Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007
)
eu
Eta hau esanda salaketa idatzi bat utzi zuen epailearen eskuetan, eta, damu zuten arren, arrainketariak esana ez zela gezurra argi eta garbi laga zuten lekukoak ekarri zituen.
es
Dicho esto, dej? en manos del juez una acusaci?n escrita y produjo testigos que, hablando con absoluta veracidad, certificaron, a pesar suyo, que el pescadero no ment?a.
fr
Ce qu'ayant dit, il laissa entre les mains du bailli une accusation ?crite et produisit des t?moins qui, parlant en toute v?rit?, certifi?rent malgr? eux que le poissonnier ne mentait point.
en
Having said so much, he deposited in the bailiff's hands a written charge, and brought forward witnesses who, speaking in all truth and sincerity, must certify reluctantly that the fishmonger was no liar.
eu
Errejenten Ganberako jaunek, lekukoak entzun ondoren, errutasun lorratzak torturagarri deklaratu zituzten.
es
Los se?ores de la C?mara de regidores, habiendo o?do los testimonios, declararon suficientes para tortura los indicios de culpabilidad.
fr
Messieurs de la Chambre ?chevinale, ayant ou? les t?moignages, d?clar?rent suffisants ? torture les indices de culpabilit?.
en
The members of the Chamber of Aldermen, having heard the testimony of the witnesses, declared the indications of guilt sufficient to warrant the application of torture.
eu
Honenbestez, etxea berriro mia zezatela agindu zieten sarjentuei, zeinek botere osoa zeukaten ama-semeak herriko presondegira eroateko, han edukiko zituzten atxilo epe barik deitua zuten Bruges-ko borreroa etorri arte.
es
En consecuencia, ordenaron que registrasen de nuevo la casa alguaciles que ten?an poderes amplios para llevar a la madre y al hijo a la prisi?n de la villa, donde estar?an detenidos hasta que viniese de Brujas el verdugo, a quien se hab?a llamado sin dilaci?n.
fr
En cons?quence, ils envoy?rent fouiller derechef la maison par des sergents qui avaient tout pouvoir de mener la m?re et le fils en la prison de la ville, o? ils seraient d?tenus, jusqu'? ce que vint de Bruges le bourreau, qu'on y allait mander incontinent.
en
They sent, therefore, to have the house thoroughly searched once again by sergeants who had full powers to fetch the mother and the son to the town gaol, where they were detained until the executioner should come from Bruges, whither they sent to summon him immediately.
eu
Ulenspiegel eta Soetkin kalean igaro zirenean eskuak atzean loturik, arrainketaria begira zeukaten bere etxeko atarian.
es
Cuando Ulenspiegel y Soetkin pasaron por la calle con las manos atadas a la espalda, el pescadero estaba a la puerta de su casa mir?ndolos.
fr
Quand Ulenspiegel et Soetkin pass?rent dans la rue, les mains li?es sur le dos, le poissonnier ?tait sur le seuil de sa maison les regardant.
en
When Ulenspiegel and Soetkin passed along the street, their hands tied behind them, the fishmonger was posted on the threshold of his house, to look at them.
eu
Eta Dammeko jaun-andere burgesak ere etxeko atarian zeu-den.
es
Y los burgueses y burguesas de Damme estaban tambi?n a las puertas de sus casas.
fr
Et les bourgeois et bourgeoises de Damme ?taient aussi sur le seuil de leurs maisons.
en
And the citizens of Damme, men and women, were on the thresholds of their houses also.
eu
Mathyssen-ek, arrainketariaren hurreko auzoak, Ulenspie-gelek salatzaileari esana entzun zuen:
es
Mathyssen, pr?ximo vecino del pescadero, oy? a Ulenspiegel decir al delator:
fr
Mathyssen, proche voisin du poissonnier, entendit Ulenspiegel dire au d?nonciateur :
en
Mathyssen, a near neighbour of the fishmonger, heard Ulenspiegel say to the informer:
eu
-Jainkoak madarikatuko hau, alargunen borreroa.
es
-?Dios te maldecir?, verdugo de viudas!
fr
-Dieu te maudira, bourreau des veuves.
en
"God will curse thee, tormentor of widows!"
eu
Eta Soetkinek esana:
es
Y a Soetkin que le dec?a:
fr
Et Soetkin lui disant :
en
And Soetkin saying to him:
eu
-Malerioz hilko zara, umezurtzen nondik-min-emailea.
es
-T? morir?s de mala muerte, perseguidor de hu?rfanos.
fr
-Tu mourras de malemort, pers?cuteur des orphelins.
en
"Thou wilt come to an ill end, persecutor of orphans!"
eu
Dammetarrek, jakin zutenean Grypstuiver-en bigarren salaketa batengatik zeroatzatela atxilo alargun-umezurtzak, txistu egin zioten arrainketariari eta harrika eman zioten etxeko leihoetan.
es
Los de Damme, sabiendo que era por una segunda denuncia del Grypstuiver por lo que llevaban a la c?rcel a la viuda y al hu?rfano, silbaron al pescadero y por la noche lanzaron piedras contra sus cristales.
fr
Ceux de Damme ayant appris que c'?tait sur une seconde d?nonciation de Grypstuiver qu'on menait en prison la veuve et l'orphelin, hu?rent le poissonnier et le soir jet?rent des pierres dans ses vitres.
en
The folk of Damme having thus learned that it was upon a second denunciation by Grypstuiver that the widow and the orphan were thus being haled off to prison, hooted the fishmonger, and that night flung stones through his windows.
eu
Eta satsez estali zioten atea.
es
Y sobre su puerta cayeron muchas inmundicias.
fr
Et sa porte fut couverte d'ordures.
en
And his door was covered with filth.
eu
Eta ez zen etxetik irteten ausartu.
es
Y ?l no se atrevi? a salir de casa.
fr
Et il n'osa plus sortir de chez lui.
en
And he no longer dared to leave his own house.
eu
78
es
LXXVIII
fr
LXXVIII
en
LXXVIII
eu
Eguerdi aurreko hamarrak aldera eroan zituzten Ulenspiegel et Soetkin torturategira.
es
Hacia las diez de la ma?ana, Ulenspiegel y Soetkin fueron llevados al departamento de tortura.
fr
Vers les dix heures de l'avant-midi, Ulenspiegel et Soetkin furent men?s dans la grange de torture.
en
Towards ten o'clock in the forenoon Ulenspiegel and Soetkin were brought into the torture chamber.
eu
Han zeuden epailea, eskribaua eta errejentak, Brugesko borreroa, laguntzailea eta zirujau-bizargina.
es
All? estaban el juez, el escribano y los regidores, el verdugo de Brujas, su ayudante y un cirujano-barbero.
fr
L? se tenaient le bailli, le greffier et les ?chevins, le bourreau de Bruges, son valet et un chirurgien-barbier.
en
There were the bailiff, the clerk and the sheriffs, the executioner from Bruges, his assistant and a barber surgeon.
eu
Epaileak itaun egin zion Soetkini ez ote zeukan gorderik inperatorerena zen ondasunen bat.
es
El juez pregunt? a Soetkin si no reten?a bienes de la pertenencia del Emperador.
fr
Le bailli demanda ? Soetkin si elle ne d?tenait aucun bien appartenant ? l'empereur ?
en
The bailiff asked Soetkin if she was not holding back goods that belonged to the Emperor.
eu
Soetkinek erantzun zion ezer ez zeukanez ezin zezakeela ezer gorde.
es
Respondi? ella que no teniendo nada, nada pod?a retener.
fr
Elle r?pondit que, n'ayant rien, elle ne pouvait rien d?tenir.
en
She replied that having nothing, she could hold back nothing.
eu
-Eta zuk? -epaileak Ulenspiegeli.
es
-?Y t?? -pregunt? el juez a Ulenspiegel.
fr
-Et toi ? demanda le bailli parlant ? Ulenspiegel.
en
"And thou?" asked the bailiff, speaking to Ulenspiegel.
eu
-Zazpi hilabete dira-erantzun zuen-zazpiehun karolus heredatu genituela, jan egin genituen batzu-batzuk.
es
-Hace siete meses-respondi?-heredamos setecientos c?rolus; nos comimos algunos.
fr
-Il y a sept mois, r?pondit-il, nous h?rit?mes de sept cents carolus ; nous en mange?mes quelques-uns.
en
"Seven months since," said he, "we inherited seven hundred carolus; some of these we ate.
eu
Enparauak ez dakit non dauden, nik esango nuke eze gure etxean ostatu hartu zuen bidaztiak eroan zituela zoritxarrez, geroztik ez dut garaurik ikusi eta.
es
creo, sin embargo, que el viajero que estuvo en nuestra casa, para nuestra desdicha, se llev? el resto, porque yo no he visto nada despu?s.
fr
je pense toutefois que le voyageur pi?ton qui demeura chez nous, pour notre malheur, emporta le reste car je n'ai plus rien vu depuis.
en
I think indeed that the traveller on foot that stayed in our house, for our undoing, took the rest away, for I have seen nothing since then."
eu
Epaileak berriro itaundu zien biei, ea errubako egiten zuten beren burua.
es
El juez pregunt? de nuevo si insist?an los dos en declararse inocentes.
fr
Le bailli demanda derechef si tous deux persistaient ? se d?clarer innocents.
en
The bailiff asked again if both persisted in declaring themselves innocent.
eu
Biek erantzun zuten ez zeukatela inperatorerenik zitekeen ezer.
es
Repitieron que no reten?an bienes pertenecientes al Emperador.
fr
Ils r?pondirent qu'ils ne d?tenaient aucun bien appartenant a l'empereur.
en
They answered that they were holding back nothing that belonged to the Emperor.
eu
Epaileak orduan, ilun eta garratz:
es
El juez dijo entonces, entristecido y gravemente:
fr
Le bailli dit alors gravement et tristement :
en
The bailiff then said gravely and sadly:
eu
-Zuen aurkako karguak astunak direnez, eta salaketarako bide ematen dutenak, aitortzen ez baduzue, itaunketa pairatu beharko duzue.
es
-Siendo grandes los cargos contra vosotros y la acusaci?n motivada, ser? preciso, si no confes?is, someteros al tormento.
fr
-Les charges contre vous ?tant grosses et l'accusation motiv?e, il vous faudra, si vous n'avouez, subir la question.
en
"The charges against you being serious and the accusation well sustained, you must needs, if you do not confess, undergo the question."
eu
-Utzi albora alarguna-esaten zuen Ulenspiegelek-.
es
-Dejad a la viuda-dec?a Ulenspiegel-.
fr
-- Epargnez la veuve, disait Ulenspiegel.
en
"Spare the widow," said Ulenspiegel.
eu
Arrainketariak dena erosi du.
es
El pescadero lo compr? todo.
fr
Le poissonnier a tout achet?.
en
"The fishmonger has bought up everything."
eu
-Koitadutxoa-esaten zuen Soetkinek-, gizonezkoek ez dakite oinazea eroaten andrazkook legez.
es
-?Pobrecito!-exclamaba Soetkin-. Los hombres no saben como las mujeres resistir el dolor.
fr
-Pauvret, disait Soetkin, les hommes ne savent point comme les femmes endurer la douleur.
en
"Poor lad," said Soetkin, "men cannot endure pain as women can."
eu
Ikusirik Ulenspiegel zurbil zerraldo antzeko zegoela bera libratu gurarik, hauxe erantsi zuen:
es
Viendo que Ulenspiegel palidec?a como un muerto, por causa de ella, agreg?:
fr
Voyant Ulenspiegel bl?me comme tr?pass? ? cause d'elle, elle dit encore :
en
Seeing Ulenspiegel pale as the dead because of her, she said again:
eu
-Gorrotoz eta gotortasunez.
es
-Tengo odio y fuerza.
fr
-J'ai haine et force.
en
"I have hate and force."
eu
-Utzi albora alarguna-zioen Ulenspiegelek.
es
-Dejad a la viuda-insist?a Ulenspiegel.
fr
-Epargnez la veuve, dit Ulenspiegel.
en
"Spare the widow," said Ulenspiegel.
eu
-Ipini nazazue neu bere ordez -esan zuen Soetkinek.
es
 
fr
 
en
"Take me in his stead," said Soetkin.
eu
Egia ezagutzeko tresnak prest ote zeuzkan galdetu zion epaileak borreroari.
es
El juez pregunt? al verdugo si ten?a dispuestos los ?tiles necesarios para conocer la verdad.
fr
-Prenez-moi en sa place, dit Soetkin. Le bailli demanda au bourreau s'il tenait pr?ts les objets qu'il fallait pour conna?tre la v?rit?.
en
The bailiff asked the executioner if he had in readiness the implements and all things needful to discover the truth.
eu
Borreroak erantzun:
es
El verdugo respondi?:
fr
Le bourreau r?pondit :
en
The executioner replied:
eu
-Hemen dira denak.
es
-Aqu? est?n todos.
fr
-Ils sont ici tous.
en
"They are all here."
eu
Epaileek adostu zuten, egia jakiteko, andrazkoa zertuko zutela lehenik.
es
Los jueces, puestos de acuerdo, determinaron que para saber la verdad era preciso comenzar por la mujer.
fr
Les juges, s'?tant concert?s, d?cid?rent que, pour savoir la v?rit?, il fallait commencer par la femme.
en
The judges, having consulted, decided that, in order to come at the truth, they should begin with the woman.
eu
-Zeren eta-esan zuen errejentetariko batek-ez baitago nahikoa anker den semerik, ama sufritzen ikusita krimena aitortuko ez duenik hura libratzearren;
es
-Porque-dijo uno de los regidores-no hay hijo bastante cruel para ver sufrir a su madre sin hacer la confesi?n del crimen y librarla as? del dolor;
fr
-Car, dit l'un des ?chevins, il n'est point de fils assez cruel pour voir souffrir sa m?re sans faire l'aveu du crime et la d?livrer ainsi ;
en
"For," said one of the sheriffs, "there is no son so cruel or hard hearted as to see his mother suffer without making confession of the crime and so to deliver her;
eu
berdin egingo du edozein amak, tigrearen bihotza balu ere, bere fruituarengatik.
es
lo mismo har? toda madre, as? fuese tigresa de coraz?n, por su hijo.
fr
de m?me fera toute m?re, f?t-elle tigresse de coeur, pour son fruit.
en
the same will do any mother, were she a tigress at heart, for her offspring."
eu
Borreroari berba epaileak:
es
Dirigi?ndose al verdugo, dijo el juez:
fr
Parlant au bourreau, le bailli dit :
en
Speaking to the executioner, the bailiff said:
eu
-Jesarri eragizu andra aulkian, eta ipini iezazkiozu ziriak esku-oinetan.
es
-Sienta a la mujer en la silla y ponle las varillas en las manos y en los pies.
fr
-Assieds la femme sur la chaise et mets-lui les baguettes aux mains et aux pieds.
en
"Make the woman sit in the chair and put the baguettes on her hands and her feet."
eu
Hala egin zuen borreroak.
es
El verdugo obedeci?.
fr
Le bourreau ob?it.
en
The executioner obeyed.
eu
-O!
es
-?Oh, no hag?is eso, se?ores jueces!
fr
ne faites point cela, messieurs les juges, cria Ulenspiegel.
en
"Oh, do not do that, Messieurs Judges!" cried Ulenspiegel.
eu
Ez egin horrelakorik, epaile jaunok-egin zuen oihu Ulenspiegelek-.
es
-grit? Ulenspiegel-. Ponedme en su lugar;
fr
Attachez-moi ? sa place, brisez les doigts de mes mains et de mes pieds, mais ?pargnez la veuve !
en
"Bind me in her place, break my fingers and my toes, but spare the widow."
eu
Lot nazazue neu bere ordez, apur itzazue nire hatz-behatzak, baina utzi ezazue albora alarguna!
es
pero dejad a la viuda.-?El pescadero!
fr
-Le poissonnier, dit Soetkin.
en
"The fishmonger," said Soetkin.
eu
-Arrainketaria -esan zuen Soetkinek-.
es
- dijo Soetkin - .
fr
 
en
 
eu
Gorrotoz eta gotortasunez.
es
Tengo odio y fuerza.
fr
J'ai haine et force.
en
"I have hate and force."
eu
Ulenspiegel margul ageri zen, ikaran, zororik, eta isildu egin zen.
es
Ulenspiegel se puso l?vido, tembloroso, alocado; pero call?.
fr
Ulenspiegel parut bl?me, tremblant, affol? et se tut.
en
Ulenspiegel seemed livid pale, trembling, beside himself, and held his peace.
eu
Ziriak ezpelezko makilatxoak ziren, atzamar-arte guztietan ipiniak, hezurra ukituz eta lokarri bitartez batuak hain finezia handiz, eze, epailearen aginduz, borreroak atzamar guztiak aldi berean estutzen ahal zituen, hezurrak haragibakotu, birrindu, edo oinaze txiki bat baino sortu ez.
es
Eas varillas eran peque?os palos de boj, colocados entre los dedos, junto a los huesos, y reunidos, mediante cordelillos, a un instrumento de tan ingeniosa invenci?n, que el verdugo pod?a, a voluntad del juez, apretar a mi tiempo todos los dedos, separar de los huesos la carne, triturarlos o no causar al paciente m?s que un peque?o dolor.
fr
Les baguettes ?taient de petits b?tons de buis, plac?s entre chaque doigt, touchant l'os et r?unis ? l'aide de cordelettes par un engin de si subtile invention, que le bourreau pouvait, au gr? du juge, serrer ensemble tous les doigts, d?nuder les os de leur chair, les broyer ou ne causer au patient qu'une petite douleur.
en
The baguettes were little rods of boxwood, placed between each finger and toe, touching the bone, and joined together with strings by an instrument so craftily designed that the executioner could, at the behest of the judge, squeeze all the fingers together, strip the bones of their flesh, grind them terribly, or give the victim only a slight pain.
eu
Ezarri zituen ziriak Soetkinen esku-oinetan.
es
Colocadas las varillas en los pies y en las manos de Soetkin, dijo el juez:
fr
Il pla?a les baguettes aux pieds et aux mains de Soetkin.
en
He put the baguettes on Soetkin's hands and feet.
