Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007
)
eu
Berlaymont, gerogarrenean gurasoen sorterrirako horren etoia eta erraibeltza izan zenak, noble konfederatu haietariko batzuen txirotasunaz barre eginik, honela esan zion Bere Gorentasunari:
es
Berlaymont, que fue m?s tarde tan traidor y cruel para la tierra de los padres, estaba junto a Su Alteza y le dijo, mof?ndose de la pobreza de algunos nobles confederados:
fr
Berlaymont, qui fut plus tard si tra?tre et cruel ? la terre des p?res, se tenait pr?s de Son Altesse et lui dit, se gaussant de la pauvret? de quelques-uns des nobles conf?d?r?s :
en
Berlaymont, who later was so treacherous and so cruel to the land of his fathers, was standing beside Her Highness, and said to her, mocking at the poverty of certain of the confederated nobles:
eu
-Madame, ez ezeren beldur izan, eskeko hutsak dira.
es
-Se?ora, nada tem?is; no son m?s que mendigos.
fr
-Madame, n'ayez crainte de rien, ce ne sont que gueux.
en
"Madame, fear nothing, they are nothing but beggars."
eu
Honenbestez adierazi zuen noble haiek erregeren zerbitzuan edo luxuan beren jaun espainiarrak hainbat izan gurarik errekaratuak zirela.
es
Dando a entender que estos nobles se hab?an arruinado o por haber servido al rey o por haber querido igualarse, por su lujo, con los se?ores espa?oles.
fr
Signifiant ainsi que ces nobles s'?taient ruin?s au service du roi ou bien en voulant ?galer par leur luxe les seigneurs espagnols.
en
Meaning thus that these nobles had ruined themselves in the king's service or else in trying to match the Spanish lords by their sumptuous display.
eu
Berlaymont-eko jaunaren berbak menostearren, nobleek aitortu zuten "ohoretzat hartuko luketela eskeko esan eta izendatuko balituzte erregeren zerbitzurako eta herriaren onerako".
es
Para menospreciar las palabras del se?or de Berlaymont, los se?ores declararon bien pronto "tener a honor ser estimados y llamados mendigos por el servicio del Rey y el bien de estos pa?ses".
fr
Pour faire m?pris des paroles du sieur de Berlaymont, les seigneurs d?clar?rent dans la suite " tenir ? honneur d'?tre estim?s et nomm?s gueux pour le service du roi et le bien de ces pays ".
en
To turn to scorn the speech of the Sieur de Berlaymont, the lords declared afterwards that they "held it an honour to be esteemed and called beggars for the king's service and the good of these lands."
eu
Hasi ziren urrezko iduneko bat samatik eroaten, alde batean erregeren irudia zeukana, eta bestean esku bi elkartuta bidezorro baten gainean, berba hauekin:
es
Comenzaron a llevar pendiente del cuello una medalla, que ten?a a un lado la efigie del Rey y al otro dos manos enlazadas sobre una alforja, con estas palabras:
fr
Ils commenc?rent ? porter une m?daille d'or au cou, ayant d'un c?te l'effigie du roi, et de l'autre deux mains s'entrela?ant ? travers une besace, avec ces mots :
en
They began to wear a gold medallion about their neck, having the king's effigy on one side and on the other two hands locked and passing through a beggar's wallet, with these words:
eu
"Erregeri leial, eskeko bihurtzeraino".
es
"Fieles al Rey hasta la miseria".
fr
" Fid?les au roi jusqu'? la besace ".
en
"Faithful to the king even unto the beggar's wallet."
eu
Eskekoen txalin eta kapelu itxurako urrezko bitxiak zeroatzaten kapeluetan eta zapeletan ere.
es
Llevaban tambi?n en sus sombreros y gorras alhajas de oro en forma de escudillas y de sombreros de mendigos.
fr
Ils port?rent aussi ? leurs chapeaux et bonnets des bijoux d'or en forme d'?cuelles et de chapeaux de mendiants.
en
They wore also in their hats and bonnets little gold jewels in the shape of beggars' bowls and beggars' hats.
eu
Bitartean, Lammek herri osoan barrena zerabilen tripa-zorroa emaztearen bila, idoro ezinik ordea.
es
Entre tanto Lamine paseaba su barriga por toda la villa, buscando a su mujer sin encontrarla.
fr
Dans l'entretemps, Lamme promenait sa bedaine par toute la ville, cherchant sa femme et ne la trouvant point.
en
Meanwhile, Lamme was taking his paunch throughout the whole town, looking for his wife and not finding her.
eu
7
es
VII
fr
VII
en
VII
eu
Honela esan zion Ulenspiegelek goiz batean:
es
Ulenspiegel le dijo una ma?ana:
fr
Ulenspiegel lui dit un matin :
en
Ulenspiegel said to him one morning:
eu
-Zatoz:
es
-S?gueme;
fr
-Suis-moi :
en
"Follow me:
eu
gizonjaun goi, noble, ahaltsu, beldurgarri bat agurtzen joan behar gara.
es
vamos a saludar a un alto, noble, poderoso y temido personaje.
fr
nous allons saluer un haut, noble, puissant, redout? personnage.
en
we are going to pay our respects to a high, noble, powerful, and redoubted personage."
eu
-Esango ote dit non dagoen nire emaztea? -galdetu zuen Lammek.
es
-? Me dir? d?nde est? mi mujer ? -pregunt? Lamme.
fr
-Me dira-t-il o? est ma femme ? demanda Lamme.
en
"Will he tell me where my wife is?" asked Lamme.
eu
-Baldin badaki-erantzun zion Ulenspiegelek.
es
-Si lo sabe...-respondi? Ulenspiegel.
fr
-S'il le sait, r?pondit Ulenspiegel.
en
"If he knows," answered Ulenspiegel.
eu
Brederode, Herkules edatailearengana joan ziren.
es
Y se fueron a casa de Brederode, el H?rcules bebedor.
fr
Ils s'en furent chez Brederode, l'Hercule buveur.
en
And they went to call on Brederode, the Drinking Hercules.
eu
Bere jauregiko patioan zegoen.
es
Hall?base ?ste en el patio de su palacio.
fr
Il ?tait dans la cour de son h?tel.
en
He was in the courtyard of his house.
eu
-Zer behar duzu? -itaundu zion Ulenspiegeli.
es
-?Qu? quieres de m?? -pregunt? a Ulenspiegel.
fr
-Que veux-tu de moi, demanda-t-il ? Ulenspiegel.
en
"What wouldst thou with me?" he asked of Ulenspiegel.
eu
-Zurekin berba egin, monsinore-Ulenspiegelek erantzun.
es
-Hablaros, se?or.
fr
-Vous parler, monseigneur, r?pondit Ulenspiegel.
en
"To speak with you, Monseigneur," answered Ulenspiegel.
eu
-Egizu ba-agindu zion Brederodek.
es
-Habla.
fr
-Parle, r?pondit Brederode.
en
"Speak," replied Brederode.
eu
-Jaun ederra, zangarra eta esku handikoa zara.
es
-Sois un magn?fico, valiente y poderoso se?or.
fr
-Vous ?tes, dit Ulenspiegel, un beau, vaillant et fort seigneur.
en
"You," said Ulenspiegel, "are a goodly, valiant, and mighty lord.
eu
Antzina, muskuilua maskorrean legez irato zenuen frantses bat bere korazan;
es
Ahogasteis en otro tiempo a un franc?s en su coraza, como a almeja en su concha;
fr
Vous ?touff?tes, au temps jadis, un Fran?ais dans sa cuirasse comme une moule dans sa coquille ;
en
You strangled, once long ago, a Frenchman within his cuirass like a mussel in its shell:
eu
baina zangarra eta indartsua zaren arren, zuhurra ere bazara.
es
pero si sois poderoso y valiente, tambi?n sois prudente.
fr
mais si vous ?tes fort et vaillant, vous ?tes aussi bien avis?.
en
but if you are mighty and valiant, you are also of good counsel.
eu
Zergatik daroazu orduan "Erregeri leial, eskeko bihurtzeraino" irakurtzen dudan hori idunekori?
es
?Por qu? llev?is esa medalla donde leo "Fiel al Rey hasta la miseria"?
fr
Pourquoi donc portez-vous cette m?daille o? je lis : " Fid?le au roi jusqu'? la besace " ?
en
Why, then, do you wear this medal on which I read 'Faithful to the king even unto the beggar's wallet?'"
eu
-Bai-galdetu zuen Lammek-, zergatik, monsinore?
es
-S?-interrumpi? Lamme-, ?por qu?, se?or?
fr
-Oui, demanda Lamme, pourquoi, monseigneur ?
en
"Aye," asked Lamme, "why, Monseigneur?"
eu
Baina Brederodek ez zuen erantzun eta Ulenspiegeli begira geratu zen.
es
Pero Broderode no le respondi?, y mir? a Ulenspiegel que prosegu?a su discurso.
fr
Mais Brederode ne lui r?pondit point et regarda Ulenspiegel. Celui-ci poursuivit son propos :
en
But Brederode made no reply whatever and looked hard at Ulenspiegel. The latter continued:
eu
Honek jarraitu egin zuen:
es
 
fr
 
en
 
eu
-Zertan zuek, jaun nobleak izanik, gura duzue eskeko izaterainoko leial izan erregeri?
es
-?Por qu? vosotros, nobles se?ores, quer?is pertenecer al Rey hasta la miseria?
fr
-Pourquoi, vous autres nobles seigneurs, voulez-vous ?tre au roi jusqu'? la besace fid?les ?
en
"Why are you, you noble lords, fain to be faithful to the king even to the wallet?
eu
Opa dizuen onagatik ote, eskaintzen dizuen adiskidantza ederragatik ote?
es
?Es por lo mucho que ?l os quiere, por la gran amistad que os profesa?
fr
Est-ce pour le grand bien qu'il vous veut, pour la belle amiti? qu'il vous porte ?
en
Is it for the great good he wills you, for the goodly amity he bears you?
eu
Zergatik ez duzue egiten, eskeko izaterainoko leialtasuna barik, borreroa, herriok berari kenduta, eskeko leial izan dadila?
es
?Por qu? en lugar de serle fieles hasta la miseria no hac?is que el verdugo, despojado de sus pa?ses, sea a la miseiia siempre fiel?
fr
Pourquoi, au lieu de lui ?tre fid?les jusques ? la besace, ne faites-vous pas que le bourreau d?pouill? de ses pays soit ? la besace toujours fid?le ?
en
Why, instead of being faithful to him unto the wallet, why do ye not make it so that the despoiled tormentor of his countries should be ever faithful to the beggar's wallet?"
eu
Eta Lammek buruari eragiten zion alegia baietz.
es
Y Lamme mov?a la cabeza en se?al de asentimiento.
fr
Et Lamme hochait la t?te en signe d'assentiment.
en
And Lamme nodded his head in sign of assent.
eu
Brederodek begiratu biziz erreparatu zion Ulenspiegeli, eta irri egin zuen haren itxura xaloa ikusirik.
es
Brederode dirigi? a Ulenspiegel una mirada penetrante y sonri? al apreciar su buen aspecto.
fr
Brederode regarda Ulenspiegel de son regard vif, sourit en voyant sa bonne mine.
en
Brederode looked at Ulenspiegel with his keen glance and smiled, seeing his friendly open mien.
eu
-Ez baldin bazara Felipe erregeren espiaren bat-esan zuen-, flandriar jatorra zara, eta saritu egingo zaitut biengatik.
es
-Si no eres-dijo-im esp?a del rey Felipe, eres un buen flamenco, y te voy a recompensar por lo uno y por lo otro.
fr
-Si tu n'es pas, dit-il, un espion du roi Philippe, tu es un bon Flamand, et je te vais r?compenser pour les deux cas.
en
"If thou art not," said he, "a spy of King Philip's, thou art a good Fleming, and I shall reward thee for either case."
eu
Sukaldera eroan zuen, Lamme atzetik zeukatela.
es
Le llev?, sigui?ndoles Lamme, a su reposter?a.
fr
Il le mena, Lamme les suivant, en son office.
en
He brought him along, Lamme following, into his office.
eu
Han, belarritik oratzen ziola odoltzeraino:
es
All?, tir?ndole de la oreja hasta hacerle sangre, le dijo:
fr
L?, lui tirant l'oreille jusqu'au sang :
en
There, pulling his ear till the blood came:
eu
-Hau, espiarentzat.
es
-Esto es para el esp?a.
fr
-Ceci, dit-il, est pour l'espion.
en
"That," he said, "is for the spy."
eu
Ulenspiegelek ez zuen murtik esan.
es
Ulenspiegel no grit?.
fr
Ulenspiegel ne cria point.
en
Ulenspiegel uttered no cry.
eu
-Ekar ezazu-esan zion somelierrari-, hori kanela-ardo galdaraori.
es
-Trae-dijo a su sumiller-la vasija de vino con canela.
fr
-Apporte, dit-il ? son sommelier, ce coquemar de vin ? la cannelle.
en
"Bring," he said to his cellarer, "bring that kettle of wine with cinnamon."
eu
Somelierrak galdara eta airea lurrintzen zuen pitxer handi bat ardo egosi ekarri zituen.
es
El sumiller trajo un gran jarro de vino cocido que embalsamaba el ambiente.
fr
Le sommelier apporta le coquemar et un grand hanap de vin cuit et embaumant l'air.
en
The cellarer brought the kettle and a great tankard of mulled wine perfuming the air.
eu
-Edan-agindu zion Brederodek Ulenspiegeli-, hau flandriar jatorrarentzat.
es
-Bebe-dijo Brederode a Ulenspiegel-; esto es para el buen flamenco.
fr
-Bois, dit Brederode ? Ulenspiegel ;
en
"Drink," said Brederode to Ulenspiegel;
eu
-A!
es
-?Ah!
fr
ceci est pour le bon Flamand.
en
"this is for the good Fleming."
eu
-esan zuen Ulenspiegelek-, flandriar jatorra, kanelamihi bikaina, santuek ez dakite horrela berbetan.
es
-dijo Ulenspiegel-. Buen flamenco, hermosa lengua a la canela;
fr
-Ah ! dit Ulenspiegel, bon Flamand, belle langue ? la cannelle, les saints n'en parlent point de semblable.
en
"Ah!" said Ulenspiegel, "good Flemish, lovely cinnamon speech, the saints speak not its like."
eu
Gero, ardoaren erdia edan zuenean, Lammeri pasa zion utzia.
es
los santos no hablan de modo semejante. Se bebi? la mitad del vino y dio el resto a Lamme.
fr
Puis, ayant bu la moiti? du vin, il passa l'autre ? Lamme.
en
Then having drunk the half of the wine, he passed the other half to Lamme.
eu
-Nor da-galdetu zuen Brederodek-papzak tripandi hau, ezer egin barik saritua izateko?
es
-?Qui?n es-pregunt? Brederode-este mozo barrigudo a quien se recompensa sin haber hecho nada?
fr
-Quel est, dit Brederode, ce papzak porte-bedaine qui est r?compens? sans avoir rien fait ?
en
"Who is he?" said Brederode, "this big-bellied papzak who is rewarded without having done anything?"
eu
-Nire lagun Lamme da, ardo egosia edaten duen aldiro uste du emaztea idoroko duela.
es
-Es-respondi? Ulenspiegel-mi amigo Lamme, que cada vez que bebe vino cocido se imagina que va a encontrar a su mujer.
fr
-C'est, r?pondit Ulenspiegel, mon ami Lamme, qui chaque fois qu'il boit du vin cuit s'imagine qu'il va retrouver sa femme.
en
"This," answered Ulenspiegel, "is my friend Lamme, who every time he drinks wine mulled imagines he is going to find his wife again."
eu
-Bai-esan zuen Lammek, pitxerreko ardoa debozino handian hurrupatuz.
es
-S?-dijo Lamme, trag?ndose el vino del jarro con verdadero deleite.
fr
-Oui, dit Lamme humant le vin du hanap avec grande d?votion.
en
"Aye," said Lamme, draining the wine from the tankard with devout zeal.
eu
-Nora zoazte orain? -galdetu zuen Brederodek.
es
-?Adonde vais ahora? -pregunt? Brederode.
fr
-O? allez-vous pr?sentement ? demanda Brederode.
en
"Whither go ye as now?" asked Brederode.
eu
-Gu orain-erantzun zuen Ulenspiegelek-, Flandria salbatuko duten Zazpien bila goaz. -Zein Zazpi?
es
-Vamos-respondi? Ulenspiegel-en busca de los Siete que salvar?n a la tierra de Flandes. -?Qu? Siete?
fr
-Nous allons, r?pondit Ulenspiegel, ? la recherche des Sept qui sauveront la terre de Flandre.
en
"We are going," answered Ulenspiegel, "in search of the Seven that shall save the land of Flanders."
eu
-Brederodek.
es
-pregunt? Brederode.
fr
-Quels Sept ? demanda Brederode.
en
"What Seven?" asked Brederode.
eu
-Aurkitutakoan esango dizut zein diren-Ulenspiegelen erantzuna.
es
-Cuando, los haya encontrado os dir? quienes son-contest? Ulenspiegel.
fr
-Quand je les aurai trouv?s, je vous dirai quels ils sont, r?pondit Ulenspiegel.
en
"When I have found them, I shall tell you what they are," answered Ulenspiegel.
eu
Baina Lammek, edanak poztuta:
es
Pero Lamme, muy alegre por haber bebido, pregunt? a su vez:
fr
Mais Lamme tout all?gre d'avoir bu :
en
But Lamme, all merry disposed from having drunk:
eu
-Thyl-esan zuen-, iretargira joango bagina neure emaztearen bila?
es
-?Y si fu?semos, Thyl, a la Luna a buscar a mi mujer?
fr
-Thyl, dit-il, si nous allions dans la lune chercher ma femme ?
en
"Thyl," said he, "if we were to go to the moon to look for my wife?"
