Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007
)
eu
lehendabiziko adarrera iritsia zen zakurra pasatu zenean eta Ulenspiegelek harria jaurti zion burura.
es
El animal se detuvo e intent? subir al ?rbol para morder a Ulenspiegel; pero no pudo y cay? sin vida.
fr
Le chien s'arr?ta et tristement et raidement voulut monter sur l'arbre et mordre Ulenspiegel, mais il ne le put et tomba pour mourir.
en
The dog stopped, and wretchedly and stiffly tried to get up the tree and bite Ulenspiegel, but he could not, and fell back to die.
eu
Zakurra gelditu egin zen eta ilun baizen elkor gura izan zuen zuhaitzean gora egin Ulenspiegeli haginka egiteko, baina ezin izan zuen eta zerraldo jausi zen.
es
Ulenspiegel no experiment? ninguna alegr?a, y mucho menos cuando al descender del ?rbol advirti? que el perro no ten?a la garganta seca como acostumbran sus semejantes atacados de rabia.
fr
Ulenspiegel n'en fut pas joyeux, et bien moins lorsque, descendant de l'arbre, il s'aper?ut que le chien n'avait pas la gueule s?che ainsi que l'ont de coutume ses pareils atteints de malerage.
en
Ulenspiegel was nowise glad at this, and still less when, coming down from the tree, he perceived that the dog's mouth was not dry and parched as is usual when these animals are smitten with the hydrophobia.
eu
Ulenspiegel ez zen poztu, eta are gutxiago zuhaitzetik jaitsita ohartu zenean zakurrak ez zeukala ahoa siku, amorruak jotakoan haren tartekoek eduki ohi duten gisan. Gero, larruari erreparatuta, ederra zela ikusi zuen eta salgarria, kendu zion, garbitu zuen, eskegi zuen bere makilan, eduki zuen eguzkitan lehortzen apur bat, eta zakutoan gorde zuen azkenik.
es
Luego, contemplando su piel, vio que era magn?fica y que muy bien podr?a venderla; se la quit?, la lav?, la colg? en su palo, la dej? secar un poco al sol y la meti? en su saco. El hambre y la sed le atormentaban cada vez m?s.
fr
Puis, consid?rant sa peau, il vit qu'elle ?tait belle et bonne ? vendre, la lui enleva, la lava, la pendit ? son ?pieu, la laissa se s?cher un peu au soleil, puis la mit dans sa gibeci?re.
en
Then studying his skin, he saw it was fine and good to sell, stripped him of it, washed it, hung it on his staff, let it dry a little in the sun, and then put it away in his satchel.
eu
Gose-egarriak gero eta larriago hilduratzen zuen, baserri askotan sartu zen baina ez zen ausartu larrua saltzen, zakurra baserritarrarena izango ote zen beldurrez.
es
Entr? en muchas granjas, sin atreverse a vender la piel por temor a que el perro hubiera pertenecido a alguno de aquellos aldeanos.
fr
La faim et la soit le tourmentant davantage, il entra dans plusieurs fermes, n'osa y vendre sa peau, de crainte qu'elle ne t?t celle d'un chien ayant appartenu au paysan.
en
Hunger and thirst tormented him more and more, and he went into many farmhouses, not daring to offer his skin for sale, for fear that it might have belonged to one of the farmers' dogs.
eu
Ogia eskatu eta ukatu.
es
Pidi? pan y no se lo dieron.
fr
Il demanda du pain on le lui refusa.
en
He asked for bread, and was refused it.
eu
Gaua zetorren.
es
La noche se le echaba encima.
fr
La nuit venait.
en
Night came on.
eu
Bernak ahul zeuzkan, ostatu txiki batean sartu zen.
es
Sus piernas estaban cansadas. Entr? en un peque?o mes?n.
fr
Ses jambes ?taient lasses, il entra dans une petite auberge.
en
His limbs were weary, he went into a little inn.
eu
Beasinne xaharrak larrua hildakoaren antzekoa zeukan zakur eztulkari bat laztantzen zuen.
es
Vi? que la due?a, ya de mucha edad, acariciaba a un perro viejo que tos?a y cuya piel era semejante a la del muerto.
fr
Il y vit une vieille baesine qui caressait un vieux chien tousseux dont la peau ?tait semblable ? celle du mort.
en
There he beheld an ancient baesine caressing a wheezy old dog whose skin was like a dead man's.
eu
-Nondik zatoz, bidazti hori?
es
-?De d?nde vienes, viajero?
fr
-D'o? viens-tu, voyageur, lui demanda la vieille baesine.
en
"Whence comest thou, traveller?" asked the aged baesine.
eu
-Erromatik nator, mukaiak hondatua zeukan papajaunaren zakurra sendatzetik. -Erromako Jauna ikusi duzu beraz?
es
-Vengo de Roma, donde he curado al perro del Papa de una pituita que le molestaba extraordinariamente. -?T? has visto al Papa?
fr
-Je viens de Rome, o? j'ai gu?ri le chien du Pape d'une pituite qui le g?nait extraordinairement.
en
Ulenspiegel made answer: "I come from Rome, where I healed the Pope's dog of a sorry rheum that grieved him sore."
eu
-itaundu zuen atsoak garagardo godaleta eskainiz.
es
-agreg? ella, alarg?ndole un vaso de cerveza.
fr
-Tu as donc vu le Pape ? lui dit-elle en lui tirant un verre de bi?re.
en
"Then thou hast seen the Pope?" said she to him, drawing him a glass of beer.
eu
-Tamalez-esan zuen Ulenspiegelek godaleta hustuz-, bere oin saindua eta bere oski saindua musukatu baino ezin izan dut egin.
es
-dijo Ulenspiegel, despu?s de vaciar el vaso-; s?lo se me lia permitido besar su pie sagrado y su santa sandalia.
fr
-H?las ! dit Ulenspiegel vidant le verre, il m'a seulement ?t? permis de baiser son pied sacr? et sa sainte pantoufle.
en
"Alas!" said Ulenspiegel, emptying the glass, "I have but been permitted to kiss his holy foot and his holy slipper."
eu
Bitartean, baesinne-aren zakur zaharrak eztulka ziharduen karkasa jaurti barik.
es
Entre tanto, el perro viejo de la due?a tos?a sin esputar.
fr
Cependant le vieux chien de la baesine toussait et ne crachait point.
en
All this while the baesine's old dog was coughing, but without spitting.
eu
-Noiz egin duzu hori? -jakin gura atsoak.
es
-?Cu?ndo hiciste eso? -pregunt? la vieja.
fr
-Quand fis-tu cela ? demanda la vieille.
en
"When didst thou do this?" asked the old woman.
eu
-Aurreko hilean-erantzun zuen Ulenspiegelek-, iritsi nintzen, begira neuzkan, eta atean jo nuen "Nor da?" galdetu zuen Bere Saindutasun Txit Sainduaren ganberazain goikardinal, goisekretu, goibereziak.
es
-El mes pasado-respondi? Ulenspiegel-llegu?, ya me esperaban y llam? a la puerta. "?Qui?n es", pregunt? el camarero archicardenal, archisecretario archiextraordinario de Su Sant?sima Santidad.
fr
-Le mois avant-dernier, r?pondit Ulenspiegel, j'arrivai, ?tant attendu, et frappai ? la porte " Qui est l? ?
en
"The month before the last," answered Ulenspiegel, "I arrived, being looked for, and knocked at the door.
eu
"Neu naiz, monsinore kardinala-erantzun nuen-, Flandriatik nator beren-beregi Aita Erromakoaren oina musukatu eta bere zakurrari muskaia sendatzeko. -A, zu zara, Ulenspiegel?
es
"Soy yo-respond?-se?or cardenal, que vengo de Flandes expresamente para besar el pie al Papa y curar de la pituita a su perro." "?Ah! ?eres tu, Ulenspiegel?
fr
demanda le cam?rier archicardinal, archisecret, archiextraordinaire de Sa Tr?s Sainte Saintet?. -C'est moi, r?pondis-je, monseigneur cardinal, qui viens de Flandre express?ment pour baiser le pied du Pape et gu?rir son chien de la pituite. -Ah !
en
'Who is there?' asked the chamberlain arch-cardinal, arch-privy, arch-extraordinary to His Most Holy Holiness.' ''Tis I,' I answered, 'Monseigneur Cardinal, come from Flanders expressly to kiss the Pope's foot and heal his dog of his rheum.' 'Ah!
eu
-esan zuen papajaunak ate txiker baten ostetik-.
es
-dijo el Papa hablando al otro lado de una puertecilla.
fr
c'est toi, Ulenspiegel ? dit le Pape parlant de l'autre c?t? d'une petite porte.
en
'tis thou, Ulenspiegel?' said the Pope, speaking from the other side of a little door.
eu
Bozkarioz hartuko zintuzket, baina oraintxe ez da posibile.
es
Tendr?a mucho gusto en verte, pero es imposible ahora.
fr
Je serais bien aise de te voir, mais c'est chose impossible pr?sentement.
en
'I would rejoice to see thee, but that is a thing for the moment impossible.
eu
Ebazpen Sainduek eragotzia didate begitartea atzerritarrei erakustea labana saindua masailean ari zaidanean. -Damurik!
es
Me est? prohibido por las Santas Decretales mostrar mi cara a los extranjeros cuando ha pasado por ella la santa navaja de afeitar. "?Ay! -dije-?Qu? desgraciado soy!
fr
-H?las ! dis-je, je suis bien infortun?, moi qui viens de si lointains pays pour baiser le pied de Votre Saintet? et gu?rir son chien de la pituite.
en
I am forbidden by the Holy Decretals to display my face to strangers when the holy razor is being passed over it.' 'Alas!' said I, 'I am an unfortunate man, I that am come from a land so far to kiss Your Holiness his foot and cure his dog of the rheum.
eu
-esan nuen neuk-, ondo zorigaiztokoa naiz, Bere Saindutasunaren oina musukatu eta bere zakurraren muskaia sendatzeko hain urrundik etorrita. Poz horixe hartu barik etxeratu behar ote dut?
es
Yo que vengo de tan lejanos pa?ses para besar el pie a Vuestra Santidad y curar de la pituita a vuestro perro, ?me tendr? que volver sin haber experimentado esa satisfacci?n?" "No-dijo el Santo Padre."
fr
Faut-il m'en retourner sans ?tre satisfait ? -Non, dit le Saint-P?re ;
en
Must I indeed return without being satisfied?' 'Nay,' said the Holy Father;
eu
-Ez!
es
Despu?s le o? gritar:
fr
puis je l'entendis criant :
en
and then I heard him call.
eu
-esan zuen papajaunak, gero deiadar egin zuen-: Goiganberazaina, eraman ezazu ene besaulkia ateraino eta heda ezazu behean daukan leihatila".
es
"Archicamarero: deslizad mi silla hasta la puerta y abrid el ventanillo que hay abajo.
fr
-Archicam?rier, glissez mon fauteuil jusqu'? la porte et ouvrez le petit guichet qui est au bas. Ce qui se fit.
en
'Arch-chamberlain, roll my chair as far as the door, and open the little wicket at the foot of the door.' The which was done.
eu
Hala egin zuten. Eta leihatilatik urrezko oskian sarturiko oina azaldu zen eta trumoia legez berba egiten zuen ahotsa entzun nuen, esaten:
es
As? lo hicieron. Y vi pasar por el ventanillo un pie calzado con una sandalia de oro, y o? una voz de trueno que dec?a:
fr
-Et je vis passer par le guichet un pied chauss? d'une pantoufle d'or, et j'entendis une voix, parlant comme un tonnerre, disant :
en
And I beheld thrust through the wicket a foot shod with a golden slipper, and I heard a voice, speaking like a peal of thunder, saying:
eu
"Hauxe duzu Printzeetan Printze, Erregeetan Errege, Inperatoretan Inperatore denaren oin izigarria.
es
"Este es el pie formidable del Pr?ncipe de los Pr?ncipes, del Rey de los Reyes, del Emperador de los Emperadores.
fr
" Ceci est le pied redoutable du Prince des Princes, du Roi des Rois, de l'Empereur des Empereurs.
en
'This is the redoubtable foot of the Prince of Princes, King of Kings, Emperor of Emperors.
eu
Eman iezaiozu pot, giristino horrek, txapin sakratuari". Eta musu eman nion oski sainduari, eta oin hartatik sortzen zen lurrin zerutiarrak baltsamatu egin zidan sudurra.
es
Besa, cristiano, besa la santa sandalia. Y yo bes? la santa sandalia y sent? la nariz embalsamada por el celeste perfume que se desprend?a de aquel pie.
fr
Baise, chr?tien, baise la sainte pantoufle. " Et je baisai la sainte pantoufle, et j'eus le nez tout embaum? du c?leste parfum qui s'exhalait de ce pied.
en
Kiss it, Christian man, kiss the holy slipper.' And I kissed the holy slipper, and my nose was sweetly filled with the celestial perfume that was exhaled from that foot.
eu
Gero leihatila zarratu egin zen, eta ahots ikaragarri hark berak esan zidan itxaroteko.
es
Despu?s, el ventanillo se cerr?, y la misma voz formidable me dijo que esperara.
fr
Puis le guichet se referma, et la m?me redoutable voix me dit d'attendre.
en
Then the wicket was shut again, and the same formidable voice bade me to wait.
eu
Ireki zen ostera leihatila eta han azaldu zen, barka ezazu, zahagia legez puztutako eta triparen handiaz hanka-zabal ibili behar zuen animalia ilebako, bekartsu, eztulkari bat.
es
El ventanillo volvi? a abrirse, y sali? de ?l, con perd?n, un animal pel?n, lega?oso, tosedor, hinchado como un odre y que andaba despatarrado por la excesiva anchura de su barriga.
fr
Le guichet se rouvrit et il en sortit, sauf votre respect, un animal au poil pel?, chassieux, tousseux, gonfl? comme une outre et forc? de marcher les pattes ?cart?es, ? cause de la largeur de sa bedaine.
en
The wicket opened once more, and from it there issued, with all due respect, an animal bereft of its hair, blear-eyed, coughing, swollen like a wine skin and forced to walk with its legs straddling by reason of the hugeness of its belly.
eu
Papajaunak berbaren mesedea egin zidan berriro:
es
El Santo Padre se dign? hablarme otra vez en estos t?rminos:
fr
Le Saint-P?re daigna parler encore :
en
"The Holy Father deigned to address me again:
eu
"Ulenspiegel-esan zuen-, beha ezazu ene ora;
es
"Ulenspiegel:
fr
-Ulenspiegel, dit-il, tu vois mon chien ;
en
'Ulenspiegel,' said he, 'thou dost look upon my dog;
eu
muskaiak eta heretikoei hautsi genizkien hezurrak murruskatuz hartu eritarzunek makaldua da.
es
mira mi perro. Fue atacado de pituita y otras enfermedades por roer huesos de herejes.
fr
il fut pris de pituite et d'autres maladies en rongeant des os d'h?r?tiques auxquels on les avait rompus.
en
he was seized with a rheum and other maladies through gnawing the bones of heretics that had been broken for them.
eu
Senda ezazu, seme: ez zaizu dolutuko".
es
C?ralo, hijo m?o, que no te pesar?."
fr
Gu?ris-le, mon fils : tu t'en trouveras bien.
en
Cure him, my son; thou wilt have much good thereby.'"
eu
-Edan ezazu-esan zuen atsoak.
es
-Bebe-dijo la vieja.
fr
-Verse, r?pondit Ulenspiegel.
en
"Pour out," answered Ulenspiegel.
eu
-Bete-erantzun zuen Ulenspiegelek, bere autua jarraituz-.
es
-Echa-respondi? Ulenspiegel, prosiguiendo su relaci?n-.
fr
Poursuivant son propos :
en
Continuing his tale:
eu
Neuk osaturiko edabe miresgarriarekin purgatu nuen zakurra.
es
Purgu? al perro, sirvi?ndome de una bebida maravillosa por m? mismo compuesta.
fr
Je purgeai, dit-il, le chien ? l'aide d'une boisson mirifique par moi-m?me compos?e.
en
"I purged the dog," said he, "by the aid of a wonder-working draught concocted by myself.
eu
Hiru egunez eta hiru gauez egin zuen txiza, eta sendatu zen.
es
Orin? sin cesar durante tres d?as y tres noches, y fue curado.
fr
Il en pissa pendant trois jours et trois nuits, sans cesse, et fut gu?ri.
en
He made water through this for three days and three nights without ceasing, and was cured."
eu
-Jesus God en Maria! -egin zuen atsoak-.
es
-?Jes?s, Mar?a y Jos?! -dijo la vieja-.
fr
-Jesus God en Maria! dit la vieille ;
en
"Jesus God en Maria!" said the old woman;
eu
Utz iezadazu musu ematen, erromes loriatsua, Aita Saindua ikusi duzun horrek sendatuko duzu nire zakurra.
es
D?jame besarte, glorioso peregrino que has visto al Papa y podr?s tambi?n curar a mi perro.
fr
laisse-moi te baiser, glorieux p?lerin, qui as vu le Pape et pourras aussi gu?rir mon chien.
en
"let me kiss thee, glorious pilgrim, who hast seen the Pope and mayst also cure my dog."
eu
Baina Ulenspiegelek, atsoaren musuei ihes eginik:
es
Pero Ulenspiegel, esquivando los besos de la vieja, la dijo:
fr
Mais Ulenspiegel, ne se souciant point des baisers de la vieille, lui dit :
en
But Ulenspiegel, recking little of the old woman's kisses, said to her:
eu
-Txinal saindua ezpainez ukitu duenak ezin dezake, urte bitan, ezein andraren musurik hartu.
es
-Los que han tocado con los labios la santa sandalia, no pueden, hasta pasados dos a?os, recibir besos de ninguna mujer.
fr
-Ceux qui ont touch? des l?vres la sainte pantoufle ne peuvent, end?ans les deux ans, recevoir les baisers d'aucune femme.
en
"Those who have touched with their lips the holy slipper may not within a space of two years receive the kisses of any woman.
eu
Eman iezazkidazu parrilako ederren batzuk, odoloste bat edo bi eta garagardoa eskas barik, eta halako ahots gardena emango diot zure zakurrari, eze Abemariak kantatu ahal izango ditu eliza nagusiko koruan.
es
Dame primero de comer alg?n buen asado, una morcilla o dos y cerveza abundante, y yo har? que tu perro tenga una voz tan clara, que podr? cantar Avemar?as en la en el coro de la iglesia mayor.
fr
Donne-moi ? souper quelques bonnes carbonnades, un boudin ou deux et de la bi?re ? suffisance, et je ferai ? ton chien une voix si claire qu'il pourra chanter les av?s en la au jub? de la grande ?glise.
en
First give me for supper some goodly carbonadoes, a black pudding or so, and a sufficiency of beer, and I shall make your dog's voice so clear that he will be able to chant the aves in e la in the rood-loft of the great church."
eu
-Halakorik egingo bazenu-esan zuen atsoak lantu batean-, florin bat emango nizuke.
es
-Sea eso verdad-gimi? la vieja-y te dar? un flor?n.-Lo har?-dijo Ulenspiegel-;
fr
-Puisses-tu dire vrai, geignit la vieille, et je te donnerai un florin.
en
"May it be true what thou sayest," whined the old woman, "and I shall give thee a florin."
eu
-Egingo dut, baina janda gero.
es
pero s?lo despu?s de comer.
fr
-Je le ferai, r?pondit Ulenspiegel, mais seulement apr?s le souper.
en
"I shall accomplish it," said Ulenspiegel, "but only after supper."
eu
Eskatu zuena zerbitzatu zion emakume xaharrak.
es
Ella le sirvi? lo que le hab?a pedido.
fr
Elle lui servit ce qu'il avait demand?.
en
She served him all he had asked for.
eu
Urdaila ondo berotu arte jan eta edan zuen eta, triparen esker onez, beso artean hartuko zukeen atsoa pozarren, arestian esan zionagatik izan ez balitz.
es
El comi? y bebi? hasta hartarse, y como est?mago agradecido habr?a abrazado de buena gana a la vieja, a no ser por lo que dijo antes.
fr
Il mangea et but tout son so?l, et il e?t bien, par gratitude de gueule, embrass? la vieille, n'?tait ce qu'il lui avait dit.
en
He ate and drank his fill, and he would even have embraced the old woman for gratitude of his jaw, had it not been for what he had said to her.
eu
Jaten zuen bitartean, zakur zaharrak belaunetan ipintzen zizkion hankak, hezurren baten eske.
es
Mientras com?a, el perro viejo estaba entre sus piernas procurando atrapar alg?n hueso.
fr
Tandis qu'il mangeait, le vieux chien mettait les pattes sur ses genoux pour avoir un os.
en
While he was eating, the old dog put his paws on his knee to have a bone.
eu
Ulenspiegelek eman zizkion batzuk, eta honela esan zion gero etxekoandrari:
es
Ulenspiegel le dio varios, y despu?s dijo a la mesonera:
fr
Ulenspiegel lui en donna plusieurs, puis il dit ? l'h?tesse :
en
Ulenspiegel gave him several; then he said to his hostess:
eu
-Inork zure etxean bazkaldu eta ordainduko ez balizu, zer egingo zenioke?
es
-Si alguno comiese en tu casa y no te pagase, ?qu? har?as?
fr
-Si quelqu'un avait mang? chez toi et ne te payait pas, que ferais-tu ?
en
"If a man had eaten in your inn and not paid, what would you do?"
