so lovingly that Ulenspiegel took it back, saying:
eu
-Esneketari sutsu hori, jakin egin behar da jezteko ordua arte itxaroten.
es
-Lechero impetuoso: hay que esperar la hora del orde?o.
fr
-Laitier imp?tueux, il faut savoir attendre l'heure de traire.
en
"Impetuous dairy man, you must learn to await the milking hour."
eu
-Emon iezadazu zure kapeluaren erdia-zioen Smaedlyk broeder-ak.
es
-Dame la mitad de tu sombrero-dec?a el sma?ldelyke broeder.
fr
-Donne-moi la moiti? de ton chapeau, disait le Smaedelyk broeder :
en
"Give me the half of your hat," said the Smaedelyke broeders.
eu
-Ez-erantzun zuen Ulenspiegelek-ez dut gura zoroaren garuna eduki dezazun, erdia gerizpean eta erdia eguteran.
es
-No-respond?a Ulenspiegel-; no quiero que tengas cabeza de loco, mitad a la sombra y mitad al sol.
fr
-Non, r?pondait Ulenspiegel, je ne veux pas que tu aies une cervelle de fou, la moiti? ? l'ombre et l'autre au soleil.
en
"Nay," answered Ulenspiegel, "I don't want you to have a madman's brain, one half in the shade and the other in the sun."
eu
Gero, bere buru-estalkia baes-ari emonda:
es
Despu?s dio el sombrero al amo de la posada, dici?ndole:
fr
Puis donnant son couvre-chef au baes.
en
Then giving his headgear over to the baes:
eu
-Gorde ezazu ondo, beroa dago eta.
es
-Gu?rdalo con cuidado, que est? caliente.
fr
-Toi, dit-il, garde-le toutefois, car il est chaud.
en
"You," said he, "do you keep it in any case, for it is hot.
eu
Ni irten egin behar naiz barrua arintzen.
es
Yo voy a fuera a desocuparme.
fr
Quant ? moi, je vais me vider dehors.
en
For my part, I am going out to ease me."
eu
Hala egin zuen, eta ostalariak kapelua gorde zuen.
es
As? lo hizo, y el de la posada guard? el sombrero.
fr
Il le fit, et l'h?te garda le chapeau.
en
He went, and the host took charge of the hat.
eu
Ostatutik irtenda nekazariarengana joan zen, asto gainean jarri eta Embden aldera doan bidea hartu zuen antxintxiketan.
es
En cuanto sali? fue a casa del aldeano, mont? en el burro y camin? a buen paso por la carretera que conduce a Embden.
fr
Bient?t il sortit de l'auberge, alla chez le paysan, monta sur son ?ne et courut le grand pas sur la route qui m?ne ? Embden.
en
Presently he left the inn, went to the peasant's cottage, got up upon his ass, and went off full speed along the road that leads to Embden.
eu
Smaedelyke broeder-ek, itzultzen ez zela ikusita, elkarri:
es
Los smaedelyke broaders, al ver lo que tardaba, se dec?an:
fr
Les Smaedelyke broeders, ne le voyant pas revenir, s'entredisaient :
en
The Smaedelyke broeders, not seeing him come back, said one to another:
eu
-Joan egin ote da?
es
-?Se liabr? marchado?
fr
-Est-il parti ?
en
"Has he gone?
eu
Nork ordainduko du egindakoa?
es
?Qui?n pagar? la cuenta?
fr
Qui payera la d?pense ?
en
Who will pay the charges?"
eu
Baes-ak, dardara batean, aiztoarekin ireki zuen Ulenspiegelen kapelua.
es
El posadero, miedoso, abri? con un cuchillo el sombrero de Ulenspiegel.
fr
Le baes, saisi de peur, ouvrit d'un coup de couteau le chapeau d'Ulenspiegel.
en
The baes, seized with fear, cut open Ulenspiegel's hat with a knife.
eu
Baina, karolusen ordez, ez zuen idoro burdingorrizko talotxo ziztrin batzuk besterik feldroaren eta alozaren artean.
es
Pero en lugar de carolus s?lo encontr? entre el fieltro y el forro unas deleznables fichas de cobre.
fr
Mais, au lieu de carolus, il n'y trouva entre le feutre et la doublure que de m?chants jetons de cuivre.
en
But instead of the carolus, he found nothing in it between the felt and the lining but worthless copper counters.
eu
Smaedelyke broeder-ei oldartu zitzaien orduan:
es
-Hermanos en truhaner?a:
fr
S'emportant alors contre les Smaedelyke broeders, il leur dit :
en
Raging then against the Smaedelyke broeders he said to them:
eu
-Gaizkileen anaidikook, ez zarete hemendik irtengo jantzi guztiak bertan laga barik, atorra izan ezik.
es
no saldr?is de aqu? si no dej?is todas vuestras ropas, excepto las camisas.
fr
-Fr?res en friponnerie, vous ne sortirez pas d'ici que vous n'y ayez laiss? tous vos v?tements, la chemise seule except?e.
en
"Brothers of roguery, ye shall not stir out of here save leaving behind all your clothes except only your shirts."
eu
Eta osoro erantzi behar izan zuten egindako zorra ordaintzearren.
es
Y tuvieron que desnudarse todos para pagar a escote.
fr
Et ils durent se d?pouiller tous pour payer leur ?cot.
en
And they had every man to strip off his clothes to pay his shot.
eu
Eta horrela joan ziren atorra-hutsik mendi-ibarretan, ez zutelako saldu gura ez gurdia ez behorra.
es
As? fueron en camisa por montes y valles, porque no hab?an querido vender su caballo ni su carro.
fr
Ils all?rent ainsi en chemise par monts et par vaux, car ils n'avaient pas voulu vendre leur cheval ni leur chariot.
en
In this fashion they went in their shirts over hill and dale, for they would by no means sell their horse nor their cart.
eu
Eta denek, horren deitoragarri ikusita, ogia, garagardoa eta zenbaitetan okela ematen zieten; lapurrek larrugorrituak zirela esaten baitzuten bazter guztietan.
es
Y todos, vi?ndoles tan m?seros, les daban con la mejor voluntad pan, cerveza y a veces carne, porque ellos aseguraban en todas partes que hab?an sido despojados por unos ladrones.
fr
Et chacun, les voyant si piteux, leur donnait volontiers ? manger du pain, de la bi?re et quelquefois de la viande ; car ils disaient partout qu'ils avaient ?t? d?pouill?s par des larrons.
en
And all that beheld them in so pitiable a plight, gave them freely bread to eat, beer, and sometimes meat; for everywhere they told the tale how they had been despoiled by robbers.
eu
Eta denen artean ez zeukaten praka parea baino.
es
Y entre todos no ten?an m?s que unos pantalones.
fr
Et ils n'avaient ? eux tous qu'un haut-de-chausses.
en
And among the lot they had but one pair of breeches.
eu
Eta horrela itzuli ziren atorra-hutsik Sluys-era, gurdian dantzari eta rommel-pot-a jotzen.
es
Y as? volvieron a Sluys en camisa, danzando en su carro y tocando el rommel-pot.
fr
Et ainsi ils revinrent ? Sluys en chemise, dansant dans leur chariot et jouant du rommel-pot.
en
And thus they came back to Sluys in their shirts, dancing in their cart and playing the rommel-pot.
eu
60
es
LX
fr
LX
en
LX
eu
Bitartean, Jefen lepoan arretxiko zihoan Ulenspiegel Lunebourgeko dukearen lur eta paduretan zehar.
es
Entre tanto, Ulenspiegel, a horcajadas sobre el lomo de Jef, atravesaba las tierras y marismas del duque de Lunebourg.
fr
Dans l'entre-temps, Ulenspiegel califourchonnait sur le dos de Jef ? travers les terres et marais du duc de Lunebourg.
en
Meanwhile Ulenspiegel bestrode the back of Jef through the lands and the marshes of the Duke of Lunebourg.
eu
Flandriarrek Water-Signork esaten diote duke honi, haren eremuak hezeak direlako beti.
es
Los flamencos llaman a este duque Water-Signorke, a causa de que siempre hay humedad en sus Estados.
fr
Les Flamands nomment ce duc Water-Signorke, ? cause qu'il fait toujours humide chez lui.
en
The Flemings call this duke Water-Signorke because it is always damp in his country.
eu
Zakur batek baino zintzoago egiten zuen Jefek Ulenspiegelen esana, bruinbier-a edaten zuen, zalutasunaren antzean maisu litzatekeen hungariar batek baino hobeto egiten zuen dantza, ez zuen agindu handirik behar hildakoarena egiteko eta bizkarrez etzateko.
es
Jef obedec?a a Ulenspiegel como un perro: beb?a bruinbier, bailaba mejor que un h?ngaro maestro en artes de agilidad, hac?a el muerto y se acostaba sobre las espaldas a la menor se?al.
fr
Jef ob?issait ? Ulenspiegel comme un chien, buvait de la bruinbier, dansait mieux qu'un Hongrois ma?tre ?s arts de souplesses, faisait le mort et se couchait sur le dos au moindre signe.
en
Jef obeyed Ulenspiegel like a dog, drank bruinbier, danced better than a Hungarian master of arts in posturing, pretended to be dead and lay down on his back at the least signal.
eu
Ulenspiegelek bazekien Lunebourgeko dukea, bekozko eta minduta Ulenspiegelek iseka egin ziolako Darmstadt-en Hesseko landgravearen aurrean, debekatua ziola bere lurraldean sartzea, urkabea zigor.
es
Ulenspiegel sab?a que el duque de Lunebourg, mollino y enojado por lo que Ulenspiegel se burl? de ?l en Darmstadt en presencia del landgrave de Hesse, le hab?a prohibido la entrada en sus tierras, bajo pena de horca.
fr
Ulenspiegel savait que le duc de Lunebourg, marri et f?ch? de ce qu'Ulenspiegel s'?tait gauss? de lui, ? Darmstadt, en la pr?sence du landgrave de Hesse, lui avait interdit l'entr?e de ses terres sous peine de la hart.
en
Ulenspiegel knew that the Duke of Lunebourg, annoyed and angry at Ulenspiegel's making a mock of him at Darmstadt before the landgrave of Hesse, had forbidden him to set foot on his territories on pain of the halter.
eu
Ustekabean hor ikusi du Bere Gorentasun Duke hura eta bera, eta odolgaiztoa zela zekienez, izutu egin zen.
es
De repente vio venir a Su Alteza Ducal en persona, y como sab?a que era muy violento, le entr? un miedo espantoso.
fr
Soudain il vit venir Son Altesse Ducale en personne et comme il savait qu'elle ?tait violente, il fut pris de peur.
en
Suddenly he saw His Ducal Highness in person, and as he knew it was a hasty and violent Highness, he was seized with fright.
eu
Astoari:
es
Hablando a su asno, dijo:
fr
Parlant ? son ?ne :
en
Speaking to his ass:
eu
-Jef, hona non datorren Lunebourgeko monsinorea.
es
-Jef:
fr
-Jef, dit-il, voici monseigneur de Lunebourg qui vient.
en
"Jef," said he, "here is Monseigneur of Lunebourg coming.
eu
Sokaren azkura nabari dut saman, baina ez dadila borreroa izan hazka egingo didana!
es
ese que viene es el se?or de Lunebourg. Siento en el cuello una gran picaz?n de cuerda;
fr
J'ai au cou une grande d?mangeaison de corde ;
en
I feel a sore itch of rope on my neck;
eu
Jef, gura nuke hazka egitea, baina ez urkatzea.
es
pero que no sea el verdugo quien me rasque. Jef:
fr
mais que ce ne soit pas le bourreau qui me gratte !
en
but may it not be the hangman that will scratch me for it.
eu
Egizu kontu anaiak garela txirotasunean eta belarri luzetan, egizu kontu zelako lagun ona galduko zenukeen ni galduta.
es
yo quiero ser rascado; pero no ahorcado. Piensa que somos hermanos en la miseria y en las orejas largas;
fr
Jef, je veux bien ?tre gratt?, mais non pendu. Songe que nous sommes fr?res en mis?re et longues oreilles ;
en
Jef, I would gladly be scratched, but not hanged. Think that we are brothers in distress and long ears;
eu
Eta, Ulenspiegelek begiak lehortzen zituela, arrantzaka hasi zen Jef.
es
Y Ulenspiegel se secaba los ojos y Jef empezaba a rebuznar.
fr
Et Ulenspiegel s'essuyait les yeux, et Jef commen?ait ? braire.
en
And Ulenspiegel wiped his eyes, and Jef began to bray.
eu
Berbeta jarraituz:
es
Continuando su discurso a?adi? Ulenspiegel:
fr
Continuant son propos :
en
Continuing his discourse:
eu
-Pozkiro bizi gara elkarrekin, edo itun, zer gerta halantxe;
es
-Vivimos juntos alegre o tristemente, seg?n los acontecimientos.
fr
-Nous vivons ensemble joyeusement, lui dit Ulenspiegel, ou tristement, suivant l'occurrence ;
en
"We live together in mirth," said Ulenspiegel to him, "or in moan, according to circumstances;
eu
gomutan daukazu, Jef?
es
?No te acuerdas, Jef?
fr
t'en souviens-tu, Jef ?
en
do you remember, Jef?..."
eu
-Astoak arrantzaka ziharduen, gose baitzen-.
es
-El asno continuaba rebuznando porque sent?a hambre-.
fr
-L'?ne continuait de braire, car il avait faim.
en
The ass continued to bray, for he was hungry.
eu
Eta ezingo nauzu inoiz ahaztu, izan ere zein da adiskidego sendoa, ezpada poz berarekin barre eta pena berarekin negar egiten duena?
es
Y t? no podr?s olvidarme nunca, porque ?qu? amistad es fuerte sino aquella que r?e las mismas alegr?as y llora las mismas penas? Jef:
fr
-Et tu ne pourras jamais m'oublier, disait son ma?tre, car quelle amiti? est forte sinon celle qui rit des m?mes joies et pleure des m?mes peines !
en
"And you will never be able to forget me," said his master, "for what friendship is strong but that which laughs with the same joy and weeps with the same distress!
eu
Jef, bizkarrez etzan behar duzu.
es
es preciso que te eches sobre la espalda.
fr
Jef, il faut te mettre sur le dos.
en
Jef, you must get down on your back."
eu
Esana egin zuen asto otzanak, eta dukeak lau hankaz gora ikusi zuen.
es
El bondadoso asno obedeci?, y fue visto por el duque con las cuatro pezu?as por el aire.
fr
Le doux ?ne ob?it et fut vu par le duc les quatre sabots en l'air.
en
The gentle ass obeyed, and was seen by the duke with all four hoofs in the air.
eu
Ulenspiegel sabelaren gainean jesarri zitzaion berehala.
es
Ulenspiegel se agarr? con presteza al vientre del roc?n.
fr
Ulenspiegel s'assit prestement sur son ventre.
en
Ulenspiegel quickly took seat on his belly.
eu
Hurreratu zen dukea.
es
El duque vino hacia ?l y dijo:
fr
Le duc vint ? lui.
en
The duke came to him.
eu
-Zer egiten duzu hor? Ez dakizu nire azken dekretuaz debekatu egin dizudala, soka zigor, zure hanka zikina neure herrian sartzea?
es
-?Qu? haces ah?? ?Ignoras que por mi ?ltimo decreto he prohibido, bajo pena de horca, que pises mis tierras?
fr
dit-il. Ignores-tu que, par mon dernier placard, je t'ai d?fendu, sous peine de la corde, de mettre ton pied poudreux en mes pays ?
en
"What dost thou here?" said he, "knowest thou not that in my last edict I forbade thee under pain of the rope to set thy dusty foot on my territory?"
